1. วิชา หัวข้อพิเศษทางสื่อดิจิตอล ( รหัสวิชา CMA 448 ) ภาคการศึกษาที่ 1.2/2557
อาจารย์ผู้สอน อ. ราเชน นาคพงศ์ เบอร์โทรศัพท์ 091 229 6644 E-mail address :richyrachen@gmail.com
กลุ่มเรียน 20 ทุกวันศุกร์ เวลา 13.00 - 17.00 น. ห้อง R 1504
เค้าโครงพาวเวอร์พอยท์
การบรรยายครั้งที่ 2
รหัสวิชาCMA448 หัวข้อพิเศษทางสื่อดิจิตอล ( Special Topic in Digital Media )
บทที่ 2 รูปแบบรายการโทรทัศน์
รายการวิทยุโทรทศัน์ทเี่ป็นทรีู่้จักทนีิ่ยมใชใ้นการจัดรายการวิทยุโทรทศัน์ กนัอย่างแพร่หลายโดยทวั่ๆไปมี 14b รูปแบบดังนี้
1. พูดคุย
รายการพุดคุย (Talk Programme) เป็นรูปแบบรายการทเี่ป็นผูม้าปรากฏตวัเพื่อพูดคุย กบัผูช้ม โดยการหยิบยกเอา ประเด็นเกยี่วกบัข่าวสาร ควาหรือความบนัเทิง ทกี่า ลังอยู่ในความสนใจของผูช้มรายการมานาเสนอและพูดคุยกบัผูช้มโดยตรง ในสหรัฐอเมริกา นิยมเรียกว่ารายการทอล์คโชมีพัฒนาการทเี่ปลี่ยนแปลงไปแต่เดิมจะใชก้ารนาเสนอด้วยการพูดเป็นหลักและมีภาพประกอบเพื่อจะได้ไม่เห็นหน้าผูพู้ดตลอดรายการ ในระยะการสัมภาษณ์ การสนทนา ฯลฯ การพูดคุยสามารถสอดแทรกความบนัเทิง ซึ่งอาจจะเป็นการแสดงดนตรี แสดงตลก หรือแสดงมายากล
เพียงแต่การแสดงเหล่านี้ถือเป็นส่วนประกอบของรายการเท่านั้นโดยที่ถือว่าการพูดคุยเป็นจุดเด่นกว่า
รายการพุดคุยจะมีคุณภาพและน่าสนใจยิ่งขึ้นหากผูด้า เนินรายการหรือผูที้่จะทา หน้าที่พูดคุยกบัผูช้มเป็นผูมี้ความรู้ความสามารถในการพูดและกาสามารถดา เนินรายการได้อย่างราบรื่นและเป็นธรรมชาติ
2. สนทนา
รายการสนทนา (Conversational programme) เป็นรูปแบบรายการทมีี่คนมาพูดคุยกนั 2 หรือ 3 คน โดยมีคนหนึ่งเป็นผูด้า เนินรายกา

2. ส่วนบุคคลทเี่หลือจะเป็นผูร้่วมสนทนา ผูด้า เนินรายการจะทา หน้าทนี่าการสนทนา และคอยควบคุมการสนทนาให้เป็นไปตาม
ขอบเขตและวตัถุประสงค์ของรายการคอยเชอื่มโยงประเด็นการสนทนา เพื่อไม่ให้ผูช้มเกิดความสับสนกบัประเด็นทสี่นทนาผูด้า เนินการสนทนากบัผูร้่วมรายการในขณะเดียวกนัก็จะตอ้งคอยพูดคุยกบัผูช้มรายการด้วย โดยเฉพาะในช่วงตน้ ทตี่อ้งเปิดประเด็นการสนทนาและช่วงทา้ยทตี่อ้งสแตกต่างกบัรายการพูดคุยกล่าวคือรายการพุดคุยเป็นการพูดคุยกบัผูช้มโดยตรงในขณะทรี่ายการสนทนามิใช่เป็นการพูดคุยกบัผูช้มโดยตรง
แต่เป็นการสนทนากนัระหว่างผูร้่วมรายการการนาเสนอรายการสนทนาทดีี่ มิใช่เพียงการนาเสนอภาพผูร้่วมสนทนาตดัสลับกนัไปมาเท่านั้น
