SẢN PHỤ KHOA

1. CHUYEND~BATTHUONG
TS.BS. Nguyin Thi Thanh Hll
Chuy€n di:i bftt thuimg duqc d?c tnrng b6i SI' ch~m tr~ ciia ti€n trinh chuy€n dI, c6 th~ do m(lt
hay k€t hQ'P nhi~u nguyen nhiin. Cac nguyen nhan gay chuy~n dI bAt thm'mg bao gbm:
1. Sg bftt thuimg cua con co tu cung: co co tu cung tang, con co tu cung giam ho?c do
sue r~n cua my y€u trong giai doi:in 2 chuy€n di:i.
2. Sg bAt thuimg cua ngoi thai, ki~u th€ vii Sl' di xu6ng ci1a thai.
3. Sg bAt thuimg cua khung ch~u Cl!a my.
4. Sg bAt thuimg cua ph~n m~m cua 111y.
Don giim h6a qua trinh chuyen dI bAt tlm6ng, ta c6 the t6m t~t b~ng 3P: Power (con go,
sue r?n), Passenger (thai nhi), Passage (khung ch~u my).
Theo doi cac dAu hi~u tren Jam sang Ctla chuy€n dI bAt thu6ng:
l. Sg x6a 1116 c6 tir cung vii Sl' di xu6ng cua ngoi thai.
a. Chuy€n di:i di€n ti€n cMm.
b. Chuy~n di:i ngung ti€n tri~n.
c. Sue r?n my y€u.
2. Tuong xung thai nhi - khung ch~u nw:
a. Kich thu6c thai.
b. Kich thu&c khung ch~u.
c. Ngoi bAt thuimg, vi tri cua ngoi thai.
Chuy~n di.t bllt thuimg vit hml'ng xi'r tri
Con so Con r~ XU> tri
Chuyen d;;i keo dai >20 gia >14 gia Nghi ngO'i
c~ d<;ldi8ntiinch$m: Nghl ngD'i, Oxytocin niu
M6' <1,2cm/gia <1,5cm/gia go khong du
Xu6ng <1cm/gia <2cm/gia
CD ngu•ng ti§n tri§n: KitJm tra b§txling ailu ch$u:
CTC khong ma >2 gia >2 gia (+):M61ay thai
Thai khong xu6ng >1 gia > 1gia (-): Oxytocin
Cac trll'O>ng hgp
d~c bi~t
Oxytocin hay mo
lay thai niu ~P cliu
M6 lay thai niu c6
b§t xu•ng dau ch$u
Nghi ngo·i ho$c
m6 lay thai khi c6
b§t xling ailu ch$u
Khong chi chuy€n dI keo dai ma chuy~n di:i sanh nhanh cling duqc coi la chuy~n di:i bAt
thuimg. Chuy€n di:i sanh nhanh c6 th€ la do src d~ khang thAp ciia t~ng sinh 111611, bfit thuo·ng
cua con go ru cung, sue r~n cua my va hi€m hon la do mAt cam giac dau.
Chuy€n di:i sanh nhanh duqc dinh nghia la chuy€n di:i sanh < 3 gio hay c6 tr cung 1116
> Scrn/gio d6i v&i con so hay lOcm/gio d6i v&i con rI.
59

2. SAN KHOA
Chuy~n d11 sanh nhanh c6 th€ d§.n dSn nhfrng tai bi~n nguy hi~m nhtr thuyen t~c 6i, va tir
cung, rach phuc t;ip c6 tir cung, am d110, am ho, t§ng sinh m6n, giam truang h,rc co ca tir cung
dfrn dSn di:r tir cung, bang huySt sau sanh.
DEKHODOCONCOTVCUNGBATTHUONG
MlJC TIEU BA.I GIANG
I. Ki ra ilm;rc nhiing nguyen nhdn gay tang ccrn co ti'r cung chuyin dq.
2. Viiit ra ilw;rc anh hirong ciia s1r tang ccrn co tii- cung /en cui)c chuyin dq.
3. Vi€t ra ilu(Jc each xii- tri trir!Yng h(Jp tang ccrn co tif cung chuyi n dq.
4. Ki ra ilzwc nhtrng nguyen nh6n lam giam ccrn co ti'r cung chuyin dq.
5. Vi€t ra ilir(Jc anh huang ciia s1r giam can co ti'r cung !en cui)c chuy€n dc;i.
6. Vi€t ra ilu(Jc eachxfr tri trirang h(JJJ giam ccrn co tt'r cung chuyin dq.
Can co tu cung trong chuyen d? kh6ng do san phi) di€u khi€n. Can co tir cung di~n tiSn nhip
nhimg, li1c co, Jue nghi, nhung kh6ng giam hoim toan nhu luc tru&c thi:ri kY chuy€n d11. Cui:rng
do can co kh6ng m11nh qua de c6 th€ nguy hi€m dSn thai nhi vii m~, cfing kh6ng y~u qua lam
can co kh6ng c6 tac dl)ng. Thi:ri k)' nghi gifra hai can co kh6ng ng~n ma cfing kh6ng qua dili
(tuy thuoc vilo giai doi:in cua chuy€n di:i). Nhip do ClJa nhfrng can co tU cung ciing thay d6i qua
tfrng giai do11n cua chuy€n d11. Trong giai doi:in x6a ma c6 tir cung cac can co ttrang d6i thua,
it dau nhtmg d~n giai do11n s6 thai, can co tir cung tr& nen d6n d~p, dau nhi€u vii ph6i hqp v&i
S! co ca thilnh bl)ng khi r?n sanh.
Can co tir cung c6 th€tang hay giam di lam cho sv sanh de bi kh6 khan.
D~C TINH CON CO TU CUNG KHI CO CHUYEN D~ TH~T ST/
Con co ti'r cung a€n kh6ng flf y. Can co timg can, nhip nhilng, di€u hoa, cilng Jue cilng g§n
han, cilng co nhi€u hon.
Khoang ccich ccic ccrn co tfr cung Jue kh&i S! chuyen d11: 10 - LS phut, luc c6 tir cung ma g~n
tr9n vii luc s6 thai: Lphut dSn I phut 30 giay.
Th&i gian co tang Jen d§n d§n, tir 15 - 20 giay Luc kh&i Sf chuy€n d11 tang len dSn 50 - 60 giiiy
luc c6 tu cung ma g§n tr9n vii trong giai do11n s6 thai.
60

3. Chuy~n dl b§t thU'6'ng
Con co la cua toan rhi ca tfr c1111g, cho san ph1 cam giac dau (cuang d9 tang !en ttr ur).
Cm'mg d9 can co c6 th~ dlt 40 - 50mmHg. Gifra cac con co, tir cung rn~m v&i tnrong l(rc w
binh tlnr&ng, g9i la trucmg lfc co ban, khoiing 8rnmHg.
Hi¢u qua ciia con co la phai dua d@n si.r x6a ma c6 tir cung. Cu6i cimg, k@t thi1c v&i Sr t6ng
xufrt thai nhi ra.
DE KHO DO CON CO TU' CUNG TANG
Co·n co tfr cung tang c6 th~ la:
(l) Con co rnau va m(lnh, thoi gian nghi gifra hai can co ng~n: su· tang di)ng.
(2) Truong lfc co tir cung tang lam cho ngoai can co, ttr cung cCmg cfrng hm1 binh
tlmang: S(r tang tnrong lire ca tfr cung.
(3) Tt'r cung co cfrng, ca truO'llg ti.re co tlr cung va sb can co d~u tang.
Cac truang hqp tren c6 th~ phbi hqp v&i nhau gay nen tinh tr~mg de kh6 do can co ur cung
tang.
Nguyen nhan
Chu&ng nggi w;it can tro· 16i ra ciia thai nhi nlm khung ch~u lwp, khbi u ti~n d(lo, c6 ttr cung
kh6ng dan na...
Thai to qua ho~c niio ling thuy, nhau ti€n dIO hay ng6i thai b~t tlmong (ng6i ngang, ng6i
tran), diu kh6ng cui tbt (trong ng6i ch6m). .
Chuy~n dl keo dai, bi vcr s&m, nhi€m trung bi...
Dung thu6c tang co (oxytocin) kh6ng tlilng ky thw;it.
Anh huirng d~n chuy~n d~
Trang nhfrng trucmg hqp can co tt'r cung mau, dbn d~p va nwnh gay s6 thai qua nhanh c6 th~
dua d~n rach cfJ tlr cung, rach am d(IO va tfing sinh mon VI cac phfrn rn€rn nay khong diin n6
kip thai.
Con co dbn d~p dua d€n vcr tu cung n€u kh6ng di~u tri kip thoi.
Trucmg lfC co ban tang lam cac phfrn 111~111 x6a vii 1116 kh6 khan do d6 lam keo dai thoi
gian chuy~n d11. c6 ttr cung tr& nen cling, phu n~.
Trang tfrt ca cac truang hqp can co tir cung tang, thai d€ bi suy vi trao d6i tfr cung nhau bi
rbi 101111, c6 th~ gay nen nhfrng t6n tlmong cho thai nhi nhfrt la chfrn thuO'llg SQ niio.
N€u sanh duqc, tu cung d€ bi do vi lam vi~c nhi~u dua d~n bang huy~t sau sanh.
Gay bi vfJ s&rn, lam cho nhi€m trung bi c6 th~ gay nguy h?i cho thai nhi vit nhi~rn trung
cho nguai m~.
61

