Asko hitzegiten da trantsizio energetikoari buruz. Aldaketa klimatikoak norabide berri bat eskatzen du energia sare, iturri eta kontsumoari dagokionez. Nola egin aurre honi, nola ekidin pobrezia energetikoan bizi direnak are pobreago izatea. Macarena Larrea, orkestrako energia arloko aditua da, Berriako erreportai honetan trantsizioan pobrezia energetikoari dagokionez kontutan hartu beharrekoen inguruan hitzegiten du.

1. 2 Harian
IGANDEKOBERRIA
2020kourtarrilaren5ad
Trantsizio
ekologikoa
IruneLasa
C
OP26 gakoa
izango da,
m u g a r r i a .
M u n d u a k
egiaz deskar-
bonizazioaren
bideahartzenduenalaezaurten-
go azaroan ikusiko da, Glasgown
(Eskozia) egingo den bilkuran.
Herrialdeek,teorian,orduanaur-
keztu behar dituzte Parisko Hi-
tzarmena betetzeko atondu di-
tuzten luzerako planak, dagoz-
kien emisio murrizketekin.
Horrek esan nahi du neurri han-
dian orain ari direla erakundeak
eta gobernuak klima larrialdiari
aurre egiteko lege, muga, zerga,
laguntza eta tresna guztien disei-
nua egiten; orain ari direla hartu
beharreko bidea erabakitzen. Eta
garaia erabakigarria da itzelezko
trantsizio hori bidezkoa izango
denalaezdeliberatzekoere.
Hasteko, dirutza beharko da
deskarbonizaziorako, eta ez dago
oso argi nondik aterako den. IEA
Nazioarteko Energia Agentziaren
arabera, energiaren alorrean gu-
txienez 65 bilioi euro —bai, bilioi,
hamabi zerorekin— inbertitu be-
harko dira datozen hogei urtee-
tan,NBENazioBatuenErakunde-
an adostutako helburuak beteko
badira.
Energia sektorearen garrantzia
BIDEAK
BIDEZKOA
BEHARDU
Egoeralarriada,bainakostatzenaridamunduakklima
aldaketariaurreegitekoborrokariekitea.Ekonomiaeta
ekologiabateratubeharkodituentrantsizioekologikoa
estropezukaabiatuda,etaaurreanarriskuhandibatdu
garaierabakigarrihonetan:justuaezbada,
herritarrekezdutebabestuko.
Klimalarrialdiariaurreegiteko
berehalakoadostasunetaneurriak
eskatzendituztenmugimenduakgero
gehiagodira,etajustuaizangoden
trantsiziobatnahidute.SALVATORE
DINOLFI/EFE

2. IGANDEKOBERRIA
2020kourtarrilaren5a 3Hariand
Trantsizio
ekologikoa
Karbonoaren
prezioaren
garrantzia
RZenbatbaliobeharkolu-
kekutsatzeak?Erakunde
askorenarabera,berotzeglo-
balaetetekoetaekonomiaisur-
ketatxikiagokoteknologietara
bideratzeko,isuritakokarbono
dioxidotonak40dolarretik(35
euro)80dolar(71euro)arteko
prezioanibilibeharkoluke.
Suediakaisegainditzendu
gomendiohori,127dolarreko
(113euro)zergarekin—hazkun-
deekonomikoarieutsita—.Eu-
ropan,berriz,CO2 tonabatisur-
tzekoeskubideak22euroingu-
rubaliodu,bainaherrialdegero
etagehiagoaridiraepelaste-
rrerakoeurenplanetan40euro-
kozergenagertokiakaztertzen.
Adibidez,Alemaniakonartu
berridueningurumenpolitika
sortan,AngelaMerkelenlehen
asmoazenCO2tonari11euroko
tasaezartzea,eta2025ean35
euroraigozjoatea.Baina,azke-
nean,Bundesratekonegozia-
zioetatikbestepreziobatzuk
ateradira:2021erako25euro
balioizangodukarbonotonak,
eta2025erako,55euro.
Halaere,munduosorabegi-
ra,bideluzeagelditzenda
oraindik.NazioartekoDiruFun-
tsarenarabera,munduankar-
bonoisurientzako60eskubide
etazergasistemadaude,eta
batezbestekoprezioatonako
bidolarrekoada.Osourrun,be-
raz,dirufuntsakberakberoketa
globalabigraduzentigradutik
beheramugatzekobeharrezko-
tzatjotzenduen75dolarreko
preziotik.
Isurieisalneurriajartzeaezda
erabakierraza,zuzeneaneragi-
tenbaituargindarrareneta
erregaienprezioan.Adibidez,
2030erako,35dolarrekoprezio-
arekin,NDFrenarabera,ikatza
%100garestiagoalitzateke,ar-
gindarra%25garestiagoa,eta
gasolina,berriz,%10garestia-
goa.
Kontuhonetan,gainera,he-
rrialdeguztiakezdaudeabia-
puntuberean.Garapenbidean
daudenherrialdeentzat,bidez-
kotasunaribegira,beharbada
CO2 tonarenprezioaktxikiagoa
izanbeharkoluke,baihaienper
capitasarrerengatik,baihisto-
rikokiaskozereemisiogutxia-
goegindituztelako.NDFren
arabera,herrialdehorietan
2030erakoCO2 tonak35dolar
balioizangobalituetaherrialde
garatuetan70dolar,bikoiztu
egingoliratekegauregungo
mitigaziokonpromisoekjaso-
takohelburuak.
Bada,halaere,usteduenik
karbonoisuriekaskozerega-
restiagoakizanbehardutela.
Adibidez,WilliamNordhaus
EkonomiakoNobelsaridunak.
Klimaaldaketarenekonomista
nagusiakusteduCO2 tonak100
eta200euroarteanbalioizan
beharkolukeela.
berebizikoa da deskarbonizazio-
an, alde handiz delako klima al-
daketa eragin duten emisioen
igorlerik handiena. Hori bai,
nahiz eta egin beharreko guztia-
ren neurria sekulakoa izan, ener-
giaren alorrean behintzat, irten-
bide teknikoak jada ezagunak
dira. Deskarbonizatzeko zailago-
ak izango dira beste hainbat sek-
tore: etxebizitzak eta eraikun-
tzak;altzairugintza,zementugin-
tza eta beste industria astunak;
abiazioa; eta merkantzien ga-
rraioa.
