2. Einhverfuróf
• Ekki er litið á einhverfu sem skýrt
afmarkað heilkenni (eða safn einkenna).
Hún er skilgreind út frá vídd eða rófi
með mismunandi einkennum bæði að
fjölda og styrkleika sem geta raðast
saman með ýmsum hætti. Hugtakið
„einhverfuróf“ er til að tákna þess
breidd.
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 2
3. Röskun á einhvefurófi
• Einhverfa er röskun í taugaþroska
– eitthvað fer úrskeiðis í þroskun heila.
– hefst oftast á fósturstigi
– getur haldið áfram eftir fæðingu
• Þessi röskun á starfsemi heilans leiðir af
sér ákveðin einkenni í hegðun
Inga SigurðardóttirFTL 103 3
5. Þrjú svið
– Félagsleg samskipti
– Mál og tjáning
– Áráttukennd hegðun.
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 5
6. Einkenni einhverfu
• koma oftast fram á fyrstu mánuðum.
• yfirleitt verið greind um 3ja til 4ra ára aldur.
• 70 % hefur einnig greindarskerðingu, en hún er
mismikil.
• um 20 % fái einkenni flogaveiki einhvern tíma ævinnar.
• sumir einhverfir hafa óvenjulega hæfileika.
• einkennin eru mismunandi og mörg
• einkennin eru aðeins sýnileg í hegðun einstaklingsins.
7. Eftirfarandi einkenni eru dæmigerð fyrir einhverfa en
misjafnt er hversu mörg þeirra einkenna hvern og einn
og að hvað miklu leyti
– Erfiðleikar í samspili við önnur börn.
– Langvarandi skringilegur leikur.
– Flótti frá snertingu.
– Óstjórnlegur hlátur
– Virðast heyrnalaus.
– Tal þeirra einkennast oft af bergmálstali.
– Virðast ekki skynja sársauka né raunverulegar
hættur.
– Áráttukennd hegðun.
– Lykt, hreyfingar, snúningar og hljóð.
– Eiga erfitt með að horfast í augu við fólk.
– Þau láta í ljós þarfir með bendingum.
– Streitast á móti breytingum.
8. Orsakir
• Ekki fyllilega ljósar.
• Talið að það væri lélegri
frammistöðu foreldra að kenna var
ríkjandi viðhorf til 1970.
• Í dag eru menn sammála að
einhverfa stafi af:
• Truflun í starfsemi
miðtaugakerfisins sökum frávika á
nokkrum líffræðilegum þáttum.
9. Meðferðaúrræði
• Einhverfa er í flestum tilfellum
ævilöng fötlun. Með markvissri
þjálfun og kennslu sem hefst
snemma á ævinni er þó hægt að
draga úr einkennum og byggja upp
hæfni.
• Sérþekking fagfólks og samvinna
þess við foreldra afar mikilvæg.
• Engin lyf eru til við einhverfu, þó lyf
geta verið hjálpleg til að slá á
ákveðin einkenni.
10. Meðferðarúrræði
• Margs konar nálganir hafa verið
notaðar við kennslu og þjálfun barna
með einhverfu. Útbreiddustu
kennsluaðferðirnar hér á landi eru
TEACCH annars vegar og heildstæð
atferlismeðferð hins vegar.
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 10
11. Atferlismeðferð
• Heildstæð atferlismeðferð felst í því að
brjóta verkefni niður í örsmá skref, nota
styrkingu fyrir hvert skref og byggja þannig
upp færni í félagslegum samskiptum, tjáningu,
leik, skólanámsgreinum og athöfnum daglegs
lífs. Rannsóknir á árangri hennar lofar góðu.
• Hún felst í því að móta hegðun einstaklings
með því að styrkja viðeigandi hegðun eða draga
úr óviðeigandi hegðun
• Meðferðin leggur áherslu á að börnin læri að
nota tungumálið til tjáskipta.
12. TEACCH
• Meðferð og kennsla fyrir einhverfa og
aðra með skyldar boðskipahamlanir.
• Skipulag er lykilorð í þessari
aðferðarfæði.
– Veitir það einhverfum mun betri einbeitingu,
öryggi og að lokum betri sjálfsstjórn.
• Aðstæður og verkefni eru skipulögð
þannig að þau viti nákvæmlega hvar þau
eiga að vera hverju sinni, hvað þau eiga
að gera og hvenær þau eiga að fara
annað.
13. Snertiörvun
• Rannsóknir hafa staðfest að þessi
meðferð beri góðann árangur. Móðirin
heldur á barninu þangað til það hættir að
streitast á móti og sættir sig við það að
vera faðmað.
• Heilaskaðinn sem barnið hefur orðið
fyrir á fósturskeiðinu er sennilega
orsökin fyrir því að það forðast
snertingu og faðmlög.
14. Framvinda og horfur
• Athuga skal að einhverfa er varanleg
fötlun og þó svo að fólk nái miklum
framförum ber einstaklingurinn einhver
merki hennar alla ævi.
• Einhverfir eru mjög misjafnir bæði hvað
varðar greindarfar, hversu alvarleg
einkenni eru og í samræmi við það hversu
miklar framfarir verða.
• Því fyrr sem meðferðin byrjar því betra.
15. Myndbönd á greining.is
• Hegðunareinkenni einhverfu - íslenskt
myndband
• Hver lífsins þraut - íslenskt myndband
• Myndbrot - fylgir fyrirlestri Svandísar Ásu
um greiningu
• Norskt myndband um Aspergerheilkenni
• http://www.greining.is/fagsvid/fagsvid-
vid-einhverfu/fraedsla-um-einhverfu/
Inga SigurðardóttirFTL 103 15
