4. PIRATA INFORMATIKOAK
- “Lanbide” nagusia programak pirateatzea eta
legez kanpoko kopiak egitea
CRACKERRAK
- Sistemen segurtasunari iruzur egiten diotenak
- Sistemak, manipulatu edo hondatzen eta desmuntatzen
dituzte.
HACKERRAK
- Informatikari sutsuak.
- Sistemen segurtasunari burla egiten gozatzen dute.
- Helburua: ikasi eta dibertitzea.
5. Ordenagailua kutsatuta??
Poliki dabil
Abisua: programak exekutatzeko
nahiko memoririk ez.
Ez ohiko mezuak etengabe.
Karpeta/doumentuak beste
izen/ezaugarri.
Betiko moduan ez arrankatzen.
Ordenagailua blokeatu egiten da.
7. 1. Antibirusak
BIRUSAK, ordenagailuari kalte egiteko sortutako programak dira.
Funtzionamendua: sartu sisteman, kopiatu edo ugaldu eta kalteak egin.
Birusak sartzeko bide arruntenak:
o Kanpo biltegiratzeak (CD-ROM, pendriver-ak, ZIP unitateak,…)
o Internet (nabigatzen, posta elektronikoaren bitartez, artxiboak jaistean,
…)
o Artxiboak konpartitzen diren sare informatiko bat.
Antibirusak birus informatikoak eta beste programa
gaizto batzuk (malware izenekoak) detektatzeko eta
ezabatzeko funtzioa dituzten programak dira.
8. Online analizatzeko
Trend micro
Bit Defender
Kaspersky
Norton
Mcafee
Panda
AVG Antivirus
Clam Win
Web.alerta-antivirus.es
ClamAV http://www.clamav.net/-> Software librea,
hainbat sistema eragilerentzat.
ClamWin http://www.clamwin.com/-> ClamAVren
bertsio berezia, Windows sistementzat.
AVG Free http://www.grisoft.com/-> Dohaineko
antibirusa, Windows zein GNU Linux sistementzat.
Avast! http://www.avast.com-> Dohaineko beste
antibirus bat, Windows sistementzat.
Panda Active Scan
http://www.pandasoftware.es/productos/activescan> Instalatu beharrik gabe, antibirus honek gure
sistema aztertu eta garbitu egiten du.
Malwarebytes
Bit Defender: www.bitdefender-es.com
ESET Online Scanner: http://www.esetla.com/online-scanner
9. 2. Suhesi edo Firewall
SUHESIA, kanpoko sarkinak gure sisteman sartzea saihesteko.
Firestarter http://www.fs-security.com/ -> GNU Linux sistementzako suhesi
sinplea eta interesgarria
Zone Alarm
http://www.zonelabs.com/store/content/catalog/products/sku_list_za.jsp ->
Windows sistemetan asko erabiltzen den suhesi sinple eta erabilgarria.
Software librea ez den arren, erabiltzaile arruntentzako bertsioa dohainik da.
Suebakia (firewall) zure
ordenagailutik edo zure
ordenagailura egiten diren
konexioak kontrolatzen
dituen softwarea da.
10. 3. Antispywarea
SPYWARE: programa hauek gure nabigazioari buruzko informazioa
jasotzen dute. Programa espioiak dira.
ADWARE: publizitate lehioak (pop-ups) irekitzen ditu.
HIJAKERS: Interneteko nabigatzailea berbideratzen duen programa.
DIALERS: honek gure ISPra konektatzeko erabiltzen dugun telefono
zenbakia aldatzea lor dezake
PHISING: Konfiantzazko lekuak omen direnetatik datozen mezuak dira
eta haien helburua isilpeko datuak lapurtzea da.
“Phising”a iruzur egiteko modu berria da eta identitatea lapurtzeko
asmatu zen. Kreditu txartelen eta pasahitzen zenbakiak, kontuen
informazioa edo bestelako datu pertsonalak iruzurren bitartez
lortzean dago delitua. Halako iruzurrak posta elektronikoz edo
berezi irekitzen diren leihoen bitartez jasotzen dira.
11. Gazteentzako oinarrizko
kodea
Gurasoekin hitzegin interneten ibiltzeari buruz.