Egiazkokostua
Ekonomia eta ekologia bateratu
behar dira. Baina nola mugitu
ekonomia guztia norabide egoki-
rantz modu eraginkorrenean?
Zuzenenaetasinpleena:emisioen
kostu ekologikoa barneratzea
erregai fosilen eta beste ondasu-
nen prezioan. Orain arte halako-
rik egin ez delako dira horren
«merkeak»erregaifosilak,kostu
horiaintzathartuezdelako.
Baina orain, besterik gabe hori
egingo balitz, kostu ekologikoa
prezioan sartu, ziurrenez, kolpea
handiegia litzateke sektore eta
herritar gehienentzat. Badira
bestemodubatzukerekostuhori
barneratuz joateko: isur daiteke-
en karbono dioxidoari muga
ezartzea —emisio eskubide kopu-
ruitxibatenbidez—,edoemisioak
zerga bidez zamatuz joatea pix-
kanaka. Bi horietan ere, ondo-
rioa/helburua bera da: emisioak
garestitzea, haiek murrizteko. Bi
bide horietatik, orain arte egin ez
dena egiten da: azkenean prezio
bat eman karbono isuriei.
Baina, kostu ekologikoaz gain,
trantsizio ekologikoak beste kos-
tubatzukereaintzathartubehar-
ko ditu. Zergek, tasek eta emisio
mugek oso eragin desberdina
izan dezaketelako norbanakoen
bizitzetan; are gehiago desber-
dintasun sozial handiko gizartee-
tan.
Agerikoa da: diru sarrera txiki-
ko familiek euren errentaren zati
handiagoa gastatzen dute bero-
gailuetan, argindarrean eta ga-
rraioan.Ildoberetik,hiriguneeta-
ko biztanle aberatsagoentzat
errazagoa izango da garraio pu-
bliko garbia erabiliz karbono gu-
txiago isurtzea, landa eremuko
klase ertaineko biztanleentzat
baino, eta maiz errazagoa eta
merkeagoa dute etxe eta bero-
kuntza sistema eraginkorrak iza-
tea. Langile klasearen ogibideak
ere normalean intentsiboagoak
dira isurietan; hots, fabriketako
beharginentzat eta kamioi gida-
rientzat trantsizioa gogorragoa
izan daiteke, finantzetako langi-
leentzat eta bulegoetan dabiltzan
funtzionarioentzatbaino.
Ingurumenzergak
Kontuan izan behar da, gainera,
beste neurri batzuk ez bezala, in-
gurumenari lotutakoak oso ikus-
garriak direla zergadunentzat;
nolabait ukigarriagoak dira.
Hala, ingurumen zergak, bere
horretan, erregresiboak izan dai-
tezke herritar ahulenentzat; edo,
helbururik zintzoenekoak eta bi-
dezkoenakizandaere,zigorbide-
gabe gisa ulertuak izan. Eta bide-
gabeak diren edo bidegabetzat
ulertutako ingurumen politikek
erantzuna pizten badute, oztopo
izugarria izan daiteke deskarbo-
nizazioaren kontrako borrokara-
ko.
Ez da ikusmen berezirik behar
ingurumenzergabatekeraginda-
ko erregai garestiagoek —garraio
eta berokuntza karuagoek— gi-
zartean piztu dezaketen erantzu-
nazjabetzeko.Etaezdaosoatzera
egin behar denboran horren adi-
bideak ikusteko. Jaka Horiak hor
daude; Txilen, berriz, Santiagoko
metroagarestitzeaizandaprotes-
ta oldea eragin duen txinparta;
eta Irango azken protes-
teniturburuanerregaien
garestitzeadago.
Halako haserre gero
eta gehiago ikusteko au-
kera ez da gutxiestekoa.
Joan den azaroaren
amaieran, eraikuntzako
garraiolariek protestak
egin zituzten Frantzian,
Gobernuak %10eko ho-
baria kendu nahi diolako errepi-
dezkanpokogasolioari.«Ezgau-
de trantsizio ekologikoaren kon-
tra. Baina, guztientzat da, edo
inorentzat ez!», zioten protesta
egileek,Bretainian.
Erregaiek jasotzen dituzten
subsidioak eta zerga hobariak
kentzeak ere trantsizioaren kon-
trako erantzuna piztu dezakete,
eta hori ondo asko dakite gober-
nuek. Joan den maiatzean, Anto-
nio Guterres Nazio Batuen Era-
kundeko presidenteak gordin
azaldu zuen subsidioen arazoa:
«Zergadunendirua—guredirua—
erabiltzenarigaraurakanakhan-
ditzeko, lehorteak hedatzeko,
glaziarrak urtzeko, koralak zuri-
tzeko.Hitzbatean,munduahon-
datzeko». Nazioarteko Energia
Agentziarenarabera,2017.urtean
munduan 279.000 milioi dolar
joan ziren erregai fosilen kontsu-
morakosubsidioetara.
Diruaitzultzea
Baina nola eragotzi edo mugatu
balizko subsidioen desagerpena-
ren eta ingurumen zergen erre-
gresibotasuna?Hainbatproposa-
men egin dira azkenaldian ho-
rren inguruan. AEBetan Climate
LeadershipCouncilekbabeshan-
dia lortu du bere ideiarentzat
—besteak beste, zenbait energia
konpainia handienena, 27 Nobel
saridunena eta WWFrena—.
Think tank horrek proposatu du
karbono isuriak zergapetzea, eta
zergahorienbidezbildutakoguz-
tia itzultzea herritarrei. Haien
kalkuluen arabera, karbono isu-
rien tona 40 euroan zergapetuta
bildutakoarekin, familia estatu-
batuarren %70ek 2.000 dolar
gehiago lituzkete urtean, eta,
neurria 2021ean abiatuz gero,
2025. urterako berotegi gasen
isuriak %32 murriztuko lirateke
AEBetan, Parisko Hitzarmena
aisebetez.
NDF Nazioarteko Diru Funtsak
urrian esan zuen munduak kar-
bonodioxidoarenzergapetzema-
siboabeharduelaklimaaldaketa-
ren kontra egiteko. NDFren kal-
kuluen arabera, CO2 tonak 75
dolarreko (68 euro) balioa hartu
beharko luke, berotze globala bi
gradura mugatu nahi bada. Ko-
puru horrekin, AEBetan isuriak
%30 murriztuko lirateke, baina
argindarra %53 eta gasolina %20
garestitzearen kontura. Funtsak
gaineratu zuen AEBetako BPGa-
ren %1 bilduko litzatekeela diru-
tan,etakopuruhorizuzeneanhe-
rritarrenganaitzulibeharkolitza-
tekeela, «politika fiskal progresi-
boekin».
