1. Μάθημα: «Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ»
ΕΡΓΑΣΙΑ Ε3 – ΤΜΗΜΑ 2
Άρθρα:
1. An activity theory approach to research of ICT integration in Singapore schools των Cher Ping Lim, David Hang
2. ICT integration processes in Turkish schools: Using activity theory to study issues and contradictions των Demiraslan, Usluel
ΟΜΑΔΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
Καρακολίδου Ελένη ΑΕΜ 393 elena_karak@hotmail.com
Μαυρόπουλος Γιώργος ΑΕΜ 395 geoblackpro@windowslive.com
Παπαβασιλείου Αναστασία ΑΕΜ 402 papavasa@csd.auth.gr
Σαρπασίδου Μακρίνα ΑΕΜ 411 makrina_sarpas@idouhotmail.com
Σιάκα Ελισσάβετ ΑΕΜ 412 elsasiaka@gmail.com
Στυλιανίδης Παναγιώτης ΑΕΜ 430 stylias122@hotmail.com
Τόλα Αναστασία ΑΕΜ 416 a.tola@hotmail.com
06.04.2012
Ερώτηση Ε1
Πώς παρουσιάζουν τη Θεωρία Δραστηριότητας (Activity theory) τα άρθρα σε σχέση με το άρθρο
Jonassen, Rohrer-Murphy; Πχ. υπάρχουν μήπως στοιχεία καινούρια που ενισχύουν ή επεκτείνουν
την κατανόηση της θεωρίας ή στοιχεία που απλοποιούνται;
Άρθρο 1:
Στο άρθρο του Lim και Hang υιοθετείται το βασικό σχήμα του συστήματος δραστηριότητας που
προτάθηκε από τον Jonassen, το οποίο περιλαμβάνει το υποκείμενο που συμμετέχει στη δραστηριότητα, το
αντικείμενο που μετασχηματίζεται, τα φυσικά και συμβολικά εργαλεία που μεσολαβούν και βοηθούν στο
μετασχηματισμό και την κοινότητα που θέτει κανόνες στον τρόπο αλληλεπίδρασης των στοιχείων της
δραστηριότητας και κατανέμει τους ρόλους. Παράλληλα, τονίζεται ο δυναμικός χαρακτήρας των στοιχείων
που αποτελούν το σύστημα δραστηριότητας, αφού αυτά αλλάζουν συνεχώς παίρνοντας διαφορετικές
μορφές, αλλά και θέσεις στο σύστημα.
Οι συγγραφείς απλοποιούν την ιεραρχική δομή της δραστηριότητας, η οποία προτείνει ότι οι
δραστηριότητες αποτελούνται από διαδικασίες και σε ατομικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο,
συμπεριλαμβανομένων των μεσολαβητικών εργαλείων και αντικειμένων που συνδέουν τις διαδικασίες. Τα
εργαλεία αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν τις ΤΠΕ που μεσολαβούν για να λειτουργήσει το έργο των μελών
του μαθησιακού περιβάλλοντος. Έτσι με την χρήση των ΤΠΕ στα σχολεία, η ανθρώπινη νόηση διανέμεται στο
μαθησιακό περιβάλλον, με τα ΤΠΕ ως ένα από τα εργαλεία διαμεσολάβησης. Περιλαμβάνει άλλα άτομα που
πρέπει να ληφθούν υπόψη ταυτόχρονα με το θέμα ως συστατικά του συστήματος δραστηριότητας, οι
θεσμοθετημένες δραστηριότητες οδηγούνται από κάτι πιο ισχυρό και διαρκές από μια ατομική
δραστηριότητα σχεδιασμένη ανάλογα με το στόχο, κάνοντας την ανάλυση λιγότερο προβληματική. Μια
συλλογική δραστηριότητα του συστήματος προσανατολισμένη στο αντικείμενο είναι η κύρια μονάδα
ανάλυσης για τη θεωρία δραστηριότητας. Τέλος, η Θεωρία Δραστηριότητας περιγράφει και λαμβάνει υπόψη,
όχι μόνο τις τρέχουσες συνθήκες του κοινωνικού πλαισίου της δραστηριότητας που αναλύει, αλλά και τα
ιστορικά στοιχεία και στάδια εξέλιξης του προς μελέτη φαινομένου. Έτσι, επιτρέπει σε κάποιον να αντιληφθεί
τις διεργασίες μέσα από τις οποίες οι δραστηριότητες επηρεάζουν το πλαίσιο στο οποίο γίνονται και το
αντίστροφο.
