1. ‫دەۋىر ئىلكىتابلىرى-دەۋىر بىلوگى‬
‫ھازىرقى زامان ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكىنىڭ ىېتۈك ئۇستازى ـــ ئابدۇلھىمىت ىۇسۇف دامولل ھاجىم‬
‫ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى ئۇىغۇر مەدەنىىەت خەزىنىسىدىكى چاقناپ تۇرغان بىباھا گۆھەرلەرنىڭ بىرى. ئاشۇ‬
‫قىممەتلىك گۆھەرنى جاھانغا تونۇتۇش، راۋاجلندۇرۇش ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشقان، نەچچە‬
‫مىڭلغان شاگىرتلرنىڭ ئىلىمگە بولغان تەشنالىقىنى قاندۇرۇپ، ئۇلرنىڭ مىلىونلىغان بىمارلرنىڭ دەردىگە داۋا،‬
‫رەنجىگە شىپا بولۇشىغا تۈرتكە بولغان، ئۇىغۇر ئەدەبىىاتى، تۈركىي تىللر تەتقىقاتى ئۈچۈن زور تۆھپىلەرنى‬
‫قوشقان، ئۆزىنى ۋەتەن، خەلققە بېغىشلىغان، مەملىكەت ئىچى ۋە سىرتىغا تونۇلغان ۋەتەنپەرۋەر، خەلقپەرۋەر‬
‫تىلشۇناس، تارىخچى، ئەدىب، كامالەتكە ىەتكەن ئالىم ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل ھاجىمنى خەلق ھەرگىز‬
‫.»ئۇنتۇماىدۇ. »مەرھۇم ئالىمنىڭ شانلىق ئىش ـ ئىزلىرى مەڭگۈ خاتىرىلەشكە ۋە ئۆگىنىشكە ئەرزىىدۇ‬
‫بۇ ىىل بۇ مۆھتەرەم زاتتىن ئاىرىلغىنىمىزغا 21 ىىل بولدى. مەن ئالىمنىڭ ھاىات سەرگۈزەشتىلىرى، ئىجادىي‬
‫پائالىىەتلىرى جۈملىدىن ۋەتەنگە، خەلققە قوشقان تۆھپىلىرىنى ئەسلەپ، بىلگەنلىرىمنى كەڭ جامائەتچىلىك بىلەن‬
‫.ئورتاقلىشىش مەقسىتىدە بۇ ماقالىنى ىازدىم‬
‫ئابدۇلھېمىدىۇسۇف دامولل ھاجىم 9191 - ىىل 5 - ئاىدا قەدىمىي شەھەر خوتەندە ئوقۇمۇشلۇق،‬
‫مەرىپەتپەرۋەر تىۋىپ ىۇسۇف ئاخۇنۇم ئائىلىسىدە دۇنىاغا كەلگەن. ئۇ كىچىكىدىنل ناھاىىتى زېرەك ئىدى. ئۇ تۆت‬
‫ىاشقا كىرگەندە دادىسى ىۇسۇف ئاخۇنۇم ئۇنى غوجامكۆل بېشىدىكى دىنىي مەكتەپكە بېرىدۇ. ئۇ بۇ مەكتەپتە‬
‫بىر مەزگىل ئوقۇپ قۇرئان ساۋادى چىققاندىن كېىىن، قاراقاشقا بېرىپ ئوقۇىدۇ ۋە ئەرەب، پارىس تىللىرىنى‬
‫ئۆگىنىدۇ، روزى ئەمەت داموللمدىن ھۆسىنىخەت ىېزشنى ئۆگىنىدۇ. 3391 - ىىلى خوتەندە قۇرۇلغان‬
‫.دارېلئۇلۇمدا ئوقۇىدۇ‬
‫ىىلىغىچە شۇ ىەردىكى خەلقنىڭ تەلىپىگە بىنائەن خوتەن تەبرىزىم مەسجىدىدە خاتىپلىق قىلىدۇ. ئۇ - 9391 – 5391‬
‫.بوش ۋاقىت تاپسىل دادىسىدىن تىبابەتچىلىكنى زور قىزىقىش بىلەن ئۆگىنىدۇ‬

2. ‫ىىلغىچە ئۇ ھىندىستاندا ئوقۇپ ىۇقىرى ئۇنۋان ئالغان قاراقاشلىق مۇھەممەد نىىاز مەۋلىۋىدە - 6491 – 0491‬
