3. iii
e ke ke ke k mmmm
eNΝm e yµ meNΝm e yµ meNΝm e yµ meNΝm e yµ m
100 Âi µ eN L 1
r l ÁR m i l 4
in m 6
RM10 ½m 7
aaaa mmmm iÂiÂiÂi mmmm
µm µm 8
d 9
i 10
e L 11
iÂl 12
e k m iii
iÂk d iv
i l i m v
iÂk r u vii
µnν ix
½i p id in i p ½r ix
i k ix
iÂi k ix
iÂp id d m x
L iÂil ½i k l iÂin a Áp µ xi
k m xi
½i p p i i in d m xi
uL k m ÁR m R l m xx
R l R i l aΝ µ xx
u k µm k µm xxi
Á ip xxii
4.
5. v
RUKUN NEGARA
BAHAWASANYA negara kita Malaysia mendukung cita-
cita untuk mencapai perpaduan yang lebih erat
dalam kalangan seluruh masyarakatnya; memelihara
satu cara hidup demokratik; mencipta masyarakat
yang adil bagi kemakmuran negara yang akan
dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;
menjamin satu cara yang liberal terhadap tradisi-
tradisi kebudayaannya yang kaya dan berbagai-
bagai corak; membina satu masyarakat progresif
yang akan menggunakan sains dan teknologi
moden;
MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan
menumpukan seluruh tenaga dan usaha kami untuk
mencapai cita-cita tersebut berdasarkan atas prinsip-
prinsip yang berikut:
• KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN
• KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA
• KELUHURAN PERLEMBAGAAN
• KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
• KESOPANAN DAN KESUSILAAN
6. vi
Pendidikan di Malaysia ialah suatu usaha
berterusan ke arah memperkembangkan
potensi individu secara menyeluruh dan
bersepadu untuk melahirkan insan yang
seimbang dan harmonis dari segi intelek,
rohani, emosi dan jasmani berdasarkan
kepercayaan dan kepatuhan kepada
Tuhan. Usaha ini bertujuan untuk
melahirkan warga negara Malaysia yang
berilmu pengetahuan, berketerampilan,
berakhlak mulia, bertanggungjawab dan
berkeupayaan mencapai kesejahteraan
diri serta memberikan sumbangan
terhadap keharmonian dan kemakmuran
keluarga, masyarakat, dan Negara.
7.
8.
9. ix
µnνµnνµnνµnν
s i L i a i R l Ái µ Â u k ms
en l i a Á in i k m. Á i d n
l i i Á i in R , Á l iÂin m
Ám i i ik m m µ p n
e Âl k  µ  u k k Á k
e N L .
L iÂil aÁl p m id Á a i r
Á ½ r u k i, R ÁR m e ir l
e ire L m i n m N m e R i p
u i e y R p id m e r r p d
in .
½i m ½Á m µ Á νm i i
ik l k r N µ e p R i k in .
½i m iÂl ÂnÁik R k ip n
i ik m N in . a l n Á i z il
½i m o µk iÂÁ Â i in .
iÂk l i in a p Âil id m
R Â i Âil Ák p d L . e k p
L ik ½i id m Á Áp n
i l p d L . a in i i m o
e r iÂi p k iRe N Á Áp
e yÂp d L .
p d in ½i m i n m e N
Á ½ r k k ½i a i m i m d m
N½m k L ÁRe L p in . ÁR iÂ
a i m i m e N Á ½ r L a i i p
e Á , Áp ÁR m k m n R
ÁRe N e ir l m, Á R m
e ire L il r.
½i p id in i p ½r½i p id in i p ½r½i p id in i p ½r½i p id in i p ½r
i i nÁik i u k m, ½Á
i ik m, a k d i u½ m, p y e y m,
e i i k i ik m p m
i k in . ½i p k R aÁl n
m Á ½ r L eN a i i n, aνÁ i l, i ik m
iµ L, i i k r Ν l n
i n il Áp e r.
½i p k R n i Á ½ r L k Á
ÂiR i e y R m Á iz R m ÁÂ R
a i e L R m yp i n m R in .
iv ν in m Á ½ r in d a i ik m
R R p e iÂi m ÁR m uÂr i k l ik
i m Ân m i k in .
i ki ki ki k
e k p L i k ½i p id Á
Á ½ r i  eN , ½i il a p
i n L, Á ½i p i e L l
n R k e N L . Á m l Á n
a i m ½i i m e p νm i ÂnÁik
Âi m an z il Ân e y i .
