1. ԱՆՊԱՏԵՀ ԱՆԿԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆ
19 MAY
ԴԵՐԵՆԻԿ ԴԵՄԻՐՃՅԱՆԻ ՆԱՄԱԿԸ ՎԱՀԱՆ ԹՈԹՈՎԵՆՑԻՆ`
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՄԱՀՎԱՆ ԱՌԻԹՈՎ
15 ապրիլ, 1923, Թիֆլիս
Սիրելի Վահան,
Այսօր տխուր օրերից մեկն է, որովհետև այնքան տխուր չէ, որ պիտի լիներ այս` Օհաննեսի թաղման օրը, որովհետև ես նրան ավելի առաջ եմ
թաղել իմ սրտում: Չմեռավ Օհաննեսը- մեռավ մարդը իմ սրտում, մեռավ հավատը դեպի մարդը: Եվ նա եղավ պատճառը: Ինձ համար ավելի մեծ
վիշտ է այն հանգամանքը , որ նա մենակ մեռավ, լքված` իր բազմաթիվ բարեկամներից: Վերջին օրերը մի անհայտ ռուս բժիշկ այցելել է նրան և
բերել մի ինչ-որ րոպեական թեթևանցնող դեղ` նրա տանջված ճակատին քսելու: Օհաննեսը նրան չէր կանչել, և հայտնի չէ, թե որտեղից էր նա
եկել մոտը: Օհաննեսը զգացված համբուրել էր բժշկին և ասել.«Ահա ինչ է նշանակում մարդ»: Բժիշկը պատասխանել է.«Ոչինչ բան է մարդը»:
Ասել է` մարդու ծարավի Օհաննեսը մարդու էր սպասում իր կյանքի վերջին օրերին:
Ինչ բան է սա. ողբերգական թյուրիմացությո՞ւն , թե՞ զղջումն: Ոչ. Օհաննեսը մի բանի զղջաց` իր կյանքն ու առողջությունը վատնելուց (և
իրավունք ուներ). դա մի ողբերգական թյուրիմացություն էր: Մարդիկ շատ չկան, բայց կան, և եթե նա շուրջը նայեր, եթե նա մի կողմ թողներ իր
մեծաղմուկ կյանքի հիմարությունները, եթե նա իր աուդենցիաների , տնահանդեսների ու պալատական ժխորի և կեղծիքների մշուշի մեջ աչքը
դարձներ իր շուրջը, լավ է ասել` դռան շեմքը, անշուշտ, կնկատեր մի քանի մարդու, որոնք թույլ չէին տալ, որ մի անհայտ բժիշկ րոպեական
հեշտացնող դեղով ամոքեր նրա անխուսափելի մահը:
Օհաննեսի մեջ ամեն բան կար, բացի կուլտուրականությունից: Նա սիրեց հանդիսավորությունը , «հասարակականությունը », սիրեց ամենքին և
ամեն ինչ և Պարոնյանի ասածը հաստատեց. «Ամենքին բարեկամը և ոչ մեկի բարեկամն է»:
«Երբ ամենքը բարեկամ են, և ոչ մեկը բարեկամ է»,- կասեի ես: Եթե նա մարդու կարիք էր զգում, կգտներ , բայց նա որոնեց մարդկանց բազմություն
և սայթաքեց:
Էհ, Վահան, թողնեմ այս տխուր դամբանականը: Եթե իմ մեջ մեռավ հավատը դեպի մարդը, դեռ չի մեռել հավատն ինքը: Ապրենք և որոնենք նոր
մարդուն, որ «ամեն ինչ» է և «ոչինչ»…