1. TOC quot;
1-3quot;
1. Onderwerpsverkenning PAGEREF _Toc280523819 3<br />1.1. Referentie PAGEREF _Toc280523820 3<br />1.2. Synthese PAGEREF _Toc280523821 3<br />1.3. Context PAGEREF _Toc280523822 5<br />1.4. Auteurs PAGEREF _Toc280523823 5<br />1.5. Structuur PAGEREF _Toc280523824 6<br />1.6. Specialisten PAGEREF _Toc280523825 6<br />1.7. Organisaties PAGEREF _Toc280523826 6<br />1.8. Woordverklaring PAGEREF _Toc280523827 7<br />1.9. Interessante bronnen………………………………………………………………..………………………………………………8<br />2. Voorstelling PAGEREF _Toc280523828 9<br />3. Organisatie PAGEREF _Toc280523829 10<br />4.Bronnen PAGEREF _Toc280523830 11<br />4.1. Eigen bronnen PAGEREF _Toc280523831 11<br />4.2. Andere PAGEREF _Toc280523832 13<br />5. Excel-opdrachten PAGEREF _Toc280523833 15<br />5.1. Soorten bronnen PAGEREF _Toc280523834 15<br />5.2. Jaartal bronnen PAGEREF _Toc280523835 16<br />5.3. Statistieken PAGEREF _Toc280523836 16<br />6. Besluit PAGEREF _Toc280523843 20<br />Onderwerpsverkenning<br />Artikel: ‘ eetgewoonten en eetstoornissen in historisch perspectief’<br />Referentie<br />Brigitte Rys. Eetgewoonten en eetstoornissen in historisch perspectief. RoSa, rol en samenleving vzw. RoSa-factsheets nr. 44. December 2005.<br />Synthese <br />Zelfverhongering<br />In folklore en religie, politiek en cultuur<br />Vroeger werd zelfverhongering niet opgevat als een ziekte, maar eerder als volksvermaak (om geld in het laatje te brengen) en als fenomeen van de ‘wondermeisjes’. Ze dachten dat deze meisjes konden leven door niet te eten, maar in de 18de eeuw ontdekte men dat dit bedrog was en een vorm is van ziekelijke aandachttrekkerij.<br />De mensen zagen vroeger dat honger lijden een middel is om dromen, visioenen en openbaringen te krijgen (bv. Christendom: de vasten). Het werd een teken van wroeging over je zonden.<br />De zelfverhongering komt vooral bij vrouwen voor, ook in de middeleeuwen. In de middeleeuwen waren er ‘vastenheiligen’, dit zijn vrouwen die voedsel weigeren als vorm van boetedoening om een deel te hebben van het lijden van Christus.<br />De motieven en motivaties veranderden door de jaren heen, vooral door de medische wetenschap.<br />Vroeger was er dus geen obsessie voor gewicht of lichaamsvormen, dit is een fenomeen van de 20ste eeuw, ook wel de afslankcultuur genoemd. Deze cultuur is begonnen na WOII. Dit kwam vooral door de nieuwe technieken voor gewichtsverlies en de ‘gezonde voeding’ hype.<br />Nu hongeren mensen zich ook vrijwillig uit als doeltreffend politiek wapen, denk maar aan de hongerstaking.<br />Medische wetenschap<br />Er leden een aantal dochters van beroemde vaders (bv. Margot Einstein, Hernietta Darwin, Eleanore Marx, Anna Freud, Indira Ghandi, …) aan ziekten met symptomen als extreme vermagering, depressie en gestoorde eetpatronen. Die vaders hadden een belangstelling voor de zelfverhongering van jonge vrouwen als ziektebeeld.<br />In 1689 schreef een Britse arts een opmerkelijke gevalsbeschrijving over tuberculose waarin hij het ziektebeeld als ‘zenuwtering’ omschreef. Zijn observaties kloppen met de symptomen van het hedendaagse anorexia. Die observaties werden echter niet opgepikt door tijdsgenoten en raakten vergeten.<br />In de 18de en 19de eeuw kreeg de ziekte nog verschillende benamingen (bv chlorose of bleekzucht).<br />In de 2de helft van de 19de eeuw verschenen de eerste beschrijvingen van anorexia, maar het obsessieve streven naar slankheid werd nog niet vernoemd.