10. x
iÂi kiÂi kiÂi kiÂi k
½i p k R l R i il Á ½ r L ½i a i
e i m a R p i e L i m µk i m
N m. a Á ½ r L , e Âlµ , d
i R aÁl i k m. χk k r
Ν l, l Á R m, ½p l, e r ,
π i m, e il d m
n R p Ân i p il
R l R i ÁRe L n m
½i m Âi Á ½ r in i
i rk µ m.
iÂp id d miÂp id d miÂp id d miÂp id d m
id m a p k
Á k e N L . a
l iÁ R m, nÁ p N ,
m N m, Á i Âm,
l Á, r i m a ½r m,
a i iÂl, ½i m ÁR m e il d m
i m. ÁR ip id a p k
L on e n e r Â
k i , y i ,
k m i R o i ½
e ÂR k e N L .
ave i ½p , k i L il
d p d L p l Á ,
a i r , l  Á i
u k k Á k e N L .
.
.
.
Á i ÂmÁ i ÂmÁ i ÂmÁ i Âm
• µ Âm, R l, ,
u m i e r
a i i m µ i m
Á e l.
• d p R , oR Á
i R Á l
u½r l.
a i iÂl e il d ma i iÂl e il d ma i iÂl e il d ma i iÂl e il d m
• a i iÂl a i , i n, ÁR m
a i iÂl N i R il
Áp e l.
• ½i a i i m i i m
Áp e l.
• e il d
a p  k e N
a i i m i i m Áp
e l.
r i m a ½r mr i m a ½r mr i m a ½r mr i m a ½r m
• d n u l
r i m µm.
• R k i, k m, i n
ÁR m n i d l.
e re re re r
• i n o i ½
yeÁ i al yeÁ i
al µ Âil e r
e L l.
nÁ m, nnÁ m, nnÁ m, nnÁ m, n
ÁR m NÁR m NÁR m NÁR m N
• ÁÂ µ L,
m ik , , N
i R Á l
u½r l.
 l Á l Á l Á l Á
• id , p
k L m
Á m
½ n m e
e y l.
11. xi
L iÂil ½i k l iÂin a Áp µL iÂil ½i k l iÂin a Áp µL iÂil ½i k l iÂin a Áp µL iÂil ½i k l iÂin a Áp µ
Á i d Á ½ r L N L
a p k l i Âk R N m. a r L n
N L i on i m ÁR m n N L
i i N m Âi N m. a n i a r L
Ál i il l i  e m.
iiii k mk mk mk m
I
e k p L i in i on in ½i p
id Á Á ½ r i  i
e L m i m ½k i il a p
i n m Ân m R m
rk i .
II
e k p L i in i i N n
id Á Á ½ r i  i
e L m i m Á ½k i il
a p i n p Ân m R m
an z il R m l m
i m i µ Âil Â
µR r.
k mk mk mk m
e k p L i k ½i p id m
Á ½ r k p in m i n p e u m:
• l l il ½i i p i a R
µ Âil Ân l.
• eN L e r d l, i l, e k l,
l i a p i i L, a m i m,
e r m L iÂi m, i R in Ân d
i i l.
• ½i m, i L, an zk
i R k i  uL ½i l k N i
Ân l.
• i , i e R L ÁR m e i ½i
l k e N e r e L l.
• ½i i m a i m Ân i k R
aΝ µ  Á R i Á i k r
Ν l.
• an z il ½i a p Âil i i l,
½p l, ½i y i ÁRe L l.
• ½i l m e r m Árp ik l
i i i i p Ân l.
• ½i in e i Á l u½r l.
• ½i k p i e L m, ½i a i
aÁl m, e e r l e il d m
ud l ½i u ½ i ÂnÁik
Âil Ân l.
½i p id d m½i p id d m½i p id d m½i p id d m
½i p id d Á e k p L iÂil
aÁl p in id k ik in .
Ák p in ½i k R l R i
Á ½ in ½i i i ÁÂÁ k
e N k i .
. .
12. xii
½i i i n½i i i n½i i i n½i i i n
½i k l iÂil i i iÂk ½i k
l iÂin m e i Á ½ r
u k i k i m en k ik in . ½i
i k e N Á ½ n ½i p i
e N ½i e yÂk  R m, a i m
i m e p n ½i N in a p Âil n
an z il Ân r.
½i p id Áp½i p id Áp½i p id Áp½i p id Áp
R l i iR l i iR l i iR l i i
½i p p e k Á n i i
uL k i L
• eNΝm e yµ m
• a m i m
• i iÂl ÁR m e r
• L iÂiÂl ÁR m iÂm
e k p L i Á ½ r k id in
uL k m in Á :
eNeNeNeNΝm e yµ mΝm e yµ mΝm e yµ mΝm e yµ m aaaa m i mm i mm i mm i m
• µ eN
• r l
• i l
• e k l
• l
• k ½k
• in m
• Á in m
• ½m
• µm µm
• d
• i
• e L
• µp iÁ ½m
• i iÁ ½m
i iÂl ÁR m e ri iÂl ÁR m e ri iÂl ÁR m e ri iÂl ÁR m e r L iL iL iL iÂiÂiÂiÂiÂlÂlÂlÂl ÁR m iÂmÁR m iÂmÁR m iÂmÁR m iÂm
e k p L i
Á ½ r k
id il i iÂl
i p i m
e . Á a
Á µ Á i m
e R i k m.
