Research Program A Development Model for the flood risk of community strong in Kalasin Province. By Benchapon Sangswai

1. A Development Model for the flood risk of
community strong in Kalasin Province.
เค้าโครงวิทยานิพนธ์
รูปแบบการพัฒนาหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง จังหวัดกาฬสินธุ์

2. • ความเปลี่ยนแปลงของภูมิอากาศโลก(Climate Change)
•Guha-Spir (2012: 14) 10 อันดับแรกของประเทศทั่วโลกที่ประสบภัยพิบัติ
เหตุอุทกภัยเกิดขึ้นมากที่สุด ถึง 64 ครั้ง
•ประเทศไทย มีรายงานสถิติเหตุสาธารณภัยในช่วง 10 ปี
•The Project on Capacity Development in Disaster
Management InThailand
สภาพปัญหา

3. •Community Based Disaster Risk Management :
CBDRM
•การกระตุ้นให้เกิดความตั้งใจที่จะเรียนรู้ และทักษะใหม่ๆ มีส่วนร่วมในการจัด
การศึกษา และการจัดการภัยพิบัติที่จะเกิดขึ้นในอนาคต
สภาพปัญหา (ต่อ)

5. ระดับความรุนแรงสาธารณภัย
 Guha-Spir (2012: 7) Centre for Research on the
Epidemiology of Disasters (CRED)
 1) มีรายงานผู้เสียชีวิตตั้งแต่ 10 คนขึ้นไป
 2) มีผู้ได้รับผลกระทบตั้งแต่ 100 คนขึ้นไป
 3) มีการประกาศภาวะฉุกเฉิน
 4) มีการร้องของความช่วยเหลือจากต่างชาติ

6. ระดับความรุนแรงสาธารณภัย
 แผนปฏิบัติการการป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัย
 1) ระดับขนาดเล็ก เป็นระดับเกิดขึ้นทั่วไปที่ ท้องถิ่น อาเภอ และ/หรือผู้ช่วย
ผู้อานวยการกรุงเทพมหานครจัดการเองได้
 2) ระดับขนาดกลาง เป็นระดับที่ เกินความสามารถของ ท้องถิ่น อาเภอ และ/
หรือผู้ช่วยผู้อานวยการกรุงเทพมหานคร ต้องให้ระดับจังหวัด และ/หรือ
ผู้อานวยการกรุงเทพมหานครเข้าควบคุมสถานการณ์
 3) ระดับขนาดใหญ่ที่มีผลกระทบรุนแรงกว้างขวาง หรือต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญ
หรืออุปกรณ์พิเศษ ส่วนกลาง และ/หรือผู้บัญชาการป้องกันและบรรเทาสาธารณ
ภัยแห่งชาติเข้าควบคุมสถานการณ์
 4) ระดับขนาดใหญ่ที่มีผลกระทบร้ายแรงอย่างยิ่งนายกรัฐมนตรีหรือรอง
นายกรัฐมนตรี ที่นายกรัฐมนตรีมอบหมาย ควบคุมสถานการณ์

7. สภาพทั่วไปจังหวัดกาฬสินธุ์ (ต่อ)

8. สภาพทั่วไปจังหวัดกาฬสินธุ์ (ต่อ)

9. สภาพทั่วไปจังหวัดกาฬสินธุ์

10. เหตุอุทกภัยในจังหวัดกาฬสินธุ์

11. เหตุอุทกภัยในจังหวัดกาฬสินธุ์ (ต่อ)

12. เหตุอุทกภัยในจังหวัดกาฬสินธุ์ (ต่อ)

13. เหตุอุทกภัยในจังหวัดกาฬสินธุ์ (ต่อ)

14. ข้อมูลสนับสนุนการศึกษาวิจัย
 เมตตา ผิวขา (2549 ) ระบบการประสานงานในชุมชนกับหน่วยงานในท้องถิ่น
อาเภอ ขาดความเป็นระบบ การวางแผนเตรียมความพร้อมยังขาดความชัดเจน
ชุมชนเองก็ขาดการกระตุ้นจากหน่วยงาน ความลาบากการเดินทาง การเล่าเรียน
 วิริยะ ลิมปินันทน์ และคณะ (2553) การศึกษาเชิงลึกในชุมชน และส่งเสริมให้
ชุมชน การส่งเสริมอาชีพทั้งในภาวะน้าท่วม ภัยแล้ง ก็ขึ้นอยู่กับสภาพพื้นที่ ความ
เหมาะสมและกาลังทรัพยากรของแต่ละครัวเรือน
 ศูนย์เครือข่ายงานวิเคราะห์ วิจัยและฝึกอบรมการเปลี่ยนแปลงของโลกแห่งภูมิภาค
เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้เสนอแนะ แนวทางการสร้างขีดความสามารถชุมชน
เพื่อให้สามารถรับมือกับความเสี่ยงที่อาจเปลี่ยนแปลงไปจากผลกระทบของการ
เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ควรพิจารณาถึงกระบวนการที่เป็นการดาเนินการอย่าง
ต่อเนื่องในการส่งเสริมให้ชุมชนเกิดความเข้มแข็งต่อผลกระทบจากสภาพอากาศ
และการเปลี่ยนแปลงอื่นๆ

