Πασχαλινές Λαμπάδες από ΣΤ τάξη του σχολείου μας.pptx
Espana-Grecia
1.
2. Περιβαλλοντικό – Πολιτιστικό Πρόγραμμα
χολικών Δραστηριοτήτων
Γεωγραφικοί – Πολιτιστικοί Δεσμοί Ελληνικής και
Ιβηρικής Φερσονήσου
1ο ΓΕΛ Παλαιού Υαλήρου
“Η συμβολή του γεωγραφικού παράγοντα στην ανάπτυξη πολιτισμού”
1ο Γυμνάσιο Παλαιού Υαλήρου
“Μεσόγειος Θάλασσα. υνδετικός κρίκος Ελληνικού και Ισπανικού λαού”
5ο ΓΕΛ Νέας μύρνης
“Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Η Βυζαντινή επιρροή στα έργα του και ο
εμπνευστής της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ου αιώνα”.
χ. Έτος 2012 – 2013
4. Περιεχόμενα
Εισαγωγικό ημείωμα ................................................................................................1
Σο φυσικό Περιβάλλον… ..........................................................................................3
Γεωλογική ιστορία των δύο χερσονήσων ..............................................................3
Οι άνθρωποι… ............................................................................................................9
Ελληνικές αποικίες στην Ισπανία και επαφές με τον πολιτισμό της Ελλάδας
στην αρχαιότητα. ........................................................................................................9
Επιδράσεις του ελληνικού πολιτισμού στην ιβηρική τέχνη. ..............................9
Εμπορικές σχέσεις Ελλήνων και Ιβήρων στην αρχαιότητα ..............................10
Σα δύο κράτη στην εποχή του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου ....................................16
Σο μεταναστευτικό πρόβλημα ................................................................................21
Αμφίδρομες επιρροές των ανθρώπων του πνεύματος στους δύο λαούς σε
όλες τις εκφάνσεις της πολιτιστικής δημιουργίας – Ο ρόλος του
μεσογειακού τοπίου .................................................................................................25
Ποίηση ........................................................................................................................25
Θέατρο ........................................................................................................................33
Λογοτεχνία ................................................................................................................33
Κινηματογράφος .......................................................................................................36
Ζωγραφική .................................................................................................................39
El Greco 1541-1614 ................................................................................................44
Μετά από 400 χρόνια… ...........................................................................................45
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος 1541-1614 ..................................................................46
Σο Ξεκίνημα - Φάνδακας Κρήτης ...........................................................................46
Domenico Greco – Ιταλία .........................................................................................46
Μαδρίτη 1575 – Σολέδο 1577..................................................................................49
H Tέχνη του Ελ Γκρέκο ............................................................................................50
Μανιερισμός ..............................................................................................................52
Διωγμός των Εμπόρων από τον Ναό.....................................................................53
Ο Διαμερισμός των Ιματίων του Φριστού ...........................................................55
Ο Άγιος Πέτρος (1610-1613)....................................................................................56
Σα δάκρυα του Αγίου Πέτρου ................................................................................57
Η Αγία Σριάς (La Trinite) .......................................................................................58
Προσωπογραφίες ......................................................................................................60
Σαφή του Κόμητα Οργκάθ (1586-88) .....................................................................62
Ιππότης με το χέρι στο στήθος (1583-85). .............................................................64
Η Ανάσταση ...............................................................................................................65
O Γάμος της Παρθένου (1613).................................................................................66
H υναυλία των Αγγέλων (1608-1614) ..................................................................67
Η Προσκύνηση των ποιμένων (1612-1614) ..........................................................68
Σο τοπίο στην Σέχνη του Γκρέκο ...........................................................................70
5. Φάρτης του Σολέδο – Μουσείο Ελ Γκρέκο. ..........................................................71
Σο Σολέδο σε θύελλα (1600-1610)...........................................................................72
Λαοκόων (1608-1614 ) .............................................................................................74
Επιρροές του Γκρέκο στη σύγχρονη τέχνη ..........................................................75
Επιρροές του Γκρέκο στη σύγχρονη λογοτεχνία ................................................79
Αναφορά στον Γκρέκο .............................................................................................80
Εκθέσεις σε όλο τον κόσμο .....................................................................................81
Οικονομική ζωή… ....................................................................................................82
Διοικητική διαίρεση των δύο χωρών....................................................................82
Αγροτική παραγωγή .................................................................................................84
Βιομηχανική παραγωγή ...........................................................................................92
Σουριστική Ανάπτυξη ..............................................................................................95
Μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας των δύο χωρών ..................97
Σι μας εντυπωσίασε… ............................................................................................101
Εντυπώσεις από το ταξίδι… .................................................................................105
Υωτογραφικά στιγμιότυπα… ..............................................................................115
Ευχαριστίες ..............................................................................................................123
Βιβλιογραφία ...........................................................................................................124
6. Εισαγωγικό ημείωμα
Βιαβάζοντας ένα άρθρο του Θωστή Τατζημιχάλη στο περιοδικό
«Αεωγραφίες» και βιώνοντας την σημερινή κρίση, αποφασίσαμε να
εξετάσουμε την συμβολή του γεωγραφικού παράγοντα στην ανάπτυξη του
πολιτισμού, αλλά και των κρίσεων. Πτο άρθρο εκείνο παραθέτονταν οι
απόψεις του Kaplan ότι η παγκοσμιοποίηση αντί να καταργεί, ενισχύει την
σημασία της γεωγραφίας. Ξροσπαθώντας δε να εξηγήσει τις αιτίες της
οικονομικής κρίσης θεωρεί ότι η θέση της Γλλάδας στην τομή των
«υποανάπτυκτων» κόσμων της Κεσογείου και των ΐαλκανίων καθορίζουν το
πεπρωμένο της. ποστηρίζει ότι τα γεωγραφικά δεδομένα της Γλλάδος είχαν
προδιαγράψει την μοίρα της να χρεοκοπήσει. Ρονίζει ότι η κακή ποιότητα
των εδαφών και τα πολλά βουνά σε συνδυασμό με τα αρνητικά ιστορικά
κατάλοιπα του ΐυζαντίου και την μεγάλη γεωγραφική απόσταση από το
φυσικό κέντρο της Γυρώπης του Θαρλομάγνου, την ωθούσαν προς αυτή την
κατεύθυνση. Ξαρ όλα αυτά, ολοκληρώνει τα επιχειρήματά του με λίγα καλά
νέα, ότι δηλαδή η Γλλάδα θα βοηθηθεί από την Γυρώπη και δεν θα
χρεοκοπήσει, γιατί ελέγχει τις θάλασσες στην Ώνατολική Κεσόγειο και
βρίσκεται θρησκευτικά και πολιτισμικά πολύ κοντά στην Οωσία, έναν μεγάλο
Γυρωπαϊκό παίκτη που χρειάζονται οι ΐρυξέλλες. Πημειώνει βέβαια ότι τα
ίδια γεωγραφικά δεδομένα επέτρεψαν την μεγάλη ανάπτυξη του ελληνισμού
στην αρχαιότητα.
Γπειδή θεωρήσαμε ότι και η Ησπανία, μια χώρα με παρόμοια γεωγραφικά
δεδομένα, μαστίζεται από την ίδια κρίση, χωρίς να υποστεί την οθωμανική
κατάκτηση και χωρίς να έχει μεγάλη γεωγραφική απόσταση από το φυσικό
κέντρο της Γυρώπης, αποφασίσαμε να εξετάσουμε ποιοι παράγοντες ισχύουν
ή δεν ισχύουν σήμερα και για τις δύο χώρες, που υποφέρουν αν και
διαθέτουν ένα πλούσιο υπέδαφος, μια πολιτιστική κληρονομιά και μια
συνεχή ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, μέσω των καλλιτεχνών, συγγραφέων
τους και ποιητών. Γπίσης θεωρούμε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αν είναι
γνώστης της ιστορίας του μπορεί να την «κατευθύνει» προς όφελός του με την
κατάλληλη επιλογή των πολιτικών που θα ακολουθήσει. Ξαρατηρήσαμε ότι
οι μεταφράσεις τόσο Ησπανών, όσο και Γλλήνων στην αντίστοιχη γλώσσα
κερδίζουν συνεχώς έδαφος, γιατί γίνονται κατανοητές από τους δύο λαούς.
Συσικά και η γεωγραφία και οι καταβολές της συνύπαρξης στο παρελθόν των
7. δύο λαών έπαιξαν τον ρόλο τους. Γάν λοιπόν συγκρίνουμε τη γεωγραφική
θέση των δύο χωρών θα αντιληφθούμε ότι το τοπίο εμπνέει τον άνθρωπο και
ορίζει τα επιτεύγματά του, αλλά με την σειρά του ο άνθρωπος με τις
επεμβάσεις του ορίζει το μέλλον του τοπίου. Νι Έλληνες θαλασσοπόροι
ξεκινώντας από την ανατολική Κεσόγειο ίδρυσαν αποικίες σε κάθε γωνιά της,
από το Αιβραλτάρ στη δυτική Κεσόγειο ως τα μικρασιατικά και τα
αφρικανικά παράλια. Ε ελληνική γλώσσα ήταν για χιλιάδες χρόνια η διεθνής
γλώσσα της Κεσογείου και το ελληνικό αλφάβητο υπήρξε η βάση για το
λατινικό και το κυριλλικό.
Συσικά, δεν θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε την περίπτωση του Βομήνικου
Ζεοτοκόπουλου, που έχει για μας τους Έλληνες ιδιαίτερη σημασία γιατί
πραγματοποιεί την ιδανική μας αναγέννηση, αυτή που ματαίωσε η τούρκικη
κατάκτηση. Βεδομένου ότι είμαστε μία χώρα με τόσο πλούσια καλλιτεχνική
παράδοση, αλλά φτωχή σε συλλογές και μουσεία τέχνης και το 2014
συμπληρώνονται 400 χρόνια από το θάνατο του, έχοντας ήδη ξεκινήσει
αφιερώματα σε διάφορα μέρη του κόσμου, όπως Λτύσελντορφ, Ιευκωσία και
Νζάκα, θεωρήσαμε υποχρέωσή μας να ασχοληθούμε διεξοδικά με το έργο του.