• k  l
• i
• k
• eN½m, r m,
n i d l,
n m ik ÁR m
Á iÂm
• i µnν ½m,
iµ , e r
• eNΝm e yµ m
• a m i m
• i iÂl ÁR m e r
• L iÂiÂl ÁR m
iÂm
• e r i n
• ½p l
• e r l
• i k
r Ν l
• i i i i l
• ¸½¢¾ò ¾¢Èý
• p y i n
• i k r Νm i n
• y i n
• e r i n
• e il d k  m i n
½i½i½i½i
iiii i ni ni ni n
e Âlµe Âlµe Âlµe Âlµ
pppp iiii
n mn mn mn m
N mN mN mN m
i ni ni ni n
13. xiii
Á ½ r L l  R l aν in i Á
½i l u k m y e y m N m.
Á ½ r L ½i l L on e n e r Â
en m ½i m µ Áe R a i (a i
i  i i i k in a i l ) en m u½
e y l N m. av ½r R Á Âin ½i l L
e r a i , e L e i a Á m. a n i
Á ½ r in ½i p Ân m a i ik m.
Á ½ r L µ d n l  R l R i l
k il R k e k p m yp L
a r L ½i k k Á p i
e L R m p d ½i l p e L
e i i Âil i e L R m ½ i m.
Á ½ r k R m i ½r a r L e r i
R m, ½i l aÁl m, e r
m ik n y ÁRe L m, ½i a i p
Ân m, ½ i m. ÂiR ½p e L p
Ân l, e il d k i L, i ½i, e Âlµ ,
e Âl id m n Á ½ r in R l aν il
i m e R i k N m.
i ni ni ni n
Á ½ r i  rk p m ½i i n eN L,
a l ÁR m u k l, Âk  l,
i k Á i l, eN k  l, i i k
 l, µ Âp Ân l, l e il
d p Ân l, ½i p e L p
Ân l n R uL k iÂi k N m.
½i i n½i i n½i i n½i i n
½i i n en in m i n k ik in .
• i ½i e R p Ân i ½i k
½p aÁl l.
• ½i l l iÂÁ k l.
• uN ÁÂ i k n Á il Ál
on p R i aνÁ m e y l (konjektur),
i l, i i l.
• ½i k iÂp e e ike ½r l.
• an z i i k ½i p
Ân l.
p yp yp yp y i ni ni ni n
p y i k  m e in R
N Â :
• e i  i l.
14. xiv
• ove k m m e l; r
i l.
• l Ái i , i i , l iÂÁ k
 l.
• ik ½p p i e L l.
• ½Á u k l, R l.
• R Â l k L e r i m
e y l.
iiii k r Νmk r Νmk r Νmk r Νm i n.i n.i n.i n.
i k r Νm R l
in R k e N k m:
• i Ái i u k l;
i in µk iÂk a Â
Ν l.
• r e i Árp i l; e y aνÁ
e ip  k l.
• Á i k r ½ a il
ip id iR i i p y
r Ν l.
• o Á i i i k e v
aΝ µ k e N r Ν l.
• r p id m m ik n
i k r Ν l.
• p Á Âin u i l.
y i ny i ny i ny i n
y i ÁRe L me in R N Â :
• l e ip L, p L ÁR m p
e L l.
• l i  il uL l.
• ip p Ân l.
• p i i Ái l p e l.
• i i l.
e re re re r e L m i ne L m i ne L m i ne L m i n
e r e L m i n zk Νm i n k
e N k m:
• i ÂnÁik Âil d l.
• ½i r i m e i m
e l.
• d ÁR m a ik e l.
• l.
e il d k  m i ne il d k  m i ne il d k  m i ne il d k  m i n
e il d k  m i n en Á½i d m,
½ip i, ½i i, eÁne L, i ½Â a p k m ÁR m
R l e p i Âp in m k iR p
Ân i ir ik m R k ik m.
15. xv
• ½i k u k i Á p i
e L l.
• uN ÁÂ i k n Á il
r aνÁ m (konjektur) e y l, i l,
i i l.
• ½i y e y l.