15. ข้อมูลสนับสนุนการศึกษาวิจัย (ต่อ)
 อาทิตย์ เลิศล้า (2546) ได้ให้ข้อเสนอแนะ ในการจัดทามาตรการควรมีการศึกษา
2 ส่วนคือส่วนที่เป็นความต้องการของชุมชน และ มาตรการรองรับของหน่วยงาน
ภาครัฐที่เกี่ยวข้อง
 จากการลงพื้นที่สอบถามผู้นาชุมชน อาสาสมัครสาธารณสุขประจาหมู่บ้าน ความ
ต้องการช่วยเหลือหรือสภาพปัญหาที่แท้จริงในชุมชนยังไม่มีการสารวจ ขาดข้อมูลที่
ชัดเจน การป้องกันปัญหาที่มากับน้า, ปัญหาของความต้องการของประชาชนแต่ละ
กลุ่ม, กลุ่มบุคคลที่ต้องดูแลต่อเนื่อง ผู้ป่วยที่ติดอุปกรณ์ทางการแพทย์
 วินัย วีระวัฒนานนท์ (2555) “ความรอบรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม เป็นการแสวงหา
กรรมวิธีทางสังคม วัฒนธรรม ที่จะเกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อมศึกษาและการปฏิบัติ
นโยบายที่จะนาเสนอวิถีชีวิตที่อยู่ร่วมกับระบบนิเวศน์ได้อย่างยั่งยืน ทั้งในระดับ
ชุมชนและระดับโลก”

16. ลับ

17. สรุป
 แนวคิดในการบูรณาการด้านสิ่งแวดล้อมศึกษาเข้าในช่วงการจัดกระบวนการในการ
จัดทาแผนแบบมีส่วนร่วมเพื่อสร้างองค์ความรู้และความตระหนักให้กับกลุ่ม
ตัวอย่าง
 รูปแบบการพัฒนาชุมชนเสี่ยงอุกทกภัยเข้มแข็ง
 เป็นพื้นที่ต้นแบบให้กับชุมชนที่มีบริบทคล้ายคลึงกัน และสามารถเชื่อมโยงเป็น
เครือข่าย

18. วัตถุประสงค์
 1 เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการย้อนหลังของหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัย
จังหวัดกาฬสินธุ์
 2 เพื่อสร้างรูปแบบการพัฒนาหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง จังหวัดกาฬสินธุ์
 3 เพื่อศึกษาผลของรูปแบบการพัฒนาหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง จังหวัด
กาฬสินธุ์
 4 เพื่อประเมินผลความพึงพอใจในรูปแบบการพัฒนาหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง
จังหวัดกาฬสินธุ์
 5 เพื่อจัดทาแผนแม่บทหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง จังหวัดกาฬสินธุ์

19. Delphi Technique
ขั้นการวางแผน
-ศึกษาบริบทชุมชน สภาพ
ปัญหา
-กระบวนการวางแผน A-I-C
-สังเคราะห์รูปแบบ
ขั้นปฏิบัติและการสังเกต
- นารูปแบบสู่เวทีประชา
พิจารณ์
- ซ้อมแผนรับมืออุทกภัย
ขั้นสะท้อนกลับ
- จัดเวทีถอดบทเรียน
- Focus Groups
- ประชาคม สรุปสภาพปัญหาที่พบ
และสิ่งที่ต้องพัฒนา
แผนแม่บทหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง
Delphi Technique