<br />In 1859 beschreef een Amerikaanse arts een vorm van voedselweigering door krankzinnigen, vooral bij een bijzonder type bij vermagerde pubermeisjes uit hogere kringen, die voedsel weigerden voor aandacht. De enige oplossingen volgens hem waren hospitalisatie en dwangvoeding.<br />In 1860 had een Franse Clinicus in zijn privégesticht jonge vrouwen die last hadden van een pijnlijke spijsvertering en een afkeer van eten. Zijn oplossing was om de patiënten uit hun gezin te halen, geleidelijke voedselinname doen toenemen en desnoods dwangvoeding te gebruiken.<br />In het eind van de 19de eeuw kan er pas gesproken worden over anorexia nervosa. Dit mede door Gull en Lasègue.<br />Lasègue publiceerde in 1873 een artikel over ‘anorexie hystérique’ en Gull hield een lezing onder de nieuwe benaming anorexia nervosa. De kenmerken van toen voor anorexia nervosa zijn nog altijd dezelfde als die van nu:<br />Overwegend bij jonge vrouwen tussen 15 en 20 jaar<br />Sterke vermagering door sterk verminderde voedselinname<br />Constipatie en wegblijven van menstruatie<br />Bewegingsdrang<br />Gebrek aan ziektebesef<br />Hardnekkige weerstand tegen behandeling<br />Geen lichamelijke oorzaken voor de symptomen<br />Psychologie en sociologie<br />In 1940 werd anorexia herontdekt als een psychische aandoening onder invloed van de psychoanalyse en de psychosomatische geneeskunde. Als behandeling was er hypnose en psychoanalyse.<br />In 1960 werd op basis van egopsychologie betoogd dat anorexia nervosa te maken heeft met een gebrekkige identiteits- en autonomieontwikkeling.<br />In 1970 werd ook gedragstherapie toegepast: gewenst eetgedrag belonen.<br />In 1980 ontstond de visie dat anorexia nervosa een complex probleem is waarbij biologische, psychologische, sociale en maatschappelijke factoren elkaar onderling beïnvloeden, dan moet de therapie zowel rekening houden met de lichamelijke aspecten als de psychosociale facetten. <br />Ook werd toen de ziekte in verband gebracht met de westerse cultuur. Factoren:<br />Sociologen: veranderde houding tussen mensen<br />Toenemende disciplinering van het lichamelijke verantwoordelijke<br />Veranderde voedingsgewoonten<br />Civilisatie van eetgewoonten<br />Terugvak in archaïsche eetgewoonten<br />Garfinkel en Garner: 3 factoren die anorexia nervosa veroorzaken:<br />Voorbestemming:<br />Individueel niveau<br />Gezinsniveau<br />Cultureel nivau<br />Triggers: stressfactoren die de eetstoornis uiteindelijk uitlokken<br />Bestendigende factoren: houden de eetstoornis tot stand<br />Overeten, obesitas en boulimia nervosa<br />Voorlopers<br />Boulimia: Griekse bous (os) en limos (honger): honger hebben als een os<br /> vroeger: hongersnood, flauwvallen van de honger<br />Vroeger was overgewicht een teken dat je rijk was, omdat je onbeperkt kon eten.<br />Het christendom keurde dit af, denk maar aan de 7de hoofdzonde: gulzigheid<br />Wetenschappers<br />18de eeuw: 7tal vormen van boulimia die in verband gebracht werden met afwijkingen van de spijsvertering (dit dacht men tot ver in de 20ste eeuw). <br />Geleidelijk worden ook de psychologische factoren mee in rekening gebracht.<br />In de 19de eeuw sprak men niet van boulimia nervosa met eetbuien en zeker al niet met overgeven, het was niet iets wat zelf opgewekt werd.<br />In de eerste helft van de 20ste eeuw doken de eerste beschrijvingen van een ziektebeeld op, in de tweede heft van de 20ste eeuw besefte men dat ook psychosociale factoren en biologische aanleg (obesitas-gen) van belang waren. Toen werd de stoornis tot de somatische geneeskunde gerekend.