‫ئوقۇىدۇ. 6491 – 9491 - ىىلىغىچە ئۆزىنىڭ ئەرەب، پارس تىلى جەھەتتىكى ئاساسىغا تاىىنىپ، دەسلەپتە تۈرك‬
‫تىلىنى ئۆگىنىدۇ، كېىىن ىونۇس ھاجىمدىن ئوردۇ تىلىنى ئۆگىنىدۇ. بۇ مەزگىلدە ئۇ ىەنە پارس تىل ـ ئەدەبىىاتى،‬
‫ئىسلم پەلسەپىسى، ئىلھىىەت پەلسەپىسىگە دائىر كلسسىك ئەدەبىىات ۋە دىنىي ئەسەرلەرنى ئۆگىنىدۇ. بولۇپمۇ‬
‫دۇنىاغا شەرقنىڭ مېتافىزىكى دەپ تونۇلغان مەۋلنە جاللىددىننىڭ ئالتە توملۇق ئەسىرى »مەسنىۋى شىرىپ« نى‬
‫قېتىرقىنىپ ئۆگىنىدۇ. فارابى، ئىبنى سىنا، مۇھەممەد غەززالى، موھىىددىن ئەرەبى قاتارلىق ئىسلم‬
‫پەىلسوپلىرىنىڭ كۆز قاراشلىرىنى شەرھلەىدۇ. ئەزەربەىجان شائىرى فۇزۇلىنىڭ ئەسەرلىرى ۋە ئىراننىڭ مەشھۇر‬
‫ئەدىبى شەىخ سەئىدنىڭ »گۈلىستان« ۋە »بوستان«، مەۋلنە شەمىسى تەبرىزىنىڭ »كۇللىىاتى تەبرىزى« قاتارلىق‬
‫ئەسەرلىرىنى قېتىرقىنىپ ئۆگىنىدۇ. ئەرەب ئوتتۇرا ئەسىر ئەدەبىىاتىغا دائىر ئەسەرلەردىن »ماقاماتى ھەرىرى،‬
‫.مۇتىنەببى« ناملىق ئەسەرلەرنى ئىجتىھات بىلەن ئۆگىنىدۇ‬
‫ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل ھاجىم 0591 ـ ىىلىدىن كېىىن خوتەندە ئېچىلغان تببىي خادىملرنى تەربىىىلەش‬
‫كۇرسىغا قاتنىشىدۇ، ئاندىن خوتەن شەھىرىدە قۇرۇلغان ئۇىغۇر تېبابەتچىلىك شىپاخانىسىدا ئىشلەىدۇ، كېىىن‬
‫ئىچكى كېسەللىكلەر بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى بولىدۇ. ئۇ بۇ جەرىاندا بىر تەرەپتىن كونكرېت خىزمەتلەرگە ىېتەكچىلىك‬
‫قىلسا، ىەنە بىر تەرەپتىن تىۋىپ تەربىىىلەشكە ئالھىدە ئەھمىىەت بېرىپ، 01 نەپەر ىاش تەربىىىلەپ ىېتىشتۇرۇپ،‬
‫ئەىنى چاغدىكى كېسەللىك كۆپ، تېببى خادىم كەمچىل بولۇشتەك قىىىنچىلىقنى ھەل قىلىش جەھەتتە زور‬
‫.تىرىشچانلىق كۆرسىتىدۇ‬
‫ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل ھاجىم ئۇىغۇر تېبابىتى ساھەسىدە ئۆگەنگۈچىلەر كۆپ، ماتېرىىال قىس‬
‫بولۇشتەك ئەھۋالنى ئۆزگەرتىش ئۈچۈن، ئۇزاق ۋاقىت جاپالىق ئىزدىنىپ، ئۆزىنىڭ داۋالش جەھەتتىكى ئەمەلىي‬
‫مەشغۇلت داۋامىدا ھاسىل قىلغان تەجرىبىلىرىگە ئاساسەن، ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى ساھەسىدە تۇنجى بولۇپ،‬
‫»ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكىدە كۆپ ئىشلىتىلىدىغان ىەككە دورىلر لۇغىتى« ناملىق كىتابنى ىېزىپ چىقىدۇ ھەمدە‬