4. SAN KHOA
D~ng Him sang
Tfr cung co cfrng va trimng lire co· tang trong tnrang hqp nhau bong non, dung thu6c tang co
qua li~u luQ'llg.
H{Ji chzi'ng viu;rt tr& ngt;ti v&i nhfrng can co nhi€u vii lien tlc, san phI ren la Ian lgn vi cac
can dau. Tlr cung ctrng, n~n th§y dau, kh6 sa n~n dugc de ph~n thai, thai gian nghi gifra
hai can co ng~n va ttr cung v~n cung han binh thuang. Nghe tim thai th§y nh6, nhanh (c6
khi ch?m). Tham am dlo th§y doln du&i cUng cung, c6 tu cung kh6ng ma them, c6 khi bi
pht1 n€ nhi€u - !tic d~u phu m€m, sau d6 vi c6 sv nhi~m trung, phu m€m tr& thanh phu
ct'.rng - c6 tfr cung khong dan n& dugc nC'ra. Neu san phI den mugn ho?c di€u tri khong
dung lt1c, tfr cung se co cfrng, tui 6i vi'r, c6 th€ c6 nhi~m trung 6i, thai suy ho?c ch~t. Cu6i
ctmg, doln du&i tfr cung keo dai, m6ng. Tfr cung thfit eo, gifra than va doln du&i tfr cung
c6 vong Band! ro r~t, va tfr cung c6 th~ xay den ab~t ky thai di~m nao.
Dieu tri
VAn c!J chdn ilolm nguyen nhcin rdt quan tr911g.
Tnr&c h~t phai xem c6 phai la nguyen do ca h9c kh6ng (khung ch~u h~p, u ti€n dlo, thai to,
ngoi b§t thuo·ng), n~u c6, phai m6 l§y thai.
Sau khi lot;ti bo nguyen nhan CO' h9c, se iliiu trfbdng cac thu6c giam co bop tz'r cung. Phai
theo doi kJi hrang va aanh gia diin tiin tren bien ill} chuyin dt;t.
Neu di€u tr! b~ng tlm6c khong k~t qua, phai m6 J§y thai d~ tranh suy thai, nhi~m trung 6i
vii va !tr cung.
DE KHO DO CON CO TU CUNG GIAM
CO'n co tfr cung giam c6 th~ la:
Con co tlnm va Cll'rYng al} cite C0'/7 co yiu.
Tnrang hrc co· tli' cung giam: ngoai can co tlr cung m€m nhao.
Nguyen nhan
Nguyen nhan nguyen phitt, thuang g?p asan ph1 sanh con so, ca ilia yiu sAn ho~c thi~u dinh
dui'rng hay mfic cac b~nh mln tinh nhu lao, suy tim, thi~u mau.... ho?c asan phI c6 tlr cung
nho, hinh t[I (lfr CU/Jg thiiu San) ho?c CT San phI dung nhi€u thubc an thcJn, gay te ngoai mang
cfrng, m~t mr&c vi khong an u6ng dugc Jue n~m cha chuy~n dl, ho?c vi m~t m6i qua nhi€u, lo
lfing ho?c sg hai.
Nguyen nhcin thfr phitt g6m ila bi, thai to, u xa tfr cung... lam cho tlr cung bi cang qua mire
trong ltIC c6 thai. Can co giam con g?p trong tnrang hqp chuy~n dl keo dai - can co tlr tlr
giamxu6ng sau mgt thai gian tlr cung co b6p nhi€u.
62

5. Chuy~n d~ bM thU'ci>ng
Anh hu·O'ng d~n chuy~n d~
Do tr cung co bop y~u, chuyin dg se keo dai, co khi ngung ti~n trien - c6 tfr cung ngung x6a
ma. Trong giai doln holt d(mg, sv x6a ma c6 tfr cung keo dili c6 nghia la c6 tfr cung mo· it
han l,2cm mbi gia anguai sanh con so hay it hon l,5cm mbi gia a· nguo·i sanh con rJ. Ntu 6i
da va, chuyen dI keo dai co th6 dua d€n nhilm trt'111g di, thai suy va thai nhi co th€ tfr vong.
Sau khi sanh d€ bi bang huyit do di)' tfr cung.
Um sang
Cac can dau thua, c6 khi mdt h~n. c6 tfr cung sau khi da ma, bj thu hyp lli ho~1c kh6ng ti~p
tIC ma nii:a. Tu cung m~m nhao, n~n ro ciic phfin thai.
Di@u trj ti'1y theo nguyen nhiin
N€u can co tu cung giam do da bi, nen tia 6i th$t d.n th~n cho ra b6t mr6c 6i. Sau khi tfr cung
tr& lli dung tich binh thucmg, no se co b6p d~u va co hi~u qua.
N~u can co tu cung giam do tinh tr]ng toan than c1:ia san pl1I kem, cfin cho tbu6c h6i sfrc
vii truy~n tinh mlch oxytocin tang cuang si,r co b6p !tr cung.
N~u c6 tlr cung da ma h~t, dilu da h;it, ta c6 the dung k~rn ho~c giac hut d€ !fry thai ra sau
khi da diSu chinh can co tr cung v&i oxytocin.
T6m lli, r6i loln can co tu cung rat thui:mg g?p trong san khoa. Ciln chu ytim nguyen
nhiin co hQc d~ m6 lay thai kip thiJ'i n€u c6. N€u kh6ng do ciic nguyen nhan ca l19c, r6i loln
can co tr cung c6 th€ dugc diSu chinh b~ng thu6c. RAt it khi d.c r6i lo]n nay kh6ng di~u
chinh dugc b~ng n(li khoa bu(lc phili m6 IAy thai.
DE KHO DO KRUNG CH4U
Ml.JC TIEU BAI GIANG
I. Trinh bay dirt;lc anh hu/mg ciia khung chr;iu h<;p fen chuyiin dq.
2. M6 ta dtl'!)'C trieu chfrng gitip chdn aoan khung cht;lu /11;p.
3. Trinh bay each xii' tri 111¢1 tmimg hlp de kh6 do h<;p ea tren.
4. Trinh bay each xii· tr! nu)t tru'('mg h9p de kh6 do hfp ea giii'a.
5. Trinh bay each xii' tri 111¢t trircmg h9P de kh6 do hr;p ea du6'i.
Tdt ca nhii'ng khung ch~u bi hyp 6• m(lt hay nhiSu duimg kinh cua ti€u khung bay bi bi~n d]ng
ctsu co the la nguyen nhan cua de kh6.
Khung ch~u hyp hay bi bi€n djng c6 thS do bfun sinh ho?c la h~u qua c1'.!a m(lt qua trinh
phat tri~n bi r6i loln do y€u t6 dinh du6'ng ho?c ca h9c.
63

6. SAN KHOA
XEPLO~I
Khung ch~u 111,p:
H<;p aeo tren.
H<;p aeo gifra.
m,p aeo du6i.
H<;p toitn di~n.
Khung ch~u meo ho~c bi~n d~ng.
ANH HUONG CUA KHUNG Hl):P TREN THAI KY VA CHUYEN D~
Khung ch~u bi~n d~ng ho~c h<;p nhi~u c6 th€ gay imh huang tren:
Vi th~ cua tfr cung
TU cung c6 th€ nga tm6c ho~c nga sau thai qua, day tlr cung cao hem blnh thuang do ngoi thai
khong l9t duqc vita ti€u khung.
Ngoi, ki~u th~
H<;p eo tren g6p ph~n quan tr9ng gay ra ngoi b§t thu&ng. Thong thuang acon so, ngoi thai
xubng ti~u khung tm6c khi vito chuy~n d~. Tuy nhien, khi eo tren h!';p dang k€ sir di xu6ng chi
xay ra khi vao chuy~n d9. Chl'.1 yeu v~n lit ngoi d~u nhung d~u thai troi tv do phia tren eo tren
ho~c n~m ngang am(t ben hb ch~u, r§t it tmang hqp lit ngoi khac. c':l phI nfr c6 khung ch~u
h<;p, ty /¢ ng6i m(lt va ng6i ngang nhi~u hon binh thuong gdp 3 !dn.
CO' ch~ sanh vii cui)c sanh
Blnh tlmlmg c6 tu cung ma de dang nhiY tac d(ng thuy tinh khi mitng bi chua VO vit nhiY ap
Ive trvc ti~p cua ng6i thai Jen c6 tlr cung khi bi da vo. Tuy nhien, n€u khung ch~u h<;p, khi
d§u thai dirng aeo tren, toitn b(l Ive co cua ca ttr cung tac d(lng trvc ti€p len ph§n mitng bi che
tren c6 tlr cung vii tlnrimg giiy ra va6; som.
Sau khi bi vo, kh6ng c6 tac d(lng trvc ti€p cua d§u thai tren c6 tlr cung vii do~n du6i tlr
cung lam cho s~r co cua ca tlr cung kem hi~u qua. Vi th€ v6i khung ch~u h<;p c6 tlr cung ma
ch~m ho~c kh6ng ma, kh6ng c6 kha nang sanh nga am d~o. Nhu v~y, sv ma cua c6 ttr cung Iii
m(lt y€u tb lien luqng trong chuy€n d~ aphI nfr c6 khung ch~u h<;p.
Khung ch~u Iwp con d~ dua d€n nhfrng h~u qua: ng6i d~u cui k.h6ng tbt, ng6i l9t b§t dbi
xrng, d§u thai bi~n d~ng nhi~u, d€ c6 sa day rbn (!)'I~ sa day rbn nhi~u hem binh thu&ng g§p
4 d€n 6 I§n), chuy€n d~ keo diti ho~c ngung ti€n tri€n, thu&ng di kem nhi€m trung chu sinh (ty
I~ thu~n v6i sb l~n tham kham am d~o vii thai gian vo bi), b§t thu&ng can co tu cung, vo ttr
cung ho~c gay ra 16 d6 bang quang-trvc tritng-am d~o v~ sau.
64