หากแต่ควรจะตอ้งมีภาพเหตุการณ์หรือเรื่องราวทเี่กยี่วข้องกบัหัวข้อหรือประเด็นทกี่า ลังสนทนามาตดัต่อประกอบกับรายการด้วย
3. อภิปราย
รายการอภิปราย (Discussion Programme) เป็นรูปแบบรายการพูดคุยลักษณะหนึ่ง แต่ไม่ใช่เป็นการพูดคุยกบัผูช้มโดยตรง หากแต่เป็นการพูหรือผูด้า เนินรายการกบัผูร้่วมรายการ ซึ่งอาจจะมีต้งัแต่ 2-4 คน ผูร้่วมรายการมักจะเป็นผูท้รงคุณวุฒิ มีความรู้ ความสามารถมีประสบการณ์
มีความเชยี่วชาญหรือเป็นผูท้เี่กยี่วข้องกบัหัวข้ออภิปราย ผูท้รงคุณวุฒิที่เชิญมาร่วมรายการแต่ละครั้งควรมีความหลากหลายเพื่อผูช้มจะได้รับรู้ในโดยหัวข้อที่หยิบยกมาอภิปรายในรายการ ควรเป็นหัวข้อที่กา ลังเป็นที่สนใจ ของสังคมในขณะนั้น ซึ่งผูจั้ดรายการ จะตอ้งเป็นผูก้า หนดขึ้นมา
ผูด้า เนินรายการจะเป็นผูท้า หน้าทพีู่ดกล่าวนาถึงหัวข้อทหี่ยิบยกมาอภิปราย คอยป้อนประเด็นคา ถามให้ผูร้่วมรายการแต่ละคน ได้ร่วมแสดงทรรอย่างมีกติกาและมารยาทและตอ้งคอยควบคุมการอภิปรายให้อยู่ในขอบเขตของประเด็นทกี่า หนดไว้
ผูด้า เนินรายการจะทา หน้าทเี่ป็นเพียงผูน้าการอภิปรายและสรุปความคิดเห็นของผูร้่วมอภิปราย
ในช่วงจังหวะที่เหมาะสมเท่านั้นจะไม่ร่วมแสดงทรรศนะและความคิดเห็นเหมือนรายการสนทนา วตัถุประสงค์ของรายการอภิปรายส่วนใหญ่ตและแลกเปลี่ยนแนวความคิดระหว่างผูร้่วมรายการหากเป็นรายการอภิปรายทถี่่ายทอดสด (live) อาจเปิดโอกาสให้ผูช้มทางบา้นร่วมแสดงความคิมักเป็นเรื่องทมีี่สาระทางวิชาการและเป็นประโยชน์ต่อสังคมส่วนรวม ไม่เป็นเรื่องไร้สาระ
4. สัมภาษณ์
รายการสัมภาษณ์ (Interview Programme) เป็นรูปแบบรายการทมีี่บุคคล 2 คนหรือมากกว่ามาร่วมพูดคุยซกัถามปัญหา ข้อสงสัย หรือชี้แจงข้โดยมีผูด้า เนินรายการ 1 คน ทา หน้าทสีั่มภาษณ์หรือซกัถาม และผูร้่วมรายการหรือผูใ้ห้สัมภาษณ์เป็นผูต้อบหรือชี้แจงข้อเท็จจริงต่อข้อคา ถาม ซึ่ท้งันี้ขึ้นอยู่กบัความเหมาะสมของเวลาและขอบข่ายเนื้อหาของหัวข้อที่สัมภาษณ์ว่ามีมากน้อยเพียงใด

3. 5. สาธิตและทดลอง
รายการสาธิตและทดลอง (Demonstration and Experimental Programme) เป็นรูปแบบรายการทนี่าเสนอด้วยการอธิบายกรรมวิธี เทคนิค หรือรายละเอียดอื่น ๆ ของการกระทา หรือการประดิษฐ์สิ่งใดสิ่งหนึ่ง ด้วยการนาเสนอภาพและเสียงประกอบการสาธิตและทดลองในแต่ละเทคนิสามารถนาไปปฏิบตัิหรือทา ได้จริง เช่น การสาธิตการเสริมสวย การทา ผม การแต่งหน้า การสาธิตการปรุงอาหาร การสาธิตการประดิษฐ์สิ่งของต่า6. ข่าว