Ν Γλ Ακρέκο περήφανος για την ελληνική του καταγωγή και χάρη στις
βυζαντινές του καταβολές δημιούργησε ένα έργο πνευματώδες και μοναδικό.
Νι δημιουργίες του δείχνουν πόσο πρωτοπόρος ήταν, αφού επηρέασε
καλλιτέχνες του 19ου και 20ου αιώνα, ήταν δηλαδή τριακόσια χρόνια μπροστά
από την εποχή του. Ένωσε με τη ζωή και το έργο του, την ενετική Θρήτη με το
καθολικό Ρολέδο, την Γλλάδα με την Ησπανία.
Ζέλοντας λοιπόν να αντιληφθούν οι μαθητές μας ότι δεν αρκεί μόνο το
ιστορικό μας παρελθόν, αλλά ότι πρέπει να κατανοήσουν ουσιαστικά και όχι
επιφανειακά τα γεωγραφικά και πολιτισμικά δεδομένα, και ότι θα πάμε
μπροστά μόνο αν εντοπίσουμε τις αδυναμίες μας και τις μετατρέψουμε σε
προτερήματα, αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στην εκπόνηση αυτού του
προγράμματος. Γπειδή φυσικά δεν ήταν δυνατό να κατακερματιστούν οι
μαθητές με τόσες θεματικές αποφασίστηκε η σύμπραξη των τριών σχολείων.
[2]
8. Σο φυσικό Περιβάλλον…
Γεωλογική ιστορία των δύο χερσονήσων
Η διαμόρφωση. Νλόκληρη σχεδόν η
Ηβηρική Τερσόνησος μαζί με το νότιο
Ενωμένο ΐασίλειο και μεγάλο μέρος της
δυτικής και της κεντρικής Γυρώπης
εντάσσονται στη Κεσοευρώπη που
άρχισε να σχηματίζεται στα μέσα του
Ξαλαιοζωικού αιώνα (περίπου πριν από
350.000.000 χρόνια).
Γεωτεκτονικές ενότητες της Ευρώπης
Νι περιοχές που εντάσσονται στη
Κεσοευρώπη δεν παρουσιάζουν πολύ
υψηλό ανάγλυφο, εκτός από το εσωτερικό της Ηβηρικής Τερσονήσου, όπου
υπάρχει το κεντρικό οροπέδιο η Κεσέτα που είναι χτισμένη η Καδρίτη. Ε
Γλληνική χερσόνησος εντάσσεται μαζί με όλο τον ευρωπαϊκό νότο στη
Λεοευρώπη, που άρχισε να σχηματίζεται στην αρχή του Θαινοζωικού αιώνα.
Έως τότε το μεγαλύτερο μέρος της νότιας Γυρώπης βρισκόταν κάτω από τη
θάλασσα. μως, πριν από 60 εκατομμύρια χρόνια άρχισε η κύρια Ώλπική
Νρογένεση, που ολοκληρώθηκε πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια. Ρότε
σχηματίστηκαν τα ψηλά βουνά της Λότιας Γυρώπης, οι Άλπεις στο κέντρο,
τα Ξυρηναία στα δυτικά και οι οροσειρές της ΐαλκανικής και της Ηταλικής
Τερσονήσου στα ανατολικά. Ραυτόχρονα οι υποθαλάσσιες περιοχές και
έκτοτε ολόκληρη η Λεοευρώπη παρέμεινε έξω από τη θάλασσα. Ρο
νοτιανατολικό άκρο της Γυρώπης όπου βρίσκεται η Γλλάδα άλλαξε πολλές
φορές κατά το παρελθόν εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια, ενώ ακόμη και
σήμερα οι ενδογενείς δυνάμεις δεν έχουν σταματήσει να δρουν. Πε γενικές
γραμμές, η σημερινή μορφή του ελληνικού χώρου διαμορφώθηκε πριν από
δύο εκατομμύρια χρόνια περίπου, παρά το γεγονός ότι οι γεωλογικές
διεργασίες συνεχίζονται έως τις μέρες μας, όπως αποδεικνύεται από τη
σεισμική και την ηφαιστειακή δραστηριότητα στη χώρα μας. Γπειδή τα βουνά
είναι, από γεωλογική άποψη, νεαρά, δεν έχουν υποστεί ακόμα έντονη
διάβρωση και έτσι το ελληνικό ανάγλυφο αλλά και το ανάγλυφο σε όλη τη
νότια Γυρώπη είναι γενικά έντονο και ορεινό με μικρές πεδινές εκτάσεις. Νι
[3]
9. υπάρχουσες πεδιάδες είναι στενές και επιμήκεις, ακολουθώντας την πορεία
των ποταμών που κατεβαίνουν από τα βουνά.
ταν άρχισε η Ώλπική Ξτύχωση ολόκληρη η περιοχή της Γλλάδας
αποτελούσε τον βυθό της Ρηθύος Ζάλασσας, της οποίας κατάλοιπο είναι η
Κεσόγειος Ζάλασσα. Ε Κεσόγειος είναι μια σχεδόν κλειστή και στενόμακρη
λωρίδα θάλασσας εκεί που συναντώνται η δυτική Ώσία, η βόρεια Ώφρική και
η νότια Γυρώπη. Ών και μικρή σε έκταση η Κεσόγειος, επειδή βρίσκεται στο
σταυροδρόμι τριών ηπείρων, αναπτύχθηκαν σ‟ αυτήν σπουδαίοι πολιτισμοί
και θρησκείες και θεωρείται η σπουδαιότερη θάλασσα για την ανθρώπινη
ιστορία. Πτις ακτές της κατοικούν περισσότεροι από 200 εκατομμύρια
άνθρωποι με πολλές εθνολογικές, οικονομικές και θρησκευτικές διαφορές.
μως, παρά τις διαφορές αυτές τους μεσογειακούς λαούς τους ενώνουν
πολλά με κοινό παρονομαστή τη Κεσόγειο.
(α) (β)
(α) Νεοευρώπη: τοπίο σε ελληνική ακτή, β) Μεσοευρώπη: τοπίο στην κεντρική
Ισπανία
Πτα παράλια και στα νησιά της διαμορφώθηκαν διάφοροι πολιτισμοί, πολλοί
από τους οποίους σημείωσαν μεγάλη ακμή, όπως ο αιγυπτιακός (από την 4η
χιλιετία π.Τ.), ο μινωικός και ο μυκηναϊκός (20ος-15ος αι. π.Τ.). Πτη συνέχεια
εμφανίστηκαν οι Σοίνικες που ίδρυσαν πολλές εμπορικές αποικίες, αλλά στο
υψηλότερο επίπεδο πολιτισμού έφτασαν οι Έλληνες, που ίδρυσαν επίσης
πολλές αποικίες, κυρίως με χαρακτήρα μεταναστευτικό. Ε Γλλάδα έχει
ουσιαστικά συνδέσει την ύπαρξή της με αυτή τη θάλασσα.
Πτα κατοπινά χρόνια οι Οωμαίοι και οι Θαρχηδόνιοι ανέπτυξαν σημαντικό
πολιτισμό. Γπακολούθησαν οι ΐυζαντινοί και οι Άραβες. Ε ελληνική
παρουσία διατηρήθηκε με το ΐυζάντιο, ενώ οι αφρικανικές ακτές της
Κεσογείου κατακτήθηκαν από τους Άραβες, που με την κατάκτηση της
Ησπανίας πέρασαν και στην Γυρώπη. Κετά την ανακάλυψη της Ώμερικής το
κέντρο του πολιτισμού μετατοπίστηκε στον Ώτλαντικό και η σημασία της
Κεσογείου μειώθηκε. Θατά το 16ο αιώνα η ανατολική Κεσόγειος ήταν στην
[4]
10. ουσία τουρκική θάλασσα, ενώ η δυτική ήταν ισπανική. Πτους επόμενους
αιώνες κυρίως ο αγγλικός στόλος ήταν αυτός που κυριάρχησε στη Κεσόγειο,
η οποία ανέκτησε την εμπορική σημασία της με τη διάνοιξη της διώρυγας του
Πουέζ.
Υάνης Πέγκας
εισμικότητα σε Ελλάδα και Ισπανία. Νι σεισμοί είναι ένα γεωλογικό
φαινόμενο που εμφανίζεται σε περιοχές που ονομάζονται τεκτονικά ενεργές
ζώνες. Γίναι εδαφικές κινήσεις μικρής περιόδου που παράγονται από
ενδογενείς φυσικές αιτίες. Ε σεισμική κίνηση μπορεί να είναι οριζόντια,
κατακόρυφη ή κυματοειδής. Νι σεισμοί προκαλούν στην επιφάνεια της γης
εδαφικές διαρρήξεις, εδαφικές βαθύνσεις, κατολισθήσεις, υψομετρικές
μεταβολές κ.ά. Πε ορισμένες περιοχές του πλανήτη είναι πολύ συχνοί και η
έντασή τους πολύ μεγάλη, με αποτέλεσμα μεγάλες καταστροφές (ανθρώπινα
θύματα και υλικές ζημιές).
Ε πραγματική αιτία των σεισμών που γεννώνται στο φλοιό της Αης
αναγνωρίσθηκε σωστά για πρώτη φορά στα 1760 από το ΐρετανό Ρζον
Κίτσελ (John Michell), ο οποίος έγραψε πως οι σεισμοί και τα κύματα
ενέργειας, που δημιουργούν, προκαλούνται από “μάζες πετρωμάτων που
μετατοπίζονται, μίλια κάτω από την επιφάνεια” και θεωρείται πατέρας της
επιστήμης της μελέτης των σεισμών, της Πεισμολογίας. Ώπό τη γεωφυσική
έρευνα των τελευταίων 30 ετών έχει προκύψει ότι η Αη περιβάλλεται από ένα
στερεό στρώμα, πάχους περίπου 80 χιλιομέτρων, το οποίο ονομάζεται
λιθόσφαιρα. Ε λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία, αλλά χωρίζεται σε μεγάλα
Σο σύστημα των λιθοσφαιρικών πλακών.
[5]
11. τμήματα, τα οποία ονομάζονται λιθοσφαιρικές πλάκες (π.χ. η Γυρασιατική, η
Ώφρικανική κ.ά.). Νι σεισμοί έχουν τις εστίες τους στα όρια των
λιθοσφαιρικών πλακών, εκεί δηλαδή που εφάπτονται οι πλάκες.
