3. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
K l i m a a l d a k e ta r i b ur u z k o
p ol i t i ka r en a ur r er a pa u s o a k
Berotegi efektuko gasen isurketak (BEG Energiaren sektorea
isurketak), CO2 baliokidetan neurtuta, % 10
Sektore honek biltzen ditu Euskal Autonomia
jaitsi dira 2009an, aurreko urtearekin aldera-
Erkidegoko energia premiak asetzeko beha-
tuta1. Balio absolututan, 22,6 milioi tona izan
rrezko ekoizpenaren isurketak eta EAEko
dira 2009an eta 25,2 milioi tona 2008an.
isurketa guztien % 40 eragiten du (EAEko
Hortaz, Kyotoko Protokoloarentzako (KP) instalazioena zein elektrizitate sistemako
erreferentzia indizea % +6ean dago oinarri beste instalazio batzuetatik datorrenaren zati
urtearekin alderatuta1. Bestalde, Klima Al- proportzionala).
daketaren Aurkako Euskal Planaren helburua
Isurketek behera egin dute aurreko urteare-
% +14ra iristea da 2008 -2012 aldian.
kin alderatuta; bai elektrizitate ekoizpenaren
2009ko isurketak aurreko urtearekiko mu- isurpen espezifikoak hobetu direlako (ekoiz-
rriztu izana oso lotuta dago jarduera so- pen instalazioek hornitzen duten elektrizitate
zioekonomikoaren beherakadarekin (BPGa unitate bakoitzeko isurtzen dutena neurtzen
% 3,8 jaitsi da). duen ratioa), bai elektrizitate eskaera jaitsi
egin delako (erregaien kontsumo txikiagoak
Nolanahi ere, isurketak BPGa baino gehia- baldintzatu du murrizketa hori, batez ere in-
go jaitsi izanak (% 10 eta % 3,8 hurrenez dustria sektorean eta garraioen sektorean,
hurren) esan nahi du ondasunen eta zerbi- ziurrenik egoera sozioekonomikoa dela-eta).
tzuen sorrera eta berotegi efektuko gasen
isurpenak bereizteko joerari eutsi zaiola. Be- 1990. urteari dagokionez, isurketak % 15
reizketa hori 2002an hasi zen agertzen. Hau hazi dira. Bilakaera bi faktorek eragin dute:
da, ondasun eta zerbitzuen ekoizpen unitate ekoizpen elektrikoaren isurketa espezifikoek
bakoitzeko gutxiago isurtzen dugu. etengabe egin dute behera (6. irudia) –2000.
urtean 736 kg/MWh ziren eta 2008an 380
Hona hemen isurketen zatirik handiena eragi- kg/MWh–; baina gure kontsumoak ere geldi-
ten duten sektoreen egoeraren eta bilakae- tu gabe egin du gora (eta gehiago, gainera)
raren laburpen bat2: 1990etik 2007ra (7. irudia).
1
Kyotoko Protokoloaren arabera, 1990 da oinarri urtea CO2, N2O eta CH4 isurketei dagokienez eta 1995 SF6, HFC
eta PFC isurketei dagokienez.
2
Txosten honetan isurpenak eragiten dituzten sektore nagusien ondorio nagusiak bakarrik laburbilduko ditugu. Herrita-
rrek isurketen egoera eta bilakaera erraz ulertzeko moduko ikuspegia eman nahi dugu. Horregatik, azterketa sinpletu
egin dugu, eta, osatu nahi izanez gero, jarraian adierazitako sektore guztien datuak eta informazio xehatua ikusteko
aukera dago txostenaren atal nagusian.
3
4. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
Hau da, 1990etik ekoizpen teknologia hobe- bidezko garraioa igo egin da urtetik urtera
tzen joan da (eta gero eta gutxiago isur- (bereziki ibilgailu pribatuaren erabilerari lotu-
tzen du), baina, aldiz, per capita kontsumoa rikoa).
proportzio handiagoan ari da hazten. Kon-
tsumoaren hazkunde horren arrazoi nagusia
zerbitzu, etxebizitza eta industria sektoreak Industria
dira (azken honen kasuan, 1990 eta 2004 Sektoreak Euskal Autonomia Erkidegoko
artean kontsumoa igo bazen ere, 2004tik isurketen % 22 sortzen du (zuzeneko isur-
aurrera egonkor mantendu da eta 2009an ketak), baina kontsumitzen duen energiari
behera egin du). loturiko isurketak hartzen baditugu aintzat
(zeharkako isurketak), portzentaje hori %
37ra igotzen da.
Garraioen sektorea
Sektore honek Euskal Autonomia Erkide- 1990. urtearekin alderatuta, zuzeneko isur-
goko isurketen % 23 eragiten du. Sektore ketak % 35 jaitsi dira. Hori sektorean ger-
horretako isurien % 96 inguru errepide ga- tatu den eraldaketaren eta aldaketa teknolo-
rraioarekin lotuta dago. Ibilgailuek % 60 in- gikoaren erakusle da.
guru sortzen dute eta gainerako ia % 40a
Siderurgia, zementua eta pasta eta papera-
salgaien garraioak.
ren azpisektoreek egiten dituzte emisio ge-
Bigarren urtez jarraian, isurketek behera egin hiena, RENADEren datuen arabera.
dute aurreko urtearekin alderatuta.
1990. urtearekin alderatuta, salgaien garraio- Etxebizitzen
ari lotutako isurketak eta bidaiarien garraioari eta zerbitzuen
loturikoak bikoiztu egin dira. Hazkunde han- sektorea
diena ibilgailu partikularrek eragindako isur-
ketetan eta ibilgailu arinetan eginiko salgaien Etxebizitzen sektoreak eta zerbitzuenak Eus-
garraioan gertatu da. kal Autonomia Erkidegoko berotegi efektuko
gasen % 6 eragiten dute (zuzeneko isurke-
Garraioaren kasuan ere, aurrerapen teknolo- tak). Kontsumitzen duen energiari loturiko
gikoei esker gero eta erregai gutxiago kon- isurketak aintzat hartuz gero (zeharkako isur-
tsumitzen duten eta isurketa gutxiago eragi- ketak), % 16 izango da.
ten duten ibilgailuak ditugu, baina errepide
4
5. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
egingo dituen eta baliabide gutxiago kon-
tsumituko dituen teknologietan oinarrituriko
euskal gizarterako trantsizioa egiteko. Lortu
nahi den gizartearen beste oinarrietako ba-
tzuk baliabideei etekin handiagoa ateratzea;
ekodiseinua; eta desmaterializazioa eta hark
eragindako hondakinen aprobetxamendua
izango dira. Baliabideak modu arrazionala-
goan erabiliko dituen gizarte bat, eta inguru-
ne naturalak duen balioa aintzat hartuko due-
na, eta noski, klima aldaketari aurre egiteko
prest dagoena.