• i k r Ν l.
e Âlµe Âlµe Âlµe Âlµ
½i il e r½i il e r½i il e r½i il e r
½i l R i e r e L n i Á ½ r L
½i i k m, p ik e L m
u m. ½i k e ÁR m il
Á ½ r L, i iÂr L, e R r L i  n
ir e L n i Á ½ r L n m ik Â
r ke L in r. a n i iÂr L
Á ½ r in ½i i n r i Âk N ½ip m
e i k i .
e r , ½i k R ar µL k i . ½i
e r in m l e ike ½ p n n
i e L m µ i . yeÁ i, e , iÂ
ÁR m d i ( i , ad ½, m n )
i R k e N ÁRe L p m ½i e r
Á ½ r L ½i n i e L m i Ân
Áik Âil aÁl m ½ i i .
Á ½ r L, N r L, e R r L, i iÂr L,
e i  r L i  i m ÁRe L p m ½i
e r ½i p il i ½r m m
p ik e L ½ i i . e Âl µ Âil
u k l, ir e L l, i ½r il
µn R m i e u ip
Á ½ r k p p y ÁR m µ Â
k yp k N m. ½
ud i ½i e r Á ½ r in ½i p
i ½r Ám a  ½ .
Ân k l k Á m  k
p i Ân m ½i e r il Ái
µk iÂk m. Â k R
Á ½ r L e Á e R m m
Ân N m. e rπl l
ad ½, , k  m
n, pπ, , Â m p d k n .
Á ½ r L i k R m i k
r N R m ÁR pπd e v p
Ân N m.
i ÂnÁik e r k Á ½ r in
u½r in l p i . i l
Á ½ r i µm, i iÂr i µm m m L i L
d m m il e l m m R k
i k Á ik m m p i . l Â
il Á ½ r L k i ½Â ,
al p µ Âil p n i R yp
N m.
16. xvi
i ÂnÁik ½i e r i Á ip e y m
Á ½ r L u k l, i k l, ½i
l l i m ÁR m e r i m ir
e L k d N m. ½i p k R l
R i in , ik , e , e iÁ k yp m
k ip m p m Á ½ r L ½i il e r
e L m, e r e N ½i k R m
i k p in .
½p l½p l½p l½p l
i ÂnÁik Âil ½i p i e L R k
½p l o µk i a p  m. ½i p
½p in r i, a i R l r ik m
Á ½ r e r k m e i m m uN .
½p l ½ i  m y
i  m Ám i . i ½i n
i e L R m ar µL i p R m
a p  i i . i k a Â
Á ½ r aνÁ m e y l, a i i l, ½
i k Á i l, p y l, r k ip r l, ½i
k Á ip e y l ÁR m a
i Âp l i R k i d Âin m  r
N m. i ir , ½i  k
r d Ád Ál Ál ove Á ½ m
e L R i iÂr i i e i m yp m
N m.
½i a  Νm ½i k in
µm ½i in a p Âil µ e p n µm
½p i i µ Âil ÁRe L m.
R l R i il uL ½p m k
Á ½ r L ½i m o iµ al µ en
eN½ik e L i i irk i . iµ m
µ m i ½i k p i
e L Ál r N m.
½p l Á ½ r L p i i i ip R
Á R Ád Ál Ál a r k ½i k k
aνÁ m e y l, i i l, ½ i k m e l,
p y e y l, Á ip e y l ÁR m
i Âp l i R iR  r i .
ip p d ÂiR i L Á ½ r n m ik
u  r m e Á r m u k i
i n Áik ½i i  r k i .
e r le r le r le r l
½i p id aÁl m Á ½ r L
k L ÁR m i L e r L e R
a i k ½i p il uL p k i  m,
½i iR m ÁR k Ái  m e r
yp L p N m. a Á ½ r in ½i p
i ½r Ám i e i m e L
e i m i e y m.
17. xvii
½i p id m ½k i l, iÂl, i iÂl,
a , i k r Ν l e p k
e N L . i k i  e r
R i l Á ½ r L k m
i n m R i il i ike L
N Âi k m. Á , k m i n m ev
on e n e r  y i k in en p
i e L m ½i m, a m
uL k i L u½ m e i il i e L m
µ i .
Á ½ r L in an z il L iÂi m L ik
e iÂi m ½i l p Ân m a r L
½i in Ân, µ i m, i Á, a i R
u½r r. Á m Á ½ r k in an
z i m i i m aν i ½i p
Ân m yp k id m. iя z i m i k
½i Ân p i . ½i in m
Á ½ r L ik l k r ½ m in µ
al a i i aνÁ ik m µ m
en k N i r.
i ki ki ki k r ½lr ½lr ½lr ½l.
i k r N k R l Rπ n
µk Âk k m. k R l Rπ l
π k r Νm n µ ÁÂ , d m
µ m uL k k N m. Á
π rp R n Á ½ r Â
rk p N m. π rp R n
πn m k k e N k m.
• π a  m Ν l.
• iµ Â id Ái l.
• id Áid iµ Â e Âl l.
• i  i r l.