7. Chuy~n dI bat thU'cmg
CHAN DOAN
HOi b~nh
Cftn chu tn;mg d~n ti~n can n9i khoa nhu nhfrng b~nh t~t ITI~C phai luc nh6, Sf di dung ho?c
tang trucmg (bi~t di mu(ln), ti~n can ngogi khoa nhu tai n!;ln, chAn thuang 6 c(lt s6ng, chAn
thuang xuang ch~u ho~c chi du6i, ti~n can san khoa nhu nhfrng kh6 khan trong cac liin sanh
truoc.
Kham tbng quat
dn chu trc;mg db tiim v6c vii dang di dung, chi@u cao, t~t c(lt s6ng, chan bi tl19t hay khong.
Tuy nhien, khong nhAt thi~t nhfrng di d!;lng cua cac xuang ngoai khung ch~u d~u c6 lien quan
d€n khung ch~u.
Kham ngoiti
Ciin xem ngoi thai c6 bfit thuerng kh6ng.
Thu thu~t Mueller-Hillis: tay tren blng gifr diiu thai vii dfry xu6ng theo trtC cua eo
tren, tay du&i d?t trong am d!;lo ki€m soat xem diiu c6 xu6ng sau kh&p v~ hay khong; n€u
diiu khong th€ xu6ng dugc thi nghi nger c6 hyp eo tren. Tuy v~y 111(t danh gia ti~n cuu cua
Thorp va c(lng SI" (1993) da k~t lu~n khong c6 m6i lien quan gifra de kh6 v&i ST khong di
xu6ng cua diiu thai khi lam thu thu~t tren.
Khao sat khung ch~u (xem bai Khung ch~u v~ phuang di¢n san khoa).
Eo tren
GQi la hyp eo tren n€u duerng kinh 1116111 nho-h~u v¢ nh6 han hay b~ng 1Ocm, ho~c n€u duimg
kinh ngang l&n nhfit nh6 han l2cm. Khi ca hai duerng kinh nay hyp thi 111lfC d9 de kh6 tang
Jen. Duirng kinh tru&c-sau cua eo tren b~ng duerng kinh nho-h!;l v¢ trir di l,5c111. Vi th€ hyp eo
tren thuemg dugc dinh nghia la duerng kinh nho-h!;l v~ nh6 han hay b~ng 11,Scm. Xac dinh
ht;p duemg kinh tru&c sau eo tren dva vao kham liim sang va kich quang ch~u. Doi khi than
d6t s6ng cling diiu tien bj trugt v~ phia tnr&c, vi th€ tren thvc t€ khoang each giua m6m nho
vii xuang v¢ bi sai l~ch ho~c bAt thuimg.
Tru&c sanh, duirng kinh lucmg dinh cua thai nhi trung binh tfr 9,5cm d~n 9,Scm, nen diiu
thai kh6 khan ho~c khong th~ vugt qua eo tren v&i duerng kinh tnr&c sau nh6 han IOcm.
Eo giil'a
Hyp eo gifra thuerng g~p han ht;p eo tren. Trong cac truerng hgp hyp eo gifra, diiu thuerng
ngung quay & ki~u th€ ngang, thuerng c6 kha nang phai ap dlng thu thu~t forceps !rung
binh (mid-forceps) m(lt each kh6 khan ho~c phai m6 lAy thai. v~ phuang di~n san khoa,
eo gifra trai dili tuber du&i xuang v¢, di ngang qua hai gai hong d€n xuang cung giin ch6
n6i cua d6t s6ng cimg thu 4 vii thu 5. M9t duerng ngang ly thuy€t n6i hai gai hong phan
chia eo gifra thilnh phiin tm&c vii phiin sau. Phiin tru&c duqc gi6·i h!;ln phia tnr&c b6i ber
65

8. SAN KHOA
du6i xuang v~ vii hai ben boi hai gai hong. Phiin sau duqc gi6i hln m~t lung boi xuang
cimg, hai ben boi day ch~ng cung gai t}O thirnh gioi h111 duoi ciJa khe cung-ngfii.
Kich thu6c trung binh ct'.1a eo gifra:
- Du6ng kinh ngang (du6ng kinh lien gai hong): I0,Scm.
- Duang kinh tm6c sau (nr ba duai xuang v~ d€n ch6 nbi ct'.ia d6t sbng cilng 4 vii 5):
I1,5crn.
- Duang kinh d9c sau (ru di€m giua cila duang nbi hai gai hong d€n di€rn tuang tl tren
xuang cimg): 5cm.
G9i la h~p eo gifra khi tbng sb du6ng kinh lien gai hong vii du6ng kinh dQc sau b~ng ho~c
nh6 han 13,Scm ho?c duang kinh lien gai hong nh6 han 8cm. G9i la gi6i hln eo giua khi
du6ng kinh lien gai hong nh6 han !Ocm.
M(ic du chua c6 phuang phap lam sang nilo chinh xac d€ do cac du6ng kinh eo giua, tren
lam sang h~p eo gifra duqc nghl t6i n€u hai gai hong nho, thimh ch~u h9i tI, khe cling ng6i
h~p ho~c xuang cling phing.
Eo dmH
Eo du6i c6 th€ chia thilnh hai tam giac v6i du6ng kinh luang I ng6i
la day cila hai tam giac. Thanh ben ct'.ia tam giac tm6c la ngilnh v~ vii
dinh cila n6 Iii m~t sau du6i cua kh6p v~. Tam giac sau khong c6
xuang 6 hai ben nhung gi6i hln 6 dinh cila n6 boi dinh cila d6t sbng
ci1ng cu6i cimg. G9i Iii h~p eo du6i khi duang kinh luang I ng6i
du6i 8cm hay g6c vom v~ nh6 han 90 d9.
H~p eo du6i c6 th~ gay de kh6 nhtmg khong phai tl n6 ma
tlrnang do k€t hqp v6i h~p eo giua. H~p eo du6i hi€m khi khong
kem theo h~p eo giua. Ngay ca khi c6 bfit x(mg giua d!iu thai vii eo
du6i ciing khong gay de kh6 triim tr9ng ma n6 c6 th~ gay ra v€t rach
tiing sinh mon nguy hi€m.
Kich quang ch~u
---..---..
XllO'ng~
Kich quang ch~u cho m<)t k~t lu~n khach quan v~ hinh dlng cila khung ch~u vii cac duang
kinh khac. Tuy nhien, SI' ti€p xuc tia X} cling lam tang nguy CO' bi b~nh ly ac tinh cho thai, d~c
bi¢t la leukemia (nguy ca tuy thfip nhung ti~m tang). Ngily nay, kich quang ch~u khong con
duqc xem la dn thi€t trong XU tri mot CUQC chuy€n d1 sanh ngoi diiu nhung nguqc l}i, v~n
con dimg d€ tien li~u tm6c cho tm6ng hqp ngoi mong tli nhi~u !rung tam san khoa. Chi djnh
kich quang ch~u nen duqc xem xet rieng bi~t trong tlmg tm6ng hqp CI th€. d nhiing nu6c
phat tri€n, khuynh hu6ng la dung CT Scan (Computed Tomographic Scanning) vi cho k~t qua
tbt l0i st'.r d1mg li~u x0 th:ip an toiln cho thai nhi (ducri 0,01 Gy).
66