Testuinguru horretan, Euskadiko administra-
Zuzeneko isurketek behera egin dute 2008. zio publikook klima aldaketaren ikuspegia
urtearekin alderatuta, batez ere, gas natu- txertatu behar dugu gure planetan; gure ins-
ralaren eta petrolioaren gas likidotuen kon- talazioekin eta jarduerekin eredu izan behar
tsumoak behera egin duelako. gara eta isurketak murrizteko ahaleginarekin
bat egin behar dugu, gure ingurunea klima al-
Etxebizitza sektoreak % 38 areagotu ditu
daketari egokitzea erraztuko duen esparrua
isuriak 1990etik; zerbitzu sektoreak, berriz,
sortuz.
% 83.
Eusko Jaurlaritzaren sailetako politikek da-
Nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza eta
goeneko aintzat hartzen dute ikuspegi hori.
hondakinen sektoreei buruzko informazioa
Esaterako, energia politika, isurketa gutxiago
dokumentu honetako 3. puntuan dago.
eragingo dituen eta energia berriztagarriek
garrantzi handiagoa izango duten eredura
Klima aldaketari bideratzen ari baita. Gainera, Eusko Jaurlari-
tzak Euskadin ibilgailu elektrikoa sartzeko si-
buruzko politikaren
natu dituen akordioek –ibilgailu fabrikatzaile
aurrerapausoak batekin eta kargatzeko azpiegitura egiteaz
EAEko berotegi efektuko gasen inbentarioen arduratuko den energia enpresa batekin–
emaitzek agerian uzten dute isurketen behe- energia sistemaren kudeaketa hobetzea eta
ranzko joerari eusteko, egoera sozioekono- isurketak murriztea ahalbidetuko dute.
miko bereziak alde batera utzita, politika pu-
blikoei esparru egonkor eta integrala eman Hori lortzeko laguntza handia izango da Eus-
behar zaiela sektoreko politikak osa ditzaten, ko Jaurlaritzak abiadura handiko trenbide sa-
hala nola, energia, garraioa, lurraldearen an- rearen alde eta trenbidea –abiadura handikoa
tolamendua, hirigintza, industria, nekazaritza eta hirikoa edo hiri artekoa– bultzatzearen
sektorearekin loturikoak, ikerketa, hezkun- alde egin duen apustu handia, baita barkua
tza edo zerga arloari dagozkionak. eta trena uztartuko dituen salgaien garraio-
rako mugaz gaindiko sare logistikoa sor-
Klima aldaketaren inguruko Euskal Autono- tzearen alde egin duen apustua ere. Horretaz
mia Erkidegoko legeak –duela gutxi aurre- gain, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila
proiektua aurkeztu dute– esparru egonkor mugikortasun iraunkorreko lege bat lantzen
eta integral hori eman nahi die adierazitako ari da garraio eredu iraunkorragoetarako (be-
politikei, aukera baliatuz isurketa gutxiago rotegi efektuko gas isurketa gutxiago) eta
5
6. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
isurketa gutxiago eragingo duten mugikorta-
sun ereduetarako aldaketa bultzatzeko. Gai-
nerako erakundeen, eragileen eta herritarron “Izan ere, neurri
lana da hori guztia lortzen laguntzea. horiek gure
Lehiakortasun, energia eta ingurumen po-
industriari
litikek karbono isurketa txikiko teknologiak ekologikoki
pixkanaka sartzen joateko lanean lagunduko eraginkorragoa
duten tresnak biltzen dituzte. Tresna horiei
buruzko adibideetako bat Teknologia Gar-
eta lehiakorragoa
bien Euskal Zerrendan jasota dauden tek- izaten lagunduko
nologietan inbertsioak egiteagatiko zerga diote eta gure
kenketak dira, baita ingurumen araudia baino administrazioari
harago doazen eskakizunak dituzten proiek-
tuetan inbertitzeko diru-laguntzak ere.
eraginkorragoa
izaten”
Etxebizitza politikaren esparruan, eraikinak
eraikitzeko eta zaharberritzeko politiketan
aurrezkia eta energia eraginkortasuna bul-
tzatuko duten neurriak txertatzeko lanak Bestalde, Lurraldearen Antolamendurako
egiten ari dira, baita karbono gutxiago kon- Artezpideak berrikusten ari dira Euskal Auto-
tsumitzen duten energia iturrien erabilera nomia Erkidegoan. Berrikuspen horretan ain-
bultzatzekoak ere, batez ere energia iturri tzat hartzen dira klima aldaketarekin loturiko
berriztagarrien arloan. alderdiak, lurralde antolamenduaren paradig-
metako bat baita.
Behar-beharrezkoa da guztiok parte hartzea
neurri hauei eta beste batzuei heltzeko. Izan
ere, neurri horiek gure industriari ekologiko-
ki eraginkorragoa eta lehiakorragoa izaten
lagunduko diote eta gure administrazioari
eraginkorragoa izaten, enplegu berdea bul-
tzatuko dute eta gure ingurunearen egoera
hobetuko dute, eta, oro har, herritarron ongi-
zatea areagotuko dute.