รายการข่าว (News Programme) เป็นรูปแบบรายการทนี่าเสนอเหตุการณ์ เรื่องราว ข้อเท็จจริง หรือข้อคิดเห็น ทนี่่าสนใจ มีความสดใหม่ มีหรือมีองค์ประกอบข่าวอื่น ๆ โดยใชวิ้ธีการนาเสนอท้งัในลักษณะของการประกาศ การอ่านคา บรรยายข่าวประกอบภาพโดยผูป้ระกาศข่าว การราหรือผูร้ายงานข่าว ในสถานทจี่ริง หรือลักษณะอื่น ๆ
7. สารคดี
รายการสารคดี (Documentary Programme) เป็นรูปแบบรายการทนี่าเสนอเรื่องราว ทเี่ป็นจริงหรือมีพื้นบานอยู่บนข้อเท็จจริง ไม่ใช่จากเรื่ส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องทผีู่กพันกบัเหตุการณ์และบุคคลจริง เกยี่วข้องหรือสัมพันธ์กบัมนุษย์ อย่างไรก็ตามแม้จะเป็นการนาเสนอเรื่องจริง
แต่การนาเสนอจะตอ้งมีลักษณะสร้างสรรค์ไม่ใช่ลอกเลียนแบบจากของจริงท้งัหมดโดยไม่มีการตกแต่ง การนาเสนอเนื้อหาสาระ ในรายการสารอาจเสนอด้วยภาพและเสียงบรรยายตลอดรายการโดยไม่มีผูด้า เนินรายการปรากฏตวัเพื่อคอยพูดเกริ่นนาหรือเชื่อมโยงรายการ
หรืออาจมีผูด้า เนินรายการปรากฏตวัและทา หน้าทพีู่ดนาเข้าสู่รายการ คอยพูดเชอื่มโยงรายการในแต่ละช่วงแต่ละตอน และคอยพูดสรุปในช่วงทา้8. ละคร

4. รายการละคร (Drama Programme) เป็นรูปแบบรายการที่นาเสนอเรื่องราวโดยใชก้ารแสดงตามบทบาทในเรื่องราวที่แต่งขึ้นหรือดัดแปลงจาข้อคิด คติเตือนใจ และความบนัเทิงไปสู่ผูช้มรายการ โดยอาศัยองค์ประกอบและเทคนิคทางการละคร ศิลปะการแสดง เทคนิคการถ่ายทา การตดัและการให้เสียงดนตรีและเสียงประกอบ เพื่อให้เรื่องราวมีความสมจริงสมจัง ผูช้มชมแล้วมีอารมณ์ร่วม และเกิดความรู้สึกคล้อยตาม
9. สาระละคร
รายการสาระละคร (Docudrama Programme) เป็นรูปแบบรายการทนี่าเสนอโดยอาศัยรูปแบบสารคดีผสมผสานกบัรูปแบบละคร
เป็นนาเอารูปแบบของละครมาใชเ้พื่อสื่อความหมายถ่ายทอดสาระความรู้ หรือสะทอ้นปัญหาด้าน ๆ โดยการผูกเรื่องราวเป็นละครทสี่ะทอ้นให้ผูและอาจรวมถึงแนวทางการแกไ้ขปัญหานั้น ๆ และมีผูด้า เนินรายการเป็นผูท้า หน้าที่เกริ่นนา อธิบายหรือขยายสาระ และสรุปประเด็น
10. เพลงและดนตรี