“Gazteei
Internet: Ez eman ezta eskatu datu pertsonalik.
Erabili
debekatua” esaldia errespetatu.
zure jaiotza datarik gabeko “nick-a”.
Ezezagunekin ez erlazionatu. Ez fidatu!!
Argazkiak eta bideoak leku seguruetan publikatu.
Zerbait arraroa edo desatsegina jasotzekotan heldu
bati esan.
Zure posta elektroniko helbidea, ez eman edozeini.
12. Gomendioak
Beti martxan eduki antibirus programa bat eta
eguneratu behar denean.
Sistema eragilea garbia mantentzeko programa
instalatu (CCleaner). Programek sortutako artxibo
hondakinak ezabatzeko balio duen programa.
malwarearen aurka: malwarebytes-antimalware
Ezagutzen ez ditugun helbideekin datozen postak ez
ireki.
Serioak ez diren web orrietatik ez jautsi deusere.
Pendrive-ak konpartitzearekin, kasu!!!
13. Helbide interesgarriak
http://www.alerta-antivirus.es: Telekomunikazioetako eta
Informazio Gizartearen Estatuko Idazkaritzaren bitartez
Industria, Turismo eta Merkataritzako Ministerioaren menpe
dagoen Red.es Enpresa Entitate Publikoaren web orria. Legez
eginkizun batzuk esleituta ditu Espainian telekomunikazioak
garatzeko eta informazioaren gizartea bultzatzeko.
http://www.vsantivirus.com: Birusei buruzko informazioa.
Estekak eskaintzen ditu tresna batzuetara.
http://www.criptonomicon.com: Segurtasun informatikoari
buruzko informazioa.
http://www.navegacionsegura.es/: Trivial jokua
Birusen hedapena
Ordenagailu baten barruan honako elementu hauek kutsatzen dira normalean: programak , fitxategiak eta batzuetan sistema eragilea bera ere bai.
Bi kutsadura mota handiak daude:
Lehenengoan erabiltzailea momentu batean gauzatu edo onartzen du birusaren instalazioa nahi gabe.
Bestean, programa maltzurrak interneteko saretik zabaltzen dira.
Bi kasuetan, infektatuta dagoen sistema operatiboak, portaera ezohizkoak izaten hasten da. Portaera hauek dira arazoa dugula esaten digutena eta sistema bizkortzen lagunduko digutena.
Birus sortzaileek etengabe, antzematen gero eta zailagoak diren eta azkarrago hedatzen diren metodo berriak biltzen jarraitzen dute.
Hedatze horren barruan hainbat alderdi hartzen dira kontuan: ordenagailuaren sartzeko puntua edo infektatzeko modua.
Birus bat ez hartzeko neurriak
Zure biruskontrakoa beti aktibo egongo dela ziurtatu
Saihestu interneten seguruak ez diren tokitatik programak deskargatzea.
Chat edo berri-taldeetan zaudenean eskatu ez dituzun fitxategiak ez onartu
Beti, biruskontrako egoki batekin zure ordenagailuan erabiliko dituzun disketeak
Birusak izan ditezkeen ekintza susmagarrien aurrean adi-adi egon
Aldizka, seguratsun kopiak egin.
Beti software legala erabili.
Software aldetik, “molestatu” eta kalteak egiten dituztenak
Gizakiak….
FIREWALL edo SUHESIA:
Hori azaltzeko, ordenagailuaren atakak logela bateko ateak izango balira bezala ikusiko ditugu. Zure ordenagailuaren konexioak ataka bidez egiten dira. Atakak zure ordenagailuan sartzeko ateak bezalakoak dira eta firewall-ak ate horiek giltzaz ixten ditu, inor hortik ez sartzeko edo irteteko. Hau da, ataka hori itxita dagoenez, hortik ezingo dira datuak bidali. Konexioak barruranzkoak edo kanporanzkoak izan daitezke, hau da, zure ordenagailuaren programak datuak bidaltzen baditu Internetera, irteteko erabiliko du ataka, baina Internetetik datuak jasotzen baditu, barruranzko ataka erabiliko du. Firewall-ean, atea zentzu bakarrean ireki daitekeela esan dezakegu (pentsa alde batetik maratilarik ez duela), beraz sartu edo irten bakarrik ahal izango du.