<br />1996: hyperoraxia, door een Berlijnse hoogleraar psychiatrie: eetbuien afwisselend met vasten, patiënten benijden slanke vrouwen. Ook het autoagressieve, impulsieve en verslavende karakter benadrukte hij.<br />Vanaf 1970 introduceerde een Britse psychiater de term boulimia nervosa.<br />In 1980: dietary chaos syndrome:<br />Ernstig verstoord eetpatroon: boulimie, zelfopgewekt braken, misbruik van laxeermiddelen<br />Obsessie met eten en soms met lichaamsgewicht<br />Lichaamsgewicht dat varieert binnen of boven normale grenzen<br />Eetbui-stoornis is een vorm van boulimie zonder gebruik van purgeertechnieken, gepaard met gewichtsstijging en zwaarlijvigheid.<br />Obesitas werkterrein voor psychiaters?<br />Een feministische kijk op eetstoornissen<br />Feministen over eetstoornissen:<br />Ongelijke positie van de vrouw in de samenleving<br />Tirannie van het ideale lichaamsbeeld<br />Nieuwe religie<br />Lichaamsgewicht werd de nieuwe maatstaf van deugdzaamheid<br />Vrouwen worden beloond met:<br />Maatschappelijk respect<br />Algemeen erkende schoonheid<br />Professioneel succes<br />Deugd wordt uitgedrukt in cijfers, kledingmaten en lichaamsgewicht.<br />Schuldgevoel voor wie faalt en dus zondigt schuldgevoel voor vrouwen over hun lichaam.<br />Eetstoornissen leiden tot:<br />Sociaal isolement<br />Passiviteit<br />Uitputting<br />Emotionaliteit<br />Angst<br />Laag zelfbeeld<br />Terwijl de vrouwenbeweging de vrouw precies moed en zelfvertrouwen geeft en een gevoel van kracht.<br />Eetgedrag en lichaamsgewicht in de huidige samenleving<br />Industrialisatie houding tegenover voedsel veranderd moeilijker identificeren met wat we eten.<br />Ritme van ons eetpatroon is omgegooid.<br />Nieuwe houvast zoeken in fancy kooktrends, voedselsektarisme en modieuze dieten.<br />BMI (Body Mass Index)<br />Context<br />Het artikel komt uit een factsheet 44 (dec. 2005) van Rosa, rol en samenleving. Het is een Belgisch feministisch documentatiecentrum. De tekst is samengesteld door Brigitte Rys.<br />Auteurs<br />Brigitte Rys<br />Brigitte Rys is stafmedewerkster bij RoSa (Rol en Samenleving). RoSa houdt zich bezig met politieke en economische thema’s, evenals thema’s over gelijke kansen, Feminisme & Vrouwenbeweging.<br />Ze schrijft diverse soorten publicaties, zoals:<br />Interviews<br />RoSa Verslagen: informatie weer die RoSa-medewerkers bijeensprokkelden op studiedagen, symposia en persconferenties.<br />RoSa-factsheets:positie van de vrouw in Vlaanderen te schetsen. RoSa is sinds 1978 in Vlaanderen hét adres voor informatie en documentatie over gelijke kansen, emancipatie en vrouwenstudies in binnen- en buitenland.<br />Hieronder vind je nog enkele publicaties van Brigitte Rys:<br />Vrouwelijke wetenschappers & industriële research<br />Hoe vrouwelijk is armoede in België en Vlaanderen?<br />Gendergelijkheid bij de Belgische strijdkrachten interview met Sonja Kimps door Mieke Maerten en Brigitte Rys<br />Van kampioen in wiskunde naar kampioen in gelijke kansen. Interview met Onderwijsminister Vandenbroucke - Brigitte Rys & Chris Zwaenepoel<br />Gender en klimaat wereldwijd - Brigitte Rys<br />Structuur<br />De tekst is gestructureerd en logisch opgebouwd.<br />Eerst heb je een korte inleiding over RoSa, waar die organisatie voor staat.<br />Daarna heb je een korte inleiding over de tekst.