1. Kadare, 73 vjeç, i konsideruarsieseistidhepoetikryesor i vendittëtij, jetoinëperiudhënkomunistenëShqipëri
duke luftuartotalitarizmin me shkrimet e veta.Pak pas rrëzimittërregjimittëEnverHoxhësmë 1990,
KadarekërkoiazilpolitiknëFrancë.
Ndonëseroli i tijnëkulturënshqiptareështë i pamohueshëmdheshumica e
shqiptarëvejanëkrenarëpërarritjetletraretëKadaresë, disablogerë sot
pasqyrojnënjëmospërputhjemëtëgjerëfilozofikenëlidhje me atëqëshprehçmimi i fundit. Ata
nukjanëdakordmë se kyçmimvlerësonkulturënshqiptare,
promovonvendinapovetëmtheksonaftësinëletraretëKadaresë.
Njërast i veçantë, ditëlindja e 75-të e shkrimtarittëmadh, ështëmotiviqënabënbashkënëkëtëinstitucion,
tempulltëdijesdhekulturëskombëtare, përtëkremtuardhevlerësuarpersonalitetindheveprën e
njëprejpersonalitetevemëtërëndësishmetëletërsisëshqipetëtëgjithakohërave, Ismail Kadaresë.
Vepra e Ismail Kadaresëzëpadyshimnjëhapësirëtërëndësishmenëkorpusin e
gjerëtëkrijimtarisëletrarenëShqipëri, Ballkan, Evropë e mëgjerë. Emri i Kadaresëspikatinëbotën e
letraveshqiptaredheatëevropianeqenëfillimet e krijimtarisësëtij, veçanërishtkurbotoiromanin e
tijtëparëGjenerali i UshtrisësëVdekur, roman i cilipërngaveçoritë e stilit, këndvështrimi, dhefryma e
kompozimitqë e përshkon, datonnjëetapëtërëndësishmenëzhvillimet e prozësromanoreshqiptare pas
LuftëssëDytëBotërore.
Me botimin e romanitGjenerali i ushtrisësëvdekur, Kadarejandikoidrejtpërsëdrejtinëdevijiminngaideologjia
e realizmit socialist,
njëideologjiqeformësohejnëshërbimtëinteresavetëasajshtresetëshoqërisëqësundonteShqipërinë e
pasluftës.Me këtëvepërKadarejatejkaloikonturetqësistemitotalitarkishtekrijuarnë art dheletërsi.
Sot, Kadarejadhevepra e tij, nëtërësinë e saj, përbëjnë
njëdukuriletrare.Personazhet e vepravetëtijendennëspiralet e njërealitetiqënisngakohëtfaraonike,
vijonnëperiudhënantike, atëbizantine, mëtej me sundimin e PerandorisëOsmane, Luftën e
ParëdheatëtëDytëBotërore, vendosjen e sistemitkomunist e derinëditëttona. Pra,
nëpërmjetpenëssëKadaresë, lexuesidepërton hap pas hapinëzanafillën e historisënjerëzore, nëluftrat,
pëpjekjetpërmbijetesë, komplotet e ndryshmekundrejtpushtetitdhenësfidat e përballjes me vetveten.
Nëmbylljeunë do tëthoja se, kulturaevropianedheajobotërore, nukmundtëquhet e
plotënësenukkabrendasajkontributin e kulturaveqëvijnëngavendet me njënumërtëkufizuartëpopullsisë.
Kohaponadëshmon se termikulturatëvoglaapokulturatëmëdhapo i përkettëshkuarës. Sot
Shqipëriadheshqiptarët, ndjehenmirë me vlerat e
pasurakulturoredheshpirtëroreqëpërcjellnëgjuhëdhenëkulturatëndryshme, vepra e shkrimtarittëmirënjohur
Ismail Kadare, i cilitashmëështëshndërruarnënjëmonumettëgjallëtëkulturëssonëkombëtare.