2.  Menyatakan fungsi pengkod
 Melukis litar asas dan membincangkan penggunaan pengkod didalam
penukaran nombor perpuluhan kepada kod BCD 8421
 Menyatakan fungsi penyahkod
 Melukis litar asas penyahkod
 Menerangkan ciri-ciri litar bersepadu penyahkod binari ke desimal
 Menerangkan ciri-ciri litar bersepadu penyahkod paparan tujuh ruas
 Menyatakan fungsi pemultipleks dan penyahmultipleks
 Melukis litar asas dan membincangkan penggunaan pemultipleks
 Melukis litar asas dan membincangkan penggunaan penyahmultipleks
LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Objektif am :
Mengetahui, mempelajari dan memahami konsep-konsep asas litar pengendalian
data serta kegunaannya.
Objektif khusus :
Diakhir unit ini anda sepatutnya dapat:
2
INPUTINPUT
LITAR
PEN G E N D A LIA N
DATA
UNIT 1
OBJEKTIF

3. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.0 PENGENALAN
Dalam kehidupan kita hari ini penggunaan alat digital begitu meluas. Contoh
yang paling mudah ialah kalkulator dan komputer peribadi. Oleh kerana
kedua-duanya merupakan alat digital maka semua maklumat dan data yang
diproses adalah dalam bentuk kod binari. Jika masukan data dalam bentuk
nombor desimal maka kod BCD akan digunakan dan jika masukan
melibatkan nombor, huruf dan simbol maka kod ASCII digunakan.
Sekarang perhatikan rajah 1.1 , cuba bayangkan sekiranya ia adalah sistem
digital yang terdapat di dalam kalkulator anda.
Apabila anda menekan keypad 7, maka paparan akan memaparkan nombor
7. Tetapi tahukah anda, apabila kita menekan keypad 7, isyarat yang
dihantar ini akan ditukarkan kebentuk kod binari oleh litar yang dipanggil
pengkod. Jika sistem digital tersebut menggunakan kod BCD maka kod yang
terhasil adalah seperti jadual 1.1. Kod binari bagi desimal 7 (0111) akan
diproses oleh CPU, kemudian akan dinyahkod oleh litar penyahkod supaya
boleh dipaparkan dalam bentuk yang mudah difahami oleh pengguna.
Dengan penerangan ini saya harap anda telah mendapat gambaran secara
umum sebelum kita meneruskan pembelajaran kita dengan lebih mendalam
mengenai pengkod (Encoder), penyahkod (Decoder), pemultipleks
(Multiplexers) dan Penyahmultipleks (Demultipleks).
3
KEYBOARD
PENGKOD
(ENCODER)
PENYAHKOD
(DECODER)
Paparan
CPU
Masukan
Rajah 1.1 : Sistem digital
DesimalKOD
BCDDCBA0000010001200103001140100
5010160110701118100091001
Jadual 1.1 : Desimal ke Kod BCD

4. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.1 PENGKOD
Pengkod berfungsi menukarkan masukan data samada dalam bentuk nombor
atau simbol (contoh nombor desimal ) ke bentuk kod (contoh Kod BCD)
sebelum ianya diproses oleh komputer. Ringkasnya pengkod direka bagi
menghasilkan kod-kod tertentu supaya isyarat masukan boleh difahami
oleh komputer atau litar digital.
Sebuah pengkod yang mempunyai 2n
talian masukan akan menghasilkan n
talian keluaran. Rajah 1.2 menunjukkan rajah blok Pengkod Desimal ke Kod
BCD. Pengkod ini mempunyai 10 talian masukan mewakili setiap nombor
desimal dan 4 keluaran yang mewakili kod BCD. Dengan itu pengkod ini
dipanggil pengkod 10-talian ke 4-talian.
Litar Asas Pengkod
Rajah 1.3 menunjukkan litar asas pengkod desimal ke kod BCD yang dibina
menggunakan push-buttons, pull-up resistor dan get NAND. Pull-up resistor
bertujuan memastikan masukan kepada get NAND sentiasa TINGGI. Apabila
suis 1 ditekan, masukan teratas get NAND A menjadi RENDAH. Oleh kerana
sifat get NAND ialah apabila salah satu masukannya RENDAH maka
keluarannya menjadi TINGGI , maka keluaran get A adalah TINGGI. Isyarat
logik rendah dari suis 1 (SW1) tidak memberi kesan kepada masukan-
masukan bagi get B, C dan D. Dengan itu keluaran bagi get B, C dan D ialah
RENDAH. Ini bermakna apabila suis 1 ditekan kod BCD yang terhasil ialah
0001.
4
0
1
2
3 A
4 B
5 C
6 D
7
8
9
Masukan
Desimal
Keluaran
Kod BCD
Rajah 1.2 : Rajah blok Pengkod Desimal ke Kod BCD

5. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Begitu juga apabila kita menekan suis 2 (SW2), maka masukan teratas get
NAND B akan mendapat logik RENDAH menyebabkan keluarannya TINGGI,
kod BCD yang terhasil ialah 0010. Semua masukan dan kod BCD yang
terhasil boleh kita ringkaskan seperti jadual 1.2.
Jadual 1.2: Pengkod Desimal ke Kod BCD
Desima
l
MASUKAN KELUARAN
SW1 SW2 SW3 SW4 SW5 SW6 SW7 SW8 SW9 D C B A
0 H H H H H H H H H 0 0 0 0
1 L H H H H H H H H 0 0 0 1
2 H L H H H H H H H 0 0 1 0
3 H H L H H H H H H 0 0 1 1
4 H H H L H H H H H 0 1 0 0
5 H H H H L H H H H 0 1 0 1
6 H H H H H L H H H 0 1 1 0
7 H H H H H H L H H 0 1 1 1
8 H H H H H H H L H 1 0 0 0
9 H H H H H H H H L 1 0 0 1
5
A
B
C
D
123456789
+ 5 V
Rajah 1.3: Litar asas pengkod desimal ke BCD
Masukan Desimal
Keluaran Kod BCD

6. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Contoh 1.1:
Merujuk kepada rajah 1.3, tentukan kod binari yang terhasil sekiranya butang 2 dan
4 ditekan serentak.
Penyelesaian:
Sekiranya butang 2 dan 4 ditekan serentak, get NAND B dan C akan mendapat
masukan RENDAH, maka kedua-dua get akan menghasilkan keluaran TINGGI. Kita
tahu kod bagi butang 2 (0010) dan 4 (0100) dengan itu kombinasi kedua-dua kod
menghasilkan kod keluaran ialah 0110.
PENYAHKOD
Penyahkod seperti juga pengkod merupakan alat penukaran. Setelah
maklumat diproses oleh komputer, hasilnya perlulah ditukarkan kembali
kebentuk yang mudah difahami oleh manusia. Dengan itu penyahkod akan
digunakan.
Penyahkod merupakan litar logik yang akan menukarkan kod binari
(maklumat) dari n talian masukan ke 2n
talian keluaran.
6
Dalam banyak penggunaan kita sebenarnya tidak
perlu merekabentuk litar pengkod, ini kerana
pengkod boleh didapati dalam bentuk IC dipasaran.
n isyarat masukan
2n
isyarat keluaran

7. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Litar Asas Penyahkod
Rajah 1.4 menunjukkan bagaimana get AND dan get INVERTER disambung
bagi membentuk litar penyahkod. Sepertimana yang kita ketahui, kesemua
masukan get AND perlu diberi logik 1 sekiranya keluaran yang dikehendaki
ialah 1. Oleh kerana litar ini mempunyai dua talian masukan, maka kita boleh
menghasilkan empat kombinasi kod binari iaitu (00, 01, 10 dan 11). Setiap
kod yang terhasil akan mengaktifkan salah satu keluaran yang dikehendaki.
Jika anda perhatikan rajah 1.4, apabila masukan S1 dan S0 ialah 00, kedua-
dua masukan ini akan disongsangkan oleh get INVERTER, dengan itu
keluaran get AND ialah 1. Operasi litar ini boleh tunjukkan seperti jadual 1.3.
Litar ini boleh kita kenali sebagi penyahkod 1-dari-4 kerana satu kod binari
akan memilih atau mengaktifkan salah satu dari empat keluarannya. Kadang
kala ia juga dikenali sebagai penyahkod 2-ke-4 talian.
7
Jadual 1.3: Jadual kebenaran penyahkod 1 dari 4 (2 ke 4 talian)
A
B
C
D
S0S1
Masukan
Keluaran
Rajah 1.4: Litar logik penyahkod 1-dari- 4

8. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Contoh 1.2:
IC 74138 merupakan IC penyahkod 1-dari-8. Isyarat masukan diberi pada kaki A, B
dan C. Nyatakan kod binari yang perlu bagi mengaktifkan setiap peranti pada
keluaran Y 0, Y1, Y5, Y6 dan Y7.
Input Output (LED)
S1 S0 D C B A
0 0 0 0 0 1
0 1 0 0 1 0
1 0 0 1 0 0
1 1 1 0 0 0
8

9. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Penyelesaian :
1.2 Litar Bersepadu Penyahkod
Litar bersepadu bagi penyahkod banyak terdapat dipasaran antaranya ialah
penyahkod binari ke desimal (IC 7442), penyahkod heksadesimal (IC 74154)
dan penyahkod paparan 7-ruas (IC 7447 dan 7448).
Untuk perbincangan seterusnya kita akan mengkaji dua litar bersepadu
penyahkod yang sering digunakan iaitu penyahkod binari ke desimal (IC
7442) dan penyahkod paparan 7-ruas (IC 7447).
1.2.1enyahkod Binari Ke Desimal
Penyahkod binari ke desimal berfungsi bagi memilih salah satu
daripada sepuluh keluaran (desimal), bergantung kepada 4 –bit
A B C Output Terpilih
Y0 -Dot Matrix
Y2-Laser
Y5-Desk Jet
Y6-Plotter
Y7-Serial Port
A B C Output Terpilih
0 0 0 Y0 -Dot Matrix
0 1 0 Y2-Laser
1 0 1 Y5-Desk Jet
1 1 0 Y6-Plotter
1 1 1 Y7-Serial Port
9
S et elah anda memahami kons ep
as as penyahkod mar i kit a mener us
pembelajar an dengan melihat lit ar
ber s epadu penyahkod

10. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
masukan binari yang diberikan. IC penyahkod binari ke desimal
yang sering digunakan ialah 7442.
Sekarang cuba kita perhatikan simbol logik 7442 dalam rajah 1.5,
anda akan dapati IC ini mempunyai 4 bit masukan BCD yang
dilabelkan sebagai A (pin 15), B (pin 14), C (pin 14) dan D (pin 12).
Dan sepuluh keluaran yang dilabelkan sebagai 0 hingga 9.
Merujuk kepada jadual fungsi kita dapati bahawa masukan BCD
akan menentukan keluaran desimal manakah yang akan diaktifkan.
Sebagi contoh sekiranya masukan binari ialah 0010 (2), bermakna
keluaran 2 akan diaktifkan, manakala masukan binari 0111 (7) akan
mengaktifkan keluaran 7.
10
Desimal MASUKAN KELUARAN
D C B A 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 0 0 0 0 L H H H H H H H H H
1 0 0 0 1 H L H H H H H H H H
2 0 0 1 0 H H L H H H H H H H
3 0 0 1 1 H H H L H H H H H H
4 0 1 0 0 H H H H L H H H H H
5 0 1 0 1 H H H H H L H H H H
6 0 1 1 0 H H H H H H L H H H
7 0 1 1 1 H H H H H H H L H H
8 1 0 0 0 H H H H H H H H L H
9 1 0 0 1 H H H H H H H H H L
Vcc
3
9
D
C
B
A
5
4
2
1
16
15
14
13
12
11
810
4
3
2
1
6
6 7
5
0
GND8
79
(b)
Pandangan Atas
(a)
1
2
3
15 4
14 5
13 6
7
9
10
11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
Keluaran adalah aktif
rendah, iaitu keluaran
RENDAH (LOW) apabila
diaktifkan

11. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Contoh Penggunaan
• Sistem masukan/keluaran (I/O) komputer
Sepertimana yang kita ketahui komputer akan berkomunikasi
dengan pelbagai peranti persisian untuk menghantar data/atau
menerima data. Semua peranti persisian ini seperti pencetak,
modem, pengimbas, papan kekunci dan video monitor akan
menghantar data/atau menerima data dari komputer melalui
pengkalan I/O. Ini ditunjukkan seperti rajah 1.6. Rajah ini
menunjukkan penyahkod digunakan bagi memilih peranti yang
dikehendaki berdasarkan kod alamat yang dihantar oleh komputer
melalui talian A0, A1, A2 dan A3. Apabila isyarat alamat ini
disambung kepada masukan penyahkod 7442 (pin 15, 14, 13 dan
12) maka salah satu daripada keluaran penyahkod akan diaktifkan.
Dengan itu data boleh dihantar/diterima ke/dari peranti persisian
yang berkenaan.
Sebagai contoh jika kita ingin mencetak maka komputer akan
menghantar isyarat 0000 ke talian A0, A1, A2 dan A3 . Kod binari ini
akan dinyahkodkan oleh penyahkod lalu mengaktifkan pencetak.
Semua data yang dihantar oleh CPU akan dicetak oleh pencetak.
11
Rajah 1.5 : (a) Simbol logik 7442 (b) Jadual fungsi 7442
7442
1
2
3
15 4
14 5
13 6
7
9
10
11
A0
A1
A2
A3
CPU
PRINTER
EN
MODEM
EN
KEYBOARD
EN
I/O PORT
Bus data
Rajah 1.6 : Sistem pengkalan I/O komputer secara ringkas
Untuk memahami dengan lebih jelas
penggunaan penyahkod BCD ke
Desimal ini, marilah kita sama-sama
mengkaji penggunaannya didalam
sistem I/O komputer dan litar
pembilang BCD ke desimal.

12. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
• Pembilang BCD ke Desimal
Rajah 1.7 menunjukkan pembilang dekad (IC 7490) disambung ke
penyahkod BCD ke desimal bagi menghasilkan litar Pembilang
BCD ke Desimal. Pembilang dekad dan lain-lain pembilang akan
kita pelajari dengan lebih mendalam di dalam unit 3 nanti. Walau
bagaimanapun, pembilang boleh dinyatakan secara ringkas disini
sebagai suatu litar yang akan membilang jumlah denyut jam yang
diberi kepada masukannya (pin 14), lalu ia akan menghasilkan 4 bit
binari yang setara nilainya pada keluaran (pin 12, 9, 8 dan 11).
Dalam litar ini denyut jam akan dijana secara berterusan, oleh itu
IC 7490 akan menghasilkan keluaran BCD iaitu :
12
0000
0001
0010
0011
0100
0101
0110
0111
1000
1001
Bermula dari
Dan ulang semula

13. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Oleh kerana keluaran pembilang dekad telah disambung ke
masukan binari 7442, maka apabila pembilang dekad membilang
0000 (0), 7442 mendapat masukan binari 0000, dengan itu
keluaran 0 (pin 1) IC 7442 diaktifkan. Ini bermakna kaki katod LED
mendapat voltan rendah, maka ia akan menyala. Begitu juga
apabila pembilang membilang 0001 (1), keluaran 1 menjadi
RENDAH, oleh itu LED akan menyala. Kesimpulannya setiap LED
akan menyala mengikut turutan (0 hingga 9) dan ulang semula.
1.2.2Penyahkod Paparan Tujuh (7) Ruas
Adakah anda memakai jam digital ?. Jika ya, cuba perhatikan
bentuk paparannya. Tahukah anda paparan pada alat digital seperti
jam digital, kalkulator dan telefon mudah alih menggunakan multi-
segment display. Dalam sistem digital ini penyahkod diperlukan
bagi menyahkod data binari ke multi-segment data yang diperlukan
untuk memicu paparan yang dikehendaki.
Rajah 1.8 (a) menunjukkan bagaimana ruas-ruas pada paparan
tujuh ruas dilabelkan iaitu a, b, c, d, e, f dan g , dan rajah 1.8 (b)
menunjukkan ruas yang akan menyala bagi membentuk nombor 0
hingga 9. Bagi menyalakan ruas yang dikehendaki satu penyahkod
perlu disambungkan pada setiap ruas.
13
(1)
(5)
(2)
(3)
(4)
(6)
(9)
(10)
(7)
(11)
0
1
2
3
9
8
7
6
5
4(14)
(8)
A
3
D
C
B
(15)
(12)
(14)
(13)
(12)
(11)
(9)
(8)
A
3
D
C
B
Denyut
Jam
(2) (3) (6) (7) (10)
(GND) (GND)
(5)
+ 5 V
(16)
+ 5 V
+ 5 V
R1
220Ω
7442
7490
Rajah 1.7 : Pembilang BCD ke Desimal

14. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Untuk lebih jelas kita akan cuba mengkaji penyahkod paparan tujuh
ruas yang mudah diperolehi dipasaran iaitu IC 7447. Keluaran 7447
adalah aktif rendah.
Sekarang perhatikan rajah 1.9, rajah ini menunjukkan bagaimana IC
7447 (BCD-to-seven segment decoder) disambung supaya memicu
paparan tujuh ruas jenis common-anode. Jika kita merujuk kepada
jadual fungsi IC 7447, contohnya apabila masukan BCD ialah 0000,
maka keluaran abcdef adalah RENDAH dan keluaran g akan
TINGGI. Keluaran ini dibekalkan kepada kaki katod LED. Oleh
kerana kaki anod LED telah dibekalkan + 5V, maka ruas abcdef
akan diON kan dan ruas g diOFFkan. Jika kita rujuk kembali pada
rajah 1.8 (b) maka paparan 0 telah terhasil.
14
d
a
b
ce
f g
(a)
(b
Rajah 1.8 : Paparan Tujuh Ruas
DesimalMASUKANKELUARANDCBAabcdefg0LLLLONONONONONONOFF1L
LLHOFFONONOFFOFFOFFOFF2LLHLONONOFFONONOFFON3LLHHONONONONOF
FOFFON4LHLLOFFONONOFFOFFONON5LHLHONOFFONONOFFONON6LHHLONOFF
ONONONONON7LHHHONONONOFFOFFOFFOFF8HLLLONONONONONONON9HLLH
ONONONOFFOFFONON
L - LOGIK 0
H - LOGIK 1
Rajah 1.9 : Penyahkod paparan tujuh ruas

15. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.1 Nyatakan fungsi pengkod
1.2 Nyatakan jumlah talian masukan dan keluaran bagi pengkod desimal ke BCD
1.3 Lukiskan litar logik pengkod desimal ke BCD
1.4 Merujuk kepada litar logik yang dilukis dalam soalan 1.3, nyatakan kod BCD
yang terhasil apabila butang 5 dan 7 ditekan serentak.
1.5 Nyatakan fungsi penyahkod
1.6 Lukiskan litar logik penyahkod 1 dari 4 ( 2 ke 4 talian).
1.7 Adakah keluaran 7442 aktif rendah atau tinggi.
15
AKTIVITI 1A

16. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.8 Merujuk kepada rajah 1.5 nyatakan keluaran yang aktif apabila masukan
binari ialah 1001.
1.9 Nyatakan dua contoh kegunaan penyahkod binari ke desimal yang anda
ketahui.
1.10 Nyatakan ruas pada paparan tujuh ruas yang perlu menyalakan sekiranya
nombor lapan (8) hendak dipaparkan.
1.11 Merujuk kepada rajah 1.9, nyatakan kod BCD yang perlu diberikan jika
nombor tujuh (7) ingin dipaparkan.
1.1 Rujuk halaman 3
1.2 10 talian masukan dan 4 talian keluaran
1.3 Rujuk halaman 4
1.4 0111
16
MAKLUM BALAS 1A

17. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.5 Rujuk halaman 6
1.6 Rujuk halaman 7
1.7 Aktif rendah
1.8 Keluaran 9
1.9 Sistem I/O komputer
1.10 Nyatakan ruas pada paparan tujuh ruas yang perlu menyalakan sekiranya
nombor lapan (8) hendak dipaparkan.
1.11 Merujuk kepada rajah 1.9, nyatakan kod BCD yang perlu diberikan jika
nombor tujuh (7) ingin dipaparkan.
1.3 PEMULTIPLEKS DAN PENYAHMULTIPLEKS
Dalam sistem digital, penghantaran data jarak jauh akan dihantar melalui
talian talifon atau kabel. Jika data dihantar secara selari (parallel) iaitu
kesemua bit data dihantar serentak maka kos dan saiz kabel akan mahal dan
besar. Dengan itu data akan dihantar melalui single wire iaitu dalam bentuk
sesiri (serial). Data ini kemudiannya akan ditukarkan kebentuk selari apabila
tiba ke distinasinya.
Rajah 1.10 menunjukkan pemultipkes dan penyahmultipleks digunakan
apabila data dari banyak punca hendak dihantar melalui satu talian ke lain-
lain distinasi dan kemudian ia akan diagihkan kepada distinasinya.
17
A
B
C
D
A
B
C
D
Rajah 1.10 : Penghantaran data secara siri menggunakan
Pemultipleks dan Penyahmulripleks
Pemultipkes Penyahmultipkes
Masukan
Selari
Data siri
Keluaran
selari

18. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Untuk lebih jelas mari kita melihat rajah 1.11. Rajah ini menunjukkan data
digital daripada tiga buah komputer dihantar melalui satu talian kepada tiga
buah komputer yang berada dilokasi yang jauh.
Rajah ini menunjukkan data binari daripada komputer A dihantar ke talian
keluaran dalam tempoh masa t1 dan dihantar secara siri ke penyahmultipleks
yang bersambung dengan komputer D. Kemudian, dalam tempoh t2,
pemultipleks akan menerima masukan data dari komputer B dan
penyahmultipleks kemudian akan menyambung data ini ke komputer E.
Seterusnya dalam tempoh t3, pemultipleks akan menerima data dari
komputer C dan penyahmultipleks kemudian akan menyambung data ini ke
komputer komputer F.
Secara ringkasnya dalam tempoh masa pertama komputer A menghantar
data ke komputer D. Dalam tempoh masa kedua, komputer B menghantar
data ke komputer E dan komputer C menghantar data ke komputer F dalam
tempoh masa ketiga.
18
t3
t2
t1
t3
t2
t1
MUX
A
B
C
DEMUX
F
E
D
Rajah 1.11 : Ilustrasi penggunaan pemultipleks dan penyahmultipleks

19. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.3.1 Pemultipleks (Multiplexers)
Pemultipleks ialah satu alat yang membenarkan maklumat digital
daripada beberapa punca dihantar melalui satu talian
penghantaran. Iaitu terdapat beberapa masukan (input) dan hanya
satu talian keluaran (talian penghantaran). Pemultipleks juga
dikenali sebagai pemilih data (data selectors). Bagi
mengawal/memilih data masukan yang hendak dihantar maka satu
talian kawalan/talian pemilih digunakan. Sekiranya litar mempunyai
n talian pemilih ,maka 2n
talian masukan terhasil.
.
19
MUX
2n
ke 1
2n
talian
masukan
Talian
keluaran
n talian pemilih
S e t e la h a n d a d id e d a h k a n
d e n g a n p e m u lt ip le k s d a n
p e n y a h m u lt ip le k s m a rila h k it a
m e n e ru sk a n p e m b e la ja ra n k it a
d e n g a n cu b a m e lih a t
p e m u lt ip le k s d a n
p e n y a h m u lt ip le k s d e n g a n le b ih
m e n d a la m .

20. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Contoh 1.3:
Jika pemultipleks mempunyai 2 talian pemilih maka, jumlah talian masukan ialah 4
(22
).
Rajah 1.12 menunjukkan litar logik pemultipleks 4 -ke- 1 talian. Litar
ini mengandungi 4 talian masukan (D0, D1, D2 dan D3), satu
keluaran dan dua talian pemilih (S1 dan S0). Talian pemilih akan
menentukan masukan manakah yang akan dihantar ke keluaran.
Sekiranya talian pemilih ialah 00 (S1=0,S0=0) maka data get AND
A akan enabled, manakala get-get lain (B, C dan D) akan disabled,
dengan itu keluaran data akan mengikut data masukan D0 (Y= D0).
Keluaran yang terpilih boleh ditunjukkan dalam jadual 1.4.
20
D0
D1
D2
D3
S1 S0
Talian
keluaran
2 talian pemilih
22
talian
masukan
Keluaran
Data
Masukan
data
D3
D2
D1
Y
D0
Talian Pemilih
S1 S0
Rajah 1.12 : Litar asas pemultipleks 4 ke 1 talian
A
B
C
D

21. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Setelah anda memahami konsep asas pemultipleks, mungkin anda
tertanya-tanya dimanakah litar ini boleh digunakan. Baiklah,
pemultipleks boleh digunakan sebagai penukar data selari-ke-siri.
Penukar data selari-ke-siri ialah suatu litar yang akan menukarkan
data masukan selari ke data keluaran siri. Seperti yang kita ketahui
data binari boleh dihantar samada secara selari atau siri diantara
dua litar digital. Walaupun begitu dalam penghantaran data jarak
jauh, data binari akan dihantar secara siri. Meskipun kelajuan
penghantaran data adalah lambat, tetapi ia menjimatkan kos.
Dengan itu data selari (contoh data dari sistem komputer) perlu
ditukar ke siri sebelum dihantar kedistinasinya. Dalam sistem digital
penghantaran data secara selari akan digunakan apabila kelajuan
penghantaran data diutamakan.
Rajah 1.13 menunjukkan lC 74151 (One-of-Eight Data
Multiplexer/Selector) digunakan sebagai penukar data selari-ke-siri.
Rajah ini menunjukkan perbezaan diantara dua format data, dimana
ia akan menukarkan data masukan 8-bit selari ke data keluaran 8-
bit siri. Susunan data yang akan dihantar keluar bergantung kepada
kod binari yang diterima oleh talian pemilih (A, B dan C). Keadaan
talian pemilih akan ditentukan oleh isyarat yang dihantar oleh litar
pembilang binari 3 bit (0 – 7).
21
Jadual 1.4: Jadual kebenaran Pemultipleks 4 talian -ke- 1 talian
Talian pemilihKeluaranS1S0(Y)00Y =
D001Y = D110Y = D211Y = D3
D0
D1
D2
D3
74151
D4
D5
D6
D7 A B C
D0 = 1
D1 = 0
D2 = 0
D3 = 1
D4 = 0
D5 = 1
D6 = 1
D7 = 0
Data
Masukan
Selari
Data
Keluaran Siri
Y = 0110 1001
Pembilang
0 - 7
Denyut
Jam
Talian Pemilih
(A, B dan C)
Rajah 1.13 : Penggunaan : Penukar Data Selari-ke-Siri

22. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.3.2 Penyahmultipleks (Demultiplexers)
Penyahmultipleks adalah berlawanan daripada pemultipleks. Ia
berfungsi bagi menerima data melalui satu talian penghantaran
(sesiri) dan kemudian mengagihkannya kepada salah satu daripada
beberapa talian keluaran. Seperti mana pemultipleks,
penyahmultipleks juga mempunyai talian pemilih yang berfungsi
bagi mengawal penghantaran data. Jika penyahmultipleks
mempunyai n talian pemilih maka talian keluarannya ialah 2n
.
Contoh 1.4:
Jika penyamultipleks mempunyai 2 talian pemilih maka, jumlah talian keluaran ialah
4 (22
).
22
DEMUX
1 ke 2n
Talian
masukan
n talian pemilih
Talian
keluaran
D0
D1
D2
D3
S1 S0
Talian
masukan
4 Talian
keluaran
2 talian pemilih

23. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
Rajah 1.14 menunjukkan litar penyahmultipleks 1 talian-ke-4 talian.
Semua masukan data melalui get AND. Dua suis pemilih akan
memastikan hanya satu get sahaja enable pada satu-satu masa dan
data masukan akan dihantar ke talian keluaran yang terpilih.
Keadaan talian pemlih dan talian keluaran yang terpilih ditunjukkan
seperti jadual 1.5.
Adakah anda masih ingat penyahkod BCD ke desimal (IC 7442)
yang telah kita bincang sebelum ini. IC 7442 selain berfungsi
sebagai penyahkod juga boleh digunakan sebagai
penyahmultipleks. Rajah 1.15 menunjukkan 7442 berfungsi sebagai
penyahmultipleks dimana masukan A, B dan C digunakan sebagai
talian pemilih dan masukan D sebagai talian masukan. Walaupun
7442 mempunyai sepuluh (0-9) talian keluaran tetapi hanya lapan
23
Jadual 1.5: Jadual kebenaran Penyahmultipleks 1 talian -ke- 4 talian
Talian pemilihKeluaran yang
dipilihS1S0D0D1D2D3001000010100100010
110001
Data
Masukan
D0
D1
D2
D3
S0 (SW1)
S1 (SW2)
Rajah 1.14: Litar Asas penyahmultipleks 1talian-ke-4 talian

24. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
(0-7) digunakan. Dengan itu 7442 akan berfungsi sebagai
penyahmultipleks 1 talian-ke-8 talian.
Sekiranya pemultipleks boleh digunakan sebagai penukar data
selari ke siri, penyahmultipleks pula digunakan sebagai penukar
data siri ke selari.
24
7442
1
2
3
15 4
14 5
6
7
8
12
0
1
2
3
4
5
6
7
A
B
C
D
Talian
pemili
h
Talian
Masukan
Talian
keluaran
Rajah 1.15 : Penyahkod 7442 sebagai penyahmultipleks

25. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.12 Nyatakan fungsi pemultipleks dan penyahmultipleks.
1.13 Nyatakan jumlah talian pemilih bagi pemultipleks 16 talian-ke- 1 talian.
1.14 Dalam penghantaran data jarak jauh, kaedah manakah yang sering
digunakan dan kenapa ?.
1.15 Merujuk rajah 1.12 nyatakan keluaran Y jika talian pemilih S1=1 dan S0=0.
1.16 Lukiskan litar asas penyahmultipleks 1 talian-ke-4 talian
25
AKTIVITI 1B

26. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1.12 Rujuk halaman 19 dan halaman 22
1.13 4 talian pemilih
1.14 Kaedah penghantarn siri, ini kerana ia menjimatkan masa
1.15 Y = D2
1.16 Rujuk halaman 24
26
PENILAIAN KENDIRI
MAKLUM BALAS 1B

27. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/
1. Dua suis A dan B digunakan untuk mengawal 4 lampu berasingan. Hanya satu
lampu akan menyala pada sesuatu masa bergantung kepada masukan suis.
Lukiskan litar logik dan jadual kebenaran yang setara yang menunjukkan alat
penukaran yang boleh digunakan untuk tujuan kawalan lampu-lampu tersebut.
2. Lukiskan litar pengkod dan penyahkod yang berupaya mengawal 4 peranti
elektronik apabila kombinasi 2 nombor berikut diberikan.
Kombinasi
Nombor
Peranti
Elektronik
1 dan 3 A
3 dan 6 B
8 dan 1 C
9 dan 4 D
3. Lukiskan gelombang keluaran bagi pemultipleks 4 talian-ke-1 talian jika
masukan talian pemilih mengikut rajah masa S3.
27
MAKLUMBALAS
S0
S1

28. LITAR PENGENDALIAN DATA E2002/1/28
JAWAPAN ?
RUJUK
PENSYARAH ANDA