Συντάχθηκε από τους: Παναγιώτη Στυλιανίδη, Μακρίνα Σαρπασίδου, Μαυρόπουλο Γιώργο
Άρθρο 2:
Αρχικά οι συγγραφείς συμμερίζονται την άποψη ότι οι ΤΠΕ πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ένα
μαθησιακό περιβάλλον και στο ευρύτερο πλαίσιο το οποίο υπάρχει, και το ενδιαφέρον για την ενσωμάτωσή

2. τους έχει αυξηθεί. Όμως η είσοδός τους στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να μην φέρει τα αναμενόμενα
οφέλη που υπάρχουν λόγω των ενδείξεων, ότι οι ΤΠΕ θα επιδράσουν θετικά στη διαδικασία της μάθησης και
της διδασκαλίας . Αυτό συμβαίνει γιατί η είσοδος αυτή μπορεί να προκαλέσει αλλαγές και αντιφάσεις στο
εκπαιδευτικό πλαίσιο και στον τρόπο με τον οποίο γινόταν μέχρι τώρα η διδασκαλία, και πιο συγκεκριμένα
στις δραστηριότητες, στο πρόγραμμα σπουδών αλλά και στο περιβάλλον μάθησης.
Έτσι, κρίνεται αναγκαία η μεσολάβηση της ΘΔ, η οποία ακουμπά στην κοινωνικο-πολιτισμική
προσέγγιση της μάθησης και, ταυτόχρονα, παρέχει τους μηχανισμούς για την ομαλή αφομοίωση των
καινοτόμων εποικοδομικών προσεγγίσεων στην παραδοσιακή διδακτική διαδικασία. Η ΘΔ είναι ένα γενικό
πλαίσιο στο οποίο μπορούμε να μελετήσουμε διαφορετικές μορφές της ανθρώπινης δραστηριότητας και να
δούμε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται. Ο Engestrom πρότεινε ένα μοντέλο το οποίο δείχνει πως η
ανθρώπινη δραστηριότητα σχηματίζεται από τους εξής παράγοντες: υποκείμενο, αντικείμενο, εργαλεία,
κοινότητα, κανόνες και καταμερισμός εργασίας. Ειδικότερα στο άρθρο “Using activity theory to study issues
and contradictions” παρατηρούμε την θεωρία της ενσωμάτωσης της ΘΔ στο εξειδικευμένο παράδειγμα της
χρήσης των πληροφοριακών συστημάτων στην εκπαίδευση, και βλέπουμε την ανάδυση αντιφατικών
καταστάσεων. Σε αντίθεση με το άρθρο του Jonassen όπου δεν υπάρχει ανάλογη αναφορά.