Nieves Terán
Ingurumen sailburuordea
Eusko Jaurlaritza
6
7. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
SARRERA
Klima aldaketa da XXI. mendeko inguru- Aldaketaren Aurkako Euskal Plan berria egi-
men erronka nagusietako bat, Nazio Batuen teko beharra ezartzen du, 2020. urterako he-
Erakundeak 1997an egindako Kyotoko bi- lburuak ezarriko dituena.
leratik hona adierazi duen bezala. Klima al-
daketari buruzko gobernu arteko taldearen Isurketak zenbatzeko Nazio Batuen estanda-
txostenen arabera, Lurreko klima aldatu egin rrek ezartzen dutenaren arabera, isurketen
da, berotegi efektuko gasak pilatu direlako inbentarioek isurketa horiek aitortzen dituen
atmosferan. Ondorioz, Planetaren batez erakundearen lurralde eremuan sorturiko
besteko tenperatua 0,74 ºC igo da azken isurketak bildu behar dituzte.
mendean eta baliteke XXI. mende amaieran
Horrek isurketen inbentarioaren zenbaketa-
1,8 ºC - 6 ºC igotzea.
tik kanpo utziko lituzke erakunde horrek kon-
Kyotoko Protokoloa Nazio Batuen Erakun- tsumitzen duen baina bere lurraldean ekoiz-
deak babesturiko tresna da, berotegi efe- ten ez duen energiari loturiko isurketak. Eus-
ktuko gas isurien zama eta erantzukizuna kadiren kasuan, EAEko lurraldean sorturiko
banatzeko sortutakoa. Europako Batasuna- energia elektrikoaren proportzioa amaierako
ri, 2008 eta 2012 urte artean isurketak oi- energia elektriko kontsumoarekin alderatu-
narri urtekoekin alderatuta3 % 8 murrizteko ta, nabarmen aldatu da denbora honetan.
konpromisoa jarri zion Protokoloak. Konpro- 1990ean % 4 zen eta 2009an % 80.
miso hori ez da estatu kideen artean berdin
Egoera horrek galarazi egiten du isurketak
banatzen. Espainiak, adibidez, denbora tar-
mugatzeko eginiko ahaleginak zenbatzea
te horretan eta oinarri urtearekin alderatuta
ahalbidetuko duten egoera konparagarriak
bere isurketak % 15 baino gehiago ez handi-
ezartzea. Hori dela-eta, adierazitakoa beza-
tzeko konpromisoa dauka
lako egoeratan, jokabide ontzat hartzen da
Autonomia Erkidegoek eta eskualdeek ez erreferentzia urtean eta ondorengo aldie-
dute berotegi efektuko gasak murrizteko ju- tan energia elektrikoaren amaierako kon-
ridikoki loteslea den helbururik. Baina 2008- tsumoarekin loturiko isurketa guztiak zenba-
2012 aldirako Klima Aldaketaren Aurkako tzea. Horixe egin dugu Euskadin berotegi
Euskal Planak borondatez ezarri du adiera- efektuko gasen inbentarioak egiteko.
zitako denbora-tartean Euskal Autonomia
Inbentarioak berotegi efektuko sei gas hauek
Erkidegoan isurketak murrizteko eta oinarri
hartzen ditu aintzat: karbono dioxidoa (CO2),
urtearekin alderatuta % 14 ez gainditzeko
metanoa (CH4), oxido nitrosoa (N2O), hidro-
helburua.
fluorokarbonoen familia (HFC), perfluorokar-
Gaur egun, klima aldaketaren aurkako Eus- bonoen familia (PFC) eta sufre hexafluoruroa
kal Autonomia Erkidegoko legearen aurre- (SF6). Oinarri urteko isuriak 1990eko CO2,
proiektuak jarduera-esparru berria biltzen du CH4 eta N2O isuriak eta 1995eko HFC, PFC
EAEn efektuak arintzeari eta klima aldaketari eta SF6 isuriak batuta kalkulatzen dira.
egokitzeari dagokionez. Lege horrek Klima
3
1990 hartu da oinarri urte gisa, CO2, CH4 eta N2O gasentzako eta 1995, gas fluoratuentzako. Dena den, lehenengo
taldearen pisua kontuan hartuta, 1990. urteari egiten zaio erreferentzia.
7
8. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
INDARREKO KLIMA ALDAKETAREN AURKAKO
EUSKAL PL ANAREN HELBURUAREKIKO DISTANTZIA
2009an Euskal Autonomia Erkidegoko jar- Isurketak gehien murriztu dituzten sektoreak
duera sozioekonomikoekin loturiko berotegi industria, energia eraldatzeko sektorea eta
efektuko gasen guztizko isurketa kopurua garraioa izan dira.
22,6 milioi tona CO2 baliokidekoa izan zen.
Horrek esan nahi du % 10eko beherakada Azpimarratzekoa da industria sektoreak
egon zela 2008ko isurketekin alderatuta, eta eta energiarenak (BEG isurtzaile nagusiak)
% 6ko (% +6) igoera oinarri urteko isurkete- proportzio handiagoan gutxitu dituztela isur-
kin alderatuz gero. Horrenbestez, indarreko ketak beren ekoizpenarekin alderatuta. Ho-
planaren helburutik (% +14) zortzi puntura rrek esan nahi du ekoeraginkortasuna hobe-
gaude. tu egin dutela (isurketa gutxiago produktu
unitate bakoitzeko).
Beherakada hori atzerapen ekonomikoko ga-
raian gertatu da. Gainera, BPGak ere behera
egin du % 3,8 eta CO2/BPG ratioaren behe-
ranzko joerari eutsi zaio.
1 . i r u d i a . E u ska l A u tono m i a Er k i de g ok o ( 2 0 0 9 ) , E ur opa k o
Bata s u n e k o ( 2 0 0 8 ) e ta E s pa i n i a k o ( 2 0 0 9 ) be r o t e g i e f e k t u k o
gas isurien bil akaera indizea (oinarri urtea = 100)
160
150
140
130 129
índizeak
120 115
110 114
106
100
92
90
80
Oin 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
urtea
Espainiako BEG indizea* EAEko guztizko BEG indizea
Kyotoko helburua Espainiarentzat Kyotoko helbururako bidea Espainiarentzat
EBko BEG indizea EBko helbururako bidea
Kyotoko helburua EBrentzat EAEko Klima Aldaketaren Aurkako Planaren helburua
*Iturria Espainiako BEG indizea: 2009ko BEG isurketen inbentarioaren aurrerapena. Ingurumen, Landagune eta Itsas Ministerioa.