Γμφανίζονται εκεί που οι πλάκες είτε συγκλίνουν μεταξύ τους είτε
αποκλίνουν η μία από την άλλη. Πυχνά εμφανίζονται σεισμοί και στα σημεία
που οι λιθοσφαιρικές πλάκες κινούνται παράλληλα (ολισθαίνουν). Πυνεπώς,
τα αίτια γένεσης των σεισμών είναι οι σχετικές κινήσεις των λιθοσφαιρικών
πλακών. Θατά την απομάκρυνση ή τη σύγκλιση δύο λιθοσφαιρικών πλακών
τα πετρώματα στα όρια των πλακών επεκτείνονται (τεντώνονται) ή
συμπιέζονται αντίστοιχα. ταν αυτές οι εφελκυστικές ή συμπιεστικές
παραμορφώσεις των πετρωμάτων υπερβούν ορισμένο όριο, τα πετρώματα
σπάνε απότομα και δημιουργούνται ρήγματα σ' αυτά, όπου γεννιούνται οι
σεισμοί. σο μεγαλύτερο είναι το ρήγμα τόσο μεγαλύτερος είναι ο σεισμός.
Πύμφωνα με ένα πρόσφατα ενημερωμένο σεισμικό κατάλογο της Γυρώπης
και της Κεσογείου, τα τελευταία 1.000 χρόνια περίπου 45.000 αρκετά μεγάλοι
σεισμοί συγκλόνισαν την ήπειρο μας. Ν νέος αυτός κατάλογος σεισμικότητας
αποκαλύπτει ότι οι περισσότεροι από τους σεισμούς της Γυρώπης
συγκεντρώνονται κατά μήκος των ορίων των λιθοσφαιρικών πλακών στη
Κεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων των σημερινών χωρών της Ηταλίας, την
Γλλάδας και της Ρουρκίας, μαζί με τις περιοχές στην νότια Ησπανία, τα
ΐαλκάνια και τον Θαύκασο.
Ρα τελευταία χρόνια το φαινόμενο των σεισμών μελετάται με σύγχρονα
τεχνολογικά μέσα. Κε ένα νέο επαναστατικό πρόγραμμα της Γυρωπαϊκής
Ένωσης καταγράφεται η σεισμική δραστηριότητα και ιδιαίτερα οι μικρές
σεισμικές δονήσεις στη Κεσόγειο. Ρο πρόγραμμα αυτό ονομάζεται
"Βορυφορική Κετάδοση Πεισμολογικών Βεδομένων κατά μήκος της
Κεσογείου" και κέντρο του όλου συστήματος αποτελεί ο δορυφόρος Ώργώ
που τροφοδοτείται με δεδομένα από 20 επίγειους σεισμολογικούς σταθμούς
μεγάλης ακρίβειας. Πτο πρόγραμμα συμμετέχουν το Αεωδυναμικό Ηνστιτούτο
Ώθηνών και τα Ηνστιτούτα Αεωφυσικής της Οώμης και της Καδρίτης.
Ε Ελλάδα και γενικά η Μεσόγειος είναι φυσικό να έχουν υψηλή
σεισμικότητα, αφού βρίσκονται στη ζώνη σύγκλισης και σύγκρουσης της
Ώφρικανικής και της Γυρασιατικής πλάκας. Ε μετακίνηση αυτών των δύο
πλακών οδηγεί στη σύγκρουσή τους σε ένα μέτωπο μεγαλύτερο των δύο
χιλιάδων χιλιομέτρων κατά μήκος της νότιας Γυρώπης. Γπειδή δε η απόσταση
της χώρας μας από το μέτωπο της σύγκρουσης είναι μικρή, σημειώνονται
στον Γλλαδικό χώρο σεισμοί μικρού ή μεγάλου μεγέθους σχεδόν καθημερινά.
[6]
12. Ρο γεγονός αυτό έχει σαν συνέπεια
για την χώρα μας να είναι πρώτη σε
σεισμικότητα στη Κεσόγειο και σ‟
όλη την Γυρώπη και μέσα στις έξι πιο
σεισμογενείς περιοχές του κόσμου.
Φάρτης των επιφανειακών σεισμών
Ελλάδας από το 1900 – 2005 (5-7.6
Ρίχτερ)
πως φαίνεται στην διπλανή εικόνα
έχουν καταγραφεί στον Γλληνικό
χώρο πάρα πολλοί σεισμοί από το
1900 έως τις μέρες μας και μερικοί
από τους πιο χαρακτηριστικούς είναι: 1902-Ώμοργός (6.6R), 1903-Θύθηρα
(7.9R), 1904-Πάμος (6.8R),1905-Ταλκιδική (7.5R), 1910-Θρήτη (6.9R), 1912-
Θεφαλλονιά (6.8R), 1915-Ηθάκη (6.7R), 1926-Οόδος (8.0R), 1926-Ππάρτη (7.2R),
1953-Θεφαλλονιά (7.2R), 1954-Θαρδίτσα (7.0R), 1956-Ώμοργός (7.5R), 1957-
Οόδος (7.2R), 1968-Ώγ. Γυσράτιος (7.1R), 1978-Ζεσσαλονίκη (6.5R), 1981-
Ώλκυονίδες (6.7R), 1999-Ώθήνα/Ξάρνηθα (6.1R).
Ε σεισμικότητα στην Ισπανία δεν είναι τόσο έντονη όσο στην Γλλάδα. Βεν
παύουν όμως να έχουν εκδηλωθεί αρκετοί καταστροφικοί σεισμοί στο
πρόσφατο ιστορικό παρελθόν. Αενικά η Ηβηρική Τερσόνησος μπορεί να
χαρακτηρισθεί σαν μεσαίας
επικινδυνότητας μια που
βρίσκεται στο Βυτικό άκρο της
ζώνης σύγκλισης Γυρασιατικής
και Ώφρικανικής πλάκας, όμως
κάθε περίπου 200 χρόνια
συμβαίνει και ένας
καταστροφικός σεισμός με
μέγεθος μεγαλύτερο των 6
βαθμών της κλίμακας Οίχτερ.
Επιφανειακοί σεισμοί στην Ιβηρική Φερσόνησο
Νι πιο δραστήριες σεισμικά περιοχές είναι η νότια και νοτιοανατολική
Ησπανία καθώς και η περιοχή των Ξυρηναίων. Ε σεισμική ζώνη των
Ξυρηναίων περιλαμβάνει την περιοχή Olot, όπου ιστορικά συνέβησαν μια
[7]
13. σειρά από καταστρεπτικούς σεισμούς μεταξύ 1427 και 1428 μ.Τ. με
αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή των οικοδομών, όπως
αναφέρουν τα ιστορικά αρχεία. Ώπό τον 15ο αιώνα μ.Τ. έχουν καταγραφεί
περί τους είκοσι πολύ καταστροφικοί σεισμοί στην περιοχή αυτή. Κια από τις
πιο σεισμογενής περιοχές στην Ησπανία είναι η οροσειρά Bética με
σημαντικότερους σεισμούς στις περιοχές Vera (1518), Almeria (1522) και
Torrevieja (1829). Ησχυροί σεισμοί έχουν γίνει και στην περιοχή του
Guadalquivir όπως στην περίπτωση της περιοχής Carmona (Πεβίλη) στα 1504,
αλλά και η περιοχή των Ώζορών έχει δώσει υποθαλάσσιους σεισμούς που
επηρεάζουν την Ηβηρική Τερσόνησο με πιο σημαντικό αυτόν του 1755.
Μαριλένα Φριστοδουλίδη
[8]
14. Οι άνθρωποι…
Ελληνικές αποικίες στην Ισπανία και επαφές με τον πολιτισμό της
Ελλάδας στην αρχαιότητα.
Επιδράσεις του ελληνικού πολιτισμού στην ιβηρική τέχνη.
Γξετάζοντας τις σχέσεις που είχαν οι δύο αυτοί μεσογειακοί λαοί στην
αρχαιότητα, θα κατανοήσουμε τις κοινές παραμέτρους που διέπουν την
ιστορία των δύο λαών. Θατά την εποχή του χαλκού ο πολιτισμός της Γλλάδας
και της Θρήτης μεταφέρθηκε στην Ηβηρική χερσόνησο χάρη στους
θαλασσοπόρους της εποχής εκείνης, παρά την ταυτόχρονη ίδρυση οικισμών
των γηγενών. Ιόγω της εξάπλωσης αυτής ανεγέρθηκαν πολλά πολιτιστικά
μνημεία και οι δεσμοί ανάμεσα στην Ηβηρική χερσόνησο και στην Γλλάδα
αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα όπως φαίνεται από τα αγγεία που βρέθηκαν στις
ανασκαφές και χρονολογούνται γύρω στο 1800-2000 π.χ. τα οποία
αντιγράφουν τα πρωτότυπα της τέχνης των Κινωϊτών.
Ε πραγματική όμως εξάπλωση, έγινε τον 6ο αιώνα π.χ. μετά την ίδρυση δύο
αποικιών στην Ηβηρική χερσόνησο από τους Σωκαείς. Κάλιστα ο Ερόδοτος
αναφέρει ότι οι Σωκαείς ήταν οι πρώτοι θαλασσοπόροι που διέσχισαν την
ανοικτή θάλασσα. Ώπό τις ανασκαφές καταλαβαίνουμε ότι η αρχαιότερη
εγκατάσταση στην Ηβηρική χερσόνησο ήταν το Γμπορείον που σήμερα
ονομάζεται Ώμπούριας και βρισκόταν μπροστά από τον οικισμό Ηντίκεη η
οποία μετά ονομάστηκε Ξαλαιόπολις, είχε μεγάλη ανάπτυξη και υπήρχαν
μεγάλα οικοδομήματα παρά το μικρό μέγεθος της. Ε 2η σημαντικότερη
αποικία των Σωκαέων ήταν η Οόδη. Θαι οι δύο αυτές αποικίες έκοψαν δικά
τους νομίσματα. Πτην αρχή αυτά τα νομίσματα απεικόνιζαν διάφορες
εμπνεύσεις των Γλλήνων, όπως την κεφαλή της Ώθηνάς ή μιας κουκουβάγιας
κ.α.. Πτον 3ο αιώνα το Γμπορείον άρχισε την κυκλοφορία των ασημένιων
δραχμών και τα πράγματα άλλαξαν. Ε αποικία της Οόδης δεν δέχτηκε το
καινούργιο νόμισμα και δημιούργησε μια νέα ασημένια δραχμή που είχε
μπροστά τη κεφαλή της Ξερσεφόνης και πίσω το σύμβολο της πόλης, ένα
τριαντάφυλλο με 4 πέταλα.