π r ½ Ân p m e
iµ L ½i p i m i i p d
Ân p N m. e k p m i L
Á i r in an k uL k iÂ
i i p a iÂm. i n i Á ½ r L
l e ir k m ½i i n p
Ân µ m. a i z il l Ái
e ire N i p ike L µ m.
π rp R iµ L in Á .
1. i  e i Áp l.
2. µÂn r ½l.
3. p m l.
4. ½i Âk N i l.
5. ad ½, m al µ Â d Â
 r e y l.
6. e y l.
7. op Á ½l.
8. i Âi i e y l.
9. ½Á k ½p l.
10. i i p Ân l.
18. xviii
i i i ipi i i ipi i i ipi i i ip e y le y le y le y l
iv p i i i ik m ½i m Ân p i .
 l i i i ik m u m ÁR m i i i ik p d
u n oR Á i l N m. iv i N
u in a e r L z Á :
i i i i m en ½i u iR m uN Á
u iR m r u i k p i . iµ ,
ad ½, i , ½i k iÂm n
a m e i u m ÁR m r a Áp il
Ân k  ½i p e L m.
i i i i m en l s on k ik m al
i i i ik m e i Áin d in R m
al u pe ms. i i i i e i e ip i i
ÁR m ud i i en i N p i ik p d L .
ud i i en i r i . e ip i i en
Á k d Áp e y m ÁR r l
rk k  m i k m. ½i p i Âk
R m a r N R m ud i i a Áp
u i . e ip i i Áin d , e eÁ i ÁR m
a  m n R k e N k i . k
½ m i i k r N R m
 i i i i p Ân m.
Á ½ r L ½i e r k m ÁR m
½r k m i p i i i i m a iÂm.
i i i i m Á ½ r k m ÁR r k m i Âi
aΝ µ , ½i i m ÁR m ½i k ½r l,
 l n aνÁ ik in .
e r  ÁR m µ i n
½i e r p n R Á ½ r L
i p i i i i il a i r.
e r i k m, ½i i
½r iR m i i i i m o µk iÂk
i i . i i i i m aR ½i m, a i
al i Âi  i k m. i
e m n Á Â k k ½i i m o
z i  R i i m.
i p i i i i in m ½i a Áp Á i iÂ
u k m µk i e r i k m µ m.
R Â aν L, N ½i l µm
½r u½ k m.
Á k l ip
½k i li r l
Á i i
i p e L
½i
u m
uN ÁÂ
u m
i l
19. xix
m N mm N mm N mm N m
½i p id il m N m l Â
Á ½ r u k k Á k e N L .
a ir Á l u½r m, N m
uÂre N½µm Á d i Ák e N e L µL
i  µ Âi u k µ i .
 m N m i e N Á iÂ
µ Â Â m Á µ Á m e
e y i .
i iÂr  i R l R i l aν in i
N m m u k p i . iv k Á
m ik , r m, n i, d l, n m ik , R l
ÁR m iÂm n R i . N
i R in u k Á k k m, e r ,
iµ L ÁR m uL r uL k i L .
½i il m N m R Â i Âil p
N m. ½i il p  ik k  R il
½ e N ÁR R m uL k i L .
• ½i m a n  m R i rÁ Â
k e N l.
• ½i m Âil il r µm Á iz i m.
• ½i in e i k m i Ák m Á ip i l.
• ½i aÁl i m Ân i m
n m ik e N l.
• ½i m e r i rp il Á
u i m ½i m e N l.
i r Ni r Ni r Ni r N en i in k k in
u k m. o in u ½Á r Á,
µ Â i k , r m, Á i, y i ,
n m ik , m, Á, Â il iR l,
m n Á, i Á, e p , e Á n  m.
e re re re r NNNN en p Âil n
u k il m p d L . ip N ½i
k Âin uL e r i i .
u ½Á ½i iR Á ip i l, i l,
 m p iÁ R µm e y l, id k
e l, i Âil, i e N l
ÁR m o ke r Á ip i m.
iµiµiµiµ pppp NNNN en ½i il ip id k
iµ p N n m p d L k ik in .
u ½Á k ½p l, i i i i m e y l,
i k r ½l, e r e L l,
m p l ÁR m e il d p Ân l
n m.
uL r NuL r NuL r NuL r N en ½i uL k m a
e r  , (e. R p N , p
N ) u k m ik in .
20. xx
uL k muL k muL k muL k m ÁR mÁR mÁR mÁR m R lR lR lR l mmmm
e k p L i k id m, Á ½ r L
e i e L N  al e yÂk  uL k
m ÁR m R l m i R iR µk i m
e Ák p d L . i m R l i
a p  k e N p k e N iR
il k p d L .
uL kuL kuL kuL k mmmm
½ p il Á ½ r L a Âk  a i i
(a i ) ÁR m Á i Âk ( m N m) d m
e R .