8
9. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
2 . i r u d i a . I s u r k e ta i n d i z e a . 2 0 0 8 - 2 0 1 2 a l d i r a k o K l i m a A l d a k e ta r e n
A u r k a k o E u s k a l P l a n a r e n h e l b u r u a r e k i k o d i s ta n t z i a *
15,00
10,00
5,00
+4
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
-5,00
-8
-10,00
EAEko Klima Aldaketaren Aurkako Planaren helburuarekiko distantzia
* Distantzia kalkulatzeko, helburuari (% +14) oinarri urtearekiko urte bakoitzeko isurketa indizea kendu behar zaio (% +6 2009an).
2009an EAEko berotegi efektuko gasen isurketa indizea Klima Aldaketaren Aurkako Planaren helburua baino zortzi
puntu beherago zegoen.
3 . i r ud i a . Berotegi efektuk o gas isuri guztien bil akaera indizea,
Euskal Autonomia Erkidegok o barne produktu gordinaren arabera
190
180
173
170
160
150
140
130
120
106
110
100
90
80
70 61
60
Oin 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
urtea
BPGaren bilakaera indizea
Guztizko BEG isurketen bilakaera indizea
Guztizko isurkteten bilakaera indizea barne produktu gordinaren arabera
2000. urtetik, biztanle bakoitzeko CO2 isurketek behera egin dute urtetik urtera, eta guztira biztanleko 2 Gg
CO2 baino gehiago murriztu dira.
9
10. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
4 . i r u d i a . C O 2 i s u r i e n r at i o a bi z ta n l e k o E A E n ( 2 0 0 9 )
e ta E B - 1 5 ek o h er r i a l d ee ta n ( 2 0 0 8 )
30,00
25,00
20,00
15,00
1 , 2
10,42
10,42 10,09
10,00
5,00
0,00
rg
d
d
ds
um
ark
y
ce
PV
ia
m
5
7
ly
ña
e
l
en
ga
an
nc
lan
lan
-1
-2
Ita
str
do
ou
an
ee
pa
ed
CA
rtu
nm
lgi
EU
EU
rm
Fra
Au
Ire
Fin
Gr
ing
mb
erl
Es
Sw
Be
Po
Ge
De
th
dK
xe
Ne
Lu
ite
Un
Iturria: Eurostat eta Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmena, Espainiarako eta EB-15erako, eta Eustat EAErako.
Biztanleen datuak, xede-urteko urtarrilaren 1ean (2009, EAErako, eta 2008, EB-15erako). Europako Batasunean, asimetria handiak
daude biztanleko isuritako berotegi efektuko gasei dagokienez. Era askotako faktoreek eragiten dituzte alde horiek: ekoizpen-
sistemaren egiturak, per capita errentak, kontsumituriko energia-motak, urteko batez besteko tenperaturek eta abar.
EAEko isurketak, BPG unitate bakoitzeko, EB-15ekoak baino pixka bat handiagoak dira.
5 . i r u d i a . B P G - E A P * ( e r o s t e k o a h a l m e n a r e n pa r e k o ta s u n a ) i n d i z e e k i k o
C O 2 r at i o a k , E A E r e n t z at ( 2 0 0 8 ) e ta E B - 1 5 e k o h e r r i a l d e e n k a s u a n ( 2 0 0 7 )
600,00
500,00
400,00 362 78
362,78
2,7
2,78 326
326,69
300,00
200,00
100,00
0,00
7
5
PV
ce
d
d
um
y
k
l
ds
g
Ki taly
m
ain
ia
e
en
ga
-2
-1
an
ar
nc
lan
lan
ur
str
do
CA
ee
lan
ed
EU
EU
rtu
Sp
nm
lgi
bo
rm
I
Fra
Au
Ire
Fin
Gr
ng
Sw
er
Be
Po
m
Ge
De
th
xe
Ne
ed
Lu
it
Un
* BPG-EAP: Barne produktu gordina (BPG), erosahalmenaren parekotasunaren (EAP) arabera azaldua. Iturria: Eurostat.
Herrialde bakoitzaren BPGa bere erosahalmenaren parekotasunaren arabera zuzenduta, EAEko isurketak EB-15eko
batez bestekoaren azpitik daude.
BPGaren eta BPG-Erosahalmenaren Parekotasunaren balioak aurreko urteetan bezala daude, Europako batez
bestekoaren gainetik eta azpitik, hurrenez hurren.
10
11. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
I S U R K E T E N BI L A K A E R A S E K T O R E A R E N A R A B E R A
Energiaren sektorea gehiago baliatu baitira, ikatz bidezko ekoiz-
penaren kaltetan.
2009an, energiaren sektoreko isurketak %
14 gutxitu ziren 2008ko isurketekin aldera- Elektrizitate kontsumoak % 13 egin du be-
tuta, eta berotegi efektuko gasen isurketa hera 2008arekin alderatuta, eta energia ele-
guztien % 40 izan ziren (9,0 Mteq). ktrikoa sortzerakoan isurketek % 15 egin
dute behera4.
Ondorioz, energia sektorearen isurketen
beheranzko joera indartu egin dela esan de- 1990. urteari dagokionez, elektrizitate kon-
zakegu. Sektore horrek egonkor eutsi zien tsumoak % 42 egin du gora, eta hortik erato-
bere isurketei 2003-2007 aldian, nahiz eta rritako isurketak % 16 hazi dira.
energia kontsumoak nabarmen egin gora
(horrek esan nahi du hobekuntza izan dela Hurrengo grafikoan ikus daitekeen moduan,
ekoeraginkortasunean –isurketa gutxiago elektrizitatea sortzeko Euskal Autonomia Er-
ekoitzitako unitate bakoitzeko–). kidegoko sektoreari dagozkion isurketa es-
pezifikoek behera egin dute azken urteetan,
Lehenengo aldiz urte askoan, 2008an behera sorkuntza ereduetan egindako aldaketak
egin zuten sektoreko isurketek. Beherakada direla-eta. Izan ere, energia berriztagarriak,
horren arrazoietako bat mix elektrikoaren baterako sorkuntza eta kontsumo espezifiko
hobekuntza izan daiteke, energia berriztaga- txikia duten zentraletako sorkuntza bultzatu
rri gehiago sortu baita eta ziklo bateratuak da, esaterako gas ziklo konbinatua.