‫كىتابتىكى خەنزۇچە، ئەرەبچە، ئىنگلىزچە، پارسچە، ئوردۇچە، روسچە ئاتالغۇلرغا ئىزاھات بېرىدۇ. ئۇنىڭ بۇ‬
‫ئەمگىكى 5591 - ىىلى ئاپتونوم راىونلۇق سەھىىە نازارىتى تەرىپىدىن ماددىي ۋە مەنىۋى مۇكاپاتلرغا ئېرىشىدۇ.‬
‫.ئۇ ئۆزىنىڭ جاپالىق مىھنىتى ئارقىلىق ئۇىغۇر تېبابىتى ئىلمىنىڭ قىممىتىنى ىەنە بىر بالداق ىۇقىرى كۆتۈرىدۇ‬

3. ‫ئەىنى چاغدا تىۋىپلىققا دائىر كىتابلرنىڭ كۆپىنچىسى پارس تىلىدا بولغاچقا، مۇكەممەل تىۋىپ ۋە ھېكىم بولۇش‬
‫ئۈچۈن پارس تىلىنى بىلىش زۆرۈر ئىدى. ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل ھاجىم بۇ زۆرۈرىىەتنى ھەل قىلىش‬
‫ئۈچۈن دەم ئېلىش ۋاقىتلىرىدىن پاىدىلىنىپ، كېچىنى كۈندۈزگە ئۇلپ، بىر ىىلغا ىەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە پارس‬
‫تىلى دەرسلىكىنى تۈزۈپ چىقىپ شاگىرتلرغا پارس تىلى ئۆگىتىدۇ. ئۇ ىەنە بىر قىسىم تىببىي ئىجتىمائىي ماقالىلەرنى‬
‫ىېزىپ گېزىت، ژۇرناللردا ئېلن قىلىدۇ. بۇنىڭ ئىچىدە ئۇنىڭ »شىنجاڭدىكى مەشھۇر قەبرىگاھلر« دېگەن‬
‫.ماقالىسى خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىنىپ »ۋېنخۇىباۋ« گېزىتىدە ئېلن قىلىنىدۇ‬
‫ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل ھاجىمنىڭ تېزل نام چىقىرىپ خەلق ئىچىدە ىۇقىرى ئابروىغا ئېرىشىشى بەزى‬
‫كىشىلەرنىڭ ھەسەتخۇرلۇقىنى قوزغاىدۇ. بۇ خىل كىشىلەرنىڭ تەلىىىگە 8591 - ىىلى ئىستىل تۈزىتىش ھەرىكىتى‬
‫باشلىنىدۇ. بىر قىسىم مەدەنىىەت ھەسەتخورلىرى بۇ پۇرسەتتىن پاىدىلىنىپ، بۇ ىېتۈك ئالىمغا زىىانكەشلىك قىلىشقا‬
‫باشلىدۇ. ھەرىكەت باشلىنىپ ئۇزۇن ئۆتمەىل ئالىم ئىستىل تۈزىتىش ھەرىكىتىنىڭ ئوبېىكتىغا ئاىلىنىپ قالىدۇ.‬
‫نەتىجىدە ئۇ بىر ىىلچە ئورۇنسىز، ناھەق كۈرەش قىلىنىدۇ. قارا نىىەتلەر ئالىمغا ىاشلرغا چەت ئەل تىلى ئۆگىتىپ‬
‫ئۇلرنى زەھەرلىدى، »ئوڭچى«، »ىەرلىك مىللەتچى« دېگەندەك بۆھتانلرنى چاپلىغان بولسىمۇ، لېكىن بۇ پاك‬
‫ئىنسانغا بۇ خىل تۆھمەتلەر ىۇقماىدۇ. بىر قىسىم ھەسەتخورلر باشقىچە بىر خىل تۇزاق قۇرۇپ، ئالىمغا خوتەننىڭ‬
‫ىېقىنقى زامان تارىخىنى ىېزىپ چىقىش ئىشىنى تاپشۇرىدۇ، ئۇ بۇ ئىشنى ئەۋلدلرغا پاىدىلىق ئىش ئىكەن دەپ‬