R lR lR lR l mmmm
a i i al i e N k L
i R in a p Âil Á ½ r L e i
i k N  al e yÂk  e r
ip id R . a i k  il N , i n, a i
i R p e il Á ½ r k L R k
d m R .
R l m, R l R i in i Âk d .
Á ½ r L ½i il k u k m, i n,
, N i R r k e L m, R Â
u k i iÂr in k i k R
p m yp m.
R l R i l aΝ µR l R i l aΝ µR l R i l aΝ µR l R i l aΝ µ
R l R i l k Âil ½i i R l
u k m e R i k i . R l R i l k L
i m R l a p Âil a ÁÂ N m. a n
Á ½ r L L i k R r i k n Âk R il
N m.
R l R i l aΝ µ Á ½ r ÁÂÁ k
e N i l N m. i Á ½ r L
o ke r e r e N in aν in
Âi i n p e m Âil a ÁÂ N m.
e il d u i n Á ½ r ÁÂÁ ke N
ÁRe L p m N i aΝ µ Âil R l
Á iz d k  , ÂnÁik , ar µL ,
ÁR m l Ái a ÁÂ N m.
e k p L i k ½i k R l R i l
 R i l aΝ µ  e N L .
i iÂr Á ½ r in iR R aΝ µ Â
r e k m. R l R i in i Ân
aΝ µ m ÂiR ½p e L m
e a Á m. i Á ½ r L rk i m,
k Á m, Á ÁR m e r i m u½
Ái m u ½Â i k m.
o i n R l R i id Ái m n
ÁR m N n µ Â id Áid R l
i il i ½k N m.
21. xxi
Á ½ r in ½i r N m Âil ,
p R , iÂR ÁR m a i iÂl n L
p N m. i Á ½ r L ip id o
p k R m r Á e y m.
½i Á L, i L, k L i R
uL k iÂi k m.
Á ½ r in p y ÁR m k Á i Â
uÂr R , i k r N o
µk iÂk k ½i k R l R i il l
N m. i k r Νm k L
Á ½ r in iR R i k N m. a
Âil, Á ½ r L Â R m, ½i Á
µ e p R m k ik p N m.
.
u k µm k µmu k µm k µmu k µm k µmu k µm k µm
u k m en i N i p e yÂk Â
i Á al R m. id Ám d
i i in , u k m en p R iÂ
u k m. av l i r i ÁR m
on i ½ l L m i i .
k i R l R i il p N m.
i iÂr u k m ÁR m k i
u  m l u k m R
N m. i n i a i R l Áik n m
N m e N k i νm, k i νm
e N Á ½ r u k µ m.
k i m k i m e N
Á ½ r m p L i µ u k p N m.
i a r L i m L R
e ike ½ m in k i  m r m
u½ m i k m.
R l R i il k i m k i m
i k r Ν l, ½Á i i l,
e r e L l, e r l, e il d p
Ân l n R in m ud µ m. i n
i Á ½ r L:
• L ÁR m e r L m ½i
k u k l.
• ½i i n p Ân i aνÁ m e y l,
a l, an z il ½p m k
d i p l.
• ½i i n ÁR o i ½ l
• k Á , k Ál i k ½k k k
½i a i p Ân i r Ν l.
• uN ÁÂ i k n Á il Ál
on p R i aνÁ m e y l (konjektur).
k i ÁR m k i µ ÁÂil
rk p m i n L Â r i Âil e i, R ,
r i ÁR m p il R l R i l
k k id Ái l e i k
e N k m. imµ ÁÂin i Á ½ r
ÁÂÁ k e N R l R i l R d Á ½ r in
k i m.
22. xxii
Á ipÁ ipÁ ipÁ ip
Á ip R l R i il µk iÂÁ r a m. a
p k il µ Â id Ái p d
e r i p N m. l ½i
k in m Á ½ r in i
Á ip i µ m. e , yeÁ i, e y d l iÂ
k l aΝ µ k e N m
Á ip e y m. r ½l (e. .) i e l,
uR k l, y e y l n µ i m
Á ip d m. a Á ip d µ k e N
i iÂr Á ½ r in k in
 m Ám ik e L m. p l
ÁR m k l k in m i iÂr
Á ½ r in R m Ám m.
23. 1
1. 100 i µ eN L NNNN 1111
eNeNeNeNΝmΝmΝmΝm e yµe yµe yµe yµ mmmm
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
1.1 eN½ik k ½i k r. (i) N n m a i m al , ÁÁ al ÁÁR
eN½ik , a i m al eN½ik k r :
a) a i m al e L L e N .
) i ½p in i i N k Ç op i r.
i) i N k Çil uLÇ e L Ç Á d ½i il
n r.