Europarenaukerak
Europako Batasunean, antzeko
proposamen bat daukan herrita-
rren ekinaldi bat dago, zeina sina
daitekeencitizensclimateinitiati-
ve.eu helbidean. Maiatzean aur-
keztu zuten, eta, urtebetean mi-
lioi bat sinadura lortuz gero, EBk
aintzat hartu eta aztertu egin be-
harko luke. Pixkanaka handituz
joango litzatekeen erregai fosilen
gaineko zerga bat proposatzen
dute, emisioak garestitzeko xe-
dez, eta bildutako dirua hilero
itzultzea herritarrei. Dibidendu
horrekin, proposamen aurkezle-
en arabera, zerga sistema neutro
mantendukolitzateke,zergapre-
sio orokorra ez litzateke handitu-
ko, eta bide emango luke gizarte-
aren zatirik ahulena babesteko.
Horrekin, klima larrialdiaren
(Hurrengoorrialdeanjarraitzendu)
Sarreratxikikofamiliekeuren
errentarenzatihandiagoa
gastatzenduteberogailuetan,
argindarreanetagarraioan
Erregaienzergaproposatzen
dute,emisioakgarestitzeko
xedez,etabildutakodirua
hileroitzultzeaherritarrei

3. 4 Harian IGANDEKOBERRIA
2020kourtarrilaren5ad
Trantsizio
ekologikoa
kontrako borrokak sostengu pu-
blikoaizangoluke.
AukerahoriEspainianezartze-
ak izango lukeen eragina aztertu
berri du ikerketa batek, zeinak
tarteandituenBC3BasqueClima-
te Research zentroko bi ikertzaile
—Xaquin Garcia-Muros eta Mikel
Egino—. Azterketaren arabera,
Espainiaren kasuan, garraiorako
erregaien zergapetzeak inpaktu
handiagoa dauka erdiko errente-
tanetaerrentahandietan,errenta
txikiko herritarrek gehiago era-
biltzen dutelako garraio publi-
koa.Erregaihoriengainekozerga
berde bat, beraz, ez litzateke ho-
rren erregresiboa. Aldiz, berogai-
luetarako erregaiarekin eta ar-
gindarrarekin alderantzizkoa
gertatzen da: errenta txikiko fa-
milien gastuaren zati handiagoa
hartzen dute, eta hor zerga erre-
gresiboagoalitzateke.
Bi ikertzaileen arabera, klima
larrialdiaren kontrako borrokan,
zerga berdeak beharrezkoak
izango dira isuriak murrizteko,
baina haiekin bildutako dirua
nola erabiltzen den da gakoa, eta,
diseinu egokiarekin, zerga erre-
forma berdea progresiboa eta in-
klusiboa izan daiteke. CO2isuri
tonari 40 euroko prezioa jarriko
liokeen zerga erreforma batekin,
ikerketarenarabera,urtean7.300
milioi euro bilduko lirateke Es-
painian,eta,diruhoriguztiaitzu-
lita, 400 euro lirateke familiako;
gehiagoedogutxiagojasotzaileen
errentaaintzathartukobalitz.
Mugazergak?
Hala ere, zer gertatzen da karbo-
no isuri garestiagoei eutsi behar
dietenekonomiakhalakobetebe-
harrik hartu ez duten herrialdee-
kin —haien industriekin eta en-
presekin— lehiatu behar baldin
badira? Ingurumen zergaren
itzulera edo dibidendua aurrei-
kusten duten proposamenek, bai
AEBetako Climate Leadership
Councilenak, baita Europakoak
ere,beharrezkotzatjotzendituzte
ingurumen muga zergak, zeinak
inportazioenkarbonoaztarnaza-
matukobailuketen.
Europako Batzordea bera az-
tertzen ari da aukera hori, eta au-
sartu da Itun Berdearen proposa-
menean sartzera. Azken batean,
beste herrialdeak euren isuriak
murriztera bultzatzeko beste
modubatda,etatresnabatEuro-
pak baldintza zorrotzagoak bete-
tzen dituzten sektore propioak
babesteko. Ingurumen dum-
ping-aeragoztekobidea.
Gaia oso konplexua da, eta ez
da erraza izango halako zerbait
ezartzea.Hasteko,ondasunbaten
karbono aztarna kalkulatzea ez
delako horren erraza, besteak
beste, haren osagaiak hamar he-
rrialde desberdinetan ekoitzi ba-
dira. Horrelako neurri batek na-
zioarteko merkataritzako arauak
aldatzea ere eskatuko luke, eta
egunindarreandaudenmerkata-
ritza akordioak berrikustea ere
bai.
Funtsak
Herrialde barneko desberdinta-
sunsozialezgain,bidezkotrantsi-
zio ekologiko baterako, herrial-
deen arteko desparekotasunak
ere aintzat hartu beharko dira;
bestela, hortik ere oposizioa etor
daiteke.Horigarbiikusida,adibi-
dez, Europako Batasunean: ez
dute lortu herrialde guztiek bat
egitea 2050erako klima neutral-
tasunarenhelburuan(zeroisuri).
Ekainean, hiru herrialdek uko
egin zioten xede horri: Hunga-
riak, Txekiar Errepublikak eta
Poloniak. Hungariak bere ener-
giaren %15 sortzen du ikatzetik,
eta herena nuklearretatik. Txe-
kian, ikatzak betetzen du energia
sorkuntzaren erdia, eta herrial-
deak nuklearrekin egin nahi du
trantsizioa.Poloniarenzenbakiak
beltzagoak dira; ikatzetik dator
hango energiaren %80, eta mea-
tzaritzak sekulako garrantzia du
eskualde batzuetan. Iturri berriz-
tagarrietara egin beharreko jau-
zia itzelezkoa da herrialde ho-
rientzat.
Abenduan, klima neutraltasu-
naren helburua aho batez onar-
tzekobestesaiakerabateginzuen
batasunak. Madrilen COP25 goi
bilera zela, Europak aste berean
Itun Berdea aurkeztu eta neu-
traltasuna helburutzat jarri nahi
izan zuen, bere burua trantsizio
ekologikoaren aitzindari gisa
agertzeko.