Ωστόσο, οι συγγραφείς σημειώνουν πως οι αντιφάσεις αυτές, αν και αναδεικνύουν ένα πρόβλημα στην
εφαρμογή των ΤΠΕ στην πράξη, μπορούν με μια εποικοδομική διαχείριση, ακόμα και να ενισχύσουν την
ανάπτυξη. Υπάρχει η αντίληψη ότι οι διαφοροποιήσεις στην εφαρμογή της ΘΔ, όπως οι διαφορετικές φάσεις
ανάπτυξης της δραστηριότητας ή οι διαφορετικές δραστηριότητες, μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα
στο σύστημα δραστηριότητας. Ο Engestrom αντιλαμβάνεται τις διαφορές αυτές ως πηγές ανάπτυξης. Η
χρήση της τεχνολογίας είναι πιθανό να δημιουργήσει εντάσεις, αλλά με την κατάλληλη αναπροσαρμογή των
στοιχείων του συστήματος δραστηριότητας, μπορούν όλα να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Το φαινόμενο
αυτό χαρακτηρίζεται ως «επεκτατική μάθηση» (expansive learning), κατά την οποία οι δραστηριότητες
αντιμετωπίζονται ως διαδικασίες ενεργειών που προκύπτουν μέσα από τις αντιφάσεις. Με άλλα λόγια, οι
αντιφάσεις που μπορεί να προκύψουν με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, δύναται να δώσουν το
έναυσμα για ουσιαστικότερη μάθηση και ανάπτυξη των συμμετεχόντων του συστήματος, αλλά και να
επιφέρουν την ανάδυση νέων, εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης και συμπεριφορών μέσα στο σύστημα
δραστηριότητας. Αρκεί κάθε στοιχείο του συστήματος δραστηριότητας να επαναξιολογηθεί και να
επαναπροσδιοριστεί. Οπότε, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την αναφορά στον επαναπροσδιορισμό της
μεθόδου και την εκμετάλλευση των διαφορών που έχουν δημιουργηθεί από τη χρήση της τεχνολογίας ως
επέκταση της ΘΔ.
Τέλος, το νέο σχέδιο δραστηριότητας μας δίνει μια πλήρη αλληλεπίδραση των στοιχείων της δομής του
συστήματος δραστηριότητας, ενώ ο Jonassen καλύπτει μόνο την διαμεσολάβηση των εργαλείων, του
καταμερισμού εργασίας και των κανόνων. Η αλληλεπίδραση, παρουσιάζεται σχηματικά με τα αλλεπάλληλα
τρίγωνα και την πλήρη σύνδεση των στοιχείων της δομής της ΘΔ που παρουσιάζεται από το άρθρο “Using
activity theory to study issues and contradictions”.
Συντάχθηκε από τις: Αναστασία Παπαβασιλείου, Ελένη Καρακολίδου, Ελισσάβετ Σιάκα, Αναστασία
Τόλα
Ερώτηση Ε2
Πώς εφαρμόζεται η Θεωρία στην πράξη (operationalization), δηλ. στην έρευνα που περιγράφεται
στα άρθρα πώς εργάζονται οι ερευνητές για να συλλέξουν δεδομένα, ποια στοιχεία της θεωρίας
αναδεικνύονται ως σημαντικά, κλπ.;
Άρθρο 1:
Στην παρούσα έρευνα οι συγγραφείς ακολουθούν ορισμένα βήματα για την ανάλυση των συστημάτων
δραστηριότητας κατά την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση.
• Τονίζουν το δυναμικό χαρακτήρα των συστημάτων δραστηριότητας.
• Επικεντρώνονται στις εντάσεις που προκύπτουν μέσα στο ίδιο, αλλά και μεταξύ διαφορετικών
συστημάτων δραστηριότητας.
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 2

3. • Εντοπίζουν και καθορίζουν τα διαφορετικά συστήματα δραστηριότητας που θα μελετήσουν και
είναι τα εξής:
o Η διεύθυνση εκπαιδευτικής τεχνολογίας
o Τα σχολεία και
o Οι τάξεις
• Θέτουν τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα:
o Ποιες είναι οι εντάσεις και οι συγκρούσεις εντός και μεταξύ των τριών συστημάτων
δραστηριότητας;
o Με ποιους τρόπους επιλύονται οι εντάσεις στα τρία αυτά επίπεδα συστημάτων
δραστηριότητας;
o Η επίλυση των εντάσεων οδηγεί στην αποτελεσματική εισαγωγή των ΤΠΕ στα σχολεία;
Η έρευνα έγινε στο δημοτικό σχολείο “Rex” της Σιγκαπούρης υπό την μορφή ενός Case Study. Για τη
συλλογή και ανάλυση των δεδομένων τους οι ερευνητές χρησιμοποίησαν διάφορες στρατηγικές και τεχνικές,
όπως παρακολούθηση μαθημάτων που διεξάγονταν με τη μεσολάβηση ΤΠΕ και πραγματοποίηση 45λεπτων,
αδόμητων, ανοικτών συνεντεύξεων με τους καθηγητές, τους μαθητές, τους προϊσταμένους των διαφόρων
τμημάτων και τον διευθυντή του σχολείου γύρω από τα προσωπικά τους στοιχεία, τον τρόπο, τους στόχους
και την εμπειρία χρήσης των ΤΠΕ στο μάθημα. Στόχος ήταν να αντλήσουν πληροφορίες από όσο το δυνατόν
γίνεται περισσότερες πηγές, ώστε να αποκτήσουν μια πιο σφαιρική εικόνα γύρω από το θέμα.