Κάλιστα, πρόσφατα δημιουργήθηκε ένα πρόγραμμα που προωθείται από το
Γθνικό Ώρχαιολογικό Κουσείο της Καδρίτης και που στόχος του είναι να
δημιουργήσει μια σημαντική βάση δεδομένων στον τομέα της ελληνικής
[9]
15. παρουσίας και του εμπορίου στην Ηβηρία. Ε δυτικότερη, λοιπόν, αποικία του
αρχαίου κόσμου αποκτά τη δική της βάση δεδομένων και αποκαλύπτει σιγά -
σιγά τα μυστικά της, λένε οι εμπνευστές του προγράμματος Iberia Graeca.
Ρο Γμπορείον, η αποικία των Σωκαέων στην καταλανική Θόστα Κπράβα,
έρχεται όλο και περισσότερο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθώς η
αρχαιολογική σκαπάνη, που ξεκίνησε τη δουλειά της το 1908 έχει προχωρήσει
τόσο ώστε να καταστήσει το συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο πρώτο σε
επισκεψιμότητα σε όλη την Ησπανία. Θαι όχι άδικα: επειδή το Γμπορείον από
τον 3ο αιώνα μ.Τ. σταδιακά παρήκμασε, έπειτα από μία μεγάλη δημογραφική
κρίση και δεν σκεπάστηκε από μεσαιωνικές κατασκευές. Έτσι οι αρχαιολόγοι
μπόρεσαν εύκολα να αναδείξουν την ελληνιστική πόλη, ενώ από κάτω
κρύβεται μια πόλη της κλασσικής περιόδου, όπως και εκείνη των πρώτων
ημερών της ίδρυσης της! Γπίσης σε διάφορα αγγεία που βρέθηκαν σε εκείνη
την περιοχή αναγραφόταν επιγραφές με ελληνικά γράμματα. Ώυτό είναι ένα
δείγμα που αναδεικνύει ότι οι αρχαίοι Έλληνες και οι αρχαίοι Ησπανοί είχαν
πολύ καλές σχέσεις μεταξύ τους.
Ζα πρέπει βέβαια να σημειώσουμε, ότι Ίβηρες, Θέλτες και ΐαλεαρίδες,
υπηρέτησαν ως μισθοφόροι στη Γλλάδα τον 4ο και 5ο π.χ αιώνα σε πολεμικές
συγκρούσεις που έλαβαν μέρος στην Πικελία, την Κεγάλη Γλλάδα, αλλά και
στην Γλλάδα. Κάλιστα στην διάρκεια του Ξελλοπονησιακού πολέμου, όπου
αναφέρονται ως μισθοφόροι από την Hispania, αρκετοί από αυτούς
εισχώρησαν στις τάξεις του τυράννου Βιονυσίου του Πυρακουσίου. λοι
αυτοί όταν επέστρεψαν στην Ησπανία έφεραν μαζί τους γνώσεις και τεχνικές
που έμαθαν στην Γλλάδα. Ώυτές οι καλές σχέσεις διατηρήθηκαν ανά τους
αιώνες και ο ένας πολιτισμός δέχτηκε επιρροές από τον άλλο. Ρο στοιχείο
αυτό της ανταλαγής πολιτισμικών γνωρισμάτων μετέπειτα, το συναντάμε
κυρίως στην τέχνη.
Νίκος Γκουντέλας – Βασίλης Πατινιώτης
Εμπορικές σχέσεις Ελλήνων και Ιβήρων στην αρχαιότητα
Ιβηρική Φερσόνησος. Γίναι μια από τις μεγαλύτερες χερσονήσους της
Γυρώπης που αποτελεί και το νοτιοδυτικό άκρο της. Ννομάζεται από
πολλούς και Ιβηρία από το όνομα του αρχαίου λαού των Ηβήρων που την
κατοικούσε. Τωρίζεται από την υπόλοιπη Γυρώπη με την οροσειρά των
Ξυρηναίων, που αποτελούν επίσης το φυσικό σύνορο Ησπανίας-Ααλλίας-
Ώνδόρρας. Βυτικά βρέχεται από τον Ώτλαντικό ωκεανό και Ώνατολικά από
τη Κεσόγειο θάλασσα. Ρο νοτιότερο σημείο της είναι το Αιβραλτάρ, παλιά
[10]
16. κτήση του Ενωμένου ΐασιλείου, που είναι το πλησιέστερο σημείο της
Γυρώπης με την Ώφρική και σύνορο Κεσογείου με τον Ώτλαντικό.
Κεγαλύτερος ποταμός της είναι ο Ράγος. Ρο όνομα της η Ηβηρική χερσόνησος
ή Ηβηρία το πήρε από τους αρχαίους Έλληνες που ήταν οι πρώτοι, που
ονόμασαν τους κατοίκους της Ίβηρες, επειδή κατοικούσαν γύρω από τον
Ίβηρα ποταμό, τον σημερινό Έβρο της Ησπανίας. Θατά τους χρόνους της
Οωμαϊκής αυτοκρατορίας η Ηβηρική χερσόνησος ονομαζόταν Ησπανία, όνομα
που έμεινε και σε μία από τις δύο χώρες της. Αενικά η Ηβηρική χερσόνησος
αποτελεί ένα τεράστιο σε έκταση οροπέδιο με το μεγαλύτερο μέρος της να το
καταλαμβάνει η Ησπανία.
Νι σχέσεις που δημιούργησαν οι Έλληνες με τους γηγενείς πληθυσμούς της
Βυτικής Κεσογείου τις περισσότερες φορές ήταν ειρηνικές. Ε εγκατάσταση
και η διείσδυση δεν συνάντησε μεγάλες αντιδράσεις, αντίθετα αναπτύχθηκαν
εμπορικές επαφές που επηρέασαν πολιτιστικά τους άλλους λαούς και σε
περιορισμένο βαθμό και τους ίδιους τους Έλληνες.
Οι Ελληνοϊβηρικές εμπορικές σχέσεις. Ώπό τη δεύτερη χιλιετία π.Τ. η
ανάπτυξη του αιγαιακού πολιτισμού οδήγησε σε μετακινήσεις και
ανακατατάξεις διαφόρων φύλων προς τα δυτικά. Ε Ηβηρική χερσόνησος
προκάλεσε το ενδιαφέρον των Θρητών, λόγω της ύπαρξης των μεταλλοφόρων
περιοχών της και ιδιαίτερα του χαλκού της τον οποίο εξόρυξαν και
εκμεταλλεύτηκαν πολύ νωρίς. Ν πολύς κόσμος το αγνοεί αυτό. Ώγνοεί επίσης
ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν προσεγγίσει από πολύ νωρίς ακόμα και σε
λιμάνια της Ηβηρικής Τερσονήσου που βρέχονται από τον Ώτλαντικό ωκεανό.
Νι Κυκηναίοι παρόλο που κυριαρχούσαν στην ανατολική μεριά της
Κεσογείου μαζί με τους Κινωίτες και τους Ώιγυπτίου για εμπορικούς λόγους
θαλασσοδέρνονταν και ως τη Βύση, όχι με τόση συχνότητα βέβαια όπως στην
Ώνατολή, και περνούσαν τις Εράκλειες στήλες πολύ πριν εγκατασταθούν στη
Λότια Ηβηρία οι Σοίνικες και αποκτήσουν τον έλεγχο των στενών του
Αιβραλτάρ. Έρχονταν ως τη βορειοδυτική Ηβηρία με στρογγυλά πλοία
πλέοντας κοντά στα παράλια από ακτή σε ακτή και από όρμο σε όρμο.
Ώυτό που τραβούσε τους ριψοκίνδυνους Έλληνες θαλασσοπόρους στις
εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου, τολμώντας να περάσουν ακόμα και το
στενό του Αιβραλτάρ, τις θρυλικές Εράκλειες Πτήλες, ήταν πάνω από όλα τα
μέταλλα κυρίως αργύρου, αλλά και χρυσού και χαλκού, που υπήρχαν
άφθονα στην περιοχή. Πτόχος τους ήταν επίσης οι θρυλικές Θασσιτερίδες
νήσοι όπου κατέληγε και ο κασσίτερος των βρετανικών νήσων. Ώπό εκεί τον
προωθούσαν στις αγορές της Κεσογείου και στην Γλλάδα διότι ήταν
[11]
17. απαραίτητος για την παραγωγή του μπρούντζου. Ρη δεύτερη χιλιετία π.Τ.
δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα τα ορυχεία κασσίτερου της Ζράκης και της
μικρασιατικής Ιυδίας κι έτσι ο μόνος τρόπος προσπορισμού του πολύτιμου
εκείνου μετάλλου που έκανε σκληρό το μαλακό χαλκό – χωρίς την πρόσμειξή
του με κασσίτερο ο καθαρός χαλκός ήταν πάντοτε ελάχιστα ανθεκτικός –
ήταν η Βύση. Νι θαλάσσιοι αυτοί δρόμοι μέσω των οποίων τα παραπάνω
μέταλλα μεταφέρονταν από τη Βυτική Κεσόγειο στις αγορές της Ώνατολικής
και της Θεντρικής Κεσογείου, ήταν γνωστοί ήδη από την εποχή του Ταλκού.
Αρχαία Ελληνική Κληρονομιά στην Ισπανία. Ρα παλαιότερα ελληνικά
ευρήματα από τη σημερινή Ησπανία ανάγονται στους μυκηναϊκούς χρόνους.