‫قاراپ، ھەر تەرەپلىمە ئىزدىنىپ، خوتەننىڭ ىېقىنقى زامان تارىخىنى چىن، مۇكەممەل ىېزىپ چىقىدۇ. ئەپسۇسكى‬
‫ئاىرىم تۇزاقچىلر بىراقل ئۆزگىرىپ، ئالىمغا »33 - ىىلىدىكى ئەكسىلئىنقىلبىي ھەرىكەتنىڭ نەق شېرىكى‬
‫ئىكەنسەن« دېگەن بەدنامنى چاپلىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئالىم قولغا ئېلىنىدۇ. تۈرمىدىكى ئېغىر جىسمانىي ئەمگەك،‬
‫قەبىھ قىىناشلر ۋە غورىگىل تاماقلر ئالىمنى بىر تېرە، بىر ئۇستىخان قىلىپ قوىىدۇ، لېكىن ئالىم تۈرمىدىكى‬
‫كۈنلىرىنى ئۈمىدۋارلىق ئىچىدە ئۆتكۈزىدۇ. ئالىم تۈرمىدە مەھبۇسلرنىڭ كېسىلىنى كۆرىدۇ. كېىىنچە گۇندىپاىلرمۇ‬
‫ئۇنىڭغا كېسەل كۆرسىتىدىغان ھالەت شەكىللىنىدۇ. ئۇ ئۆز كەسپىنى تۈرمىدىكى بىر نەچچە كىشىگە ئۆگىتىدۇ.‬
‫.كېىىن ئۇ تۈرمە دوختۇرخانىسىدا ئىشلەىدۇ‬
‫تۈرمە دوختۇرخانىسىدا ئالىمنىڭ ھاىاتىدا ئۇنتۇلغۇسىز خاتىرىلەرنى قالدۇرىدۇ. ئۇ بىر تەرەپتىن تۈرمىداشلىرىنى‬
‫داۋالىسا، ىەنە بىر تەرەپتىن غەربچە داۋالش ئىلمىنى ۋە خەنزۇ تىلىنى ئۆگىنىدۇ، كېىىن تۈرمىدە »ھاىۋانات‬
‫كېسەللىكلىرىنى داۋالش« دېگەن كىتابنى خەنزۇچىدىن تەرجىمە قىلىدۇ. ئاپتونوم راىوننىڭ بىر ئاساسلىق‬
‫رەھبىرى ئېغىر كېسەلگە گىرىپتار بولۇپ قېلىپ داۋالىنىش ئۈچۈن خوتەنگە كېلىدۇ ۋە ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف‬
‫دامولل ھاجىمنىڭ داڭقىنى ئاڭلپ ئۇنى تۈرمىدىن چاقىرتىپ كېلىپ كېسىلىنى كۆرسىتىدۇ، نەتىجىدە ئۇ‬
‫رەھبەرنىڭ كېسىلى ئالىم ىېزىپ بەرگەن ئىككى رېتسىپ بىلەن سەللىمازا ساقىىىپ كېتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ‬

4. ‫داڭق تۈرمە سىرتىغا تارقىلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن شۇ ىەرلىك كىشىلەر ئۇنى تۈرمىدىن كېپىللىككە ئېلىپ چىقىپ‬
‫كېسەل كۆرسىتىدۇ. نۇرغۇن بىمارلر ئۇنىڭ قولىدا شىپا تاپىدۇ. ئۇ »ئۇىغۇر تېبابەت دورا ئۆسۈملۈكلىرىنى تېز‬
‫ئۆستۈرۈش تېخنىكىسى«، »ىەرلىك ئۇىغۇر تېبابەت دورا ئۆسۈملۈكلىرى بىلەن كېسەل داۋالش ئۇسۇلى«‬
‫دېگەن كىتابلرنى ىېزىپ چىقىدۇ. ئۇ ىەنە »ئۇىغۇر تېبابىتى ئىلمى ساۋاتلىرى« دېگەن چوڭ ھەجىملىك كىتابنى‬
‫.ىېزىپ نەشر قىلدۇرۇپ، ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكىدىكى بىر بوشلۇقنى تولدۇرىدۇ‬
‫ىىلى 11- ئاىنىڭ 22 - كۈنى ئالىم »ناھەق قارىلىنىپ ئۇۋال قىلىنغان« دېگەن ئۇقتۇرۇش بىلەن تۈرمە -6791‬