9. Chuyen dI bat thll'&ng
Tuy nhien, tftt ca cac s6 do khung ch(iu chi quan tr9ng khi lien h~ v&i kich tlm&c thai nhi.
Bftt xU:ng gifra khung ch(iu vii thai nhi c6 th~ xiiy ra v&i nhfrng s6 do khung ch(iu binh tlmimg
ho~c n)ng nhung thai to (> 4.000g). Vi v(iy, nhi~u khi chi c6 th€ ch.in doan du9c de kh6 do
khung ch(iu sau m()t thoi gian theo doi thfty chuy~n dl kh6ng ti~n tri~n cung v&i Sl' bi~n d?ng
dang k~ cua diiu thai (u6n khu6n, chbng xuong, bu&u huy~t thanh to).
XUTRi
H~p eo tren
M6 lfty thai ngay n~u c6 sa day r6n, suy thai, chuy€n d? ngung ti~n tri~n.
N~u duong kinh mom nh6-h(iu v~ du&i 9cm, tien lu9ng sanh ngii am G!O d6i v6·i m()t thai
du ngiiy la giin nhu kh6ng th€, nen chl'.1 d()ng 1116 lfty thai.
N~u du<'Yng kinh m6m nh6-h(iu v~ tfr 9,5-lOcm, c6 th€ lam nghi~m phap 19t. Tien lu9ng
sanh nga am d110 khi d6 ti1y thu()c vao nhi~u y~u t6:
(l) Ng6i thai: d~c bi~t quan ti·9ng, tftt ca cac ng6i thai khac ng6i ch6m d~u c6 tien lu9ng
de d~t.
(2) V&c luqng can thai.
(3) Dlng khung ch(iu: vi dl, khung ch(iu d11ng nam la y~u t6 sanh kh6.
(4) Tinh chftt can co tu cung: Sf xuftt hi~n m()t r6i 101111 can co tll' cung thuirng kem y
nghia bftt xU:ng diiu ch(iu.
(5) Ti€n tri€n ctia c6 tr cung.
(6) Diiu thai 19t bftt d6i xirng ho~c bi u6n khu6n la tien lu9ng xfiu cho quy~t dinh sanh
nga am d110.
(7) Tinh trjng sfrc kh6e my vii thai nhi trong chuy€n d11.
(8) Ti~n can v~ nhfrng thai ky tru&c cling la y~u tb dang can nh~c.
H~p eo gifra
Th(it ra hyp eo giii'a hay g~p hon hyp eo tren nhung tlm<'Yng chi duqc ch~n doan khi diiu da !9t
vii ngung quay 6 ki~u th~ ngang. Thfc hi~n forceps hay giac hut trong nhu·ng truong h9p nay
phai rftt tMn tr9ng va chi ap dlng khi ch~c ch~n ducmg kinh luo·ng dinh ct!a d!iu thai dii Vll'Q't
qua du9c hai gai hong. Vi~c ftn day tll' cung hay su dlng oxytocin d~u c6 chbng chi dinh.
ciin can nh~c mb lfty thai khi duong kinh ngang eo giii'a du&i 9,5cm.
H~p eo dU'Oi
Ht;!p eo du&i don thuiin hi~m g~p, thucmg di ki:m v&i lwp eo giii'a. Dfiu thai kh6ng (ra du9c
len ngay duoi kh&p V~ ma (ra !en hai canh ngbi mu Ctla khung ch(iu; t!ing sinh mon chiu ap
h,rc l&n hon vii d~ bi tbn thuong phuc tm thai nhi thu<'Yng s6 theo ki~u ch:im ci111g.
Khung ch~u meo
Hu&ng XU tri !Uy thu()c vao cac duang kinh do duqc mkhao sat khung ch(iu.
67

10. SAN KHOA
N6i chung kich thu&c ClJa khung ch~u quy~t dinh k~t qua cua Cl!QC chuy~n d? han la hinh
d?ng khung ch~u .
Chfin doan khung ch~u r(lng thi d8 nhung chfin doan khung ch~u gi&i h?n ho~c h~p thi
kh6ng phai d8 vii c6 th~ c6 nhfrng sai J§m Jam xfiu tien luqng m~ vii thai nhi. Vi v~y phai khao
sat khung ch~u ky luong, theo doi sat chuy~n d? d~ c6 hu&ng xir tri kip thai vii dung d~n nhftt.
DE KHO DO PHAN MEM CUA M~
Ml)C TIEU BAI GIANG
1. Trinh bay tlir(Jc ccic nguyen nhiin tirphdn m~m c1ia m? c6 thdgt:iy de kh6.
2. Trinh bay du(JC each xzr tri 1111}/ lrirong lwp de kh6 do 111? c6 vii 1116 ldy thai czi.
Cac ph§n m~m ct1a m~ c6 th~ gay de kh6 gbm: (I) Am h9 vii t§ng sinh m6n; (2) Am d?o;
(3) C6 tfr cung; (4) Tti" cung; (5) Cac kh6i u ti~n d?o.
DE KHO DO AM HQ VATANG SINH MON
Am hi) va tfing sinh mon r~n ch~c
Trang nhfrng In.rang hQ'JJ nay, kh6ng c6 chi djnh m6 lfty thai. Khi san phI r~n Jiiu ma kh6ng s6
thai duqc do am h9 vit t~ng sinh m6n d€ khang qua muc, chi dinh sanh giup vi m~ r~n kh6ng
chuy~n thuang duqc d~t ra. N€u am h9 qua hm c6 th~ dt t~ng sinh m6n hai hen.
Am hi) co kh6i u
C6 th~ la (I) B9c mau tv do VO cac t!nh ITI?Ch tn.r&ng; (2) Cac kh6i u trong b~nh mbng ga;
(3) Nang tuy€n Ba1iholin hay cac lo?i kh6i u khac.
Tlurang cac kh6i ll nay kh6ng ct'.rng nen kh6ng can tr& Slf s6 thai m(lt each tuy~t d6i.
DE KHO DO AM D~O
Cac t~t biim sinh
Am ilf,IO co )l{ICh ng<ln dpc hay vach ngiin ngang
Thuang thi vach ngan am d?o dan no t6t nen it khi can tr& thai sfi. C6 khi ta cftn dt vach
ngan, c(lt dm mau d~ giup thai s6 d8 dang.
Am dfJo 1irp biim sinh
Thm'mg phai m6 lfty thai.
68

11. Chuy~n d<:1 bat thll'i»ng
Am il<Jo co s~o
Do (I) Ph~u thu~t t110 hinh; (2) Rach vii kJ1au trong nhfmg lfin sanh tnr6c; (3) Do d~t cac lo11i
thu<°ic gay bong niem m?C. Tlr do, am d?O CO th~ teo h(;!p, dinh cac thimh l?i v6i nhau, chi COil
d~ l11i m(>t 16 nh6 d~ cho tinh trung chui qua.
Cach XU trf thuirng phai m6 lAy thai vii phai baa dam kh6ng bi b~ san dich. Nen nong cho
teo hyp am dIO sau do.
Khfli u am di_io
Nang am d110, u nang 6ng Gartner, mau tI aam d?O, u XO' vii cac 1011i u d~c khac ciia am d~10..
N€u kh6i u m~m, lanh tfnh, chua ben trong m(>t chAt d!ch, thi c6 th~ r(1t chAt djch d~ kh6i
u Xyp xu6ng, thai s6 cl€ dang. N€u kh6i u to va d?c thi phai 1116 tAy thai. N~u thu~n ti¢n thi b6c
tach c~t kh6i u nhung tlmang gay chay mau nhi~u. Vi v?y trong da s6 truo·ng hop, nen chO
qua kli6i thai gian h~u san m6i c~t kh6i u.
DE KHO DO CO TU CUNG
De khO do rfli loi_in chfrc niing cfi tii' cung
RAt thuimg g~p trong san khoa, xufit hi~n sau cac bAt tlrno·ng ciia cac cun co tir cung. c6
tu cung cling, phu n~ do can co ct6n d?p, tnrang lrc ca tir cung tang (thuo·ng g~p trong cac
trnang hop bAt xfrng dAu ch~u, ngiii bAt thuang dua d~n chuy~n d11 keo dai hay khi c!1111g
thu6c tang co qua li€u).
Xir tri b~ng each cho thu6c giam co, giam tnwng h,rc CO', giai ph6 giao cam... 111IC dich la
nh~m giitm St d~ khitng clia c6 tlr cung. Vai tro th~t Sf clia nhi.ing 1011i thu6c nay v~n con ban
cai, tuy nhien nguai ta th~y nhi.ing lo;:ii hi~u qua nhfit la nhung 10<;1i c6 m(>t tac dlng giam dau
(nhu Pethidine) va n~u kli6ng c6 nguyen nhan CO' hQc thi each Xlr trf tren c6 hi¢u qua t6t.
De khO do cac tfin thuong th1,rc th~ ciia cfi tii' cung
Cac t~t bi'un sinli
Mang trinh cJ Iii' cung, hi~m g?p, angu6i con so. C6 tir cung c6 m(>t mang m6ng a16
trong khiing dan na khi chuy~n dI, ngrng agiai do11n 2-3cm. Kham c6 tir cung ky, cho tay
vao chfnh giiia 16 cua mang trinh, xe nliy ra hai ben, r6i cho ng6n tay xoay r(>ng. c6 tU:
cung se ma nhanh ch6ng.
CJ tfr cung dinh, hi~m g~p. C6 tir cung x6a miing nhung 16 ngoai v~n kh6ng 1116. Tlrnirng kem
theo r6i loln cun co tu cung. Kham am d110 ky tim ch6 lam la 16 c6 tu cung, cho ng6n tay An
nwnh vao, xoay nwnh, c6 tir cung se bi tach ra va dan n6 ct€ dang.
ca,,,.c1111g co s~o
Do d6t di~n, d6t nhi~t, khoet chop, c~t do11n c6 tir cung, khau vong c6 ttr cung do h6 eo tlr
cung, hay rach vii khiiu c6 tir cung trong nhfrng l§n sanh tnr6·c. Tlmcrng st;o cm1g nen c6 tli'
cung kh6ng x6a 1116 du9c.
69