1.2 Á ip p e id u ip r. (i) 100 i eN Çp e i r:
a) il uLÇ e L Ç eNΝ r
) k Çil uLÇ e L Ç i i¿i ik m eN½ik p e i r.
i) on µ l on i eN Çke N i k Çil uLÇ
a i m al eN½ik op i r.
) eN Çp e i r.
(ii) 100 i eN Çin Á ip u ip r.
a) Á½i d m (abacus) 4:1, eN , L, ÁR m i pe L Çin
i p m eN Çin eN½ik u ip r.
) eN n i eN½ik k e N i ½p r.
i) i N eN Çin Á ip m a n e r m s i pe i s al
s i i i s en op i r.
) e L L, ad L, eN ad L i R i
ÁR m i i il i p r.
u) i N eN Ç op id a R iR i il m r
eN ½k r.
24. 2
1. 100 i µ eN L NNNN 1111
eNeNeNeNΝmΝmΝmΝm e yµe yµe yµe yµ mmmm
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m ............
R l mR l mR l mR l m
ipipipip iiii ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
1.3 eN Ç e r.
(i) 100 i eN Ç :-
a) eN½ l e r
) e l e r
1.4 eN e ¿i e y r. (i) 100 k d d eN Ç :-
a) on on
) i N i N
i)
) p
eN ÁR m l e L Çin ½ n i ÁR m
i i il eNΝ r.
(ii) 100 k d d e r eN Ç ¿i e y r:-
a) on on
) i N i N
i)
) p ; i il ÁR m i i il
1.5 eN Çin i Á ip
u ip r.
(i) 100 i eN Çin i Á ip k r.
(ii) 100 i eN Çin i k Á ip k r
(iii) Á½i d in 4:1 ½ n eN Çin i Á ip m i k Á ip m
r.
25. 3
1. 100 i µ eN L NNNN 1111
eNeNeNeNΝmΝmΝmΝm e yµe yµe yµe yµ mmmm
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ipipipip iiii ilililil Á ½ rÁ ½ rÁ ½ rÁ ½ r LLLL ................
1.6 aνÁ ip r. (i) e L Çin eN½ik aνÁ ip r:-
a) eN½ik k ip i r.
) sa i m s al s s en e R Çp n r.
1.7 eN Çk id Á ip iR
Á R r.
(i) eN d n ½ n eN Çk id il Á R r.
1.8 ½i eN Ç ¿i e y r. (i) e k p d e r eN k R ½i a Ç N r.
(ii) eÇi Á l eN ½i Ç/eNe ¿i e y r.
26. 4
NNNN 1111
eNeNeNeNΝmΝmΝmΝm e yµe yµe yµe yµ mmmm
2.2.2.2. r l ÁR m i lr l ÁR m i lr l ÁR m i lr l ÁR m i l
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ipipipip iiii ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
2.1 i ½ eN Çk N i
a R iR e r
eN Ç u k r.
(i) e k p d d e k R i N i ½ eN Çk ip i r.
(ii) i N eN Çin eÁ k r.
(iii) e k p d eÁ eN½ik k e N , e r i N
i ½p eN Çp d i r.
2.2 i Çk N i r. (i) l e R Ç i Ç r l i il n r.
(ii) r l (+), i l (-) ÁR m Ám (=) n i Ç a i r.
(iii) r l, i l ÁR m Ám i Çp n i k R ½i
k i e r.
2.3 100 k d d eN Çil
rp r ÁR m ip r.
(i) a p k R k ud d r l i l :
a) a p k R k r u k r.
) a p k R k i u k r.
i) i l a p k R k R r l a p k R k
r.
) r l i k R a p k R u k i R
aΝ µ n r.
u) Á½i d n 4:1 ½ n r l i e y r.
27. 5
NNNN 1111
eNeNeNeNΝmΝmΝmΝm e yµe yµe yµe yµ mmmm
2.2.2.2. r l ÁR m i lr l ÁR m i lr l ÁR m i lr l ÁR m i l
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
(ii) 100 k d d r l ÁR m i l :
a) r l i l ½k Ç e y r.
) Á½i d n 4:1 ½ n r l i l ½k Ç
e y r.
i) Á k ½k i in i r l i l ½k Ç e y r.
2.4 r l ÁR m i l
e r i k
½k Çk e N
u k i r Ν r.
(i) 100 i r l i l i k ½k /
u k r.
(ii) e k p d k R r l i l i k ½k k
r N r.
(iii) r l i l e r an i k r N r.
28. 6
NNNN 1111
eNeNeNeNΝΝΝΝm e yµm e yµm e yµm e yµ mmmm
3333.... in min min min m
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
3.1 i N l on ÁR m ¿ n il
on
a Ç Ν r.
i) uN Áp e L, L ÁR m i Çin ½ n i N l on ,
¿ n il on i p in Ç a Ç N r.
ii) a al i (
2
1 ), l (
4
1 ) m en e R Çp n r.