Baina asmo guztiak ez ditu
bete. Bi herrialderen oposizioa
gainditu zuten Bruselan, Euro-
par Kontseiluan; behin nuklea-
rrentzat oniritzi bat lortuta,
Hungariak eta Txekiak bedein-
kazioa eman zioten klima neu-
traltasunaren helburuari. Baina
Poloniak oraindik ezezkoari eu-
tsi dio, nahiz eta Ursula Von der
Leyenen Europako Batzordeak
100.000 milioi euroko Bidezko
Trantsiziorako Funtsa iragarri
herrialdearen baiezkoa lortzeko.
Poloniak esan du diru horri bu-
ruz ziurtasun gehiago nahi di-
tuela. Urtarril honetan funts ho-
rri buruzko xehetasun gehiago
esperodira.
FuntsBerdea
Munduko herrialderik behar-
tsuenei trantsizio ekologikoan
laguntzeko tresna nagusia izan
behar zuen beste funts batek,
Klimaren Funts Berdeak. NBE-
ren barnean eratu zen, 2010. ur-
tean, Cancunen (Mexiko) egin
zen COP16 goi bileran, eta bere
buruari helburu bat ezarri zion
funtsak: 2020an urtero 100.000
milioieuroedukitzekogaiizatea,
beharrezkoa zuten herrialdeei
laguntzeko klima alda-
ketariaurreegiten.
Baina funts horretara
ekarpenaeginbeharzu-
ten herrialde aberatsek
etakutsatzaileekezdute
bete hitzemandakoa.
2020. urtea iritsi da, eta
Funtsak 28 herrialde
emaileren 9.700 milioi
dauzkahitzartutasoilik.
FuntsBerdeariberezikiminegin
dio Donald Trumpek, hura AE-
Betarako presidentetzara iritsi
aurretikherrialdeak3.000milioi
dolarrekoekarpenabaitzuenau-
rreikusia, eta guztia ezerezean
geldituda.
Madrilgo COP25 goi bileraren
inguruan,zenbaitherrialdekeu-
ren ekarpenak handitzeko as-
moa agertu dute, baina Funts
Berdea urrun dago bere finan-
tzaketa helburuetatik, eta he-
rrialdetxiroenekezdirudihortik
laguntza handirik lortuko dute-
nik.
Bestefuntsbaterehizpideizan
zen Madrilen, eta horrekin ere
aurrerabide gutxi izan da. Klima
aldaketareneragineiaurreegite-
ko, 2013an Galera eta Kalteen-
tzako Varsoviako Nazioarteko
Mekanismoa sortu zen (COP19),
Uharte Herrialde Txikien Alian-
(Aurrekoorrialdetikdator)
Bidezkotrantsizioekologiko
baterako,herrialdeenarteko
desparekotasunakere
aintzathartubeharkodira
FuntsBerderaekarpena
eginbeharzutenherrialde
aberatseketakutsatzaileek
ezdutehitzemandakoabete
Ezerez
egitearen
kostua
RTrantsizioekologikorako
dirutzabeharkoda,ez
dagozalantzarik.Bainaezerez
egitearenkostuakereosogo-
goanizanbehardira.NBEren
kalkuluetan,klimaaldaketarilo-
tutakohondamendiekurtero
466.000milioieurorenkalteak
eragitendituzte,etalarrialdi
egoerankopuruhoriekezdira
apaldukodenborakaurrera
eginahala.NBErenarabera,as-
teroklimahondamendibatger-
tatzendamunduan,delazikloi
bat,delalehortegogorbat.
Hondamendihandienekoihar-
tzunglobalaizatendute;txikia-
goek,ezhainbeste,bainahor
daude,heriotzak,lekualdatze-
aketasufrimenduakeraginez.
GurutzeGorriakiraileanpla-
IruneLasa
T
rantsizio ekologiko-
ak trantsizio energe-
tikoa izan beharko
du, alor horren isu-
rien pisua ikusita. Eta, orduan,
zer gertatuko da pobrezia ener-
getikoa pairatzen dutenekin,
kostuekologikoakbarneratube-
har dituen trantsizio horren on-
dorioz garestitzen badira argin-
darra,berokuntzaetagarraioa?
Macarena Larrea Orkestrako
ikertzaileetaenergiagaietanadi-
tuak dionez, orain arte inguruko
herrialdeetan —Frantzia, Erresu-
ma Batua eta Alemania— berriz-
tagarrien finantzaketa kontsu-
mitzaileen, industria txikiaren
eta hirugarren sektorearen kon-
tura egin da, eta berriztagarri ho-
rien sustapenak energiaren pre-
zioak igotzea ekarri du. «Jakina,
kontsumitzaile zaurgarrienen-
tzako babes neurririk gabe, in-
paktua are handiagoa izango
zen».
Hala ere, maiz, gizartearentzat
ikusezina da pobrezia energeti-
koarenarazoa,«neurrihandiba-
teanpobreziaorokorrarenatzean
ezkutatzen delako». Horrek bal-
dintzatzen du, Larrearen ustez,
arazoari aurre egiteko tresnen
eraginkortasuna. Hainbat eredu
aztertu ditu Orkestrako ikertzai-
leak,tarteanIparIrlandakoa,Ga-
leskoa, Eskoziakoa eta Ingalate-
rrakoa, zeintzuetan hainbat pro-
Energiaaskogarestitzenbada,zergertatukoda
dagoenekopobreziaenergetikoanozitzen
dutenekin?Aholkularitzaetalaguntza
espezifikoagoakbeharkolirateke.
Pobreziaeta
efizientzia
Zerogarbia
Klimalarrialdiariaurreegiteko
borrokaitzelezkoaizangoda,
baina,funtsean,sinplea.CO2
isuriglobalakahaliketaazka-
rrenjobehardugoia,etabe-
rehalahasijaisten,zerogarbi-
raino.PariskoHitzarmenaren
arabera,zerogarbikoegoera
izangolitzatekeorekabalego
iturrietatikegindakoisurian-
tropogenikoenetahustule-
kuekinkendutakoenartean.
IPCCrenarabera,egoerahori
«mendearenbigarrenerdian»
iritsibeharkolitzateke,bero-
tzeglobala1,5graduzentigra-
dumugatunahibada.