12. SAN KHOA
Cach xfr tri la m6 !fry thai.
cat1/· cung did va phi il{fi
C6 thS xe c6 tlr cung m<)t dm'rng avi tri 12 gia, nhung tbt nhfit la m6 lfry thai. Sau thai ky h~u
san, ta se dt ng~n bat m<)t phftn c6 tlr cung.
Kh6i 11 cJ 11/· cung
C6 thS la u lanh tinh nhu u xa, polype, cting c6 thS la ung thu c6 tlr cung.
Cac tnrang hqp nay thuang la chi dinh m6 !fry thai. Chi c~t kh6i u n~u la kh6i u c6 cubng.
Ung thu c6 tlr cung t~i chli (giai do~n 0) khong phai la chi dinh m6 l~y thai, c6 th~ cho
sanh nga am d~o. Sau khi m6 !fry thai vi ung thu c6 tlr cung (m6 d9c thiin), dn phai gtri benh
nhiin di€u tri b~ng tia x~ ngay sau thai gian h~u phfru.
DE KHO DO TU CUNG
Cac dj t~t biim sinh
Tii· cung m9t si'mg khfmg /wan toan
Do SJ' phat triSn bfrt thuang cua m<)t trong hai 6ng Muller trong qua trlnh phat triSn ca quan
sinh dvc nfr.
Tlr cung c6 m<)t strng blnh thuang (mang thai) vii strng kem phat tri~n (khong c6 thai) se
nho, n~m trong vling cMu vii thuang lam kh6i u ti~n d:;io, can tra ngOi thai khong l9t va s6
duqc. Tuy v~y, nua tfr cung c6 thai ciing khong phat triSn duqc nhu blnh thuang, thai thuang
kem phat triSn va thuang la ngoi mong. Cac l&p ca tlr cung ciing khong c6 SI' x~p d~t binh
thuang ahai ntra tlr cung nhu la 6 m<)t tlr cung blnh thuang nen cac can co tlr cung ciing kem
hieu qua trong viec lam x6a ma cb tlr cung.
Dli da s6 tnrang hqp c6 chi dinh m6 !fry thai.
Tir cung hinh tim, t1r cung hai si'rng, t1r cung co vdch ngiin
Do nhfrng bfrt thuang xay ra khi hai 6ng Muller sat nMp vao nhau ho~c tieu bi~n vach ngii.n.
Ngoi thai hftu h~t la bfrt thuang, nguy ca sanh non cao, thai kem phat triSn, can co tlr cung
rbi IOln nen each Xlr tri thuang la m6 !fry thai tru truang hqp thai qua nh6. Doi khi c6 thS xay
ra v& tlr cung trong chuySn dI.
Khi m6 Ifiy thai c6 thS c~t vach ngii.n hay tai tIO lli tlr cung. Lftn mang thai sau, chi djnh
khiiu eo tlr cung dI' phimg se duqc can nhic.
mcung g~p trmfc hay g~p sau qua 119 thuang se tra lli tu th~ binh thuang khi thai to tren 5-
6 thang. Doi kl1i tfr cung qua l~ch sau nen kh6 x6a ma c6 tlr cung, chuy~n d~ keo dai.
70

13. Chuy~n dI b§t thU'6'ng
TiJ' cung CO vit mJ /Jy thai Cli
Khuynh hu6ng CUa San khoa hi~n dli la khuy€n khich thfr thach sanh nga am dIO d6i voi
nhfrng san phl,I c6 v€t m6 l§y thai cii. Thai de) XU tri nay giup giam dm;rc chi phi dibu tri, giam
ngliy ca bang huy€t sau sanh, giam tY l~ nhi~m trung.
Quy€t dinh thu thach tuy thuc)c vao:
(1) Ly do, chi dinh m6 l§y thai l§n tm6c c6 con t6n lli hay khong?
(2) V€t S(,:O CO lanh t6t hay khong?
(3) Thai lh nay c6 binh thm'mg hay kh6ng? N€u thai nghi to, ngoi b§t tlmong, da thai, VCY
6i non, chuy~n dI keo dili... thi ciing can nh~c chi dinh m6 l§y thai tro lli.
(4) C6 du di€u ki~n, phuang ti~n vii nhan l!C d~ theo doi 161 cilng nhu ti€n hanh 1116 Ifiy
thai c§p cru kip th&i.
(5) Vfin dS tham vfin cho san plw v€ nguy ca vii lgi ich khi ti€n hanh thU: thach cilng dn
dugc dam baa.
Tieu chudn /Qnh 161 aur;c aimh gia nhu sau:
(1) Khong phai S:O m6 d9c than tU: cung lfiy thai ho~c 1116 b6c nhfm xa trong CO'.
(2) V€t 1116 khong qua m6i (khoang each gifra hai thai ky m9 thang tro· Jen).
(3) Kh6ng phai s(,:o m6 hai l§n tr6 len.
(4) Khong phai la S:O va lli tr cung VO tm6c.
(5) L§n m6 tru6c khong c6 nhi~m trung 6i vii nhiem ttiing Mu ph~u.
N€u tfit ca cac tieu chu~n tren dSu t6t, c6 th~ d~ san phI sanh nga am dlo nlmng phiii theo
doi sat qua trinh chuy~n dI, giup sanh b~ng forceps khi c6 tu cung 1116 tr9n, d§u l9t thfip a€ rut
ng~n giai doln s6 thai. Sau s6 thai vii nhau, phai ki~m tra St toan vt;n ct'.1a !Lr cung (d~c bi~t la
vi tri S:O m6 cil), c6 tU: cung vii am dIO.
DE KHO DO KHOI uTIEN E>~O
Cac kh6i u ti€n dIO thu6ng g~p la unang bu6ng trung vii u xa ttr cung.
Kh6i u bubng trfrng
Bfit ky m9t u bu6ng trung nao cilng c6 th€ c6 bi~n chtrng trong thai ky. Ty I~ u bu6ng tn:rng
thay d6i tuy theo nh6m tu6i nghien ciru cilng nlm theo th6i quen sieu am trong thai ky.
Thuong la nhfrng kh6i u th!C th~, c6 cu6ng dai, n~ng vii th~ tich khong qua to nen rai vao
tui cling Douglas, trong ti~u khung lam cho ngoi thai khong l9t vii xu6ng dugc. N~u khong
phat hi~n kip thoi, c6 th~ dua d€n tinh trjng can co tr cung d6n d~p, d9a va tu cung.
N€u phat hi~n kh6i u bu6ng trirng s6m trong thai ky, nen m6 c~t kh6i u s6m trong khoiing
ru tu§n le thtr 16-24, vi kh6i u bu6ng tnrng nao cung co tibm nang ac tinh.
Tru6ng hgp vao chuy~n dl m6i phat hi~n kh6i u bu6ng trtrng, n€u khong phai lit u ti~n
dIO, ta theo doi ky qua trinh chuy€n d1, hu6ng cho sanh nga am dlo. Nhil'ng ngay dfru h~u siin
71