‫ھاىاتىنى ئاخىرلشتۇرۇپ نىجاتلىققا ئېرىشىدۇ ۋە ئىلچى بازارلىق ئامبولتورىىىگە ئىشقا ئورۇنلىشىپ ھاىات‬
‫.مۇساپىسىنى ىېڭىۋاشتىن باشلىدۇ‬
‫ىىلى قەشقەر ۋىلىەتلىك مەمۇرىي مەھكىمە سەھىىە باشقارمىسى ئۇنى قەشقەر ۋىلىىتى بوىىچە - 8791‬
‫ئېچىلغان ئۇىغۇر تېبابىتى بوىىچە تىۋىپ تەربىىىلەش كۇرسىغا دەرس ئۆتۈپ بېرىشكە تەكلىپ قىلىدۇ. ئۇ بۇ‬
‫تەكلىپنى خوشاللىق بىلەن قوبۇل قىلىپ، كۈرستىكى 04 كىشىگە دەرس ئۆتىدۇ. شۇ مەزگىلدە ئەنگلىىىلىك ئەر ـ‬
‫ئاىال تارىخچىلر جەنۇبىي شىنجاڭ تارىخىنى ئىگىلەش ئۈچۈن قەشقەرگە كەلگەندە قەشقەر ۋىلىىتىنىڭ‬
‫رەھبەرلىرى ئالىمنى بۇ ئىككى تارىخچىنىڭ سوئاللىرىغا جاۋاب بېرىشكە تەكلىپ قىلىدۇ. ئالىم ئۇلرنىڭ سوئاللىرىغا‬
‫.توغرا، ئەتراپلىق جاۋاب بېرىپ، ئۇلرنى ھەىران قالدۇرىدۇ‬
‫ىىلى ئۇ شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىىىسى مىللەتلەر تەتقىقات ئىنىستىتۇتىنىڭ تەكلىپىگە بىنائەن - 9791‬
‫ئىبراھىم مۇتىئى، ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر قاتارلىق ئالىملر بىلەن بىللە ئۇلۇغ ئالىم مەھمۇد كاشغەرىنىڭ »تۈركىي‬
‫تىللر دىۋانى« ناملىق بۈىۈك ئەسىرىنى ھازىرقى زامان ئۇىغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىپ نەشر قىلىش ئىشىغا‬
‫.قاتنىشىدۇ‬
‫ىىلى ئىلىم ـ پەن ئالماشتۇرۇش ىىغىنىغا قاتنىشىپ »مۇڭغۇل تېبابەتچىلىكى بىلەن ئۇىغۇر - 0891‬
‫تېبابەتچىلىكىنىڭ تارىخىي مۇناسىۋىتى« دېگەن تېمىدا ماقالە ئوقۇپ ىىغىن ئىشتىراكچىلىرىنىڭ قىزغىن ئالقىشىغا‬
‫.ئېرىشىدۇ. بولۇپمۇ ئىچكى مۇڭغۇل ئاپتونوم راىونىنىڭ رەئىسى ئالىمغا ئالھىدە تەشەككۈر ئېىتىدۇ‬

5. ‫ىىلى سەھىىە نازارىتىنىڭ تەكلىپىگە بىنائەن جۇڭگو تېبابەتچىلىك قامۇسى ئۇىغۇر تېبابەتچىلىك تارماق - 1891‬
‫.تومىنىڭ 1 ـ قىسىمىنى ىېزىپ چىقىدۇ ۋە مۇدىر ۋىراچ ئۇنۋانىغا ئېرىشىدۇ‬
‫ىىل 01 - ئاىدىن 4891 - ىىل 21 - ئاىغىچە ئاپتونوم راىون بوىىچە خوتەندە ئېچىلغان ئالتە ئاىلىق ۋە بىر - 0891‬
‫.ىىللىق كۇرىستا دەرس ئۆتىدۇ ۋە خوتەن تېببىي تېخنىكومنىڭ ھەر قارارلىق سىنىپلىرىغا مەسئۇل بولىدۇ‬
‫ىىلى ئاپتونوم راىونلۇق ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىىاتى تەتقىقاتى مۇھاكىمە ىىغىنىدا »ئەرەب، پارىس - 3891‬
