Shtetet e dobta ballkanike po grumbullojnë për të ardhmen problemet që nuk i kanë patur më parë. Ato janë sot strehë e trafiqeve dhe evazionit fiskal dhe nuk kanë ende konsistencë në politikat për sigurinë kombëtare. Përqendrimi i shumë pushteteve dhe monopoleve oligarkike ka krijuar premisa për të provokuar ngacmime të herëpashershme të ekuilibrave të vendosur mbi baza të padrejta sociale dhe politike. Në gjithë panoramën e plotë të Ballkanit, secili shikon ende sot projeksionin e një ambjenti të vrazhdë, të ngrirë dhe jomikpritës për investime të mëdha, i trashëguar prej kohëve të shkuara.

1. Shtetet e dobta ballkanike, shqiptarët dhe besimi te ardhmëria
nga Eduart GJOKUTAJ
Ka kaluar më shumë se një dekadë që nga lufta e fundit në Ballkan. Politikat e qeverive
ballkanike janë orientuar drejt transformimeve në jetën ekonomiko - politike. Shtetet
ballkanike që vijojnë të jenë të dobët ndaj tregjeve dhe ekonomise globale mbeten ende
një zonë e rrezikshme për të destabilizuar raportet midis tyre me histori të pashterur
krizash politike dhe sociale. Shtetet e Ballkanit, te cilat jane “thembra e Akilit” të
Europës vijojnë të ruajnë trashëgimninë e prapambetjeve social-ekonomike. Varfëria
është “sëmundja” më epidemike që ato kanë dhe që jo vetëm nuk është shëruar dot nga
“vaksinat” e vendeve të zhvilluara, por shëndetl buxhetor i tyre vijon të japë shenja të
vagullta shprese. Hapja e ballkanasve ndaj botës i molepsi ata me “sëmundje” infektive
akoma më të rrezikshme. Korrupsioni masiv dhe i pandëshkuar, kapaciteti dhe
produktiviteti i ulët i administratës publike, rritja e krimit të organizuar dhe dëmtimi i
burimeve natyrore me efekte te ndotja e ambjentit janë të rejat që përmbledhin zhvillimet
e dekadës së fundit të shteteve ballkanike. Nga ana tjetër, qeveritë po përballen me
ndryshime thelbësore të politikave të ruajtjes së sigurisë kombëtare, të reformimit politik
dhe ekonomik, por ende me rrënjë të lidhura me modelet e kaluar dhe që nuk po lënë
brezin e ri të shfaqi vlerat më të mira të trashëgimnisë.
Por, pse kaq vështirësi dhe zymtësi në Ballkan?
Papërgjegjshmëria politike, mungesa e elitave meritokratike dhe mungesa e një vizioni të
gjithëpranuar për ndërtim të shtetit jo polar janë arsye që duhet të analizohen për të
reflektuar ndryshimet. Produkti i vetëm i lidershipit që ka drejtuar në dy dekada
Ballkanin është krijimi i oligarkive financiare të pamerituara dhe që kanë shkatërruar
vlerat sociale të shteteve të tyre me pangopësinë për mirëqenie që justifikohet vetëm për
“zotat”. Lidershipi i sotëm në Ballkan nuk ka arritur ta drejtojë ekonominë drejt modelit
të bazuar te mekanizmat e rishpërndarjes të të ardhurave dhe pasurive kombëtare.
Lidershipi i sotëm duhet të punojë si një lidership për nesër duke prerë gjithë lidhjet e
paligjshme me ata që kanë kontribuar në modelet ekonomike dhe shtetin e dobët.
Kjo “lëngatë” e zgjatur e shteteve ballkanike ka transmetuar destabilitete ciklike sociale,
ekonomike e politike, si dhe liderë me karaktere individuale të dobta. Treguesit fiskalë
paraqesin shëndete të dobësuar të ekonomive të secilit prej vendeve që drejtojnë. Politikat
e jashtme të shteteve të dobta të Ballkanit mbahen te shpresa e vazhdimësisë së debateve
nacionaliste dhe të retushuara me idenë e qasjes ndaj vlerave të shëndosha europiane.
Duke mos patur mundësinë e një baze të fortë ekonomike, asnjëri nga shtetet nuk është në
gjendje t’u pergjigjet shumë tendencave komplekse të globalizmit dhe ndikimeve prej
gjeopolitikës.