14. SAN KHOA
dn theo d5i sat d€ phat hi~n s&m bien cln'.rng xo~n u. Kh6i u se duqc danh gia li;ii va giai
quy~t sau thai ky h(iu sim. N€u la kh6i ll tibn d(IO, ta se m6 !fry thai va giai quy~t kh6i u irong
l[1c m6.
U xo·tfr cung
Coe lor;ii uxo· tfr eung tlnrong dm trir s1r diin tidn eila ngoi thai la: (1) U xa 6 c6 tlr cung, nhfrt
la m~t sau; (2) Uxa tlr cung nim trong day ching r(lng; (3) Uxa tlr cung c6 cubng dai rai vao
tlii cimg Douglas.
Coe khbi u XO' ir than, a· tidy tfr eung thu&ng to ra trong thai kY va lam cho ng6i thai bfrt
tlmang, thai nhi kem phat tri€n, can co tfr cung rbi loi;in, tlr cung co h6i kem trong thai ky h(iu
sin.
Xif tri thuang la theo doi chuy€n di;i, n€u c6 ttr cung va ng6i thai ti~n tri€n t6t thi ta nen d€
san plw sanh ngi am di;io. Sau thai gian h(iu sin, kh6i u thu&ng nh6 di rfrt nhi~u. Tuy vao tinh
tr~mg kh6i u Ilic nay ma c6 chi dinh xir tri.
N€u khbi u tr& thimh tibn di;io, ng6i thai kh6ng l9t duqc, phii m6 !fry thai.
Khi m6 lfty thai, c6 g:ing ri;ich ngang do?n du&i tlr cung vii each nhan xa khoang 2-3cm
n€u dtrqc.
Ta chi b6c nhiin xa trong nhfrng di€u ki~n sau day:
V~t r?ch tlr cung di ngang qua khbi u.
U xa tlr cung n~m 6 eo, 6 c6 tlr cung, c6 th€ chi:n bit du&ng thoat cua san dich.
U xa !Lr cung du6i thanh mi;ic c6 cubng.
U xa tir cung n~m du&i niem m?c, b6c tach d~ dang.
U xa tlr cung n~m trong day ch~ng r(lng.
N€u u xa tfr Cung n~m sau trong thanh ca, b6c tach c6 th€ gay chay mau nhibu, d~ dua den
nhi0m trimg, m~t khac khi d€ nguyen kh6ng anh hu&ng gi den thai gian h(iu ph§u thi ta khong
nen b6c nhan xa khi 1116 !fry thai. Sau thai gian h(iu san, u xa c6 th€ teo rfrt nh6. Kham li;ii, ruy
tinh tr?ng khbi ud~ c6 hu&ng xu tri tiep.
Nhfrng khBi u ti~n do khac
Th~n l?C ch6 6 vung ch(iu.
KJ16i U am d?O.
KJ16i u 6 day ch~ng r(lng.
KJ16i u ciia xuang ch~u.
S?n bang quang to, c6 th€ g~p 6 phl,l nli' c6 thai, khi chuy€n d? c6 th€ tr& thirnh u ti~n di;io.
Cac kh6i u Clla ttvc trilng va bang quang.
Nguyen tlie xfr tri ehung la phai theo d5i chuy€n di;i. N€u cu(lc chuy€n d? ti€n tri€n tbt thi san
ph1 SC sanh nga am d[O.
72

15. Chuy~n dI b§t thll'ang
Neu ng6i thai kh6ng l9t vao ti~u khung vi cac kh6i u tr6" thanh u ti~n 090, phai mb l~y
thai. Neu de dang, ta c6 th~ c~t kh6i u cimg luc v&i 1116 lfiy thai, nhm1g tlm<'rng nen ch<'r qua
khoi th&i kY h~u san, cac ca quan v(mg ch~u tr& v~ trjng thai binh thu6"ng nlm tnr&c khi c6
thai, kham lli, tuy theo tinh tn;mg tbn tlurang ma CO lnr&ng Xlr trf chinh xac.
DE KHO DO THAI TO
Ml.JC TIEU BAI GIANG
1. Dinh nghla aiwc thai to.
2. Kira air(lc ccic nguyen nhan c1ia rhai lo loan phdn va rhai to rfrng phdn.
3. M6 ta O!C(i'C diin liin cure chuydn di;i trong fnr<'rng h9p thai lo.
4. Trinh bay au·9·c thtii a9 xii' tri a6i v6·i m9t tnrong h9p de kh6 do thai to.
5. Trinh bay au(lc ccic tlni thu¢t can thi?p khi ki;t vai.
Sv sinh de m<)t thai qua to thuimg kh6 khan vii nguy hi~m cho ca thai nhi fln m~ trong (1c
chuy€n dI vii sb thai, ben qmh d6 m<)t thai qua to tlnr&ng y€u du6i vii kh6 nu6i hon m<)t thai ·
blnh thu&ng.
De kh6 do thai to c6 th~ la do tbai to toan phfin bo~c to tl!ng ph5.n ciia ca th~ nhu trong
tru<'Yng hqp nao (mg thuy, bi,mg to, bi,mg c6c ho~c c6 tnr611g, mong c6 bu6u (spina bifida), thai
bi phu toan th~ (trong b~nh tang nguyen hbng du).
DE KHO DO THAI TO TOAN PHAN
Thai to toan phfin la thai to n~ng tren 4.000g khi t&i ngay sanh. Si,r to l6n nay bao gbm toan
than th~ cua thai nhi.
Sv de kh6 do thai to,co tinh chfit tuang obi vi con tuy mfrc d9 mfrt can x!'.rng gifra tbai nbi
to vii khung ch~u cua 111y (thu&ng binh thuo·ng).
Thm'mg thai nhi to c6 du&ng kinh luong mom vai l6n hon l2cm vii si,r de kh6 tlnr&ng do
vai thai nhi. Theo hi~p h<)i San ph1,1 khoa Hoa Ky 2000, tY l~ de kh6 do thai to gay kyt vai thay
obi tit o,6%-1,4%.
Y~u t6 nguy CO'
My bi dai thao duo·ng, beo phi, hay ca bai la y~u t6 nguy ca quan tr9ng nh~t duqc bi~t
hi~n nay. Ben Clnh d6 con c6 nhi~u y€u t6 thu~n lqi kMc nhu: (I) Cha my cao l&n, d~c bi~t Iii
ngu&i my; (2) Da san; (3) Thai gia thang sinh ly; (4) Thai gi6i tinh nam; (5) Ti~n can sanh con
tren 4.000g; va (6) Chung t<)c.
73

16. SAN KHOA
Hinh d~ng
Thai to Iii m(t thai beo, d!iu to, tmrng d6i Cl'.mg, than vii ill chi c6 nhi~u ngiln do tich (I ma
du6i da. Dm'rng kfnh d!iu tang ft, trai l::ti, du<'rng kinh luang mom vai rfit to. Thai to thu<'rng
y€u du6i, kh6 nuoi, chtl y€u lien quan d€n tinh tr::ing dai thao du<'rng trong thai ky cua m".
Tri~u chfrng
ciin khai thac tibn su sanh con to cua sim pht trong nhfrng Iiin sanh tru6c, n~u c6, Iiin nay c6
th~ thai se to.
Nhin bmg san ph1,1 to, c6 cac v€t nut 6 da b1,1ng, chi du6i phu.
Kham thfty bmg to, b~ cao tlr cung c6 th€ Jen d€n 38-40cm hay han. Trong tru<'rng hqp
nay, ta c6 th€ ngh! d~n da 6i, da thai, u xa tu cung kem theo c6 thai, c6 tru<'rng vii c6 thai.
Thai thu<'rng Iii ngoi d!iu, d!iu thu<'rng riit cao, ch6m v~, khong l9t dugc khi c6 chuyen dI.
Sau khi kham ky, ta c6 the ngh! d€n m(t tru<'rng hgp thai to nhung khong the chiin doan
chinh xac thai to d€n mfrc d(> nao.
Sieu am dt c6 ich vi n6 giup ta chiin doan phan bi~t m(t thai to v6i da thai, da 6i, di d::ing
thai nhi, nao ling thtty, ngoi mong. Cac do dlc tren sieu am c6 the ggi ym(t thai to nhung gia
tri tien doan tr9ng lugng thai nhi chi d::it 50%.
Di~n ti~n Cua SI}' chuy~n d~
Vi d!iu thai to so v6i khung ch~u nen khong l9t khi vao chuyen dl:I hay khi g!in ngay sanh.
Chuyen dl:I thu<'rng g~p kh6 khan, keo dai dua d~n d<'r tU cung, suy thai. Diiu khong l9t du
can co tfr cung t6t. Can co tlr cung bi r6i lol:ln c6 th€ dua den va tlr cung. 6i va s6m d€ gay
nhi€m trung 6i.
N€u dfru ]9t thi ST xu6ng trong khung ch~u ci1ng
se rfit ch~m. f)fru bi d6n ep nhi~u, bu6u huy~t thanh
to. Sv xoay <lien ra kh6 khan va sv s6 thai de gay t6n
thuang phiin mbm ci'.ta m". Thai d€ bi chiin thuang s9
niio.
Sanh kh6 thu<'rng do vai. Sau khi d!iu thoat am, vai
se bi gifr ll:li 6 eo tren trong khi d!iu bi gifr 6 am h(.
N~u khong Xlr tri kip th<'ri, thai se bi ngl:lt va ch€t.
M(t dfiu hi~u d~c bi~t cua ST m~c hai mom vai
vao b<'r cua eo tren ctta khung ch~u Iii khi d!iu thai da
s6 ra ngoai am h9 va bi giu cMt ado, ta se co cam
tu6ng nhu diiu bi hut vao trong am dl:o. Khi n~m d!iu
de keo thai ra ngoili, ta chi c6 the keo ra dugc m(t viii
centime! va se thfiy c6 m(>t sue cuang li;ti ml:lnh me.
74
Hinh 6.1: K~t vai.
Ngu6n: Operative Obstetrics.