4. IGANDEKOBERRIA
2020kourtarrilaren5a 5Hariand
Trantsizio
ekologikoa
tzaren eta Gutxien Garatutako
Herrialde Taldearen eskariz.
Berotze globala zuzenean nozi-
tzen hasiak ziren herrialdeek
laguntza nahi zuten klimaren
aldaketaren ondoriozko honda-
mendietarako prestatu eta haie-
tatik errekuperatzeko baliabide-
ak izateko.
Mekanismoak nolabaiteko
aseguru sistema bat izan behar
zuen, baina Parisen jada ezarri
zen akordioko herrialdeei ezin
zitzaiela inolako konpentsazio-
rik eskatu arrazoi horiengatik.
Madrilen,gainera,AEBekziurta-
tunahiizandutePariskoHitzar-
menetik kanpoko herrialdeak
erekonpentsazioeskaeretatikli-
bre geldituko direla. Izan ere,
Trumpen erabakiz, AEBak itu-
netik kanpo geldituko dira urte
honetako azaroan. Dena den,
arrisku handiena duten —eta
maiz gutxien kutsatzen duten—
herrialdeen atsekaberako, Ma-
drilen ezer gutxi aurreratu da
Varsoviako Mekanismoan. Eta,
bitartean, horretarako dirurik
ereezdago.
Eskubideenmerkatua
Abenduko COP25 goi bilera, oro
har, etsigarria izan zen bidezko
trantsizioaren defendatzaileen-
tzat. Karbono dioxidoari prezioa
ezartzeko beste modu nagusia
hitzartu behar zen Madrilen:
isurketa eskubideena. Gobernuz
kanpoko erakunde ugari daude
eskubide merkatuen tresnaren
kontra, haien ustez, azkenean
herrialde behartsuenen eta
haien baliabide naturalen kalte-
rakodirelako.
Baina merkatuen aldekoak
ere ez dira ados jarri oraingoan.
Herrialde batzuek —Brasil, Txi-
na...— arau malguagoak nahi zi-
tuzten merkatu horietarako,
edo Pariskoaren aurreko akor-
dioetan hitzartutako eskubide-
ak oraindik erabilgarri izatea.
Europak eta beste zenbait he-
rrialdek nahiago izan dute emi-
sio eskubideetan adostasun glo-
balik ez izatea, kontabilitate bi-
koitzari eta beste iruzur batzuei
bideemangoliekeenakordiobat
baino.
Azkenean,lanhoriereazarora,
Glasgowkogoibilerara,atzeratu
dute. Hori bai, klima larrialdia-
reneraginetaondorioakgeroeta
atzemangarriagoak direla, gero
etaargiagodagotartegutxigeldi-
tzendelaatzerapengehiagorako.
Berandu baino lehen, berotze
globalamugatubeharduentran-
tsizio ekologikoa abiatzeko ga-
raia da, eta, atzera bueltarik ga-
bekoaizandadin,bidehorrekbi-
dezkoabeharkoduizan.
zaratutakotxostenakazaltzen
duenez,klimalarrialdiarenon-
dorioengatikgauregunastero
bimilioipertsonakbehardute
laguntzahumanitarioa,eta,
ezeregitenezbada,hiruhamar-
kadatanbikoiztuegingodabe-
rotzeglobalarenerruzlaguntza
beharkodutenpertsonenko-
purua;urtean108milioilagun
diragauregun,baina200mi-
lioirairitsidaitezke.
Horrekesannahidulagun-
tzarakobeharrezkodiruekar-
penakbikoiztubainogehiago
eginbeharkoliratekeela.
ItunBerdean,EuropakoBa-
tzordeakereaztertuduezerez
egitearenkostua.Adibidez,Eu-
ropanatmosferakutsatuekda-
goenekourtean400.000herio-
tzagoiztiareragitendituzte,eta
kopuruhoriziztubizianigokoli-
tzateke.Berdingertatukolitza-
tekeberoaldiekinetalehortee-
kin;beroaldiekurtean90.000
heriotzaeragitendituzteorain.
Burselarenarabera,bostgradu-
koberotzeglobalakurtean
660.000asiloeskaeragehiago
eragingolituzke.
Ekintzarik gabe, ondorio
ekonomikoak ere hor egongo
dira. Hiru graduko beroketa
globalak 190.000 milioi euro-
ren galerak ekarriko lituzke
EBn, eta 2050erako elikagaien
batez besteko prezioak %20
garestitu.
gramak, gehiago edo gutxiago,
zuzenean laguntzen dieten po-
brezia energetikoa pairatzen du-
ten etxebizitzei, adibidez, efi-
zientzian hobetzen, zenbaitetan
etxehorietarabisitazuzenakegi-
nez.
Frantzian, berriz, argindarra-
ren eta gasaren tarifa sozialak
Energia Txekearekin ordezkatu
dituzte Trantsizio Energetikoa-
ren Legean. «Diru sarrera jakin
batzuenazpitikdaudenetxebizi-
tzei ordain bat egiten zaie haien
energia gastuen zati bat estaltze-
ko. Txekeak jasotzen du etxebi-
zitzen hobekuntza lan zenbait
estaltzeko aukera, baina kasu
horretan kontsumitzaileak au-
rretik egin behar du obra, eta
gero zati bat konpentsatuko
zaio». Larreak «mugak» ikus-
tendizkioEnergiaTxekeari:zen-
bait pertsonak ez dute izaten ho-
rren onurarik, ez dakitelako
existitzen dela. Bestalde, estig-
matizazio baten moduan ere har
daiteke. Eta, horrez gain, energia
gutxiago kontsumitzeko pizga-
rria txikiagoa da ordain sinple
batekinlortukolitzatekeenabai-
no.
Azkenean,etorkizunaribegira,
ikertzailearen ustez, «ezin da
energia eredu jasangarri batera
igaro ez badira aintzat hartzen
kolektibohoriek.Eta,Frantziako
etaErresumaBatukoesperientzia
kontuan hartuta, beharrezkoa
izangodajarreraproaktiboagoa,
pobreziaenergetikoaetazaurga-
rritasun handia nozitzen duten
taldeak bilatzeko eta identifika-
tzeko,horrelalaguntzakbidera-
tzeko,etababesneurriak,egonda
ere,ezagutzafaltagatikhaienga-
nainoeziristeasaihesteko».