6 . i r u d i a . E u s k a l A u t o m o m i a E r k i d e g ok o e l e k t r i z i tat e
s or k un t z a r en C O 2 i s ur k e ta e sp e z i fi k oen bi l a k a er a
800 736 730
674
700
575
600
506
500 463
430 427
380
400
300
200
100
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Kg CO 2/MWh
Iturria: Energiaren Euskal Erakundea (EEE).
4
Isurketa horietan EAEn kokaturiko instalazioen isurketak eta inportaturiko elektrizitatetik eratorritakoak hartu dira aintzat.
11
12. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
Isurketa espezifikoen beherakada horrek Garraioen sektorea
esan nahi du ekoizpen teknologiak karbono
gutxiago erabiltzen duten beste batzuengatik 1990etik bigarren urtez jarraian, garraio alo-
ordezkatu direla. rreko isuriak % 7,5 jaitsi dira, aurreko urtea-
rekin alderatuta: guztira, Euskal Autonomia
Hurrengo grafikoan hainbat sektorek energia Erkidegoko berotegi efektuko gasen % 23
elektrikoaren kontsumoan izandako igoera izan dira (5,3 Mteq).
ikus daiteke, bereziki industria, etxebizitza
eta zerbitzu sektoreetan. Sektoreetako kon- Sektore horrek garrantzi handia du berotegi
tsumoaren hazkundea da energia sektoreen efektuko gas gehien isurtzen dutenetako bat
isurketen hazkundearen eragilea. delako, eta 1990etik gero eta isurketa gehia-
go egiten dituelako.
Elektrizitate gehien kontsumitzen duen se-
ktorea industria bada ere (% 58), bere kon- Isuriek % 94 egin dute gora 1990. urtetik.
tsumoa egonkorra izan da gutxi gorabehera
2004tik eta 2009an behera egin du, segu- Sektore horretako isurien % 96 inguru erre-
ruenik, ekonomiaren atzerakadak eraginda. pide garraioarekin lotuta dago. Isurketa
Etxebizitzaren (% 19) eta zerbitzuen (% 22) horietatik, gutxi gorabehera % 60 ibilgailu
sektoreek ekarpen txikiagoa egiten duten partikularrek sortzen dute eta ia % 40 sal-
arren, azken urteetan areagotu egin dute gaien garraioak (ibilgailu astun zein arinak).
kontsumoa. Bestalde, nekazaritza eta arran- Salgaien garraioak eta bidaiarienak ia bikoiz-
tza sektorean ere nabarmena izan da ha- tu egin dituzte beren isurketak 1990ari dago-
zkundea, guztizkoari egiten dioten ekarpena kionez. Hazkunde absolutu handiena ibilgailu
txikia bada ere. partikularren isuriek izan dute eta horren a-
tzetik, ibilgailu arinetan eginiko salgaien ga-
rraioak.
7 . i r u d i a . E l e k t r i z i tat e k on t s u m o a r e n h a z k u n d e a r e n
bil akaera sektoreka (1990=100)
400
342,33
350
300
239,65
250
200
154,09
150
127,28
100
113,48
50
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Industria Garraioa Nekazaritza eta arrantza Zerbitzuak Etxebizitzak
Iturria: Energiaren Euskal Erakundea (EEE).
12
13. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
2009an gertatu den beherakada baldin-
8. irudia. Zirkulazioak tzatu duten arrazoietako bat erregaien kon-
2 0 0 8 a n er a g i n d a k o i s ur k e ta k tsumoaren beherakada izan da, baita indus-
garraiobidearen arabera* tria kimikoaren eta meatzaritzako eta side-
rurgietako industria prozesuetako isurketen
6,00
gutxitzea ere.
5,00 2009an sektore horri lotutako isurien5 % 66
%17
errekuntza prozesuek eragin zuten. Mineral
4,00 industrian gertatzen diren deskarbonatazio
%20
prozesuetan isuri zen %18 (CO2) eta indus-
MM t
3,00 tria kimikoaren eta metalurgikoaren azpipro-
zesuetan % 16 (CO2 eta HFCak isurtzen
2,00 %29 ditu); gainerakoa, industriaren hozte-siste-
%10 %60 men instalazioek, sua itzaltzeko tresneriek,
ibilgailuetako aire egokitu kargek, disolba-
1,00
%57 tzaileek eta abarrek isuri zuten.
0,00 Siderurgia, zementua eta pasta eta papera-
1990 2008 ren azpisektoreek egiten dituzte emisio ge-
gainerakoak salgaiak arinak hiena, RENADEren datuen arabera.
salgaiak astunak ibilgailu partikularrak
Sektore honek kontsumitzen du energia ele-
* Zirkulazioak eragindako isurketen banaketa mugikortasun ktriko gehien (2009an Euskal Autonomia Er-
datuen arabera kalkulatzen da. Oraindik ez da egin 2009ko kidegoan kontsumitutako elektrizitatearen %
kalkulua
60). 2009an % 22 egin zuen behera sektore-
ko kontsumo elektrikoak. Sektoreari energia
elektrikoaren ekoizpenean sortutako isuriak
Hiriko garraioak guztizko isurketen erdia ere egotziz gero, haren ekarpena EAEko isuri
eragin zuen 2008an, gutxi gorabehera. Eta guztien6 % 37 izango litzateke.
1990ari dagokionez, hazkunde handiena izan
Siderurgia, zementua eta pasta eta papera-
duena da.
ren azpisektoreek egiten dituzte emisio ge-
hiena, RENADEren datuen arabera.
Industrian
Industria sektorearen berotegi efektuko gas Nekazaritza,
isuriak % 12 jaitsi ziren 2008arekin alderatu- abeltzaintza
ta eta Euskal Autonomia Erkidegoko isurien eta arrantza sektorea
% 22 (4,9 Mteq CO2) izan ziren.
Nekazaritza sektorean, berotegi efektuko
1990ari dagokionez, isurketak % 35 jaitsi gas isuriak % 0,17 igo ziren 2008arekin alde-
dira. ratuta, batez ere, jarduera horretan erregai
gehiago kontsumitu zelako.
5
Kogenerazio bidez sortutako isuriak hortik kanpora gelditzen dira, energiaren sektorean kontuan hartzen dira eta.