Ξρόκειται για θραύσματα από μυκηναϊκά πήλινα αγγεία του 13 ου με 12ο
αιώνα π.Τ. που βρέθηκαν κοντά στον ποταμό Αουαδαλκιβίρ στην περιοχή της
Θόρδοβας. Φστόσο δε γνωρίζουμε αν τα αγγεία αυτά έφτασαν εδώ από
Κυκηναίους ή από τους Σοίνικες οι οποίοι, σύμφωνα με την επικρατέστερη
άποψη είχαν προηγηθεί στα μέρη αυτά. Ρα επόμενα χρονολογημένα
ελληνικά ευρήματα που έχουμε από ισπανικό έδαφος ανάγονται στον 8 ο
αιώνα π.Τ. και προέρχονται από την Νυέλβα στις ακτές του Ώτλαντικού.
Ξρόκειται κυρίως για θραύσματα από πήλινα αγγεία πολυτελείας που έχουν
κατασκευαστεί στην Ώττική, την Γύβοια και την Θόρινθο. Ζαυμάσια
κορινθιακά αγγεία του τέλους του 8ου και των αρχών του 7ου αιώνα π.Τ.
βρέθηκαν και σε ένα τάφο στην ακρόπολη της Sexi, στην περιοχή της
Αρανάδας. Θοντά στα Αάδειρα (σημερινό Θάδιξ), στην περίφημη αποικία των
Σοινίκων της Ρύρου, ήλθαν στο φως Γυβοϊκά αγγεία και ένας εμπορικός
κορινθιακός αμφορέας λαδιού του 8ου αιώνα π.Τ. ενώ από διάφορα σημεία
της Κάλαγας είναι γνωστά κορινθιακά αγγεία του 8ου και 7ου αιώνα π.Τ.,
όπως και ελληνικοί εμπορικοί αμφορείς ανάμεσά τους και αττικοί με τους
οποίους μεταφέρονταν το περίφημο αθηναϊκό λάδι. Πτο 1ο μισό του 7ου αιώνα
χρονολογείται ένα σημαντικό μπρούντζινο ελληνικό κράνος που βρέθηκε
κοντά στα Αάδειρα πιθανότατα ανάθημα σε ποτάμια θεότητα, όπως και μία
αττική οινοχόη γνωστή από την ίδια περίπου περιοχή.
Δεσμοί και συναλλαγές Ελληνικών Βασιλείων με Ιβηρικές Πόλεις. Θατά τη
διάρκεια του 7ου π. Τ. αιώνα, οι Πάμιοι διατηρούσαν εμπορικούς δεσμούς με
το βασίλειο της Ραρτησού, το οποίο εκτεινόταν σε μια ευρεία ζώνη στη
σημερινή Ώνδαλουσία, γύρω από τον ποταμό Αουαδαλκιβίρ. Πύμφωνα με τον
Ερόδοτο, ο πρώτος Έλληνας που πέρασε τις Εράκλειες Πτήλες και διέσχισε τα
νερά του Ώτλαντικού ήταν ένας Παμιώτης ναύκληρος ονόματι Θωλαίος, στο
δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Τ. Ρο πλοίο του παρασύρθηκε από σφοδρούς
[12]
18. ανατολικούς ανέμους, ξεστράτισε, κι επειδή ο άνεμος δεν έπαψε να φυσάει,
βγήκε έξω από τις Εράκλειες Πτήλες και έφτασε στην Ραρτησό. Ώυτός συνήψε
μια συμφωνία με τους Ραρτησίους πολύ συμφέρουσα με την οποία αποκόμισε
καθαρά κέρδη 60 ταλάντων. Κάλιστα το ένα δέκατο, τα 6 τάλαντα δηλαδή,
τα πρόσφερε στο ιερό της Ήρας στη Πάμο. Ν Έλληνας ιστορικός αναφέρει
ακόμα ότι και οι Σωκαείς είχαν αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς φιλίας με τον
ηγεμόνα των Ραρτησίων, ώστε εκείνος επέμενε να εγκαταλείψουν την
πατρίδα τους και να εγκατασταθούν σε όποια περιοχή του βασιλείου
επέλεγαν. Κε τους Σωκαείς σχετίζονται ορισμένες θαυμαστές μπρούτζινες
οινοχόες του 7ου και 6ου αιώνα π.Τ. που έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη της
Βυτικής Κεσογείου και στην Ησπανία, ενώ σχετικά πρόσφατα έγινε γνωστό
από την περιοχή της Πεβίλλης και ένα φωκαϊκό νόμισμα από ήλεκτρο του 1 ου
μισού του 6ου αιώνα π.Τ.
Πχετικά με την άφιξη Γλλήνων στον κόσμο των Ηβήρων ιθαγενών αξίζει να
σημειωθεί ότι οι ελληνικές αποικίες είχαν έντονες εμπορικές συναλλαγές όχι
μόνο με τις ιβηρικές φυλές στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και με
πολυάριθμους σταθμούς φοινικικούς και καρχηδονιακούς νότια του ποταμού
Έβρου. Ρα προϊόντα που προωθούσαν ήταν δημητριακά, αλάτι, λινάρι, ζώα,
δέρματα, μέταλλα και τα αντάλλασσαν με αγγεία ελληνικά, όπλα χάλκινα
και κρασί. Νι Ίβηρες έμαθαν από τους Έλληνες την καλλιέργεια και την
εκμετάλλευση της ελιάς και της αμπέλου, την τεχνική ανέγερσης αμυντικών
κατασκευών, την πολεοδομία των ελληνικών πόλεων, τη χρήση των
νομισμάτων καθώς και του αλφαβήτου ως συστήματος για τη γραφική
αναπαράσταση γηγενών γλωσσών.
Η ανάπτυξη του Ελληνικού Εμπορίου μετά την παρακμή των Υωκαέων. Ε
κυριαρχία των Σωκαέων και γενικά των Γλλήνων της Ώνατολικής Γλλάδας
σταματά γύρω στο 500 π.Τ., εξαιτίας της οριστικής κατάληψης των πατρίδων
τους από τους Ξέρσες και των δυσκολιών που συναντούν στις κτήσεις τους
στη Κεγάλη Γλλάδα, αφού οι Γτρούσκοι και οι Θαρχηδόνιοι συμμαχούν εδώ
και συμπράττουν ενάντια στα ελληνικά συμφέροντα. λα αυτά βέβαια δε
σημαίνουν και το τέλος των ελληνικών εμπορικών δραστηριοτήτων στην
Ηβηρική Τερσόνησο. Ώπεναντίας μάλιστα κατά τον 7ο αιώνα π.Τ. και
ιδιαίτερα από το δεύτερο μισό του, το ελληνικό εμπόριο κάνει έντονη την
παρουσία του. Νι αγορές κατακλύζονται από μεγάλες ποσότητες αττικών
αγγείων, από διάφορα μπρούτζινα αντικείμενα κ.α.. Ρο Γμπορείο
(Ώμπουριάζ) αναπτύσσεται σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της δυτικής
μεσογείου, παίρνοντας το ρόλο της Κασσαλίας που παρακμάζει. Αίνεται το
[13]
19. βασικό κέντρο δράσης των Γλλήνων στην Ηβηρική Τερσόνησο, όπως και το
πρώτο λιμάνι εισόδου των ελληνικών προϊόντων στην Ηβηρία, αλλά και το
κύριο λιμάνι φόρτωσης των ιβηρικών προϊόντων στην κεντρική και
Ώνατολική Κεσόγειο.
Ρώρα οι Έλληνες εκτός από μέταλλα μεταφέρουν στις χώρες τους και διάφορα
προϊόντα, όπως σιτηρά και παστά ψάρια. Νι Ώθηναίοι μάλιστα αναζητούν
εδώ τις ποσότητες των σιτηρών που τους χρειάζονταν, αφού οι σιτοβολώνες
της Πικελίας στέρεψαν γι‟ αυτούς. Κετά την καταστροφή που υπέστησαν το
413 π.Τ., είναι εντυπωσιακός ο αριθμός των αττικών αγγείων που βρέθηκαν
στο Γμπορείο και τη γύρω περιοχή. Ρα αγγεία αυτά χρονολογούνται στο 2 ο
μισό του 5ου και στον τέταρτο αιώνα π.Τ.. Ώνάμεσά τους μερικά είναι έργα
των μεγαλύτερων κεραμικών εργαστηρίων της Ώθήνας. Ώττικά αγγεία δε
βρίσκονται μόνο στο Γμπορείο και τη γύρω περιοχή του αλλά και σε όλη την
ανατολική και νότια ιβηρική χερσόνησο, δηλαδή σε όλο το μήκος των
εκτεταμένων μεσογειακών ακτών της Ησπανίας και ακόμη και περά από το
Αιβραλτάρ έως τον Θάδικα (Θάδιξ).
λα τα παραπάνω ελληνικά ευρήματα μαζί με άλλα, π.χ. υφάσματα και
αρώματα, δίνονταν στα μέρη αυτά ως δώρα για τη σύναψη (ή διατήρηση)
καλών σχέσεων με τους κρατούντες ή ανταλλάσσονταν με το παραγωγικό
πλεόνασμα των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων της περιοχής π.χ. με άργυρο.
πάρχουν ενδείξεις ότι τα ελληνικά αυτά προϊόντα χρησιμοποιήθηκαν από
τους εγχώριους ως σύμβολα πλούτου και κοινωνικής διάκρισης.
Απόστολος Υουρνατζόπουλος
Ηράκλειες στήλες. Γίναι γνωστές από τη μυθολογία μας και ήταν δύο στύλοι
που είχε στήσει ο Ερακλής όταν πήγε τα μήλα των εσπερίδων στον Γυρυσθέα.