20. Independent Variables
คุณลักษณะส่วนบุคคลของกลุ่ม
ตัวอย่างที่เข้าร่วมกระบวนการ
- เพศ
- อายุ
- การศึกษา
- ตาแหน่งทางสังคม
รูปแบบการพัฒนาหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง
1. ศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการ
1.1 สารวจสภาพปัญหา บริบทหมู่บ้าน (Trianguiation)
1.2 กระบวนการกลุ่ม(Focus Groups) ค้นหาปัญหาและความ
ต้องการ
1.3 ประสานงานเครือข่าย หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
2. กาหนดบทบาท/แนวทางแบบมีส่วนร่วม
(A-I-C,DBRDM,สิ่งแวดล้อมศึกษา)
3. จัดทาแผนรับมืออุทกภัย Delphi Technique
4. กาหนดแผนแม่บทชุมชนในการรับมืออุทกภัย
5. เทียบเคียง จังหวัดอื่น (Benchmark)
6. ซ้อมแผนในภาวะอุทกภัย (แบบนั่งโต๊ะ,ภาคสนาม)
7. สรุปผลจากการสังเกต ร่วมกับหมู่บ้าน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
8. ประชาพิจารณ์(ภาคประชาชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง)
9. กาหนดแผนแม่บทหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง(Delphi Technique)
Dependent Variables
- ความรู้
- ความตระหนัก
- ระดับการมีส่วนร่วม
- การปฎิบัติซ้อมแผน
ความพึงพอใจ

21. สมมุติฐาน
 1.4.1 ความรู้ด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ก่อนและหลัง การจัดทาแผน
แบบมีส่วนร่วมอยู่ในระดับมาก
 1.4.2 ความตระหนักด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ก่อนและหลัง การ
จัดทาแผนแบบมีส่วนร่วมอยู่ในระดับมาก
 1.4.3 ระดับการมีส่วนร่วม ในการจัดทาแผน ซักซ้อมแผนรับมืออุทกภัย อยู่ใน
ระดับมาก
 1.4.4 ความถูกต้องในการปฏิบัติของการซ้อมแผนรับมืออุทกภัยอยู่ในระดับมาก
 1.4.5 ระดับความพึงพอใจของประชาชนในหมู่บ้านอยู่ในระดับมาก

22. การทบทวนวรรณกรรม
แนวคิดชุมชนเข้มแข็ง
แนวคิดชุมชนเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง
แนวคิดการมีส่วนร่วม
งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง

23. วิธีการดาเนินการวิจัย
การวิจัยเชิงปฎิบัติการ (Action Research
การวิเคราะห์ข้อมูล แบบผสมผสาน (Mix
Method)
เทคนิคเดลฟาย (DelphiTechnique)
สถิติอ้างอิง Pair SampleTest

24. ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง
 ประชากรที่ใช้ในการวิจัย คัดเลือกแบบเจาะจง ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่
ประสบอุทกภัย ทั้งไร่นา และบ้านเรือน และสูญเสียมากที่สุด
 กลุ่มตัวอย่าง การสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive
Sampling) โดยความสมัครใจ
 1) ผู้ใหญ่บ้าน และกรรมการหมู่บ้าน (หรือผู้นากลุ่ม) รวม 7 คน
 2) หัวหน้าคุ้ม จานวน 7 คน
 3) ตัวแทนครัวเรือนที่สมัครใจอย่างน้อย จานวน 30 คน
รวม 44 คน

25. ตัวแปรต้น
คุณลักษณะส่วนบุคคล ได้แก่ เพศ อายุ
ระดับการศึกษา ตาแหน่งทางสังคม
รูปแบบการพัฒนาหมู่บ้านเสี่ยงอุทกภัยเข้มแข็ง

26. ตัวแปรตาม
 1) ความรู้ด้านการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศและ
สิ่งแวดล้อม
 2) ความตระหนักด้านสิ่งแวดล้อมและภัยธรรมชาติ
 3) ระดับการมีส่วนร่วมในกระบวนการ A-I-C
 4) ความถูกต้องการปฎิบัติซ้อมแผนในภาวะอุทกภัย
 5) ระดับความพึงพอใจของกลุ่มผู้เข้าร่วมวิจัย

27. ขั้นตอนดาเนินการวิจัย
 ขั้นตอนการวิจัยระยะที่ 1
 การศึกษาบริบทของชุมชน
 คัดเลือกกลุ่มแกนนาในชุมชน
 จัดกระบวนการวางแผนแบบมีส่วนร่วม โดยใช้เทคนิคกระบวนการ
A-I-C (Appreciation-Influence-Control) ในช่วงจัด
กระบวนการจะเก็บข้อมูล ผู้เข้าร่วมกระบวนการ เพื่อวัดความรู้
ความตระหนัก ระดับการมีส่วนร่วม
 ผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบความเป็นไปได้

28. ขั้นตอนดาเนินการวิจัย (ต่อ)
 ขั้นตอนการวิจัยระยะที่ 2
 ปรับปรุงแนวทาง และแผนของชุมชน
 เวทีประชาพิจารณ์ของชุมชน
 ซ้อมแผนรับมืออุทกภัย