6
Kalkulua egiteko, sektore guztiei energiaren Mix bera esleitzen zaie, kontsumo aldaketak kontuan hartu gabe (eguna/
gaua eta puntako ordua/erabilera gutxiko ordua izateak eragindakoak).
13
14. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
Sektore horretakoak ziren Euskal Autonomia ondoriozko isuri kopuruak gorabeherak izan
Erkidegoko isurketa guztien % 4; hau da, 0,8 ditu inbentarioak aintzat hartutako urteetan;
Mt CO2 baliokide. 1990arekin alderatuta, % eraginpeko azaleraren araberakoak dira go-
29 egin zuten behera isurketek. rabehera horiek. Hala ere, kasu guztietan,
laborantza hondakinak erretzetik sortutako
Oro har, EAEn, hartzidura enterikotik eta isuriak baino txikiagoak izan dira.
simaurren kudeaketatik eratorritako CH4
isurketen beherakadaren arrazoia8 (% 53ko
beherakada oinarri urtearekin alderatuta) ga- Etxebizitzen
nadu gutxiago egotea izan zen, batez ere be- eta zerbitzuen
hiak, eta, bereziki, esnetarako behiak. 1990- sektorea
2009 aldian 72.800etik 24.900era jaitsi ziren
abelburu horiek. Etxebizitza eta zerbitzu sektoreetan, berriz,
guztizko isurpenen % 3ko beherakada izan
N2O-ari dagokionez, larreetatik eratorritako zen 2008. urtearekin alderatuta, gas natural
isurketen beherakada azaleraren murrizke- eta petrolioaren gas likidotu gutxiago kon-
tak eragin zuen (160.000 ha-tik 152.304 tsumitu baita.
ha-ra, 1990etik 2009ra); eta laborantzen be-
herakada azaleraren murrizketak eragin zuen Bi sektoreen artean, Euskal Autonomia Erki-
hein batean, eta, batez ere, ongarri nitroge- degoko isurien % 6 aireratu zuten.
natu mineral dosi txikiagoak erabili izanak.
2009an, bi sektore horiek Euskal Autonomia
Horrez gain, soroetan erretako laboreen Erkidegoan kontsumitutako energia elektriko
hondakinak murriztu egin dira inbentarioak guztiaren % 37 erabili zuten. Sektore horri
aintzat hartutako denbora tartean, hainbat egozten badizkiogu energia elektrikoaren
erregelamendu ezarri baitira, gero eta mu- ekoizpenetik eratorritako isurketak7 % 16ko
rriztaileagoak. Larreetan izandako suteen ekarpena legokioke, guztizkoaren gainean.
Etxebizitza sektoreak % 38 areagotu zituen
isuriak 1990etik; zerbitzu sektoreak, berriz,
% 83.
Hondakin sektorea
Beheranzko joerak bere horretan eutsi dio
hondakinen sektorean. Sektore horrek % 3
gutxitu ditu isurketak 2008. urtearekin alde-
ratuta, batez ere, hondakin gutxiago sortu
dituelako eta, hortaz, hondakin gutxiago u-
tzi dituelako zabortegietan. Sektore horre-
takoak ziren EAEko isurketa guztien % 6 (1,3
Mteq CO2); hau da, 1990. urtearekin aldera-
tuta, % 2 egin dute gora isurketek.
7
Digestio enterikoa hausnarkarien digestio sisteman sortzen dena da eta metano asko askotzen du. Simaurraren
kudeaketak sortutako isurketak animalien eginkarien deskonposiziotik eratorritakoak dira.
14
15. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
9 . i r ud i a . EAEk o 2009k o berotegi efektuko gas isuriak, Jarduera
Ek onomik oen Sailkapen Nazionalek o (CNAE) sektoreen arabera
Zerbitzuak Nekazaritza
%4 (0,8 Mt) Hondakinak
%2 (0,4 Mt) %6 (1,3 Mt)
Etxebizitzak Industria
%4 (0,9 Mt)
Garraioa
Nekazaritza
Garraioa Zerbitzuak
23% (5,3 Mt)
Etxebizitzak
Energia sektorea
Hondakinak
Energia sektorea*
%40 (9,0 Mt)
Industria
%22 (4,9 Mt)
* Energiaren sektoreak barne eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak
biltzen ditu, kokea, finketa, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraioan galdutakoak barne.
2009an isurketa gehien egin zuten sektoreak energiarena, garraioarena eta industriarena izan ziren.
1 0 . i r ud i a . Isurien bil akaera indizea, sektoreka
(oinarri urtea=100)
250
200 194
183
150
138
Indizea
115
100 103
71
65
50
0
Oin 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
urtea
Energiaren sektorea + Inportaturiko energia elektrikoa Garraioa
Zerbitzuak Etxebizitzak
Nekazaritza Hondakinak
Industria
* Energiaren sektoreak barne eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak
biltzen ditu, kokea, finketa, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraioan galdutakoak barne.
1990etik isurketak murriztu dituzten sektoreak industria eta nekazaritza dira.
15
16. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
1 1 . i r ud i a . Isurien bil akaera EAEn sektoreka
13.000.000
12.000.000
11.000.000
10.000.000
9.000.000
Tm CO2 equiv.
8.000.000
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
Oin 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
urtea
Energia sektorea Garraioa
Zerbitzuak Etxebizitzak
Nekazaritza Hondakinak
Industria
* *Energiaren sektoreak barne eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak
biltzen ditu, kokea, finketa, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraioan galdutakoak barne.
Zenbateko absolutuei begiratuta, energiaren eta garraioen sektoreek areagotu zuten gehien isuri kopurua.
Aldiz, industria sektoreak izan zuen jaitsiera handiena.
12. irudia. Euskal Autonomia Erkidegoko isurien
s e k t or e k a k o bi l a k a e r a , s e k t or e b a k oi t z a r e n e l e k t r i z i tat e
e ta ber o k on t s u m o a k er a g i n d a k o i s ur i a k z eh a z t u ta *
13.000.000
12.000.000
11.000.000
10.000.000
9.000.000
Tm eq. CO2
8.000.000
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
Oin 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
urtea
Energiaren eraldaketa Garraioa
Zerbitzuak Etxebizitzak
Nekazaritza Hondakinak
Industria
* Energiaren eraldaketa sektorean koke eta fintze jarduerak sartu dira, bai eta zentral elektrikoen eta garraioko galeren
barne-kontsumoak ere.