17. Chuyen dI bat thll'6'ng
Khi vila ngung keo, d~u l::ii bj hut vao ch6 cu, ap ch~t vao am h9 nhu tm6c. o:1u hi~u nay
ciing g~p trong vai tmong hqp hi€m cua nhfrng bi€n d::ing b~m sinh angvc hay bvng.
Kc;t vai la bi~n c6 dang sq nh~t vi n6 xay ra aphut ch6t - luc ma trong cac CUQC de tlmong
khac s6 thai s~p xong xuoi. Khi d6, du mu6n du kh<'>ng ta cung kh<'>ng th~ m6 !fry thai ma bu(lc
phai l~y thai ra ngoai b~ng nga am d::io.
Tien lugng
M~ co th€ bj t6n thuang phfrn m€m nhu rach am he), am d::io, c6 tlr cung, va tti· cung, bang
huy€t sau sanh, 16 do bang quang-am d::io, nhi~m trung h~u san.
Thai nhi c6 th€ ch~t vi k<;t vai, xu:1t huy€t nao hay c6 nhfrng tlmo·ng tich n?ng nhu gay tay,
gay xuang don, t6n thuang hanh !Uy va dam r6i thfrn kinh canh tay dua d€n li~t hai tay...
Xii tri
Trang nhiing truang h11p bidt chdc chd11 thai to ho~c trong tnrong hqp ng6i bdt tlnrong (11g6i
ngang, ng6i m6ng, ng6i trim, ng6i 111(11) ta nen 1116 l~y thai.
Ngugc I::ii, ndu thai to kh6ng ro, thai de) XU tri se t€ nhj hon. Nen thvc hi~n nghi~m phap
sanh nga am d::io m(lt each th~n tr9ng va ng~n ngi1i hon.
N€u dfru khong l9t d~ dang va nhanh ch6ng, sau 1-2 gio·, nen 1116 Ifiy thai. Khong nen c6
g~ng keo dai sv thir thach vi dfru se l9t m(lt each kh6 khan vii ta c6 th€ g~p bi€n c6 k<;t vai.
Dirng nen dS d€n thai suy hay c6 nhi€m trung 6i m6i 1116.
N€u dfru l9t, ta ciing nen th~n tr9ng vi sau khi dfru ra vai se c6 th~ k<;t l::ii. Xir tri bi€n
chrng nay cfrn d€n m(lt nha san khoa nhi€u kinh nghi~m. Sv giam thoi gian tu l(1c s6 dfru cho
d€n luc s6 vai c6 m(lt ynghia quan tr9ng cho s~r s6ng con cua thai nhi. M(lt s6 thi1 thu~t d~c
bi~t se giup thu ng~n duang kinh luang 1116111 vai ho~c tang kha nang cua khung ch~u. MQi
d(lng tac loi keo g~ng sue d€u c6 kha nang gay t6n thuang tr~m tr9ng cho thai nhi.
A
B
Hinh 6.2: Thu thu~t McRoberts (A) va
tac d~ng lam gia tang dU'ang kinh h~u
v$-m6m nh6 (B).
Ngu6n: Operative Obstetrics.
75

18. SAN KHOA
H<)i San piw khoa Hoa Ky (1991) d~ nghi m<)t s6 bu&c thvc hi~n khi k!t vai:
(1) G9i nguiYi trq giup, m<)t bac si gay me hbi sue, m<)t bac si nhi. 0 thai diSm nay, nen
kh&i dfru bing keo nh! nhilng. Thong tieu n~u bang quang cang.
(2) dt r<)ng tfrng sinh mon.
(3) NhiY m<)t nguiri phi) nhftn tren xuang v~ trong khi keo dfru thai xu6ng.
(4) Thu thu~t McRoberts dn hai nguiYi phi). Mdi nguiYi nllm m<)t chiin vii g~p ml;lnh dui
m! cho ap sat b9ng.
Nhfrng thu thu~t nay dii giai quy~t duqc hfru h~t cac truiYng hqp de kh6 do vai to, tuy
nhien n@u thu thu~t thftt bl;li. C6 thS thrc hi~n ti@p cac bu&c sau:
(5) Thvc hi~n thu thu~t xoay cua Woods: xoay dfrn dfrn vai sau 180 d<) ra tru&c theo each
xo~n ll;li thi vai tru&c se d& bi chen ep.
(6) c6 g~ng keo canh tay sau ra ngoili, nhung n@u canh tay nay dudi ra sau qua muc thi
di€u nay kh6 thTC hi~n.
Hinh 6.3: Thu thu$t Woods xoay vai sau thanh
vai tm&c
(Ngu6n: Operative Obstetrics.)
' ~~."'1',· .
.~I
. ~
I
.
'
Hinh 6.4: Thu thu$! h<i lay sau.
(Ngu6n: Williams Obstetrics)
Nhfrng ky thu~t khac chi thvc hi~n khi nhfrng thU thu~t tren th§t bl;li nhu chu d(lng be gay
xuang don ho~c xuang canh tay phia tru&c, thu thu~t Zavanelli: dfiy dfru tr& vo khung ch~u vii
m6 I§y thai. Phiin diiu cua thu thu~t nay Iii xoay diiu v~ chfim tru6c ho~c chfim sau. Bu6c thu
hai Iii g~p diiu vii dfty diiu tir tir tr& vilo am dl;lo sau d6 m6 I§y thai.
T6t han h@t, ta nen kham san ph1,1 th~t ky vii nhi~u Iiin trong Iuc kham thai, kham pha ra
nhiing nguyen nhan dua d@n thai to de chfra tri kip thiYi vii chu d(lng ch9n Iva huiYng xir tri
thich hqp nhftt, nhim dlt m9c dich mi:: tron con vuong.
76

19. Chuy~n d? bat thll'6'ng
DE KHO DO DAU TO (NAO UNG THUY)
Nao mg thuy la mqt b~nh cua thai nhi trong d6 diiu cua thai nhi qua to do Sf (r d9ng dich niio
ruy, dua d6n sµ de kh6.
Nguyen nhlln
Thuimg do khi6m k11uy6t cl'.1a bng thiin kinh gay ra sv rbi lo(ln v€ ca ch6 ltru thong dich nao
ruy (do di d11ng hay bu&u lam t~c nghen) hoac dosµ rbi lo11n v€ ca ch~ hiip thu. H~u qua cua
tinh trjng nay la sv dan n& r(mg nao thfrt, nhu mo nao bi chen ep vii teo. v6 nao mong, th6p
vii cac duimg kinh nit to. Chu vi diiu thai binh tlm<'mg dtt thang tU 32-38cm. Trong tnrimg hqp
nao ling thuy, chu vi d!iu thai thuang vuqt qua 50cm vii d6i khi t&i 80cm. Th~ tich djch chfra
trong nao th:i.t thuang tu 500-l.500ml, nhtmg nhi€u tmang hqp c6 th~ tich (t t&i Slit dich.
Hinh 6.5: Sanh kh6 do nao (mg thuy
(Trai): Ng6i d~u. Chu ySlJ' bat lLPang x(J>ng gifra (Phai): Ng6i m6ng. £lo;;in dU'&i ciing mong
khu6n mat v&i VOm SQ qua to
Dlng Ulm sang
Trong thiri kji mang thai
Vi niio ling thuy kha hi6m nen Sf dinh b~nh thuang bi bo qua.
Tuy nhien ta phai nghi d~n b~nh nay m6i khi ta kham th:i.y: diiu r:i.t to, chilm v~, r:i.t cao
tren eo tren, ch6 nghe tim thai 6 cao tren mi'rc rbn.
Ng6i thai thuirng gap la ngoi m6ng, tY l~ ngoi mong tbi thieu lit l/3 cac truimg hqp nao
ling thuy.
Trong khi chuyin d!J
N~u la ngoi diiu, n~n ngoai thitnh blng cho ta th:i.y diiu to khong l9t, cao long aeo tren
mac du can co tu cung thuang da tbt. Diiu chilm h~n ra ngoai ba tren ct'.ia xuong v~. Do(ln
du&i tu cung cang vii ci'rng. N~u cb tu cung m&, ta sa tb:i.y cac duirng kh&p vii cite th6p r:i.t
77