Νι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι βρίσκονταν στην Ηβηρική χερσόνησο και
στο σημερινό Αιβραλτάρ, εκεί δηλαδή που θεωρούσαν ότι ήταν η άκρη του
κόσμου. Κάλιστα ο μηρος τις αποκαλεί πύλες του Φκεανού ή τηλέτυπο και
πιστεύει ότι ήταν το σημάδι για το τελείωμα των δύο ηπείρων. Ν
δε Ξλάτωνας αναφέρει ότι στο στόμιο του πορθμού που βρίσκονταν οι στήλες
υπήρχε ένα μεγάλο νησί και αρκετοί υποθέτουν ότι μιλάει για τη χαμένη
Ώτλαντίδα. Ε επικρατέστερη όμως άποψη για το τι ακριβώς ήταν οι
Εράκλειες στήλες, είναι πως πρόκειται για φάρους που ειδοποιούσαν τα
πλοία για το σημείο από το οποίο έπρεπε να στρίψουν ώστε να μπουν από
τον Ώτλαντικό Φκεανό στην Κεσόγειο και ακόμη ότι αυτοί οι φάροι έπαιζαν
ρόλο φρυκτωριών. Ών κρίνουμε από τις αναφορές των αρχαίων Γλλήνων
συγγραφέων, όπως του Εσίοδου, του Ελιόδωρου, του Βιόνυσου του
[14]
20. Ώλικαρνασσέα, του Βιόδωρου και πολύ αργότερα του Πτράβωνα,
αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικός από άποψη στρατηγικής, χρηστικής και
ιστορικής σημασίας ήταν ο ρόλος των Εράκλειων στηλών. Νι σύγχρονοι
Ησπανοί και Ξορτογάλοι, προβάλουν ως σημαντικό μουσειακό μνημείο τους
πύργους αυτούς. Θαι μάλιστα κοσμούσαν τα ισπανικά σκούζα και τάλιρα,
που λέγονταν και κολονάτα. Γίναι λοιπόν ολοφάνερη η ελληνική επιρροή
στην Ηβηρική χερσόνησο και ο ρόλος που έπαιξε η Κεσόγειος στην επαφή των
δύο λαών.
Νι δύο πολιτισμοί ανθηροί δυτικά ο ένας και ανατολικά ο άλλος
μεταμορφώνονται σε ορισμένη ιστορική στιγμή σε απειλούμενες πύλες
εισόδου στη Αηραιά Ήπειρο Ώφρικανών και Ώσιατών αντίστοιχα. Πτις δύο
πύλες γίνονταν τακτικά απόπειρες παραβίασης. Βυστυχώς, η ανατολική πύλη
έμεινε παραβιασμένη για αιώνες, ενώ η δυτική αν και κινδύνευσε σοβαρά
στάθηκε λιγότερο άτυχη, αφού κατόρθωσε να ορθοποδήσει στα χέρια
στιβαρών βασιλέων και έφθασε να γίνει θαλασσοκρατορία. Κετά τα
επιβεβαιωμένα σημεία ζωής των Σωκαέων στην Ηβηρική, η παρουσία του
Γλληνικού στοιχείου μετράει πάνω από 2500 χρόνια και η λάμψη του
αρχαίου ελληνικού πολιτισμού υπερκαλύπτει κάθε άλλη μεταγενέστερη
επαφή των δύο λαών. Ε μόνη εξαίρεση ήταν στα τέλη του 18 ου με αρχές του
19ου αιώνα με την έντονη δραστηριότητα των δραίων και Ππετσιωτών
ναυτικών και εμπόρων σε μερικά μεγάλα λιμάνια της Τερσονήσου, όπως η
ΐαρκελώνη και η ΐαλένθια. Νι Έλληνες διασπώντας τους ναυτικούς
αποκλεισμούς κατά την περίοδο των ναπολεόντειων πολέμων μονοπώλησαν
ως ένα βαθμό τον ανεφοδιασμό της Ησπανίας. Κετά την Γλληνική
Γπανάσταση και τη δημιουργία Γλληνικού κράτους περιορίστηκαν οι
οικονομικές σχέσεις των δύο κρατών και κατά συνέπεια και ο αριθμός
Γλλήνων της Ησπανίας. Έτσι, φθάνουμε στον 20ο αιώνα στην ελληνική
συμμετοχή στις Βιεθνείς ταξιαρχίες κατά τη διάρκεια του Ησπανικού εμφυλίου
πολέμου. Συσικά, μετά την εγκατάσταση της δικτατορίας του Σράνκο ήταν
πάρα πολύ δύσκολο έως αδύνατο να έχουμε μόνιμες εγκαταστάσεις Γλλήνων
στην Ησπανία.
Υάνης Πέγκας
[15]
21. Σα δύο κράτη στην εποχή του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 20ου αιώνα και ταυτόχρονα
πρόλογος του ΐ‟ Ξαγκοσμίου Ξολέμου υπήρξε ο εμφύλιος πόλεμος στην
Ησπανία. Ώυτός είναι και ο λόγος που δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός
πως η ιστορία του συνεχίζει να μαγνητίζει ακόμη και στις μέρες μας. Ν
ισπανικός εμφύλιος ήταν πεδίο σύγκρουσης των δύο μεγάλων
ολοκληρωτικών ιδεολογιών του αιώνα, του κομμουνισμού και του φασισμού,
αφού συγκέντρωσε πάνω του την προσοχή όλων των πολιτικών παρατάξεων
της Γυρώπης και προσέλκυσε έναν μη αμελητέο αριθμό ξένων εθελοντών που
βρήκαν στην Ησπανία την ευκαιρία να περάσουν από το πεδίο της
ιδεολογικής αντιπαράθεσης σε αυτό της βίας. Ών και παρά την ιστορική του
σημασία ο ισπανικός εμφύλιος παραμένει σχετικά άγνωστος στην Γλλάδα,
δεν συμβαίνει απαραίτητα και το ίδιο με την αντίληψη γι' αυτόν. Ξολλοί,
μάλιστα, θεωρούν πως πρόκειται για λίγο – πολύ δίδυμο αδελφό του
ελληνικού Γμφυλίου. Ξράγματι, είναι εύκολος ο εντοπισμός ομοιοτήτων
αφού μιλάμε για δύο πολύνεκρες ιδεολογικές συγκρούσεις σε χώρες της
Λότιας Γυρώπης, την ίδια πάνω – κάτω χρονική περίοδο. Θαι στις δύο
περιπτώσεις ο διεθνής αντίκτυπος υπήρξε έντονος, όπως και η ανάμειξη
ξένων δυνάμεων, ενώ η Βεξιά επικράτησε και η Ώριστερά ηττήθηκε. Ώς
εξετάσουμε όμως ειδικότερα τις δύο εμφύλιες συγκρούσεις καθώς και τις
συνθήκες υπό τις οποίες προέκυψαν.
Ισπανικός εμφύλιος. Ν ισπανικός Γμφύλιος, ο οποίος διήρκεσε από τις 17
Ηουλίου 1936 μέχρι την 1 Ώπριλίου 1939, ήταν ο πόλεμος μεταξύ των Ησπανών
Γθνικιστών που εκπροσωπούσαν τους δεξιούς, τους ακροδεξιούς και τους
φιλοβασιλικούς και των Βημοκρατικών που στις τάξεις τους συνυπήρχαν
φιλελεύθεροι αστοί, σοσιαλιστές, αναρχικοί, τροτσκιστές και το μικρό αλλά
ιδιαίτερα δραστήριο Θομμουνιστικό Θόμμα, που εκείνη την εποχή δεν θα
μπορούσε παρά να είναι φιλοσοβιετικό. Ν εμφύλιος στην Ησπανία δεν θα είχε
βέβαια ξεκινήσει ποτέ αν δεν υπήρχαν οι εξωτερικοί παράγοντες που έτρεξαν
αμέσως να επέμβουν στρατιωτικά και διπλωματικά υπέρ των Γθνικιστών.
Λικήτριες τελικά αναδείχθηκαν οι δυνάμεις του Σράνκο, μετά από φριχτές
σφαγές κατά αμάχων και ένοπλων τμημάτων της νόμιμης κυβέρνησης, που
τελικά επικράτησαν των Βημοκρατικών Ησπανικών Βυνάμεων που
καθοδηγούνταν από τον Ξρόεδρο της 2ης Ησπανικής Βημοκρατίας Κανουέλ
Ώθάνια. Νι Βημοκρατικοί εφοδιάζονταν με όπλα και εθελοντές που
[16]
22. προέρχονταν από την ΓΠΠΒ και την Θομμουνιστική Βιεθνή, ενώ οι εθνικιστές
υποστηρίζονταν από την Σασιστική Ηταλία και την Λαζιστική Αερμανία, οι
οποίες προσέφεραν συνεχώς και αδιάλειπτα το καλλίτερο ως τότε πολεμικό
υλικό στον κόσμο και πολεμικά σώματα ελίτ και ήταν αυτή ακριβώς η
βοήθεια που επέτρεψε στους εθνικιστές να φτάσουν στην τελική νίκη.
Ν πόλεμος στα τρία χρόνια που διήρκεσε ήταν άγριος και ανελέητος, όπως
κάθε εμφύλιος. Φμότητες διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές, αλλά τα
θύματα ήσαν σαφώς περισσότερα από την πλευρά των Βημοκρατικών. Ν
συνολικός αριθμός των θυμάτων του Ησπανικού Γμφυλίου δεν είναι μέχρι
σήμερα εξακριβωμένος. Νι νεκροί υπολογίζονται από 300.000 ως 1.000.000. Νι
Βημοκρατικοί στην επίθεση των δυνάμεων του Σράνκο απάντησαν με
επιθέσεις εναντίον της Θαθολικής Γκκλησίας, που θεωρούσαν καταπιεστικό
θεσμό και υποστηρικτή του παλαιού καθεστώς. πήρξαν σφαγές του κλήρου
και εκτεταμένες πυρπολήσεις ναών και μοναστηριών. Νι Γθνικιστές, από την
πλευρά τους, προέβησαν σε μαζικές εκκαθαρίσεις αντιπάλων τους και
διαφωνούντων, δρόμο με δρόμο, πόρτα με πόρτα, εκμισθώνοντας συχνά
υπηρεσίες από ανθρώπους του υποκόσμου. Ν βομβαρδισμός της Ακερνίκα
(Ακουέρνικα) και η φρίκη της καταστροφής συγκλόνισαν τον Ξάμπλο
Ξικάσο, ο οποίος ζωγράφισε τον ομώνυμο διάσημο πίνακά του και τον
εξέθεσε για πρώτη φορά στο ισπανικό περίπτερο της Βιεθνούς Έκθεσης του
Ξαρισιού του 1937. Ν πίνακας έγινε σύμβολο διαμαρτυρίας ενάντια στη βία
και τον πόνο του πολέμου και του φασισμού και αποτύπωσε μοναδικά τη
φρίκη του πολέμου. Ώξίζει τέλος να σημειωθεί πως ανάμεσα στα αμέτρητα
θύματα εκείνου του πολέμου ήταν και μία κορυφαία μορφή του πνεύματος
του αιώνα: ο νεαρός Σεδερίκο Ακαρθία Ιόρκα.