‫ئەدەبىىاتىنىڭ ئۇىغۇر ئەدەبىىاتىغا بولغان تەسىرى« دېگەن تېمىدىكى ئىلمىي ماقالىسىنى ئوقۇپ ىۇقىرى باھاغا‬
‫.ئېرىشىدۇ‬
‫ئالىم ئۇستا تېۋىپ بولۇپل قالماستىن، بەلكى ىەنە كامالەتكە ىەتكەن شائىر ئىدى. ئۇنىڭ 5891 - ىىلى ھەج‬
‫سەپىرىدە چەت ئەلدىكى مۇھاجىر قېرىنداشلر بىلەن ئۇچراشقاندا تەسىرلىنىپ ىازغان »ۋەتەندىن سىرتقا‬
‫چىققاندا« ناملىق شېئىرى دەسلەپتە »ىېڭى قاشتېشى« ژورنىلىدا، كېىىن »تارىم« ژورنىلىدا ئارقا ـ ئارقىدىن‬
‫.ئېلن قىلىنىپ، زور داغدۇغا قوزغاىدۇ‬
‫ۋەتەننىڭ قەدرىنى بىلدىم ۋەتەندىن سىرتقا چىققاندا، ئەركنىڭ قەدرىنى بىلدىم ئەركىسزگە ىولۇققاندا« دېگەن«‬
‫.مىسرالر ئاشۇ شېئىرنىڭ مىسرالىرىدۇر‬
‫ىىلى جەنۇبىي شىنجاڭدا ىۇقۇملۇق جېگەر كېسەللىكى تارقالغاندا، ئۇ خەلقنىڭ ساغلملىقى ئۈچۈن - 6891‬
‫قاتتىق باش قاتۇرۇپ، »كاسىنى قاتارلىق ئۇىغۇر تېبابىتى دورىلىرى بىلەن غەىرى ئا ۋە غەىرى ب تىپلىق جېگەر‬
‫ىاللۇغ كېسىلىنى داۋالش ئۇسۇللىرى توغرىسىدا« ناملىق ماقالىسىنى ئېلن قىلىپ، مەزكۇر كېسەللىك ئۈستىدىن‬
‫غەلىبە قىلىدۇ ۋە ئۈنۈملۈك رېتسىپنى ئىجاد قىلىدۇ. ئۇ ىەنە »جېگەر قېتىش كېسەللىكى ۋە ئۇنى داۋالش‬
‫ھەققىدە«، »مىزاج دېگەن نېمە؟ ئۇ قانداق شەكىللىنىدۇ؟«، »ىۈرەك قانتومۇر كېسەللىكى ۋە ئۇنى داۋالش‬
‫توغرىسىدا«، »بۆرەككە تاش چۈشۈش كېسەللىكى ۋە ئۇنى داۋالش ئۇسۇلى« قاتارلىق بىر قاتار تەتقىقات‬
‫.ماقالىلىرىنى ىېزىپ، تېبابەتچىلىك ساھەسىدە كۈچلۈك تەسىر قوزغاىدۇ‬

6. ‫ىىلدىن 6891 - ىىلغىچە ئالىم جۇڭگو ئىسلم دىنى جەمئىىىتى، مەملىكەتلىك سىىاسىي كىگەش، جۇڭگو - 3891‬
‫تىببى پەن ـ تېخنىكا جەمئىىىتى، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىىى قاتارلىقلرغا ئەزا ۋە ۋەكىل بولۇپ ساىلىنىدۇ.‬
‫شىنجاڭ مىللىي تېبابەتچىلىك ئىلمىي جەمئىىىتىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى بولىدۇ. ئالىم ىۇقىرىدىكىدەك ىىغىنلرغا‬
‫قاتناشقاندا ئۇىغۇر تېبابىتى مىراسلىرىنى قېزىش، رەتلەش، گۈللەندۈرۈش ىولىدا دادىل سۆز قىلىدۇ ۋە‬
‫ھۆكۈمەتكە شىنجاڭ خەلقىنىڭ بىر ئۇىغۇر تېبابەتچىلىك ئىنىستىتۇتى قۇرۇش توغرىسىدىكى كۈچلۈك تەلىپىنى‬
‫ىەتكۈزىدۇ. ئۇنىڭ بۇ تەلىپى ھۆكۈمەتنىڭ ىول قوىىشى نەتىجىسىدە ئەمەلگە ئاشىدۇ. ىەنى ئۇىغۇر تېبابەتچىلىك‬