รายการเพลง (Music Programme) เป็นรายการทนี่าเสนอเพลงหรือการแสดงดนตรี ซึ่งสามารถจัดนาเสนอในลักษณะเป็นเพลง ทมีี่ภาพประมิวสิค วิดีโอ ((Music Vedio) หรือเป็นการจัดแสดงคนตรีทเี่รียกว่าการแสดงคอนเสิร์ต ซึ่งอาจจะเป็นการบนัทึกเทปโทรทศัน์ไวล้่วงหน้าก่อนออโดยมีพีธีกรหรือผูด้า เนินรายการเป็นผูพู้ดเปิดนารายการ พูดเชอื่มโยงเข้าสู่เพลงหรือการแสดงดนตรีของนักร้อง และพูดปิดรายการ
11. นิตยสาร
รายการนิตยสาร (Magazine Programme) เป็นรูปแบบรายการทนี่าเสนอเนื้อหาสาระ ทหี่ลากหลาย ซึ่งอาจจัดแบ่งเป็นเรื่อง ย่อยต่างกนัหลาแต่ละเรื่องจะเป็นแนวเดียวกนั หรือต่างแนวกนัก็ได้ และใชรู้ปแบบการนาเสนอทหี่ลากหลายในรายการเดียวกนั เช่น อาจเริ่มด้วยรายการเพลง สรายการสนทนา หรือรายการละคร แต่สิ่งสา คญัของรูปแบบนิตยสารก็คือ การเชอื่มโยงหรือการร้อยเรียงแต่ละเรื่องย่อยหรือแต่ละตอน

5. ให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกนั มีความสอดคล้องและกลมกลืนกนั
12. ปกิณกะ
รายการปกิณกะ (Variety Programme) หรือทนีิ่ยมเรียกว่ารายการวาไรตี้ (variety) เป็นรูปแบบรายการทมีุ่่งเน้นนาเสนอความบนัเทิง หลายทหี่ลากหลายคล้าย ๆ กบัรายการนิตยสารต่างกนัเพียงรายการ ปกิณกะไม่จาเป็นตอ้งเชอื่มโยง หรือร้อยเรียงแต่ละช่วงแต่ละตอนของรายการให้เป็รายการปกิณกะจึงมีความหลากหลายท้งัในด้านเนื้อหารายการ และรูปแบบการนาเสนอด้วยความมุ่งหวงัทจี่ะสร้างความ พึงพอใจ สร้างความสนุให้กบักลุ่มผูช้มรายการทมีี่ความชอบแตกต่างกนั รูปแบบรายการทมีั่กปรากฏในรายการปกิณกะได้แก่ รายการแสดงดนตรีและร้องเพลง
รายการแสดงตลกหรือละครตลกเบาสมองรายการสัมภาษณ์นักร้องหรือนักแสดงทมีี่ชอื่เสียง พร้อม การแสดงความสามารถพิเศษ ฯลฯ
และองค์ประกอบหนึ่งทมีี่ความสา คญัในการสร้างสรรค์รายการปกิณกะก็คือพิธีกรประจารายการผู้ทา หน้าทเี่หมือนตวัแทนของผูช้มรายการ ซึ่งจะมีไหวพริบดี แกปั้ญหาเฉพาะหน้าเก่งและมีบุคลิกภาพเหมาะสมกบักลุ่มผูช้มเป้าหมาย
13. เกมโชว์
รายการเกมโชว์ (Game Show Programme) เป็นรูปแบบรายการทจีั่ดให้มีการแข่งขันกนัระหว่างผูร้่วมรายการด้วยการเล่นเกม
หรือตอบปัญหาที่ผูจั้ดรายการกา หนดขึ้นภายใตเ้งื่อนไข ของกฎและกติกาทกี่า หนดไวล้่วงหน้า เกมหรือกิจกรรมทจีั่ดอาจเป็นการแข่งขันทางร่าใชส้ติปัญญาระหว่างผูเ้ข้าร่วมแข่งขัน ฝ่ายชนะจะได้รับรางวลัเป็นเงินหรือของรางวลัทมีี่มูลค่าจานวนมาก ในขณะทผีู่แ้พ้จะได้รับเงินหรือของราเป็นผูอ้ธิบายชี้แจงกติกาคอยดา เนินการและควบคุมการแข่งขัน ให้เกิดความสนุกสนานและยุติธรรม ในกรณีทเี่ป็นการแข่งขันตอบปัญหาโดยตรProgramme) ซึ่งมักเป็นการทดสอบความรู้หรือเชาว์ปัญญาในเรื่องต่าง ๆ