<br />Er zijn dan hoofdstukken die nogmaals onderverdeeld zijn in tussentitels.<br />In de tekst zelf zijn er ook voetnoten, die in de tekst weergegeven worden door middel van cijfers en nog op de pagina zelf staan de voetnoten.<br />Structuur:<br />Eetgewoonten en eetstoornissen in historisch perspectief<br />Inleiding<br /> Zelfverhongering<br />In folklore en religie, politiek en cultuur<br />Medische wetenschap<br />Psychologie en sociologie<br />Overeten, obesitas en boulimia nervosa<br />Voorlopers<br />Wetenschappers<br />Een feministische kijk op eetstoornissen<br />Eetgedrag en lichaamsgewicht in de huidige samenleving<br />Literatuur<br />Online info<br />Specialisten<br />Walter Vandereycken<br />E-mail: walter.vandereycken@ppw.kuleuven.be <br />Eenheid: Klinische Psychologie<br />Adres: Kliniek Alexianen, Liefdestraat 10, 3300 Tienen<br />BelgiëTel:+32 16 807511<br />Fax:+32 16 821308<br />Adres:Tiensestraat 102 - bus 3720, 3000 Leuven, België<br />Richard Morton<br />William Stout Chipley<br />Louis-Victor Marcé<br />Ernest-Charles Lasègue<br />Sir William Withey Gull<br />Mara Selvini Palazzoli<br />Hilde Bruch<br />Christian Lafeber<br />Michel Foucault<br />C. Fischler<br />Mennell<br />Ludwig Binswanger<br />HorstnUlfert Ziolko<br />Gerald Russell<br />Robert Palmer<br />Naomi Wolf<br />Tatjana van Strien is een Nederlandse doctor in de psychologie, verbonden aan de Radboud Universiteit en de auteur van het boek ‘De Afslankmythe’. Van Strien studeerde persoonlijkheidspsychologie te Groningen. Nadat ze een tijd als wetenschappelijk medewerker werkte aan de Universiteit Leiden, verrichtte ze te Wageningen onderzoek naar overgewicht, wat in 1986 leidde tot een proefschrift over eetgedrag en persoonlijkheidskenmerken. In dit kader werkte ze ook mee aan de internationaal befaamde Nederlandse vragenlijst voor eetstoornissen. Sinds 1986 werkt van Strien bij de Vakgroep Klinische psychologie van de Radboud Universiteit te Nijmegen, waar ze in 2000 werd benoemd tot hoofddocent<br />Els van den Heuvel<br />Werkgever in België: Brasschaat AZ klina<br />Functie: verpleegkundige A1<br />Specialisatie: Orthopedie<br />Organisaties<br />Zeepreventorium De Haan<br />AB-BN vzw<br /> Woordverklaring<br />Connotatie: de met een woord verbonden voorstellingen buiten de eigenlijke betekenis<br />Fact sheet: blad met kerngegevens, bv. ten behoeve van de pers<br />Scepticus: (1) iemand die geneigd is aan alles te twijfelen<br />(2)(filosofie) aanhanger van het scepticisme (richting in de wijsbegeerte die ervan uitgaat dat de mens niets met zekerheid kan weten)<br />Ethiek: praktische wijsbegeerte die zich bezighoudt met wat goed en kwaad is<br />Ascese: onthouding van alle zingenot uit religieuze overwegingen<br />Esthetiek: theorie en filosofie van de kunstvormen<br />Suffragette: voorvechtster van het vrouwenkiesrecht in victoriaans Engeland<br />Chlorose, bleekzucht: bloedarmoede<br />Diagnostisch: betr. hebbend op een diagnose<br />Psychosomatisch: betr. hebbend op lichaam en geest als geheel<br />Psychoanalyse: de psychiatrische geneeswijze, door S. Freud uitgewerkt, waarbij de psychiater tracht psychische stoornissen te genezen door het on- en onderbewuste van de patiënt bewust te maken<br />Fysiologie: leer van de normale levensverschijnselen van de dieren en planten<br />Cognitief: het vermogen tot kennen betreffend<br />Schranspartij: gelegenheid waarbij men overvloedig eet<br />Corpulent: dik, zwaarlijvig<br />Embonpoint: (eufemistisch) buikje<br />Adiposis: vetzucht<br />Internist: specialist voor inwendige ziekten<br />Purgeertechniek: laxeermiddel (middel dat de stoelgang bevordert)<br />Tirannie: heerschappij, gekenmerkt door geweld en willekeur<br />Machtswellust<br />Conformeren: gelijkvormig maken, naar iets inrichten<br />Desintegratie: het proces van uiteenvallen<br />Sektarisme: de neiging of het streven zich als sekte af te scheiden<br />Interessante bronnen<br />Walter Vandereycken, Greta Noordenbos (red.), Handboek eetstoornissen.<br />-Utrecht: De Tijdstroom, 2002.<br />Els Van den Heuvel, Anorexia nervosa: een samenspel tussen leken en deskundigen: de sociale representatie van het lichaam en de sociale constructie van de epidemie van eetstoornissen. – Tillburg: Tillburg University Press, 1998.<br />Hilde Bruch, Eating disorders: obesity, anorexia nervosa, and the person within. – New York:Basic books, 1973.<br />Christien lafeber, Anorexia Nervosa, Nederlandse Bibliotheek der Geneeskundige, Stafleu, 1971.<br />Menell, Stephen, Murcott, Anne and AnnekeH. Van Otterloo: The sociology of food: eating, diet and culture. London, Newbury Park, New Delhi, Sage Publications, 1992.<br />Horst Ulfert Ziolko. On the psychodynamics of compulsive eating and theft addiction (hyperorexia and cleptomania). Psychoter Psychosom. 1966; 14(3):226-36<br />Susan C. Wooley, Melanie A. Katzman, Patricia Fallon, Feminist perspectives on eating disorders. – New York; London: Guilford, 1994<br />Naomi Wolf, The beauty Myth: Images of beauty Are Used Against Oman, 1991, New York: Morrow.<br />Digitaal:<br />http://www.scuolamaraselvini.it/mainscuola.html<br />Voorstelling<br />Organisatie:<br />De vzw anorexia nervosa werd opgericht door mensen die de aandoening van dichtbij hadden meegemaakt. Op 10 oktober 1980 richtten enkele ouders waarvan de dochter de te kampen had met een eetstoornis de vzw op. <br />De vzw is een organisatie met zeer concrete doelstellingen die bijdragen tot de hulp aan anorexia patiënten. In eerste instantie is het doel van de vereniging “het bevorderen van de hulp aan personen die lijden aan Anorexia Nervosa en hun gezinsleden en het verstrekken van alle mogelijke informatie hierover”. In de praktijk manifesteert dit zich in enkele activiteiten die al jaren standhouden. Zo publiceert de vereniging al sinds de oprichting het driemaandelijks magazine “Antenna”. Ook ligt er een sterke nadruk op de doorverwijzing naar professionele hulp die zo essentieel is voor anorexia patiënten. Zo houdt de organisatie steeds een geüpdate lijst bij van professionele hulpverleners in Vlaanderen. Tot 2004 deed de organisatie dit enkel en alleen met dotaties van sympathiesanten en een geringe som lidgeld.<br />In december 2002 bekroonde de Koning Boudewijnstichting het project “Ouders voor ouders”, ingediend door professor Vandereycken in samenwerking met onze vereniging.In 2004 veranderde er echter veel voor de vzw. Door steun van de nationale loterij kon de vzw zich vestigen in het Inloophuis te Leuven. De naam was ondertussen ook verandert naar Vereniging Anorexia Nervosa – Boulimia Nervosa vzw.Tevens werd een affichecampagne opgestart waarbij 9000 affiches naar o.a. bibliotheken, huisartsen en andere gezondheidsdiensten werden verstuurd met hieraan gekoppeld een informatieve website. In maart 2007 werd er op de website ook een forum opgericht waar patiënten, ex-patiënten en hun omgeving terecht kunnen. De organisatie werd ondertussen ook versterkt door de toetreding van een halftijdse psychologe die de vrijwilligers moest coördineren en een administratieve werknemer. Ook kan de organisatie rekenen op een 15-tal vrijwilligers.