Herritarrengana itzuliko lira-
tekeen ingurumen zergen ingu-
ruan, Orkestrako ikertzaileak
nahiago luke bildutako aparteko
diru hori beste gauza batzuetan
inbertitzea, hala nola «kontsu-
mitzailebakoitzarenbeharretara
egokitutako emisio gutxiko tek-
nologia alternatiboen garapene-
an; eta pobrezia energetikoa pai-
ratzen duten etxebizitzetako efi-
zientzia energetikoa hobetzen
—galdarak berrituz, isolamendua
sendotuz, argiztapena hobetuz—.
Horrekin lortuko da isuriak mu-
rriztea eta, aldi berean, kolekti-
boen egoera hobetzea eta energia
fakturaktxikitzea».
Karbonoaren zerga sisteman,
Frantzian detektatutako beste
problema bat aipatu du Larreak.
«Pobrezia energetikoa etxebizi-
tza arazo gisa ulertu bagenuen
ere, badu garraioaren alderdia
ere. Zenbaitetan, bizitokiak ezin-
besteko bihurtzen du ibilgailu
propio bat edukitzea lanpostu bat
izateko.Pobreziaenergetikoadu-
ten etxebizitzek izan ditzakete
arazoak mugikortasunean ere,
adibidez, landa eremuetan. Hori
kontuan izan beharko da trantsi-
zio energetikoan, mugikortasun
jasangarrirako politikak pentsa-
tzerakoan».
Isurketak murrizteko beste
tresna batek, efizientzia energeti-
koak, garrantzi berezia har deza-
ke pobrezia energetikoa duten
etxeetan. «Eskain ditzakegu
energia txekeak fakturak ordain-
tzeko, baina, kolektibo zaurga-
rrienen etxeen eraginkortasun
energetikoa hobetzen ez bada,
pobrezia energetikoaren arazoa
ezdadesagertuko».
Beharrezkoaizangoda
jarreraproaktiboagoa,
pobreziaenergetikoa
nozitzendutenakbilatu
etaidentifikatzeko»
MacarenaLarrea
Orkestrainstitutukoikertzailea
‘‘
CC0-JASONBLACKEYE

5. 6 Harian IGANDEKOBERRIA
2020kourtarrilaren5a
IruneLasaLeioa
Klima larrialdiak ez du, berez,
baikortasunerako aukera handi-
rikematen,bainaharenkontrako
borrokak dakartzan aukerak
ikusteko gai da Mikel Gonzalez
Egino(Gasteiz,1978).Gaiazbada-
ki pixka bat, besteak beste, BC3k
egin duelako eragin sozioekono-
mikoen ebaluazioa Espainiako
Klima eta Energia Plan Naziona-
lean.
Eta gauza hauek biharko uzten
baditugu? Tarte bat hartu zerga
hau edo beste neurri hori ezarri
aurretik...
Hain zuzen, hainbatetan klima
aldaketaren kontrako neurriak
biharko utzi direlako gaude gaur
klima larrialdian. Kalteak espero
genuen baino handiagoak dira,
eta haiek murrizteko neurriak,
are presazkoagoak. Klima alda-
ketarena ez da arazo berria; eza-
gutzen genuen duela hogei urte,
eta neurriak duela hogei urte
hartu behar genituen. Orain ezin
dugugehiagoezeratzeratu,ekin-
tzak etorkizunerako utzi; bestela,
arazo oso serio bat izango dugu.
Larrialdia da egiaz, ezta? Izen-
dapen hori ez da maila sinboli-
koramugatzen.
Inor gutxik gogoratuko du
2007an Artikoak ustekabeko
izotz galera bat izan zuela, eta
hori jada larrialdi bat izan zen;
horrekeraginbeharzuenerreak-
zio bat. 2012ko udan ere antzeko
zerbait gertatu zen: satelite erre-
gistroak ditugunetik Artikoan
neurtutako izotz galerarik han-
diena. Horrek ere eragin behar
zukeen erreakzio bat, zerbait
larria gertatzen ari zela ekarri
beharko zukeen gogora, baina ez
zen halakorik gertatu. Orain,
badirudi gazteen mugimenduak
lortzenaridirelagobernuakjabe-
tzea larrialdiaz.
Baina jendea jabetzen da erron-
karen neurriaz, deskarboniza-
zioak ekonomiarentzat ekarriko
dituen aldaketa handiez? Hau
guztiaezdelakonpontzensoilik
autoelektrikobaterostera?
Hasi gara ulertzen honek guztiak
ondorio sakonak dakartzala gure
gizartearentzat. Batetik, klima-
ren aldaketak berak ere inpaktu
bat izango du; erabakiak hartu
arren, aldaketaren eraginekin
bizi beharko dugu. Eta, bestetik,
konponbideek ere eraldaketa sa-
kona ekarriko dute. Hamarkada
batean berotegi gasen isuriak ia
erdira murriztu behar ditugula
diogu,mendeerdirakoerregaifo-
sileniaerabileraguztiakdesager-
tu behar liratekeela. Transforma-
zio hori itzelezkoa da, baina posi-
bleda.Horretarako,guregarapen
eredua aldatu behar dugu, eta
planetaren muga fisikoen ba-
rruan bizitzen ikasi lehenbaile-
hen. Arazoa ez da bakarrik gure
autoak aldatzea, ez. Hori parterik
errazenada.
Printzipioz, mundu guztiak egi-
ten du klima aldaketaren aurka.
Zer gertatuko da neurriek gure
bizimoduarekin talka egiten du-
tenean? Beti aipatzen da Jaka
Horien krisia erregaien gaineko
zergakpiztuzuela.
Hor bi ideia hartu behar ditugu
aintzat. Batetik, ez dugu zertan
pentsatu energia berriztagarri eta
garbiagoetarakotrantsizioekolo-
gikoak herritarrentzat kostu
gehiago ekarriko duenik. Argin-
darrarensektoreanetabidaiarien
mugikortasunean,kontsumitzai-
leentzat aurrezkiak izan daitez-
keen puntuan gaude. Eta, biga-
rrenik, familia zaurgarrienentza-
ko inpaktuak baldin badaude,
gakoa da nola diseinatzen duzun
politika. Jaka Horiak aipatu ditu-
zu;JakaHorienaniretzatadibide-
rikonenadaikustekopolitikakli-
matikoan gauzak nola ez diren
egin behar. Emmanuel Macro-
nek, desberdintasun sozial eta
polarizazio testuinguru batean,
krisi ekonomiko sakon baten os-
tean, fortuna handien gaineko
zerga kendu zuen, eta, gero, die-
selaren gaineko zerga ezarri. Jaka
Horien inguruan, gero, badaude
beste konnotazio batzuk, baina
neurri horiek modu hobean ko-
munikatu izan balira eta familia
zaurgarrienentzako neurri arin-
garriekin iritsi balira, jendea ez
zenhaserretuko.