Παρακολουθήθηκαν 15 διαφορετικά στο περιεχόμενο μαθήματα που γίνονταν με τη βοήθεια ΤΠΕ, 8 από τα
οποία γίνονταν στο χώρο του εργαστηρίου υπολογιστών και 7 στις τυπικές σχολικές αίθουσες. Επιπλέον,
δημιουργήθηκε μια λίστα προσαρμοσμένη στο θεωρητικό πλαίσιο της Θεωρίας Δραστηριότητας, η οποία θα
βοηθούσε στην καταγραφή των δεδομένων σε επίπεδο τάξης και περιλάμβανε στοιχεία, όπως η
διαμόρφωση των αιθουσών, οι στόχοι και η σειρά με την οποία γίνονταν τα μαθήματα, οι τύποι των ΤΠΕ και
των συμβατικών εργαλείων μάθησης που χρησιμοποιούνταν, οι κανόνες και οι ρόλοι των
συμμετεχόντων.Τέλος οι ερευνητές υιοθετούν δυο οπτικές γωνίες για να αναδείξουν την θέση των
εργαλείων καθώς και τις εντάσεις που αυτά δημιουργούν. Έτσι, από τη μια μεριά έχουνε τα εργαλεία σαν
mediating tools στην διαδικασία της μάθησης ενώ από την άλλη τα έχουμε σαν αντικείμενο της μάθησης.
Συντάχθηκε από τους: Παναγιώτη Στυλιανίδη, Μακρίνα Σαρπασίδου, Μαυρόπουλο Γιώργο
Άρθρο 2:
Με την έρευνα αυτή οι συγγραφείς θέλησαν να μελετήσουν και να εξετάσουν σύνθετα παιδαγωγικά,
κοινωνικά και τεχνολογικά θέματα στη διαδικασία ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στη σχολική τάξη μελετώντας
κάποιους παράγοντες. Οι παράγοντες που μελετήθηκαν είναι τα εργαλεία, οι καθηγητές, οι μαθητές, ο
διευθυντής, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, η κουλτούρα του σχολείου και η τεχνική υποστήριξη.
Ειδικότερα, οι ερευνητές διαπιστώνουν πως η εφαρμογή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, γίνεται με ανεπαρκή
τρόπο εξαιτίας αυτών των παραγόντων. Πιστεύουν πως οι άξονες της θεωρίας δραστηριότητας καλύπτουν
τα σημεία που μελετήθηκαν στην έρευνα και πως παρέχουν το πλαίσιο για μια ουσιαστική ανάλυση των
παιδαγωγικών, κοινωνικών και τεχνολογικών ζητημάτων, τα οποία θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη
στρατηγικών για την αφομοίωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα
συστατικά στοιχεία του συστήματος δραστηριότητας (αντικείμενο, εργαλεία, κανόνες, ρόλοι, στόχοι) ώστε
να εντοπίσουν τυχόν αντιφάσεις που προκύπτουν.
Αναλυτικότερα, η έρευνα διενεργήθηκε σε δύο ιδιωτικά δημοτικά σχολεία στην Άγκυρα της Τουρκίας με
παρόμοια χαρακτηριστικά (υπόβαθρο μαθητών, σχολική διαχείριση, πρόγραμμα σπουδών, τεχνολογικός
εξοπλισμός). Οι συμμετέχοντες ήταν δυο καθηγητές (ένας από κάθε σχολείο), οι συντονιστές των ΤΠΕ και οι
μαθητές ηλικίας 11-12 ετών.
Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι όπως η παρακολούθηση των μαθημάτων με
κάμερες και η καταγραφή των συνεντεύξεων με όλους τους συμμετέχοντες, σχετικά με τη διαθεσιμότητα και
τη χρήση της τεχνολογίας, το ρόλο των καθηγητών, τις μαθησιακές δραστηριότητες και τις καινοτόμες
χρήσεις των ΤΠΕ.
Η παρατήρηση του δείγματος που διεξήχθει και στα δύο σχολεία είχε ως αντικείμενα:
• Τη διαθεσιμότητα και χρήση της τεχνολογίας
• Τις δραστηριότητες του μαθήματος
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 3

4. • Τον χωρισμό των μαθητών σε ομάδες κατά την χρήση των ΤΠΕ
• Την ύλη του μαθήματος
• Το ρόλο του δασκάλου, και
• Τις καινοτόμες χρήσεις των ΤΠΕ στην τάξη (εφόσον υπήρξαν)
Ειδικότερα, διενεργήθηκαν δύο συνεντεύξεις με κάθε καθηγητή, δύο συνεντεύξεις με το τεχνικό
προσωπικό και τρεις συνεντεύξεις με τις ομάδες εστίασης, τους μαθητές. Οι συνεντεύξεις είχαν μέγιστη
διάρκεια τα 45 λεπτά. Το θέμα ήταν η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Η ποιοτική ανάλυση
των συνεντεύξεων είχε ως κατηγορίες τα δομικά στοιχεία της θεωρίας δραστηριότητας (π.χ εργαλεία,
υποκείμενο κ.α). Η διαδικασία των συνεντεύξεων είχε βιντεοσκοπηθεί και η ποιοτική ανάλυση έγινε μέσω
επαναλαμβανόμενης παρακολούθησης της διαδικασίας και κατηγοριοποίησης των απαντήσεων. Τα δομικά
στοιχεία της θεωρίας αναδεικνύονται ως οι σημαντικοί άξονες της μελέτης.
Πιο αναλυτικά, στους καθηγητές τέθηκαν ερωτήματα σχετικά με τους στόχους της χρήσης των ΤΠΕ στο
μάθημά τους, τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν για τη διαμεσολάβηση αυτών των στόχων και τις δυσκολίες
που αντιμετώπισαν. Επίσης, οι καθηγητές ρωτήθηκαν για τους κανόνες που διέπουν την εφαρμογή των ΤΠΕ
και την υποστήριξη που είχαν από τη διοίκηση του σχολείου τους, και, παράλληλα, έγιναν παρατηρήσεις για
την αντίστοιχη άποψη των συντονιστών. Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα που συζητήθηκε, ήταν για τους
ρόλους και τις ευθύνες των συμμετεχόντων και την επικοινωνία-συνεργασία που είχαν μεταξύ τους, αλλά και
για την ικανοποίηση από την όλη πορεία της διαδικασίας, τόσο από τους καθηγητές όσο και από τους
μαθητές. Επιπλέον, δόθηκε έμφαση στον αντίκτυπο που είχε η χρήση των ΤΠΕ στη διδακτική μέθοδο και στα
μαθησιακά αποτελέσματα, σύμφωνα με τη γνώμη καθηγητών και μαθητών. Τέλος, οι ερευνητές σύγκριναν
τα αποτελέσματα της έρευνας από κάθε σχολείο για να εντοπίσουν τις πιθανές εντάσεις και αντιφάσεις που
μπορεί να αναδύθηκαν κατά τη διάρκεια του πειράματος.
Τα αποτελέσματα της έρευνας που προέκυψαν σχετίζονται με τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στις ΤΠΕ, τα
άτομα, και του πλαισίου στο οποίο η δραστηριότητα έλαβε χώρα. Χρησιμοποιήθηκε η πλευρά του καθηγητή
το οποίο σημαίνει πως ως υποκείμενο της ανάλυσης τέθηκε ο καθηγητής.