‫ئالىي تېخنىكومى قۇرۇش تەستىقىلىنىدۇ. ئۇ 7891 - ىىل 1 - ئاىنىڭ 1 - كۈنىدىن باشلپ شىنجاڭ ئۇىغۇر‬
‫تېبابەتچىلىك ئالىي تېخنىكومى دەرسىلىك تۈزۈش گۇرۇپپىسىغا مەسئۇل بولىدۇ ۋە ئۆزى قول سېلىپ ئىشلەپ‬
‫»ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى نەزەرىىىسى ئاساسلىرى« دېگەن كىتابنى ىېزىپ نەشرگە بەرگەندىن سىرىت، مەكتەپ‬
‫ىېڭىدىن تۈزگەن »ئىچكى كېسەللىكلەر ئىلمى«، »ئوردو تىلى« قاتارلىق 31 خىل دەرسىلىكنىڭ مەسئۇل‬
‫.مۇھەررىرلىكىنى ئۈستىگە ئالىدۇ‬
‫ئۇ 8891 - ىىل 1 - ئاىدا ئاقسۇ ۋىلىەتلىك سەھىىە باشقارمىسىنىڭ تەكلىپىگە بىنائەن، ئاقسۇ ۋىلىىتىدە ئېچىلغان‬
‫ئۇىغۇر تېبابىتى خادىملىرىنى ىېتىشتۈرۈش كۇرسىغا »ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى نەزەرىىىسى ئاساسلىرى«، »تېببىي‬
‫.ئەخلق« دېگەن تېمىلردا دەرس ئۆتۈش بىلەن بىللە، ئاقسۇ ۋىلىەتلىك شىپاخانىدا كېسەل كۆرىدۇ‬
‫ىىلى 1 - ئاىدىن 21 - ئاىغىچە شىنجاڭ ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى ئالىي تېخنىكوم مەكتىپىدە دەرس ئۆتىدۇ، - 8891‬
‫»ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى دىئاگىنوستىكا ئىلمى« دېگەن كىتابنى ىېزىپ نەشرگە بېرىدۇ. 9891 – 0991 - ىىللىرى‬
‫»روھىي ئەسەبىي كېسەللىكلەر ئىلمى« دېگەن دەرسىلىكنى ىېزىۋاتقاندا كېسەل بولۇپ بالنېستتا ىېتىپ‬
‫قالىدۇ، شۇنداقتىمۇ ئۇ بۇ ئىشنى تاشلپ قوىماي، ئاپتونوم راىونلۇق خەلق دوختۇرخانىسىنىڭ بالنېستىدا بۇ كىتابنى‬
‫.پۈتتۈرۈپ نەشرگە بېرىدۇ‬
‫ئالىم ىۇقىرىدىكىدەك ئىلمىي ئەمگەكلىرى ۋە تۆھپىلىرى بىلەن دۆلەت مىللەتلەر ئىشلىرى كومىتېتى، ئەمگەك ـ‬
‫كادىرلر مىنىستىرلىكى، جۇڭگو پەن ـ تېخنىكا جەمئىىىتى، ئاپتونوم راىونلۇق پەن ـ تېخنىكا جەمئىىىتى تەرىپىدىن‬
‫ئاز سانلىق مىللەت راىونلىرىنىڭ پەن ـ تېخنىكا خىزمىتىدىكى ئىلغار شەخس، مۇنەۋۋەر كەسپىي تېببىي خادىم...‬
‫دېگەندەك شەرەپلىك ناملرغا ئېرىشىدۇ. ئۇ ىازغان »ئۇىغۇر تېبابەت دېئاگىنوستىكىسى« دېگەن كىتاب 2991‬

7. ‫- ىىل 11 - ئاىدا بېىجىڭدا ئېچىلغان مەملىكەتلىك تۇنجى نۆۋەتلىك ئاز سانلىق مىللەت تىل ـ ىېزىقىدا نەشىر‬
‫.قىلىنغان كىتابلرنى مۇكاپاتلش ىىغىنىدا ئىجادىىەت مۇكاپاتىغا ئېرىشىدۇ‬
‫ىىلى ئۇ »شىنجاڭ گېزىتى«، »ساقلىق ساقلش« ۋە »ىېڭى قاشتېشى« قاتارلىق گېزىت ـ - 4991‬