Deskarbonizazioaren kontrako
erantzunbatsordaiteke.
Politikak ondo diseinatzen ez ba-
ditugu,gertadaiteke.Horregatik,
politika koherenteak behar ditu-
gu, herritarrei ongi esplikatuak.
Batzuetan, klima aldaketaren
kontu honetan, badirudi guztia
aldaketa teknologikoa dela, eta
egiadahoriraultzadatorrela;bai-
na alde soziala ezin dugu ahaztu.
Biak bateratzen ez baditugu, alde
soziala kontuan hartzen ez badu-
gu,trantsizioaezdaegingo.Orain
esaten den moduan, trantsizioak
bidezkoaizanbehardu,justua.
Zein momentutan gaude klima
politikahoriendiseinuan?
2015ean onartu zen Parisko Hi-
tzarmenean ezarri zen nolabaite-
ko arkitektura instituzionala. Ar-
kitektura hori martxan dago, eta
sendotueginbeharda.Herrialde-
ak beren deklarazioak egiten ari
dira, akordio horri egingo dioten
ekarpena jasota. Orain artekoan,
badakigu ekarpen horiekin ez
dela betetzen Parisko Hitzarme-
na.Anbiziohandiagoaizanbehar
du, bide zuzenean egoteko. Ez
dugu minutu bat galtzeko; politi-
kaindartsuakbehardituguorain.
Proposamenak orain ari dira az-
tertzen, ezta? Funts globalak,
eskubideen merkatuak, inguru-
menzergak,mugazergak...
Horietako batzuk ez dira berriak;
adibidez, denbora da klimaren-
tzako funts berdea negoziatzen
aridela.Bainaegiadaeferbeszen-
tzia bat badagoela maila globale-
ko politikei eta tresnei buruz.
Funts berde globalarekin, esate-
rako, hitzemandako 100.000 mi-
lioi euroak ez dira bete, eta mo-
mentua da gehiago ez atzeratze-
ko, herrialdeei laguntzeko
funtsak jartzeko. Hori justizia
kontuaerebada:herrialdetxiroe-
nek egin dute gutxien arazoaren
sorreran, baina ondorioak jasan-
go dituzte. Gainera, herrialde ba-
tzuetan laguntza txiki batek alde
handia egin dezake, eta eragotzi,
adibidez,ikatzezkozentralgehia-
go eraikitzea, pixka bat garestia-
goakdirenalternatibeibideema-
nez, edo haietarako azpiegiturak
garatuz.
Eskubide merkatuek ez dute es-
perotakoemaitzarikizan.
Nik uste dut Europako merka-
tuak hobeto funtziona zezakeela.
Baina mekanismoa hobetuz joan
da. Europako Batzordeak emisio
eskubideen erreserba bat sortu
zuen merkatua egonkortzeko.
Eta, hori egin bezain pronto,
CO2arenprezioakigotzenhasizi-
ren, eta jada hasiak gara CO2 ga-
restiago horren ondorioak ikus-
ten:ikatzezkozentralgehienakez
diraerrentagarriak.
Karbonoarimugazergakjartzea
ereaipatzenaridira.
Politika klimatikoa eta komer-
tziala nahasten dituzten neurri
horietan kokatu behar dira.
Espero dezagun ez dela gertatu-
ko,bainaposibledaetorkizunean
izatea herrialdeak Parisko
Hitzarmenarekin bat egiten ez
dutenak, eta horrek haiei aban-
taila bat ematea, merkeago pro-
duzitzen dutelako, ez dutelako
ingurumen araurik bete behar.
Horretarako, mugako doikuntza
mekanismoak izan daitezke pre-
sio modua. Ez dira errazak, mer-
kataritza libreko tratatuekin
talka egin dezaketelako. Zailak
dira diseinatzen eta ezartzen,
«Alde soziala kontuan
hartzen ez badugu,
trantsizioa ez da egingo»
MikelGonzalezEgino
BC3BasqueCentreforClimateChangekoikertzailea
GonzalezEginokonartudutrantsizioekologikoakbidezkoaizanbeharduela,
etaustedubidezkoaizandaitekeela:politikaklimatikoakongidiseinatuzgero,
transformazioakonuraugariekarrikodituelaherritarrentzat.
d
Trantsizio
ekologikoa
Elkarrizketa
JakaHorienaadibiderik
onenadaikusteko
politikaklimatikoan
gauzaknolaezdiren
eginbehar»
«Ingurumenneurriek
ezdutezertanizan
erregresiboak;zuzen
diseinatuta,izan
daitezkeprogresiboak»
‘‘

6. IGANDEKOBERRIA
2020kourtarrilaren5a 7Harian
baina iruditzen zait beharrezko-
ak izango direla, Europak ezarri
beharko dituela, bere industria
babestu beharko duelako lehia
desleialaren aurrean.
Ingurumen zergekin bildutako
dirua nora doan ere garrantzi-
tsuada,ezta?
Hori aztertzeko, zerga erreformei
buruzko ikerketak egin ditugu
BC3n. Alternatibak dira, adibi-
dez, zerga batzuk igotzea eta bes-
teak jaistea. Eta hor, ez da berdin
zergaklanarikentzeaedo,Macro-
nek egin zuen bezala, kapitalari
jaistea. Eta ez da berdin jasotako
diru hori zuzenean familietara
banatzea. Ondorio bat argia da:
osotasunean hartuta, ingurumen
neurriekezdutezertanerregresi-
boak izan. Alderantziz, zuzen di-
seinatuta, oso progresiboak izan
daitezke; onura gehien ateratzen
dutenakizandaitezkeerrentatxi-
kienekofamiliak.Bestekontubat
da gai izatea herritarrak konben-
tzitzekohorihalaizandaitekeela,
erakundeen prestigio faltako tes-
tuingurubateangaudenean.
Nola daude ingurumen politika-
koplanakEuskalHerrian?