Κε την κατάληψη της ΐαρκελώνης (26 Ηανουαρίου 1939) και της Καδρίτης
(28 Καρτίου 1939), ο ισπανικός εμφύλιος έλαβε και τυπικά τέλος την 1η
Ώπριλίου 1939. Ν Σράνκο ήταν, πλέον, ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Γπέβαλε
μία στυγνή και φασιστική δικτατορία, η οποία κατέρρευσε με τον θάνατό του
το 1975, οπότε η Ησπανία ανέπνευσε ξανά τον αέρα της Βημοκρατίας.
Η Ελλάδα της 4ης Αυγούστου. Κε έναν τρόπο ιδιότυπο για τα μεταγενέστερα
μεταπολεμικά, αλλά πολύ συνήθη για τα μεσοπολεμικά δεδομένα, ο Ηωάννης
Κεταξάς είχε κηρύξει τη δικτατορία του, που άλλωστε πολλοί την περίμεναν
μετά την απόφαση της ΐουλής να τον χρίσει πρωθυπουργό τον Ώπρίλιο του
1936. Ε δικτατορία του Κεταξά πάντως κατέχει μια ιδιάζουσα θέση στην
ελληνική ιστορία, και αυτό όχι μόνο λόγω της αυξημένης «ενοχής» του τότε
πολιτικού συστήματος, για τον ρόλο που διαδραμάτισε στην άνοδο του
[17]
23. Κεταξά στην εξουσία , αλλά και λόγω του τέλους αυτής της περιόδου, που δεν
ήταν άλλο από το ηχηρότατο «ΝΤΗ» με το οποίο ο δικτάτορας απάντησε τα
χαράματα της 28ης Νκτωβρίου, στο τελεσίγραφο της ιταλικής εισβολής. Ν
ελληνικός λαός χωρίς βέβαια να νομιμοποιεί το μεταξικό καθεστώς, το πρωί
εκείνης της ημέρας ξέχασε τα πάντα και ακολούθησε μέσα σε μεγάλη έξαρση
αυτή την απόφαση που άφηνε πίσω της καθετί άλλο… Πτο μεσοδιάστημα
από το καλοκαίρι του 1936 ως και το φθινόπωρο του 1940 ο Κεταξάς
κυβέρνησε την Γλλάδα προσπαθώντας να χτίσει, κατά το προπαγανδιστικό
πρότυπο του ΐερολίνου, έναν νέο «τρίτο ελληνικό πολιτισμό». Πτο εσωτερικό
μέτωπο κυριάρχησαν οι εκτοπίσεις των αντιφρονούντων, ιδίως της Ώριστεράς
αλλά όχι μόνον αυτής, η πλήρη κατάργηση των πολιτικών δικαιωμάτων,
καθώς και η προσπάθεια παραγωγής μιας κοινωνικής πολιτικής που θα έδινε
στο καθεστώς έμμεση αποδοχή. λα αυτά ήταν εξαιρετικά νέα για τα
ελληνικά πολιτικά ήθη και γέννησαν με τη σειρά τους μηχανισμούς
προπαγάνδας και πολιτικής παρέμβασης που η χώρα δεν είχε δει ποτέ ως
τότε.
Ελλάδα και ισπανικός εμφύλιος. Γνώ οι διεθνείς διαστάσεις του ισπανικού
εμφυλίου πολέμου έχουν μελετηθεί διεξοδικά, εστιάζοντας στην πολιτική των
Κεγάλων Βυνάμεων, δεν έχει ως τώρα διερευνηθεί ο αντίκτυπος των
ισπανικών εξελίξεων στη διπλωματία και την εσωτερική πολιτική μικρότερων
ευρωπαϊκών κρατών. Γιδικά για την Γλλάδα, ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος
παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο εξαιτίας των κοινών τόπων στην
ιστορική εξέλιξη των δύο χωρών, αλλά και λόγω των περίπλοκων σχέσεων της
Γλλάδας με τρεις από τους εξωτερικούς πρωταγωνιστές του ισπανικού
δράματος – την Ηταλία, τη ΐρετανία και τη Αερμανία. Νι διαφορές αλλά και
ομοιότητες ανάμεσα στον ισπανικό και τον ελληνικό εμφύλιο είναι τόσο
μεγάλες γι αυτό και η σύγκριση τους είναι ελκυστική και αναπόφευκτη.
Θατ' αρχάς, το διεθνές πλαίσιο διέφερε ριζικά. Ών ο ισπανικός εμφύλιος
υπήρξε πρόλογος του ΐ´ Ξαγκοσμίου Ξολέμου, ο ελληνικός αντίστοιχος
υπήρξε σίγουρα επίλογός του. Αια πολλούς αναλυτές της εποχής, ο ισπανικός
εμφύλιος υπήρξε η πρώτη μεγάλη σύγκρουση ανάμεσα στις ανερχόμενες
δυνάμεις του φασισμού και του κομμουνισμού. Ν φιλελεύθερος
κοινοβουλευτισμός δεν φάνταζε παρά σαν ένα σύμβολο παρακμής, σίγουρος
ηττημένος ανεξάρτητα από την έκβαση του πολέμου. Ώντίθετα, ο ελληνικός
εμφύλιος, παρ' ότι ξεκίνησε μέσα στην Θατοχή, πήρε την τελική του μορφή
στο πλαίσιο του Υυχρού Ξολέμου. Ε Γλλάδα υπήρξε το πεδίο αντιπαράθεσης
[18]
24. Βύσης και Ώνατολής, μια σύγκρουση ανάμεσα στον αστικό κοινοβουλευτισμό
και την κομμουνιστική επανάσταση.
Κια δεύτερη διαφορά αφορά τα αίτια των δύο συγκρούσεων. Πτην
περίπτωση της Ησπανίας, ο πόλεμος ήρθε ως επιστέγασμα μιας βαθιάς και
πολυδιάστατης κρίσης του πολιτικού συστήματος της χώρας – χωρίς αυτό να
σημαίνει πως ήταν αναπόφευκτος. Ε Ησπανία της δεκαετίας του '30 πέρασε
μέσα από μια περίοδο ακραίας πόλωσης που αρθρώθηκε γύρω από
τουλάχιστον τρεις διαιρετικές τομές, την ταξική σύγκρουση βιομηχανικών
εργατών των μεγάλων πόλεων και άκληρων αγροτών του Λότου, τη
θρησκευτική, διαχωρίζοντας την Θαθολική Γκκλησία από τους αντιπάλους
της και τέλος την σύγκρουση κέντρου – περιφέρειας. Ώντίθετα, η
μεσοπολεμική Γλλάδα δεν έχει να επιδείξει κοινωνικές διαιρέσεις αντίστοιχου
τύπου και έντασης. Ν ελληνικός Γμφύλιος, με άλλα λόγια, δεν υπήρξε προϊόν
των κοινωνικών διαιρέσεων της χώρας αλλά των ανώμαλων συνθηκών που
προκάλεσε στη χώρα η περίοδος της κατοχής, κάτι που γίνεται φανερό από τη
σύνθεση των αντίπαλων στρατοπέδων.
Ξαρά λοιπόν τις επιμέρους διαφορές οι δύο εμφύλιοι εμφανίζουν πολλές
ομοιότητες αφού τα συναισθήματα, που προκάλεσε στην Γλλάδα η
αδελφοκτόνος σύρραξη ώθησαν τους Έλληνες να συμμετέχουν και οι ίδιοι
στη εμφύλια ισπανική σύγκρουση.
Φς προς τις ομοιότητες, και οι δυο εμφύλιοι ήταν ιδιαίτερα βίαιοι και
καταστροφικοί και άφησαν στο πέρασμα τους αμέτρητα θύματα. ΐέβαια και
λόγω της φύσης του ο ισπανικός εμφύλιος ήταν σχετικά βιαιότερος από τον
ελληνικό. Ξαρ‟ όλα αυτά και στις δύο περιπτώσεις οι άσπλαχνοι δικτάτορες
προέβησαν σε μαζικές εκτελέσεις αμάχων και αιχμαλώτων και συγκεκριμένα
στην Ησπανία ιδιαίτερα συχνό ήταν το φαινόμενο της θανάτωσης των
εμπλεκομένων, το οποίο συνεχίστηκε και μετά το πέρας του πολέμου σε
αντίθεση με την Γλλάδα.
σο αφορά στην μεταπολεμική κληρονομιά των δύο εμφυλίων, η λήξη του
πολέμου βρήκε την Ώριστερά ηττημένη τόσο στην Ησπανία όσο και στην
Γλλάδα. Φστόσο η ήττα αυτή είχε ριζικά διαφορετικές συνέπειες για την κάθε
χώρα. Πτην Ησπανία οικοδομήθηκε ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς όπου η
δικτατορία του Σράνκο διήρκεσε ολόκληρες δεκαετίες και άφησε βαθιές
πληγές στην ισπανική κοινωνία. Πτην Γλλάδα οι νικητές, δηλαδή η Βεξιά και
το Θέντρο, διατήρησαν τη χώρα σε κοινοβουλευτική τροχιά. Ρο καθεστώς
ήταν αναμφίβολα ελεγχόμενο και με αυταρχικές τάσεις, δεν έπαυε όμως να
παραμένει κοινοβουλευτικό, έτσι ώστε στις εκλογές του 1958 η ΓΒΏ, το κόμμα
[19]
25. των ηττημένων του Γμφυλίου, να αναδειχθεί σε κόμμα της αξιωματικής
αντιπολίτευσης. Ν εκτροχιασμός του 1967 υπήρξε τελικά μια βραχυχρόνια
παρένθεση στην πορεία της χώρας προς τον πλήρη εκδημοκρατισμό και την
επούλωση των πληγών του Γμφυλίου.
Πυνοψίζοντας, οι ηγέτες του καπιταλιστικού κόσμου εθελοτυφλώντας μπρος
στις ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, υποβοήθησαν έμπρακτα τον
σκοταδισμό και τον ολοκληρωτισμό, αγνόησαν τη ρήση του Ραλλεϋράνδου:
«λα μπορεί να τα κάνει κανείς με τις λόγχες, εκτός από το να καθίσει πάνω
τους». Θαι πράγματι πριν περάσει πολύς καιρός έδρεψαν τους καρπούς της
μονολιθικότητας τους και της υποκρισίας τους, που εμφανίστηκαν με τη
μορφή των δύο αυτών εμφυλίων με την τεράστια ιστορική σημασία.