‫ژورنانلردا ئارقا ـ ئارقىدىن تونۇشتۇرۇلىدۇ ھەمدە ئۇنىڭ تۆھپىلىرىگە ىۇقىرى باھا بېرىلىدۇ. ئۇىغۇر خەلقىنىڭ‬
‫سۆىۈملۈك ئوغلى، ھازىرقى زامان ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكىنىڭ ىېتۈك ئۇستازى ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل‬
‫.ھاجىم 4991 - ىىل 11 - ئاىنىڭ 21 - كۈنى كېسەل بىلەن ئالەمدىن ئۆتتى‬
‫ئالىم ھاىات ۋاقتىدا مەملىكەتلىك سىىاسىي كېڭەشنىڭ ئەزاسى، مەلىكەتلىك ئىسلم دىنى جەمئىىىتىنىڭ ئەزاسى،‬
‫مەملىكەتلىك تۈركىي تىللر تەتقىقات جەمئىىىتىنىڭ ئەزاسى، مەملىكەتلىك پەن ـ تېخنىكا جەمئىىىتىنىڭ ئەزاسى،‬
‫»تۈركىي تىللر دىۋانى« نى تەرجىمە قىلىش تەھرىر ھەىئىتىنىڭ ئەزاسى، مەملىكەتلىك جۇڭىى تېبابەتچىلىك‬
‫ئىلمىي جەمئىىىتى 2 - نۆۋەتلىك كېڭىشىنىڭ ئەزاسى، مەملىكەتلىك تېببىي پەن ئىلمىي جەمئىىىتىنىڭ دائىمىي‬
‫ھەىئەت ئەزاسى ۋە شىنجاڭ شۆبىسىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم راىونلۇق پەن ـ تېخنىكا جەمئىىىتى تەبىئىي پەنلەر‬
‫مەخسۇس ئىلمىي جەمئىىىتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم راىونلۇق جۇڭىى ـ مىللىي تېبابەت پەن ـ تېخنىكا خادىملىرىنىڭ‬
‫ئۇنۋانىنى باھالش ھەىئىتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم راىونلۇق سىىاسى كېڭەشنىڭ ۋە ئىسلم دىنى جەمئىىىتىنىڭ‬
‫ئەزاسى، جۇڭگو تېببىي قامۇسى ئۇىغۇر تېبابىتى تارماق تومىنىڭ ھەىئەت ئەزاسى، ئاپتونوم راىونلۇق‬
‫كلسسىك ئەدەبىىات ئىلمىي جەمئىىىتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم راىونلۇق مىللىي تېبابەت ئىلمىي جەمئىىىتىنىڭ مۇئاۋىن‬
‫باشلىقى ۋە پەخرى باشلىقى، شىنجاڭ ئۇىغۇر تېبابەتچىلىكى ئالىي تېخنىكومنىڭ پەخرى مۇدىرى، خوتەن‬
‫شەھەرلىك تارىخ ماتېرىىاللر كومىتېتىنىڭ كېڭەش ئەزاسى، خوتەن شەھەرلىك سىىاسىي كېڭەش دائىمىي‬
‫.كومىتېتىنىڭ ئەزاسى بولغان‬
‫بىز ئۇىغۇر تېبابىتىنىڭ پېشىۋاسى، ئالىم، تىلشۇناس، ئەدىب ئابدۇلھېمىد ىۇسۇف دامولل ھاجىمدىن مەڭگۈلۈك‬
‫.ئاىرىلغان بولساقمۇ، ئۇنىڭ شانلىق تۆھپىلىرى، ئېسىل ئەخلق ـ پەزىلىتى قەلبىمىزدە مەڭگۇ ساقلىنىدۇ‬
‫ئاپتورى: ئەكبەر ىاسىن‬
‫مەنبە: »شىنجاڭ تەزكىرىچىلىكى« ژۇرنىلى 3002 ـ ىىل 3 ـ سان‬
‫2‬
‫!تىخىمۇ كۆپ ماتىرىىاللرنى دەۋىر بىلوگىدىن تاپالىسىزقىنى مەرھەمەت‬