Segurtasun maila handia ematen du, eta egon daitezkeen erasoetatik babesten zaitu, baina bi dira haren alde txarrak. Internetekin komunikatzeko programa behar baduzu, eMule esaterako, komunikatzeko atakak irekiak beharko ditu honek, bestela gaizki ibiliko litzake. Firewall-i adierazi beharko diozu zure ordenagailutik zein programak atera ditzaketen datuak. Gehienetan, firewall-ek hautematen du ataka baten bidez zein programak nahi duen komunikatzea eta baimena ematen diozun edo ez galdetuko dizu. Beraz, zuk duzu azken hitza.
Zertarako nahi dut nik firewall-a antibirusa badut? Ia denek ikusten dugu antibirusa erabiltzearen beharra, baina ez firewalla erabiltzearena. Biak elkarren laguntzarako izan behar dute. Firewall-ek ordenagailua erasoetatik babesteko arauak dituzte, birusen aurkako softwareak, ordea, fitxategien sistema aztertzen du eta firewall-ak sartzea saihestu ez dion malware bat aurkitu eta ezabatzen du.
Spyware: normalean, izkututa, honako softwaretan egoten ohi dira: pantaila protektoretan, kurtsore animatuak eta doaineko jokuetan.
Adware “Advertising-Supported software” (Programa Apoyado con Propaganda), publizitatea erakusteko sortutako programak dira.
Que diferencia hay entre Adwares y Spywares?
La diferencia esta en que suelen venir incluido en programas Shareware y por tanto, al aceptar los términos legales durante la instalación de dichos programas, estamos consintiendo su ejecución en nuestros equipos y afirmando que estamos informados de ello. Un ejemplo de esto pueden ser los banners publicitarios que aparecen en software diverso y que, en parte, suponen una forma de pago por emplear dichos programas de manera pseudo gratuita.
Funtsezkoa da honako hau argi izatea:
Oso arriskutsua da Interneten bidez bakarrik ezagutzen dituzun pertsonekin biltzea. Ez da inoiz halakorik egin behar.
Ez eman inoiz informazio pertsonalik Interneten bidez.
Ez bidali identifikatzeko balio dezaketen datu pertsonalak: Ez izenik, ez abizenik, ez adinik, ez telefono-zenbakirik, ez etxeko edo ikastetxeko helbiderik eta abar. Ez eman banku-daturik edo kreditu-txartelen zenbakirik, ez zurea, ez zure familiartekoenik, Internet bidez lapur diezazuten saihesteko.
Zure nortasuna babesteko, erabili izengoiti edo ezizenak (nickname ere deitzen zaie).
Ez argitaratu zure aurpegia edo gorputza agertzen den argazkirik sarbide publikoa duten web orri edo eztabaida-taldeetan.
Ez sinetsi Interneten ikusten duzun guztia. Pertsona asko gezurretan aritzen dira.
Ez klik egin ezagutzen ez dituzun pertsonen mezu elektronikoetan agertzen diren esteketan. Esteka horiek nahi ez duzun guneetara eraman zaitzakete, edo ordenagailua kutsatuko duten birusak deskarga ditzakete.
Zuk edo zure inguruko norbaitek jazarpen-mezuren bat, sexu-jazarpenekoa edo mehatxuzkoa jasotzen baduzue, esan gurasoei. Horrez gain, aukera duzu ISPra copia bat bidaltzeko eta laguntza eskatzeko. ISP ingelesezko Internet Service Provider-en (Interneteko Zerbitzuen Hornitzailea) da; hau da, zure linea konektatu duen enpresa (bi sareak desberdinak eta independenteak baitira).
Instalatu zure ordenagailuan birusen kontrako programa on bat, honako hauetatik babesteko: birus ezagun eta ezezagunak, zure ordenagailura baimenik gabe sartzea (hacker-ak), zabor-posta (spam-a), zure jokamoldea miatzen duten programak spywarea), zure deien norabidea aldatzen duten programak (dialerrak) eta Interneteko gainerako mehatxuak.
Ongi pasa surfeatzen!