Συντάχθηκε από τις: Αναστασία Τόλα, Ελένη Καρακολίδου, Αναστασία Παπαβασιλείου, Ελισσάβετ
Σιάκα
Ερώτηση Ε3
Εντοπίζονται «εντάσεις» (tensions etc.) στο σύστημα δραστηριότητας που αναλύεται και ποιες
είναι (και στα δύο άρθρα);
• Αν το άρθρο δεν αναφέρει εντάσεις τότε εστιάστε περισσότερο στα οφέλη (benefits) που
βλέπουν οι ερευνητές να προκύπτουν από την εφαρμογή της θεωρίας στην ανάλυση που
επιχειρούν. Ποια είναι αυτά;
Άρθρο 1
Οι συγγραφείς εστιάζουν σε διάφορες εντάσεις που μπορεί να προκύψουν μεταξύ παραγόντων μέσα σε
κάποιο σύστημα δραστηριότητας και ανάμεσα σε στοιχεία διαφορετικών συστημάτων στη διαδικασία
ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση.
Στην περίπτωση που ο τρόπος χρήσης των ΤΠΕ δεν είναι πλήρως κατανοητός από τα υποκείμενα της
μαθησιακής διαδικασίας, δηλαδή τον καθηγητή και τους μαθητές, δημιουργείται ένταση στο αντικείμενο-
στόχο του μαθήματος. Αυτό συμβαίνει επειδή τα υποκείμενα επικεντρώνονται στην κατανόηση της
λειτουργίας του εργαλείου ΤΠΕ και όχι στην ανάπτυξη επιστημονικού τρόπου σκέψης. Έτσι, τα ΤΠΕ
μετατρέπονται από εργαλεία σε αντικείμενο του συστήματος δραστηριότητας.
Άλλη μια ένταση που αναφέρεται από τους συγγραφείς είναι αυτή που προκύπτει από τη διττή φύση των
αρμοδιοτήτων του καθηγητή. Από τη μία πλευρά, στοχεύει στη βελτίωση των γνώσεων και την ανάπτυξη
επιστημονικού τρόπου σκέψης από τους μαθητές του, ενώ από την άλλη οφείλει ταυτόχρονα να φροντίζει
για την καλή διαχείριση και επίβλεψη της συμπεριφοράς των μαθητών μέσα στην τάξη. Η ένταση αυτή
ανάμεσα στους δύο διαφορετικούς στόχους του καθηγητή ίσως μάλιστα οξυνθεί με την εισαγωγή των ΤΠΕ
στη εκπαίδευση, Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή θα είναι δυσκολότερη η διαχείριση περισσότερων
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 4

5. πραγμάτων σε συνδυασμό με την ενίσχυση του ελέγχου του μαθήματος από τον μαθητή, κάτι που
ενθαρρύνεται μέσω των ΤΠΕ.
Με την εφαρμογή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση είναι πιθανό να προκύψει ένταση μεταξύ του παραδοσιακού
τρόπου καταμερισμού των ρόλων και των νέων εργαλείων μάθησης. Επιπλέον, δημιουργείται ένταση
ανάμεσα στο συμβατικό και το νέο τρόπο καταμερισμού των ρόλων και των αρμοδιοτήτων μαθητών και
καθηγητή. Οι μαθητές, ιδιαίτερα σε εποικοδομικά περιβάλλοντα μάθησης, καλούνται να αποκτήσουν ενεργό
ρόλο και να ανακαλύψουν οι ίδιοι τη γνώση που βρίσκεται κρυμμένη μέσα σε μια δραστηριότητα, σε
αντίθεση με την παραδοσιακή διδακτική προσέγγιση, όπου είχαν το ρόλο του δέκτη της πληροφορίας από
τον καθηγητή. Αντίστοιχα, ο νέος ρόλος του καθηγητή, ως καθοδηγητή και υποστηρικτή της μαθησιακής
διαδικασίας με τη χρήση των ΤΠΕ, έρχεται σε κόντρα με τον παραδοσιακό ρόλο του πομπού πληροφοριών
που είχε τον απόλυτο έλεγχο στις δραστηριότητες μέσα στην τάξη.