16
17. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
1 3 . i r u d i a . J a r d u e r a E k on o m i k oe n S a i l k a p e n N a z i on a l e a n e z a r r i ta k o
s e k t o r e e n a r a be r a k o B E G i s u r k e ta k , s e k t o r e b a k o i t z a r e n e l e k t r i z i tat e
e ta be r o k on t s u m o a k e r a g i n d a k o i s u r i a k z e h a z t u ta ( 2 0 0 9 . u rt e a )
Nekazaritza
%4 Hondakinak
Zerbitzuak %6
%7
Industria
Energia
Etxebizitzak
eraldatzea Garraioa
%8 %15
Nekazaritza
Zerbitzuak
Etxebizitzak
Energia eraldatzea
Garraioa Hondakinak
%24
Industria
%37
* Energiaren eraldaketa sektorean koke eta fintze jarduerak sartu dira, bai eta zentral elektrikoen eta
garraioko galeren barne-kontsumoak ere.
1 . ta ul a . Sektorekak o BEGen isuriak guztira, oinarri
urt e a r ek i k o ( m i l a t on a C O 2 b a l i ok i d e ta n )
Sektorea Oinarri urtea 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1990-2009
Energia sektorea* 7.876 11.345 10.967 11.330 11.624 10.537 9.084 1.208
Industria 7.531 5.632 5.436 5.568 5.234 5.562 4.876 -2.656
Garraioa 2.717 5.232 5.481 5.686 6.074 5.705 5.279 2.563
Etxebizitza 628 921 939 773 775 875 865 238
Zerbitzuak 222 408 414 379 374 433 406 185
Nekazaritza 1.164 1.163 1.144 1.123 856 825 827 -337
Hondakinak 1.255 1.434 1.422 1.388 1.335 1.325 1.290 35
Guztira 21.393 26.136 25.803 26.246 26.272 25.263 22.627 1.235
2 . ta ul a . Berotegi efektuk o gas isurien bil akaera indizea
sek t or ek a , er r efer en t z i a urt e a oi n a r r i h a rt u ta
Sektorea 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Energia sektorea* 44 39 44 48 34 15
Industria -25 -28 -26 -30 -26 -35
Garraioa 93 102 109 124 110 94
Etxebizitza 47 50 23 23 39 38
Zerbitzuak 84 87 71 69 95 83
Nekazaritza 0 -2 -4 -26 -29 -29
Hondakinak 14 13 11 6 6 3
EAEn guztira 22 21 23 23 18 6
* Energiaren sektoreak barne eskaera asebetetzeko barneko eta kanpoko elektrizitate ekoizpenetik eratorritako isurketak
biltzen ditu, kokea, finketa, zentral elektrikoen barne kontsumoak eta garraioan galdutakoak barne.
Oharra: aurreko urteetako isurien balioetan aldaketak egon daitezke, argitalpen zaharragoetakoekin alderatuta, isurpen
iturri berriak ere kontuan hartu direlako (disolbagarrien erabilera, hiriko hondakin uren tratamendua, anestesiaren erabilera
eta abar) edo kalkuluak egiteko metodologia ere aldatu/eguneratu delako.
17
18. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
LU R R A R E N E R A BI L E R A E TA LU R R A R E N
E R A B I L E R A A L D AT Z E A
Kalkulatutako urteetan, lurra erabiltzeagatik
eta lurraren erabilera aldatzeagatik EAEn
izandako xurgatze garbiak hauek dira:
3. taula.
1990 2005 2006 2007 2008 2009
Mt CO2* -2,59 -2,99 -2,93 -2,90 -2,99 -2,90
* Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldearen
metodologiaren arabera kalkulatutako xurgatzeak, alderdi guztiek Kalkulatutako urteen murrizketek erakusten
UNFCCri (Klima Aldaketari Buruzko Nazio Batuen Erakundearen dutenaren arabera, urte bakoitzeko murri-
Hitzarmen Markoa) igortzeko. Horretarako, basoaren definizio
gisa, Marrakecheko akordioetan oinarrituta Espainiak hartutakoa
zketa oinarri urtekoa baino handiagoa izan
erabiliko da. Xurgatze horiek beste kapitulu batean daude, ezin da. Murrizketa, batik bat, baso lurretan egin
baitira zuzenean isurietatik atera. Kyotoko helburuaren kalkulua da (larreetan, egonlekuetan eta abarretan
egiteko, xurgatu beharreko isuri unitateak (RMU) kalkulatzeko
baino gehiago). Murrizketa zuhaitz gutxiago
metodologia lantzen ari dira.
atera direlako areagotu da.
G A S M OTA B A K O I T Z A R E N I S U R I
GUZTIEN BILAKAERA
CO2 isurien bilakaera eta 425.000 tona gutxitu dituzte isurketak,
hurrenez hurren.
Berotegi efektuko gas guztien artean, kar-
bono dioxidoak eragiten du gehien klima CH4 Isurien bilakaera
aldaketan; EAEko isurketen % 87 baino ge-
hiago osatzen du. 2009an,% 11 jaitsi zen Metano isuriak Euskal Autonomia Erkide-
2008ko isurketekin alderatuta, eta % 11 igo goko guztien % 7,6 izan ziren.
zen, berriz, 1990ekoekin alderatuta.
Karbono dioxido isuriak bezalaxe, meta-
Balio absolututan, energiaren sektorea izan noarenak ere gutxitu egin ziren 2008tik (%
da (elektrizitatearen inportazioa barnean 3) eta, 1990eko balioekin alderatuta, % 5.
hartuta) isurketak gehien murriztu dituena, Gutxitze horretan zerikusia izan dute zabor-
2008ko isurketa mailekin alderatuta. Guztira, tegietako, nekazaritza eta abeltzaintza arloe-
1.437.000 tona gutxiago isuri ditu. Bestalde, tako eta, gutxiago, prozesu energetikoetako
industria sektoreak eta garraioak 690.000 isuri murrizketek.