<br />Bronnen<br />Eigen Bronnen<br />Vandereycken, W. en Noordenbos, G. (2002). Handboek Eetstoornissen. Utrecht: De Tijdstroom<br />Van den Heuvel, E. (1998). Anorexia Nervosa: een samenspel tussen leken en deskundigen: de sociale representatie van het lichaam en de sociale constructie van de epidemie van de eetstoornissen. Tilburg: Tilburg University Press<br />Bruch, H. (1973). Eating Disorders: obesity, anorexia nervosa, and the person within. New York: Basic Books.<br />Lafeber, C. (1971). Anorexia Nervosa. Stafleu: Nederlandse Bibliotheek der Geneeskunde.<br />Ulfert Ziolko, H. (1966). On the psychodynamics of compulsive eating and theft addiction. Psychother Psychosom<br />Wooley, S. (1994). Feminist perspectives on eating disorders. New York; London: Guilford<br />Wolf, N. (1991). The beauty myth: How Images of Beauty Are Used Against Women. New York: Morrow<br />Andere<br />Noordenbos, G. (1999). Preventie van eetstoornissen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum<br />Noordenbos, G. (1994). Tegengewicht geboden: Preventie van Anorexia en Boulimia Nervosa. Amsterdam: SWP<br />Doreleijers, Boer, Huisman, Vermeiren en de Haan (2008). Leerboek psychiatrie: kinderen en adolescenten. Utrecht: De Tijdstroom<br />Clijsen, Garenfeld, Kuipers, Van Loenen en van Piere (2008-2009). Leerboek Psychiatrie voor verpleegkundigen. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg<br />Stegeman, N.E. (2007). Voeding bij gezondheid en ziekte: handboek voor de gezondheidszorg. Groningen: Wolters Noordhoff<br />Hengeveld, M.W. (2006). Leerboek Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom<br />Hovens en Van Megen. (2006). Handboek Psychologische Psychiatrie.Utrecht: De Tijdstroom<br />Beckers, L. (2010, 13 oktober). Anorexia stopt niet op dertig. De Morgen, p.2.<br />Op De Beeck, G. (2010, 2 oktober). Kortsluiting van het lichaam. De Morgen, p.44.<br />Le Blanc, N. (2010, 27 maart). Met mindfulness naar een gezonder eetpatroon. De Morgen, p.55.<br />Leyman, D. (2010, 27 oktober). Amélie Nothomb & zwaarlijvigheid als body art. De Morgen, p.33.<br />Le Blanc, N. ( 2010, 16 januari). De nieuwste vorm van magerzucht heet pregorexia. De Morgen, p.64.<br />Calomme, K. (2010). Emotioneel eten onder de loep: Risicofactoren voor emotioneel eetgedrag in een normale populatie van 11- tot 17 jarigen ASO-, TSO-, BSO-studenten. Antwerpen: Lesius Hogeschool. Eindwerk Bachelor in de Toegepaste Psychologie.<br />Claeys, C. (2010). The Anorectic Behaviour Observation Scale (ABOS): plaats in het onderzoek bij eetstoornissen. Leuven: KU Leuven. Eindwerk Master in de Psychologie.<br />De Bock, I. (2010). Eetstoornissen en zwangerschap. Met bijzondere focus op hyperemesis gravidarum. Een literatuurstudie. Leuven: KU Leuven. Eindwerk Master in de Seksuologie<br />Jehaes, E. (2010). Nieuwe varianten van eetstoornissen. Literatuurstudie en exploratief onderzoek. Leuven: KU Leuven. Eindwerk Master in de Psychologie<br />Leyssen, E. (2010). Prevalentie en karakteristieken van eetgerelateerde problemen bij 7-11 jarigen. Antwerpen: Lesius Hogeschool. Eindwerk Bachelor in de Toegepaste Psychologie.<br />Excel-opdrachten<br />Soorten bronnen<br />Jaartal bronnen<br />