Εκτός αυτού, οι ερευνητές εντόπισαν μέσω των συνεντέυξεων συγκρούσεις ανάμεσα στους κανονισμούς,
όπως το ανελαστικό ωράριο χρήσης των ΤΠΕ και οι τελικές εξετάσεις, τα εργαλεία και το αντικείμενο της
μαθησιακής δραστηριότητας.
Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται το φαινόμενο ότι, ενώ έχουν ενσωματωθεί τα ΤΠΕ ως εργαλεία
στην εκπαίδευση, οι ρόλοι στο σύστημα δραστηριότητας έχουν παραμείνει οι ίδιοι.
Στις εντάσεις που προκύπτουν ανάμεσα σε στοιχεία διαφορετικών συστημάτων δραστηριότητας οι
συγγραφείς συγκαταλέγουν τους διαφορετικούς στόχους που μπορεί να έχει μια τάξη (ανάπτυξη
επιστημονικής σκέψης) σε σχέση με τους γενικότερους στόχους του σχολείου (κατάκτηση πρώτης θέσης
στην κατάταξη των σχολείων).
Συντάχθηκε από τους: Παναγιώτη Στυλιανίδη, Μακρίνα Σαρπασίδου, Μαυρόπουλο Γιώργο
Άρθρο 2
Οι ερευνητές εντόπισαν αρκετές ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στα δυο σχολεία και και στον τρόπο
που εφαρμόζουν τις ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα, και σημειώνουν τα οφέλη τις εντάσεις που
δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του πειράματος.
Τα οφέλη στο σχολείο Α ήταν η αποτελεσματικότητα και η καλύτερη μάθηση σε μικρότερο χρόνο, μέσω
της αύξησης του ρυθμού των δραστηριοτήτων, του κινήτρου των μαθητών καθώς και του ενδιαφέροντος με
τη χρήση της τεχνολογίας. Αντίθετα στο σχολείο Β η χρήση της τεχνολογίας έγινε με στόχο τη βελτίωση του
χρόνου της διατήρησης της γνώσης. Η τεχνολογία χρησιμοποιήθηκε μόνο ως πηγή πληροφοριών. Οπότε, οι
αντιθέσεις που δημιουργήθηκαν στον τρόπο χρήσης της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι
έντονες.
Στο σχολείο Α, η πρώτη αντίφαση σημειώνεται ανάμεσα στο Υποκείμενο και τον Καταμερισμό Εργασίας.
Ενώ ο καθηγητής φαίνεται πρόθυμος να χρησιμοποιήσει τις ΤΠΕ στη διδασκαλία του και κάνει χρήση
πλήθους τεχνολογιών στα μαθήματά του βρίσκει την υποστήριξη από τη διοίκηση ανεπαρκή. Από την άλλη,
ο συντονιστής των ΤΠΕ τόνισε την υποστηρικτική συμπεριφορά του σχολείου απέναντι στις ΤΠΕ.
Ακόμα μία ένταση που συναντάται είναι αυτή μεταξύ υποκειμένου και εργαλείων. Ο ανεπαρκής
τεχνολογικός εξοπλισμός παρεμποδίζει την προθυμία και τις προσπάθειες του καθηγητή να
χρησιμοποιήσουν ΤΠΕ στη διδακτική- μαθησιακή διαδικασία. Αυτή η έλλειψη πόρων οδηγεί σε αντίφαση
μεταξύ Κανόνων και Εργαλείων, καθώς ο συντονιστής των ΤΠΕ χαρακτήρισε το σχολείο, σε αντίθεση με τον
καθηγητή, επαρκώς εξοπλισμένο για μαθητές και δασκάλους. Οι στόχοι και οι προσδοκίες του καθηγητή και
των μαθητών μένουν ανεκπλήρωτοι.