14. สปอต
รายการสปอต (Spot Programme) เป็นรูปแบบรายการที่นาเสนอเนื้อหาสาระที่ผ่านกระบวนการผูกเรื่องและเรียบเรียงให้สั้นกะทดัรัด และใชทสี่อดคล้อง และกลมกลืนกบัเนื้อหาสาระโดยใชร้ะยะเวลารวมท้งัสิ้น 30-60 วินาที วตัถุประสงค์ของการนาเสนอในรูปแบบสปอตวิทยุโทรทศัน์ด้วยการออกอากาศแพร่ภาพบ่อยครั้ง เช่น สปอตประชาสัมพันธ์ สปอตโฆษณา หรือสปอตรณรงค์ในเรื่องราวหรือประเด็นปัญหาหนึ่งของสังคม ให้ประชาชนทวั่ไปได้รับรู้ และร่วมมือกนัปฏิบตัิตาม

6. การแบ่งรูปแบบรายการโทรทัศน์ตามประเภทเนื้อหาสาระ
อาจกล่าวได้ว่าเป็นการแบ่งรูปแบบรายการที่ครอบคลุมและตรงกับรูปแบบรายการวิทยุโทรทัศน์ในปัจจุบันในยุค
ดิจิตอลที่วีนีม้ากที่สุด โดยการแบ่งตามประเภทเนือ้หาสาระนีจ้ะแบ่งรายการวิทยุโทรทัศน์ออกเป็น 4
กลุ่มใหญ่ๆดังนี้
1. รายการแนวข่าวสารและสารคดี หรือ รายการจากข่าวและเหตุการณ์ต่างๆที่เกิดขึ้น ( News and
Reality Programme หรือ Non Fiction ) ได้แก่
รายการข่าวและวิเคราะห์ข่าว
รายการสารคดี
รายการการศึกษา
รายการศึกษา
รายการสนทนา
รายการบรรยายนอกสถานที่ในการถ่ายทอดสด
2. รายการแนวจินตคดีหรือบันเทิง ได้แก่
รายการละครโทรทัศน์
รายการละครแนวตลก
รายการภาพยนตร์
รายการการ์ตูน
รายการเกมส์และแข่งขันตอบปัญหา
รายการปกิณกะบันเทิง
รายการดนตรีและเพลง
รายการกีฬา
3. รายการแนวการมีส่วนร่วมของผู้ชมและวิทยากร

7. รายการเปิดสายจากผู้ชม
รายการอภิปราย
รายการเพื่อผู้บริโภค
4. รายการโฆษณา ได้แก่
รายการโฆษณาสินค้า
รายการประกาศและบริการ
รายการรณรงค์เพื่อสังคม
สรุป :
อย่างไรก็ตามแม้ว่าการแบ่งประเภทรายการวิทยุโทรทัศน์ออกเป็นรายการรูปแบบต่างๆนัน้จะเกิดประโยชน์ทางห
นึ่งก็เพื่อดึงดูดให้ผู้ชมสนใจรายการของสถานีวิทยุโทรทัศน์แต่ละสถานี แต่ในยุคปัจจุบัน
นอกจากสถานีฯจะแข่งขันกันผลิตรายการให้ถูกใจผู้ชมแล้ว
ในยุคดิจิตอลทีวีนีส้ถานีฯยังจะต้องแข่งขันกับสื่อใหม่ประเภทอื่นๆอีก
ดังนัน้รูปแบบรายการที่ศึกษาไปนีจึ้งไม่ใช่สูตรสาเร็จตายตัวของรายการวิทยุโทรทัศน์
ผู้จัดรายการต้องมีความคิดสร้างสรรค์ ติดตามความเปลี่ยนแปลงของสังคมรอบตัว
ศึกษาแนวโน้มใหม่ๆแล้วนามาผสม ผสาน และพัฒนาให้เกิดรูปแบบรายการใหม่ๆ
เพื่อให้รายการที่เกิดขึน้สามารถครองความนิยมจากประชาชนผู้ชมให้ได้