Hiru ideia azpimarratuko nituz-
ke. Hasteko, oso garrantzitsua
izan da Eusko Jaurlaritzak egin-
dakoLarrialdiKlimatikoarenDe-
klarazioa. Argazki hori, lehenda-
kariaberesailburuguztiekin,kli-
maren aldaketari dagokion
garrantziaaitortzenetahurabere
agendapolitikoarenlehenmailan
kokatzen. Izango da pentsatzen
duenik deklarazio hori komuni-
kazio keinu bat besterik ez dela.
Bainaniretzatosoinportanteada,
orain,behindeklaraziohoriegin-
da,zuregobernuakeginbehardi-
tuen ekintzek maila horretan
egon behar dutelako. Albistea
agianpixkabatoharkabeanpasa-
tu da, baina oso inportantea zen
sailburu guztiak ikustea argazki
horretan.Azkenean,klimarenal-
daketaezdajadaIngurumenSai-
lak edo Ingurumen Ministerioak
egitenduenzerbait.Orain,Eusko
Jaurlaritzak deklarazio horren
mailan egon behar du. Adibidez,
uztailean Aldaketa Klimatikoa-
ren Lege Aurreproiektua aurkez-
tuzenEuskoLegebiltzarrean,eta,
klimalarrialdibatbadugu,aurre-
proiektu horrek lehentasun ga-
rrantzitsua izan behar du, bertan
jasotako helburuak ahalik eta
handinahienak izan. Hori da az-
pimarratu nahi nuen bigarren
ideia. Lege horretan aipatzen da
EAEk isurietan neutroa izan be-
harkolukeela2050ean.Eta,hiru-
garrenik, nabarmentzekoa irudi-
tzen zait legebiltzarrak eskatuta
sortu den adituen batzordea ere.
Prestigio handiko adituak dira,
eta haiek diseinatuko dituzte
2050erako bide orri horren oina-
rriak.
Zenbateraino aldatuko da ener-
gia sortzeko eta kontsumitzeko
modua?
Gauzaaskoaldatukodira,etaon-
dorio onekin. Iturri fosilen
tokian, sorkuntzan energia be-
rriztagarriakizangodira,eta,gai-
nera,ezgarasoilikkontsumitzai-
leak izango: sortzaileak ere izan
gaitezke —herritarrak, auzoen
komunitateak, udalak—. Energia
berriztagarriagoa, garbiagoa eta
banatuagoa izango da. Jendeak
parte hartuko du, eta uste dut
hori oso positiboa izango dela,
jendeaahaldunduegingodelaeta
trantsiziotik onura zuzenak lortu
ahalkodituela.
Baina Alemanian, adibidez, ara-
zoa daukate, jendeak ez baitu
nahi haize errotarik bere etxetik
hurbil.
Horregatik, oso garrantzitsua da
jendeari ondo azaltzea zergatik
egiten diren gauzak; eta jendeak
parte hartzea. Oraindik NIMBY
[Not in my back yard. Ez gure
etxe ondoan] efektua egon daite-
ke, baina asko murriztu dezake-
gu gauzak ondo egiten baditugu.
Horretarako ere garrantzitsua
izan daiteke adituen batzordea.
Legebiltzarraren agiria du ener-
giaren inguruko itun soziala sor-
tzeko. Itun bat lortzen badute,
baretu ditzake geroago sor litez-
keen tentsio sozialak. Ziurrenez,
berriztagarriek presentzia fisiko
handiagoa duten inguru batean
bizi beharko gara, baina hori
minimiza daiteke, eta, jakina,
inpakturik ez eragin babesa
behar duten ingurune naturale-
tan.Euskadin,gureorografiaren-
gatik, zailagoak dira zenbait
berriztagarri, baina eguzki ener-
giarentzat teilatu mordoa ditugu.
Eta aukera bat dira orain.
Baikorrazara.
Fokua alde positiboan jartzea
gustatzen zait, bai. Klima aldake-
tak hainbeste alde negatibo ditu
bere eraginengatik.. Horiek azal-
du behar dira, ezer gozatu gabe.
Baina egia da trantsizioak hain-
bat eragin positibo dakartzala.
Lortzen badugu jendeak ulertzea
zergatikdenhauguztiainportan-
tea, ikustea justizia dagoela ezar-
tzen diren politiken atzean, jen-
deak onartuko du, eta
trantsizioak dakartzan gauza
positiboez gozatu ahalko dugu.
Niretzat hau da gure bizimodua
aldatzeko aukera, gure planeta
eta gure etorkizuna errespetatuz.
Bizitza soilagoa izan dezakegu,
eta hobeto bizi ahal izango dugu.
Ez dago kontraesanik bizitza
hobebatenetaklimaaldaketaren
aurkako borrokaren artean.
Eta hor daude gaiztoak dei di-
tzakegunak, aurkako botere
ekonomikoak...
Iraganean, argi dago sektore
batzuk ez direla aliatuak izan
klima kontrako borrokan; batez
ere petrolioaren sektoreaz ari
naiz. Adibidez, AEBetan Exxon
Mobil auzitan dago, bazuelako
informazioa klima aldaketaren
larritasunaz duela 20-30 urtetik,
etajarraituzuelakoklimaaldake-
tazalantzanjartzenzituzteniker-
ketak ordaintzen. Gaur egun,
hori pixka bat aldatzen ari da.
Enpresa horiek esaten ari dira
irtenbidearenparteizangodirela,
eta nik sinetsi egin nahi diet.
Horretarako, euren inbertsio
estrategiak benetan aldatu
beharko dituzte bizkor. Petrolio-
aren eskaria azkar ari da murriz-
ten, eta oso garrantzitsua da
enpresa horiek euren trantsizioa
egitea, haien akziodunen, langi-
leen eta kokapeneko herrialdeen
mesedetan.
Bestalde, kezkaz ikusten ditut
boterera iristen ari diren alderdi
eta lider politiko populistak, des-
berdintasun sozial handien
ondorioz. Haietako batzuek ez
dutelotsarikgezurraesateko,eta,
klima aldaketaren kasuan,
batzuek esaten dute ez dela exis-
titzen. Eta horiek arriskuan jar
dezakete derrigorrezko ditugun
erabakiak hartzea. Desberdinta-
suna ez da justizia kontua soilik,
planetaren etorkizuna eta demo-
krazia bera ere leku askotan
arriskuan jar ditzakete.
LUISJAUREGIALTZO /FOKU
d
Trantsizio
ekologikoa
Elkarrizketa