29. 7
NNNN 1111
eNeNeNeNΝmΝmΝmΝm eeee yyyyµµµµ mmmm
4444.... RM10 i ½mi ½mi ½mi ½m
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m ............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
4.1 i id m (RM) e n m
(SEN) a Ç Ν r.
4.2 ½ rp r ÁR m ip r.
(i) Á i ¿ d ¿ ½ ¿ d m il Çi m
a Ç N r.
(ii) ½ in Á ip p i i¿i i l:
a) RM1 i χl k L
) RM10 i ¿ d L
(iii) Á½i d n 4:1 ½ n ½ in Á ip p
i i¿i i k d r.
(iv) ½ Á R r
a) RM1 i χl k L
) RM10 i ¿ d L
(i) rp r ÁR m ip r
a) RM1 i χl k L
) RM10 i ¿ d L
(ii) Á½i d n 4:1 ½ n ½m e r
r l ÁR m i l ½k Ç e y r.
30. 8
NNNN 1111
aÇaÇaÇaÇ mmmm iiii mmmm
5555.... µm ¿ µmµm ¿ µmµm ¿ µmµm ¿ µm
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d nk d nk d nk d n mmmm Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
5.1 ¿ L ÁR m Á Çp
e id LÇi ¿ L L
e r ¿ k Ç
iÇk r.
(i) o ¿ Çil uLÇ ¿ Çk r.
(ii) o ¿ Çil uLÇ ¿ k Çp i k i ÁÁ k r.
( LÇi ¿ L L Ád m)
(iii) o il uLÇ ¿ L Ç i k i ÁÁ p e i r.
(iv) o il uLÇ Á Çp e i r.
5.2 ¿ k r; e r. (i) µ p in ½ n sa Á½is ÁR m s l Á½is ¿
a Ç N r.
(ii) R k ½ n o Á½i ¿ m a Á½i ¿ m
r; e r.
31. 9
NNNN 1111
aÇaÇaÇaÇ mmmm i mi mi mi m
6666.... ¿d Ç¿d Ç¿d Ç¿d Ç
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
6.1 ¿Ç aÇp R R
aÇ p n r.
(i) aÇ al aÇ p n i o e Ç aÇp r.
(ii) i N al a R m ÁR d e L Ç ¿d Ç aÇ
al aÇ k e N op i r.
(iii) ¿d Ç in l e R Ç i Çp n r.
32. 10
NNNN 1111
aÇaÇaÇaÇ mmmm i mi mi mi m
7777.... ¿i Ç¿i Ç¿i Ç¿i Ç
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
7.1 e aÇp R R
aÇ p n r.
(i) o e Çin e /e N Á a i aÇ al aÇ p
n r.
(ii) i N al a R m ÁR d e L Çin ¿i Ç aÇ
al aÇ k e N op i r.
(iii) ¿i Ç in l e R Ç i Çp n r.
33. 11
NNNN 1111
aÇaÇaÇaÇ mmmm i mi mi mi m
8888.... e LÇÇe LÇÇe LÇÇe LÇÇ
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
kkkk d n md n md n md n m Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L............
R l mR l mR l mR l m
ipipipip iiii ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
8.1 e LÇÇ aÇp R
R aÇ p
n r.
(i) e LÇÇ e r ¿ k il aÇ al aÇ p
n r.
(ii) i N al a R ÁR d e L n Çil uLÇ i aÇ
al aÇ k e N op i r.
(iii) e LÇÇ in l e R Ç i Çp n r.
34. 12
aÇ maÇ maÇ maÇ m i mi mi mi m
9999.... i li li li l NNNN 1111
uLÇ k muLÇ k muLÇ k muLÇ k m
k d n mk d n mk d n mk d n m Á ½ r L...Á ½ r L...Á ½ r L...Á ½ r L...
R l mR l mR l mR l m
ip iip iip iip i ilililil Á ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r LÁ ½ r L ................
9.1 µp iÁ ½ (3D)
a Ç Ν r.
9.2 i iÁ ½ (2D)
a Ç Ν r.
(i) m, e v m, m , i Áid, a Ç i Áid, u Ç ÁR m
u N Çp e i r.
(ii) µp iÁ ½ (3D) Çin n Á Ç k m, ÁR p ÁR m µ
i R iÇk r.
(iii) ½i µ p / Áp k R e L Ç i p r.
(iv) µp iÁ ½ u k i iÇk r.
(i) e v m, m, µk ½m, d m i R p e i r.
(ii) i iÁ ½ (2D) Çin n Á Ç ¿rk , k m, ÁR m
Ç i R iÇk r.
(iii) ½i µ p / Áp k R i iÁ ½ Ç i p r.
(iv) i iÁ ½ Çk e N i Ç u k r.