20. SAN KHOA
r(ng, xmmg SQ m~m. M<'ii can co tir cung ta c6 th€ tu&ng la d!iu 6i nhung n€u kham ky thi
se thfry d6 la xuang SQ m6ng va m~m.
C{in /{1111 siing
X-quang cho th§y m(t d!iu r§t to so v6i than, SQ r§t mong va vom SQ kh6ng thfry ri.'i rang. Han
nfra, ta c6 th€ thfty cac duimg kh6p r§t r(ng, m~t tuang d6i nh6 so v6i h(p SQ. Diiu nao 1'.mg
thtiy thuimg c6 hinh Iron trong khi d!iu binh thuimg c6 hinh b!iu dlc.
Sieu am la phuang ti~n rftt c6 gia tri trong ch.1n doan nao 1'.mg thuy, d~c bi~t la nhiing th€
nh(:. Hinh imh di€n hinh la duimg kinh lui.'i'ng dinh b~ng ho~c han 11 cm athai du thang, cac
nao thftt dan r(ng. C6 th€ so sanh duang kinh cua nao th§t ben v6i duimg kinh lui.'i'ng dinh,
danh gia d( d!iy nhu mo nao ho~c so sanh kich thu6c diiu v6i J6ng ngvc va bmg.
Ti~n tri~n cua chuy~n d~
Trang tnrong h(Jp niia zing thzly nho, n~u xuang ch~u ct1a m(: dt1 r(ng va can co tlr cung du
m?nh, c6 th€ sanh nga am d?o dugc.
Phdn /&11 S!f sanh thzrang nga am tl9a khong thi thcC hi¢11 GlrJC vi adu khong /9t. N~u
kh6ng xu tri kip thoi, cac can co tfr cung se bi r6i lo?n va k~t qua dua d€n v& mcung.
Trang fnrang hr;rp ngoi mong, thuimg se bi k~t d!iu h~u khi sanh nga am d?O. N~u kh6ng
xfr tri kip cling c6 th€ dua d~n vfJ !tr cung.
Tien lmyng
Tlmong phai hy sinh thai nhi dS Clru m(:, v6i cac thu thu~t ap dlng dS dem thai ra.
86i v6i m~, n~u kh6ng dinh b~nh va xir tri kip thai, m(: c6 th€ bi vf'J tlr cung.
Xfr tri
Ndu thai khong thi s6ng tliwc. rut dich nao tl1y, ky thu~t chQc do tuy thu(c vao ng6i thai.
Ndu la ngoi adu, khi c6 nr cung m& tren 3-4cm dtmg m(t kim 17 gauge, dai 8 inch chQc
do qua th6p hay duang kh6p d€ giup djch nao tt1y chay ra nhanh ch6ng. Nhu th~, d!iu se nh6
l?i va SC sanh dtrQ'C qua nga am d?O kha de dang.
Trang fnrong lwp ngoi 111611g, c6 th@ chQC qua 16 ch'1m dS thao dich nao my ra.
C6 th€ chQC thao dich nao my qua thimh blng du6i Sl' hu6ng dfrn ctia sieu am tru6c khi
thti' khai phat chuy€n d? b5ng oxytocin
Trong viii tnrimg hgp nao 1'.mg thuy nh(:, c6 g~ng bao v~ thai, sau sanh se lam phfru thu~t
dfin luu dich nao ttiy.
78

21. DE KHO DO NGUYEN NHAN KHAC
De khO do cli
Chuy~n d11 bat thll'c'Yng
Do c6 thai c6 nhimg bu&u, nhi~u khi rftt l&n nlm u nang, bu&u tan dich, bu6u tuy~n giap lam
cho d~u kh6ng g$p dugc gay nen nhfrng bftt thu(mg cua ng6i thai nlm ng6i 111?t, ng6i tran,
ng6i th6p tru&c.
Dinh b~nh rftt kh6, nhi~u khi chi c6 th8 bi€t dugc sau khi da dem thai ra ngoiti qua 1116 Jfty
thai, ho~c ch9c bu&u n€u thai da ch€t, ho~c khi d~u ra bi ap ch~t vito am he), ho?c qua thi'im
kham thdy ph~n c6 cua thai nhi c6 bu&u.
De khO do than
Doi khi toan than dua tre bi phu thiing to l&n d€n n6i sr de (r nhien kh6ng th~ thrc hi~n dugc
nhu trong trucmg hgp chung tang nguyen h6ng c~u (erythroblastosis), giang mai, xung khic
nh6m mau gifra 111~ vii con, b~nh lo?n duang s111, phu voi (elephanthiasis).
Bvng cua bao thai ciing c6 th8 l&n d€n de) lam cho Sr sinh de bi b~ tfrc nhu trong tnrimg
hgp bao thai bi bang bvng, bu6u th$n-thuimg la u nang thugng th$n bflm sinh, bu&u gan hay
cua cac ljng trong bmg, bang quang d~y nu6c ti~u vii cang ct'.rng trong cac di t(t nghen tfic
duong bai ni~u thdp cua thai nhi.
Trong cac truang hgp d6, Sl s6 thai chi c6 th~ ti€n himh dugc qua nga am djo b~ng each
khoet ho~c n;ich mc)t 16 thung vao than bao thai d8 cho nu6c chay ra ho~c dt xen lfty b6t kh6i u.
Sau h~t, c6 th~ g~p tftt ca cac lo?i bu&u o· bftt ct'.r ph~n nao cua bao thai nhftt la tren xuong
Cung llhtr btrcJU 1110, btrcJU ffi!Ch, buou th~n kinh...
Doi khi ta chi phat hi~n dugc cac di t?t nay sau khi 1116 ldy thai ho~c sau khi thai da sinh
ra.
Vi tri ngoi thai
Ng6i thai bftt thuang c6 th~ lam chuy8n d? keo dai ho~c ngung ti~n tri~n:
Ngoi mgt: ng6i m~t chi c6 th~ s6 b~ng dm tnr&c, do v?y mu6n sanh dugc ng6i m~t thi
ng6i thai phai b~t buc)c xoay v~ dm tm&c, n€u kh6ng thi chuy~n d? se ngung ti€n tri~n. Ng6i
m~t thuang ng6i thai se di xu6ng ch$m hon, quang duong di dai hon nen di~n ti~n ciia chuy~n
d? ciing se ch$m hon.
Ngoi th6p tru6·c: ng6i th6p tru6·c hinh thanh do d~u c(1i kh6ng tbt vii duong kinh lQt ciia
thai qua l&n, ng6i thai xu6ng rdt cMm, c6 tfr cung kh6ng 1116 them vit tlmong d~n d&n chuy~n
d? ngung ti€n tri~n.
Ngoi ngang: ng6i ngang kh6ng c6 co ch€ d~ thai di xu6ng nen thuong dugc xfr tri 1116 lfty
thai.
Ngoi chlim kiiu th€sau: hinh thimh do m~t ngfra t6i da. Ng6i thai se xu6ng nit ch?m. Ng6i
chftm ki~u th€ sau c6 th€ sanh binh thuong, sanh forceps, dimg tay hay forceps xoay v6 ki~u
79

22. SAN KHOA
th~ tnr&c. D6i v&i nhfrng tnrilng hqp con r:;i, t~ng sinh mon dan thi ngoi ch~m ki€u th€ sau c6
th€ sanh binh thuilng, nhung d6i v&i con so, tfing sinh mon chiic thi chuy€n d:;i th€ keo dili a
ca giai do:;in 1 vii giai do:;in 2. Forceps thtr6ng hay dtrqc sti di_mg vii dt r(mg t~ng sinh mon.
Ngoi chdm kdu th~ ngang: cac tnrilng hqp khung ch~u gi&i h:;in dtr6ng kinh ngang eo
gifra, ngoi thai thuilng ngung xoay aki€u th~ ngang. Trong nhfrng tnr<'rng hqp nay thtr6ng
dimg forceps Keilland ct€xoay v€ chfrm tnr&c r6i sau d6 s6 thai biing forceps Kielland hay d6i
forceps Simpson, Tucker-Mclane cho ki€u th~ tnr&c. N~u ngoi thai ngung xoay do thi€u can
go vii khong c6 bfrt xling d~u ch~u thi c6 th€ dung oxytocin d€ di€u chinh can go.
K~t lu~n
Du dinh b~nh trong thai to (la bi d(mg) khong chiic chiin, ro rang, nhung v&i kinh nghi~m vii
si.r theo doi ky ltrang qua trinh mang thai cua san phl, ta c6 th~ d€ phong vii tranh khoi cac tai
bi~n xily ra cho m~ vii con.
dn tim ki~m nguyen nhan d€ di€u tri trong tnrong hqp thai to, ch911 li.ra th<'ri di€m
sanh ciing nhtr nga sanh thich hqp nh~t, v&i ml.le dich Iii thai v~n s6ng duqc mil m~ khong
bi t6n tlmang.
TAI LI~U THAM KHAO
80
1. Bai giang san phl khoa - 8( mon San-D:;ii HQc Y Dtrqc TP, H6 Chi Minh, 2007, 224-
257.
2. Williams Obstetrics, 21st edition, 200I, "Dystocia: abnormal presentation, position,
and development of the fetus". 451-467.