2. Orientimet e ardhme dhe modelet e reja
Shumica e shteteve kanë rindërtuar modelet e ekonomive, sipas modeleve të qeverisjes së
mirë. Por disa prej tyre nuk kanë qenë efektivë të rindërtojnë institucione të afta për ti
paraprirë problemeve politike e sociale, duke u angazhuar për të zgjidhur vetëm
problemet e ditës, por edhe ato me kosto të lartë për qytetarët. Në disa momente të
historisë që jetojmë ato konsumojnë gjithë burimet për të transferuar problemet personale
duke krijuar turbullira sociale dhe ndërnacionale.
Shtetet ballkanike, megjithese e hodhën tej autoritarizmin dhe ndërhyrjen e lidershipit
politik në jetën ekonomike dhe sociale, prapa “perdes” së sistemit demokratik kanë të
fshehura ende dobësitë e qeverisjeve. Ende vijon historia ku pozita në qeverisje ndjek me
çfarëdo mënyre kundërshtarët e vet, duke ndikuar me këtë mënyrë në radikalizimin e
forcave shoqërore. Një moral politik i tillë ka arritur të molepsë nëpërmjet joshjes dhe
korruptimit të moralit individual e kolektiv gjithë ambjentin social dhe politik në vend.
Shtetet e dobta ballkanike po grumbullojnë për të ardhmen problemet që nuk i kanë patur
më parë. Ato janë sot strehë e trafiqeve dhe evazionit fiskal dhe nuk kanë ende
konsistencë në politikat për sigurinë kombëtare. Përqendrimi i shumë pushteteve dhe
monopoleve oligarkike ka krijuar premisa për të provokuar ngacmime të herëpashershme
të ekuilibrave të vendosur mbi baza të padrejta sociale dhe politike.
Në gjithë panoramën e plotë të Ballkanit, secili shikon ende sot projeksionin e një
ambjenti të vrazhdë, të ngrirë dhe jomikpritës për investime të mëdha, i trashëguar prej
kohëve të shkuara.
...për Shqipëritë e ardhme me zhvillim ekonomik dhe politikën e ndryshuar
Ironikisht, në Shqipëritë e sotme egziston realisht nje botë dyngjyrëshe politike, që ka
prodhuar një botë dyngjyrëshe financiare. Prej mbi 24 vite, ajo “pikturohet” dhe
ekspozohet nga nivelet qëndrore dhe shtrihet në zonat ku secili ngjyrim politik dominon.
Këto zona kanë gjithë karakteristikat e një bipolarizimi. Edhe pse ka zhvillime me peshë
dhe me ndikime jashtë jetesës bipolitike, ende nuk është i mundur që të stabilizohet efekti
i një qendre të tretë. Në zonat që janë produkti i bipolaritetit mungojnë kushtet bazë për
stabilitet dhe zhvillim. Pushtetet lokale i shikojmë të dobta, të lidhura ngushtë me veset e
politikës dhe në shumicë të mbingarkuara nga politikanë lokalë të paaftë për organizim
dhe rindërtim të zhvillimit ekonomik zonal. Normat morale shoqërore që nevojiten për
sistemin europian të vlerave, por edhe rritjen e zbatimit të rregullave dhe ligjit mbi çdo
normë tjetër politike, secili pol e vendos në plan të dytë. I pari vijon të jetë ngjyrimi
politik. Ai i jep ngjyrim edhe jetesës sociale dhe ekonomike. Megjithë përpjekjet me
hope për një rikompozim të ndryshëm të tablosë, ajo ka mbetur me elemente te zbehtë,
duke transmetuar te qytetarët një imazh të zymtë dhe pa perspektivë vizionare për
zhvillim. Njerëzit duan të dinë të mirat dhe të këqiat që mund ti presin në të ardhmen.
Vendet nuk duhet të jenë peng i disa autokratëve dhe oligarkëve të pamerituar, duke
qendruar të ndarë dhe të helmuar në ide dhe interesa dritëshkurtra. Nëse vendi nuk ka
mirëqenie, propaganda politike dhe lidhja me individë që kanë dështuar duhet të shikohen

3. si përgjegjës për kohën dhe humbjen e shanseve dhe jo si viktima të politikës.
Ekonomikisht, zhvillimi i Shqipërive pas momenteve të kulmeve historike, ka fituar nje
ritëm ecje konstant, por jo garant për të ardhmen. Lidershipi i sotëm ka dhënë shfaqje të
panumërta me mesazhin e qartë të shkëputjes prej erës së autokratizmit. Qeveria
propagandon se ka ardhur era e reformave të mëdha dhe që shkëputin lidhjet me të
kaluarën, për interesin e të ardhmes dhe zhvillimit ekonomik. Eshtë bashkimi dhe
bashkëpunimi pa interes, ai që e mundëson ndarjen nga era e kaluar. Politika për
shqiptarët është një: zhvillimi ekonomik, forcimi i sigurisë së vendit dhe zgjedhja e
modeleve vizionare ku qytetari të ndihet kontribues për veten dhe vendin.
Ku të besoj për të ardhmen?
Lufta ndaj fenomeneve negative të vjetra dhe të reja shërben për ngritjen e rolit dhe
imazhit të shtetit në sytë e shoqërisë. Ngjyrimi politik vlen vetëm për aq sa i nevojitet
emocioni një tifozi normal. Kufizimi i trafiqeve, ulja e nivelit të informalitetit dhe
evazionit fiskal, kufizimi i aktivitetit të krimit të organizuar, minimizimi i korrupsionit
dhe dënimi i tij pa dallime sociale e politike, krijimi i kushteve të konkurencës për të
gjithë, si dhe rritja e kursimeve dhe pasurisë për çdo shqiptar (rritja e të ardhurave për
frymë) duhet të jenë ndër treguesit kryesorë për vlerësimin e lidershipit. Natyrisht, që
zbatimi 100% i ligjeve janë themelet mbi të cilat munden të realizohen treguesit më sipër.
Këto treguesë duhet të shikohen për të dhënë zgjidhje edhe problemeve të hershme të
shoqërisë shqiptare si: gjakmarrja, mungesa e kultures demokratike dhe barazia gjinore.
T’a kundërshtojmë botën bipolare, të kontribuojmë gjithsecili nëpërmjet njerëzve që kemi
pranë në vendimmarrjet më të rëndësishme të jetës së vendit duke u sjellur ndaj vendit
njësoj si ndaj fatit të njerëzve të afërt. Ky do të jetë një ndihmë në formimin e një bote
shqiptare pa dominim të ngjyrave partiake.
Lufta ndaj secilit fenomen, koordinimi i veprimeve prej segmenteve qeveritare, si dhe
ndihma e gjithë shtresës intelektuale që mbart moralin dhe kurajon për ballafaqim, do të
jetë koalicioni më i madh historik për të nxitur ecjen drejt zhvillimit të konsoliduar
ekonomik te vendit.