Μπονόβα Υαίη
Η συμμετοχή των Ελλήνων στον Ισπανικό Εμφύλιο. Ε ελληνική πολιτεία
χρησιμοποίησε τις εξελίξεις στην Ησπανία δικαιολογώντας έτσι την καταπίεση
που ασκούσε στο λαό. Ε δεκαετία του ‟30 βρήκε την Γλλάδα σε οικονομικό
και πολιτικό αδιέξοδο. Ώπό το 1932 ανέστειλε τις πληρωμές του εξωτερικού
χρέους, ενώ παράλληλα έπρεπε να διαθέσει χρήματα για εξοπλιστικά
προγράμματα. Κε την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου συστάθηκε επιτροπή
“μη επεμβάσεως” σ‟ αυτόν. Γπειδή όμως η νόμιμη Ησπανική κυβέρνηση
αναζητούσε τρόπους να προμηθευτεί πολεμικό υλικό, εμφανίστηκε η
ευκαιρία για το καθεστώς της 4ης Ώυγούστου να αυξήσει τα συναλλαγματικά
αποθέματα του Γλληνικού κράτους. Ν Κεταξάς, παραβλέποντας τους
ιδεολογικούς δεσμούς του με τον Σράνκο, σε συνεργασία με τον Κποδοσάκη,
γενικό διευθυντή της «Γλληνικής Γταιρείας Ξυριτιδοποιείου
Θαλυκοποιείου», οργάνωσαν το εμπόριο όπλων και φυσιγγίων προς τους
δημοκρατικούς, επιχείρηση που εξελίχθηκε σε άκρως κερδοφόρα.
Ώπό την άλλη μεριά, η σύγκρουση Βημοκρατίας – ολοκληρωτισμού, όπως
ήταν φυσικό, δημιούργησε ένα κύμα εθελοντισμού από απλούς πολίτες σε όλο
τον κόσμο, οι οποίοι έσπευσαν να υπερασπισθούν τη Βημοκρατία στην
Ησπανία σαν δική τους υπόθεση ενάντια στα σχέδια του ολοκληρωτισμού.
Πτην Γλλάδα, αν και οι συνθήκες δεν ευνοούσαν τη συμμετοχή Γλλήνων
εθελοντών, αφού η κυβέρνηση είχε κλείσει όλες τις εξόδους της χώρας, ένας
ανεξακρίβωτος αριθμός αγωνιστών, υπολογίζονται γύρω στους 300, έφθασαν
στην Ηβηρική και πολέμησαν στο πλευρό των «Βιεθνών Ραξιαρχιών». Ν
κύριος όγκος των Γλλήνων εθελοντών προέρχονταν από την εργατική τάξη,
αν και συμμετείχαν και διανοούμενοι και επιστήμονες.
ταματουδάκης Θανάσης
[20]
26. Σο μεταναστευτικό πρόβλημα
Ε μετανάστευση των ανθρώπων είναι φαινόμενο πανάρχαιο που κάθε φορά
καθορίζεται και από διαφορετικούς παράγοντες. Πτα προϊστορικά ακόμη
χρόνια, οι διάφορες ανθρώπινες φυλές ήταν αναγκασμένες να
μεταναστεύουν από τον έναν τόπο στον άλλο, προσπαθώντας να επιβιώσουν.
Ώπό τα κρύα κλίματα πήγαιναν στα πιο ζεστά, από τα ορεινά στα πεδινά,
από τα φτωχά σε καρπούς και κυνήγι στα περισσότερο πλούσια. ΐλέπουμε
λοιπόν πως ο κύριος λόγος που δικαιολογούσε τη σταθερή μετανάστευση στο
παρελθόν, ήταν η προσπάθεια επιβίωσης. Ν ίδιος λόγος ισχύει σε σημαντικό
βαθμό και μέχρι σήμερα, παρόλο που η μετανάστευση εμφανίζεται με
καινούριες μορφές.
Νι δύο λαοί έχουν μακρά παράδοση μετανάστευσης και προσφυγιάς. Ξάνω
από τους μισούς θα πρέπει να έχουν στις οικογένειές τους τόσο οι Έλληνες
όσο και οι Ησπανοί μνήμες και εμπειρίες του πρόσφυγα και του μετανάστη,
λόγω των παρόμοιων ιστορικών συγκυριών των δύο λαών. Άλλωστε τα
τραγούδια της Αερμανίας του Κ. Ζεοδωράκη δείχνουν ανάγλυφα αυτό το
γεγονός:
“ Έλληνες – Σούρκοι – Ιταλοί / κατέβηκαν σε απεργία/ γιατί δύο Ισπανοί/
κλείστηκαν στα μεταλλεία.”
Μετανάστευση από την Ελλάδα. Κετά από την καθιέρωση του νεοσύστατου
Γλληνικού κράτους, στις αρχές της δεκαετίας του 1830, έλαβαν χώρα δυο
μαζικά μεταναστευτικά κύματα από την Γλλάδα. Ρο πρώτο τοποθετείται
χρονικά στα τέλη του 19ου προς αρχές 20ου αι., ενώ το δεύτερο τοποθετείται
χρονικά μετά τον Βεύτερο Ξαγκόσμιο Ξόλεμο.
Ρο πρώτο μεταναστευτικό κύμα προήλθε σαν αποτέλεσμα της οικονομικής
κρίσης στα τέλη του 19ου αι. και στην πραγματικότητα ενθαρρύνθηκε από τις
ελληνικές αρχές, καθώς το θεώρησαν ως ένα τρόπο για την βελτίωση της
οικονομικής κατάστασης. Θατά την περίοδο 1890-1914, σχεδόν το 1/6 του
πληθυσμού της Γλλάδας μετανάστευσε, κυρίως προς τις Ενωμένες Ξολιτείες
Ώμερικής και την Ώίγυπτο. Κετά τον Βεύτερο Ξαγκόσμιο Ξόλεμο, κυρίως
κατά την περίοδο μεταξύ του 1950 και 1974 περισσότερο από ένα
εκατομμύριο Έλληνες μετανάστευσαν με κατεύθυνση την Βυτική Γυρώπη, τις
ΕΞΏ, Θαναδά και Ώυστραλία όπου σημαντικού μεγέθους Γλληνικές
παροικίες είχαν αναπτυχθεί. Ρο μεταναστευτικό αυτό κύμα προκλήθηκε από
[21]
27. οικονομικούς και πολιτικούς λόγους που συνδέονται με τις συνέπειες του
εμφυλίου πολέμου 1946-1949 και την περίοδο της στρατιωτικής χούντας 1967-
1974. Γπίσημα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι κατά την περίοδο 1955-1973
η Αερμανία απορρόφησε 603300 Έλληνες μετανάστες, η Ώυστραλία 170700, η
ΕΞΏ 124000, και ο Θαναδάς 80200.
Μετανάστευση προς την Ελλάδα. Νι πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του
1980 προκάλεσαν οικονομική ανισορροπία στις χώρες της Βυτικής Γυρώπης,
οι οποίες με την σειρά τους, εφάρμοσαν περιοριστικές πολιτικές για την
μετανάστευση, γεγονός που οδήγησε στην μετακίνηση προς τον ελλαδικό
χώρο. Νι περιοριστικές πολιτικές για την μετανάστευση ήταν επίσης
αποτέλεσμα των δυσκολιών στην ενσωμάτωση στις χώρες υποδοχής. Ε
αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Γλλάδα το 1974, και οι νέες
οικονομικές προοπτικές που αναπτύχθηκαν μετά από την προσχώρηση της
χώρας το 1981 στην Γυρωπαϊκή Νικονομική Θοινότητα (ΓΝΘ) ευνόησαν
επίσης το μεταναστευτικό κύμα προς την Γλλάδα. Κεταξύ του 1974 και 1985,
σχεδόν οι μισοί από τους μετανάστες της μεταπολεμικής περιόδου είχαν
επιστρέψει στην Γλλάδα.
Θατά την περίοδο 1990 – 2011 άρχισε μια συστηματική
παράνομη/παράτυπη είσοδος στην Γλλάδα μεγάλου αριθμού μεταναστών. Ε
πτώση των Ποσιαλιστικών καθεστώτων στην Ώνατολική Γυρώπη το 1989,
δημιούργησε το πρώτο κύμα οικονομικής μετανάστευσης με προορισμό την
Γλλάδα διαμέσου των βόρειων συνόρων με μετανάστες κυρίως από την
Ώλβανία, ΐουλγαρία και Οουμανία. Πτην συνέχεια προστέθηκαν μετανάστες
από χώρες της Ώφρικής και της Ώσίας. Θατά την δεκαετία 2000 – 2010 η
Γλλάδα έγινε πόλος έλξης εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών όχι μόνο από
τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες αλλά από ολόκληρο τον κόσμο με αποτέλεσμα
ένας στους δέκα περίπου κατοίκους στην Γλλάδα να είναι αλλοδαπός. Ε
Γλλάδα το διάστημα 2005 - 2010 χαρακτηρίστηκε ως κύρια είσοδος
μετανάστευσης στην Γυρώπη. Πυγκεκριμένα, η Γλλάδα χαρακτηρίζεται ως "η
πύλη της Ευρώπης των παράνομων μεταναστών". Ξαρότι επιχειρείται
μείωση της έλευσης από τις διόδους μέσω διαφόρων μεθόδων (π.χ.
μεταναστευτικών φρακτών στην Ησπανία), στην Γλλάδα η παράνομη
μετανάστευση παραμένει το μείζον ζήτημα. Ε Γλληνική κρίση χρέους 2010-
2012 δεν έχει μειώσει τον αριθμό των μεταναστών που έρχονται στην Γλλάδα,
μια που η χώρα αποτελεί τον κύριο δρόμο εισόδου στην
Γυρώπη. Ρο 2010 σύμφωνα με την Frontex, 9 στους 10 μετανάστες που
εισήλθαν παράνομα στην Γυρώπη, εισήλθαν μέσω της Γλλάδος.
[22]