18
19. Euskal Autonomia Erkidegoa
2009
Euskal Autonomia Erkidegoan, metano iturri Gas fluoratuen isurien
nagusiak bi izan ziren: zabortegietako materia
bilakaera
organikoaren deskonposizio anaerobikoaren
prozesuak, batetik, eta animalia hausnarka- 2009an, gas fluoratuen isuriak berotegi-
rien fermentazio enterikoa, bestetik. efektuko gasen % 3,3 izan ziren. Aurreko
urtearekiko % 20 murriztu ziren isuriak eta
Zabortegietako isuri kopurua jaitsi egin zen, oinarri urtearekiko (1995) % 19 baino gehia-
gero eta hondakin gutxiago kudeatzen de- go. Industria kimikoak gehiago isuri duelako
lako zabortegietan eta biogas gehiago har- gertatu da azken urte honetako igoera.
tzen delako.
Kontrolatutako gas fluoratuak (HFC, PFC eta
SF6) gizakiok sortuak dira. Batik bat industria
N2O isurien bilakaera kimikoan erabiltzen eta isurtzen dira, tresna
elektrikoen ekoizpenean eta beste aplikazio
2009an, oxido nitroso gasen isuriak airera-
batzuetan (hozgarrietan, sua itzaltzeko pro-
tutako isuri guztien % 1,8 izan ziren. Gas
duktuetan, aparren ekoizpenean, eta abar).
horren isurketa % 0,3 igo zen 2008arekin
alderatuta, nekazaritza sektoreko isurketen
Haren isuri absolutua, masa unitateetan,
hazkundea dela-eta. Horrek % 49ko behe-
gainerako berotegi efektuko gasena baino
rakada esan nahi du, 1990arekin alderatuta.
txikiagoa da. Hala ere, alde batetik, berotze-
potentzial handia duelako (PCG) eta, beste-
Euskal Autonomia Erkidegoan, azido nitrikoa
tik, azken urteotan gero eta gehiago erabil-
ekoizteari utzi zaio (2006. urte erdialdera),
tzen delako, berotegi efektuko gas isurien
eta horren ondorioz, askoz ere oxido nitroso
artean, zati handi bat dagokio.
gutxiago isuri da.
Gaur egun, EAEko N2O isurien iturri nagusia
laborantza lurretako ongarriak dira (% 61).
Ondoren datoz errekuntza prozesuak (% 20)
eta hondakin uren tratamendua (% 14).
1 4 . i r ud i a . EAEk o berotegi efektuko gas isuri guztien
bi l a k a er a , g a s m o ta r en a r a ber a
30,0
25,0
Isurketak (milioi Tm CO2 baliokide)
0
20,0
0
15,0
0
10,0
0
5,0
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
CO2 CH4 N 2O Fluoratuak
19
20. Berotegi Efektuko
Gasen isurpenak
4 . ta u l a . G a s m o ta r en a r a ber a , ber o t e g i efek t uk o g a s i s ur i
g u z t i a k , oi n a r r i u rt e a r e k i n a l d e r at u ta ( m i l a t on a C O 2 b a l i ok i d e )
Oinarri Igoera hazk.
Sektorea 1990 1995 2004 2005 2006 2007 2008 2009
urtea 2009-oinarria 2009-oinarria
CO2 17.792 17.792 19.267 22.813 22.527 23.016 23.487 22.143 19.745 1.953 11
CH4 1.804 1.804 1.885 1.873 1.885 1.835 1.770 1.761 1.712 -92 -5
N2O 864 864 845 795 782 571 425 418 418 -445 -52
HFCak 931 490 931 643 598 804 572 921 733 -198 -21
PFCak 0,0 0,0 0,0 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0 0
SF6 3 0 3 11 10 19 19 19 19 17 642
GUZTIRA 21.393 20.950 22.931 26.136 25.803 26.246 26.272 25.263 22.628 1.235 6
5 . ta ul a . CRF sektorekak o berotegi efektuk o gas isuri guztiak,
oi n a r r i u rt e a r e k i n a l d e r at u ta ( m i l a t on a C O 2 b a l i ok i d e ta n )
Oinarri Igoera
Sektorea 2004 2005 2006 2007 2008 2009
urtea 1990-2009
1. Energía 11.561 16.932 19.084 19.174 18.832 18.700 17.768 6.207
2. Prozesu industrialak 2.706 2.339 2.409 2.394 2.062 2.238 1.916 -790
3. Disolbatzaileen eta bestelako
90 123 121 122 124 119 121 32
produktuen erabilera
5. Nekazaritza 882 639 622 603 586 576 577 -305
6. Hondakinak 1.255 1.434 1.422 1.388 1.335 1.325 1.290 35
Kanpo jatorriko elektrizitatea* 4.899 4.668 2.145 2.565 3.335 2.304 956 -3.943
Total CAV 21.393 26.136 25.803 26.246 26.272 25.263 22.628 1.235
* Kanpo jatorriko elektrizitatea aparteko epigrafe gisa sartu da, Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeak hala baimentzen baitu.
CRF sailkapena (txostenetako orri komuna) nazioarteko erakundeei berotegi efektuko gasen berri emateko gehien erabiltzen den
sailkapena da. Erakunde horien artean, garrantzi berezia dute Europako Batzordeak eta Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru
Hitzarmenaren Idazkaritza nagusiak, Kyotoko Protokoloaren betetze esparruan. Sailkapen horren arabera, errekuntzako isurketa guztiak 1.
epigrafean bilduko dira, haien jatorrizko sektorea edozein dela ere.
1 5 . i r u d i a . 2 0 0 9 k o i s ur i a k , g a s m o ta r en e ta C R F ep i g r a fe a r en
arabera
0
%100 8. Kanpo elektrizitatea
0
%90 6. Hondakinak
0
%80
4. Nekazaritza
0
%70
3. Disolbatzaileak erabiltzea
0
%60
2.F. Halokarbonoen eta SF6ren kontsumoa
0
%50
2.E. Halokarbonoen eta SF6ren ekoizpena
0
%40
0
%30 2.C. Siderurgia eta metalurgia
0
%20 2.B. industria kimikoa
0
%10 2.A. Produktu mineralak
%0
0 1. Errekuntza
CO2 CH4 N2 O fluoratuak
fluoratuak
luoratu k
u CO2 eq
C eq
(%87,3)+ (%7,6)+ (%1,8)+ (%3,3) = %100
20
