Xã hội hiện đại giai đoạn cuối sản sinh ra những điểm độc nhất, những đơn thể. Nó không chỉ tập trung vào cái chung, cái cơ bản và trung bình mà còn thúc đẩy và mong đợi tính độc nhất. Mọi thứ, mỗi cá nhân, sự kiện, địa điểm hay cộng đồng – tất cả đều muốn trở nên đặc biệt. Kết quả là một cuộc chạy đua giành sự chú ý và đánh giá để có thể nhận danh hiệu độc nhất, hay còn gọi là "Singularität". Có người thắng và có kẻ thua. Những công nghệ kĩ thuật số như các nền tảng truyền thông xã hội hay điện thoại thông minh chính là những điều kiện cần cho quá trình này. Trong bài thuyết trình về xã hội của các đơn thể Andreas Reckwitz đặt ra câu hỏi: Trong chừng mực nào có thể giải thích số hóa là cơ chế của xã hội với tính độc nhất và hậu quả của nó là gì?

1. Andreas Reckwitz
Số hóa và
xã hội của những điểm đơn biệt

2. Những giả định cơ bản
• Sự thay đổi cấu trúc của xã hội hiện đại chuyển từ tính hiện đại công
nghiệp (industrial modernity) sang tính hiện đại vào giai đoạn cuối
(late modernity): Lô-gic xã hội của cái tổng quát (social logic of the
general)  Lô-gic xã hội của cái đơn biệt (social logic of the
singular)
• Sự thay đổi ý nghĩa của kỹ thuật: chuyển từ các kỹ thuật công
nghiệp mang tính tiêu chuẩn hóa, sang các công nghệ kỹ thuật số,
mang tính đơn biệt hóa
• Viễn tượng lý thuyết xã hội về công nghệ: không có tất định luận về
kỹ thuật; thực tiễn xã hội trong sự tiếp cận với công nghệ (khái niệm
“cung ứng” [affordance] theo Gibson)
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

3. Tính hiện đại xét như một cấu trúc kép
• Tính hiện đại xét như là một cặp đôi giữa xu hướng “thực hiện tính
tổng quát” (doing generality) và xu hướng “thực hiện tính đơn biệt”
(doing singularity), giữa lô-gic xã hội của cái tổng quát và lô-gic xã hội
của cái đặc thù, xét với tư cách là hai hình thức cấu trúc hóa của xã hội
• Lô-gic xã hội của cái tổng quát (social logic of the general)
• Sự sản xuất của xã hội ra những đơn vị "tổng quát", nghĩa là những đơn
vị có thể thay thế cho nhau ; sự tiêu chuẩn hóa, sự phổ quát hóa
• Lô-gic xã hội của cái đặc thù / cái đơn biệt (social logic of the particular
/ singular)
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

4. Tính hiện đại xét như một cấu trúc kép
• Sự sản xuất của xã hội ra những đơn vị “cá thể" độc nhất vô nhị,
không thể thay thế, “thực hiện tính đơn biệt” (doing singularity)
• Có liên quan tới những đơn vị “đơn biệt” khác nhau : những sự vật,
những chủ thể, những nơi chốn, những sự kiện, những tập thể…
• Các quá trình đơn biệt hóa, những hành động thực tiễn quan sát,
đánh giá, sản xuất và tiếp nhận
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

5. Xã hội của những điểm đơn biệt
• Thời hiện đại công nghiệp (industrial modernity) : sự thống trị của
lô-gic của cái tổng quát
• Thời hiện đại vào giai đoạn cuối (late modernity) : ngày càng
khuếch trương lô-gic của sự đơn biệt hóa – xu hướng “thực hiện
tính tổng quát” (doing generality) lùi vào hậu cảnh
• Các nhân tố điều kiện : nhân tố văn hóa (thay đổi giá trị hậu lãng
mạn), nhân tố kinh tế (từ chủ nghĩa tư bản công nghiệp [industrial
capitalism] sang chủ nghĩa tư bản văn hóa [cultural capitalism]),
nhân tố công nghệ (cách mạng kỹ thuật số)
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

6. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số
• Các công nghệ kỹ thuật số xét như cơ sở hạ tầng chung để tạo ra
những sự đơn biệt
• Các công nghệ số được tạo thành từ ba thành tố : 1. Tin học (máy
tính, thuật toán). 2. Sự số hóa các định dạng phương tiện truyền
thông. 3. Sự kết nối thành các mạng truyền thông
• Cả ba thành tố đều vận hành theo hướng “thực hiện tính tổng
quát” (doing generality) : duy lý hóa, tiêu chuẩn hóa, phổ quát
hóa sự truyền thông -- trên bình diện tương tác giữa máy và máy
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

7. Đơn biệt hóa bằng kỹ thuật số (1)
Các quá trình đơn biệt hóa (singularization) mang tính chất văn hóa và tính chất máy
móc :
I. Đơn biệt hóa các chủ thể
1. Internet xét như một nền kinh tế của sự “chú ý” (attention economy) của những
hình tượng chủ thể "đơn biệt"
• Cạnh tranh về mức độ hiển thị (visibility) và mức độ làm tăng giá trị (valorization):
đánh giá về vị thế đơn biệt ; những thị trường theo kiểu người-thắng-lấy-hết
(winner-take-all markets)
• Tạo ra chủ thể-chân dung (profile-subject): chủ thể tìm cách giành được “tính độc
nhất” và sự khác biệt về chất (trên mạng xã hội)
• Các cơ chế : sự đơn biệt hóa tổ hợp (compositional singularization) ; chuỗi những
hành động luôn luôn mới, chuỗi những trải nghiệm được mô tả trực quan
2. Theo dõi dữ liệu (data tracking) : lập chân dung cá nhân qua dữ liệu quan sát (ví
dụ : phân tích chân dung các cá nhân, people analytics); đơn biệt hóa bằng máy ; liên
lạc với người sử dụng theo đặc điểm cụ thể của từng người
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

8. Đơn biệt hóa bằng kỹ thuật số (2)
II. Đơn biệt hóa các sự vật
3. Các trang mạng đã được cá nhân hóa: môi trường kỹ thuật số
được thiết kế để phù hợp với nhu cầu của từng cá nhân người sử
dụng (ví dụ: tìm kiếm trên Google, nguồn cung cấp tin tức Facebook
Newsfeed)
4. “Phần mềm hóa” thế giới sự vật (softwarization of object world) :
đơn giản hóa việc sản xuất sáng tạo ra các sự vật ; sự sáng tạo mang
tính kết nối (bound creativity)
III. Đơn biệt hóa các tập thể
5. Những tân cộng đồng kỹ thuật số (digital neo-communities) xét
như những cộng đồng truyền thông
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten

9. Các hệ quả của sự đơn biệt hóa bằng kỹ thuật số
1. Chủ thể chịu áp lực phải tạo chân dung của mình (trên các trang
mạng xã hội) ; chịu áp lực vừa phải vượt ra khỏi xu hướng tuân
theo cái chung (conformism), đồng thời vừa không được rơi vào
những điều dị thường mà không ai có thể chấp nhận được
(unacceptable peculiarities)
2. Xói mòn không gian công cộng (public sphere) nói chung
3. Chỉ hướng đến thì hiện tại (present moment) và đến cái mới
mẻ, kỳ lạ
4. Thứ văn hóa cảm xúc thiên về những thái độ cực đoan (an
effect culture of extremes).
Andreas Reckwitz: Digitalisierung u Gesellschaft d. Singularitäten