29.  ขั้นตอนการวิจัยระยะที่ 3
 เวทีถอดบทเรียน
 จัดกระบวนการกลุ่ม (Focus Groups)
 เวทีประชาคม
 จัดทาแนวทาง แบบสอบถาม DelphiTechnique ครั้งที่ 2
ขั้นตอนดาเนินการวิจัย (ต่อ)

30.  ขั้นตอนการวิจัยระยะที่ 4
 สรุปประมวลผลเพื่อเป็นแผนแม่บทของชุมชน
 เก็บข้อมูลเพื่อวัดความพึงพอใจ
 สะท้อนข้อมูลกลับสู่ชุมชน
ขั้นตอนดาเนินการวิจัย (ต่อ)

31. เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย
 1 เทคนิควิจัยอนาคต (DelphiTechnique)เป็นการประยุกต์ใช้เพื่อหาความเป็นไป
ได้ของแนวทางที่ได้จากการจัดกระบวนการ A-I-C จัดทาแบบสอบถาม
 2 แบบทดสอบความรู้เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม
 3 แบบประเมินความตระหนักด้านสิ่งแวดล้อมและภัยธรรมชาติ
 4 แบบวัดระดับการมีส่วนร่วมในกระบวนการ A-I-C
 5 แบบบันทึกการปฎิบัติซักซ้อมแผนในภาวะอุทกภัย
 6 การสังเกตการณ์
 7 จดบันทึก เวทีประชาพิจารณ์ เวทีประชาคม กระบวนการกลุ่ม เวทีถอดบทเรียน
 8 การสัมภาษณ์เชิงลึก
 9 ถ่ายภาพ และบันทึกวีดีโอ
 10 การสนทนากลุ่ม (Focus Groups)

32. ผู้เชี่ยวชาญ Delphi Technique
 ผู้อานวยการศูนย์ป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย เขต 6 จังหวัดขอนแก่น หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย
จานวน 1 ท่าน
 หัวหน้าสานักงานศูนย์ป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย จังหวัดร้อยเอ็ด
กาฬสินธุ์ และมหาสารคาม จานวน 3 ท่าน
 นายอาเภอในฐานะผู้อานวยการศูนย์ระดับอาเภอ หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย ที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยง
อุทกภัย จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้แก่ อาเภอร่องคา กมลาไสย ฆ้องชัย และสหัสขันธุ์ จานวน 4 ท่าน
 เกษตรจังหวัดกาฬสินธุ์ หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย จานวน 1 ท่าน
 เกษตรอาเภอกมลาไสย หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย จานวน 1 ท่าน
 นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดกาฬสินธุ์ หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย จานวน 1 ท่าน
 ผู้อานวยการโรงพยาบาลชุมชน หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย ที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงอุทกภัย จังหวัด
กาฬสินธุ์ ได้แก่ อาเภอร่องคา กมลาไสย ฆ้องชัย และสหัสขันธุ์ จานวน 4 ท่าน
 ผู้อานวยการเขตการศึกษาจังหวัดกาฬสินธุ์ หรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย 3 เขต จานวน 3 ท่าน
 รวมทั้งสิ้น 18 ท่าน

33. การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ
 การวิเคราะห์ข้อมูลแบบสอบถามผู้เชี่ยวชาญ
 สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์จะเป็ นสถิติเบื้องต้น คือ การวัดแนวโน้มเข้าสู่ส่วนกลาง ได้แก่
ฐานนิยม(Mode) มัธยฐาน (Median) ค่าเฉลี่ย (Mean) และการวัดการกระจายของ
ข้อมูล คือ ค่าพิสัยระหว่างควอไทล์ (Interquartile Range)
 การวัดค่าทางสถิติแบบทดสอบ
 ใช้ค่าสถิติพื้นฐาน ค่าเฉลี่ย (Mean) ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation:
SD) และค่าสถิติเชิงอ้างอิง Pair Sample Test
 การวิเคราะห์ข้อมูลแบบประเมิน ความตระหนัก และ ความพึงพอใจ
 ใช้ค่าสถิติพื้นฐาน ค่าเฉลี่ย (Mean) ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation:
SD)

34. การวิเคราะห์ข้อมูลข้อมูลเชิงคุณภาพ
 การจาแนกชนิดข้อมูล (Typological Analysis)
 การวิเคราะห์เหตุการณ์ ตามเรื่องราว (Event Analysis)

35. ขอบพระคุณครับ