Μια σημαντική αντίφαση δημιουργήθηκε μεταξύ Εργαλείων και Αντικειμένου. Το πρόβλημα εδώ, είναι η
έλλειψη γνώσεων και στρατηγικών χρήσης των τεχνολογικών εργαλείων, για τη σωστή εκμετάλλευση της
παιδαγωγικής ευκαιρίας που προσφέρουν. Όταν δεν συντελείται ο στόχος της ποιοτικής διδασκαλίας και της
μάθησης τότε δημιουργούνται αμφιβολίες για την ορθή επιλογή της ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην
εκπαιδευτική διαδικασία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπήρχε ούτε ικανοποιητική συνεργασία και επικοινωνία από την πλευρά των
καθηγητών για το ζήτημα της χρήσης της τεχνολογίας στη διδασκαλία. Αποτέλεσμα, αυτής της έλλειψης
είναι η ένταση ανάμεσα στο αντικείμενο και τον καταμερισμό εργασίας. Τέλος, αξίζει να τονιστεί ότι υπάρχει
ανάγκη για ενσωμάτωση του εκπαιδευτικού λογισμικού στο πρόγραμμα σπουδών. Το ζήτημα αυτό
προκύπτει από την ένταση που δημιουργείται ανάμεσα στους κανόνες και στα αντικείμενα διότι
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 5

6. παρατηρήθηκε μία άρνηση στην χρήση των ΤΠΕ στην αξιολόγηση των μαθητών καθώς το εκπαιδευτικό
πρόγραμμα του σχολείου δεν μπορεί να ξεφύγει από τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας.
Στο σχολείο Β υπάρχει έντονη και σοβαρή η αντίθεση ανάμεσα στη σχέση των εργαλείων και του
καταμερισμού εργασίας, καθώς ο καθηγητής χρησιμοποιεί τις ΤΠΕ ως μια επιπρόσθετη δραστηριότητα και
όχι για ουσιαστική υποστήριξη. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές ανάφεραν κατά τη διάρκεια των
συνεντεύξεων ότι θα προτιμούσαν περισσότερες συνεργατικές δραστηριότητες υπό την καθοδήγηση του
καθηγητή.
Μία άλλη αντίφαση που παρατηρήθηκε στο σχολείο Β είναι μεταξύ κανόνων και αντικειμένου. Ο
καθηγητής τόνισε την υποχρέωση του να τελειώσει τη διδακτέα ύλη μέσα σε ορισμένα χρονικά πλαίσια. Η
έλλειψη χρόνου έχει ως επακόλουθο την ανεπαρκή παρουσία επιπλέον δραστηριοτήτων με χρήση ΤΠΕ.
Μια ακόμα αντίφαση που, όπως και οι υπόλοιπες, παρατηρήθηκε και στο σχολείο Α, είναι αυτή μεταξύ
Κανόνων και Εργαλείων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο καθηγητής προκειμένου να συμβαδίζει με τις
παραδοσιακές μεθόδους αξιολόγησης, τα κριτήρια επιτυχίας και τη βαθμολογία, είναι υποχρεωμένος να
ακολουθεί τα τυπικά τεστ για να προετοιμάσει τους μαθητές του.
Τέλος και στο σχολείο Β παρατηρήθηκε ανεπαρκή επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των καθηγητών
στην καθιέρωση μιας κοινής πρακτικής για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ, η οποία δικαιολογήθηκε από το
φόρτο εργασίας τους και οδήγησε σε αντίφαση ανάμεσα σε Αντικείμενο και Καταμερισμό Εργασίας.
Συντάχθηκε από τους: Ελισσάβετ Σιάκα, Ελένη Καρακολίδου, Αναστασία Παπαβασιλείου, Αναστασία
Τόλα
Ερώτηση Ε4
Δίνονται λύσεις/προτάσεις από τους ερευνητές για την επίλυση των εντάσεων και ποιες είναι (και
στα δύο άρθρα);
Άρθρο 1
Στο άρθρο των Lim και Hang οι συγγραφείς χρησιμοποιούν ως παράδειγμα το δημοτικό σχολείο της
Σιγκαπούρης προκειμένου να λυθούν οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις που δημιουργούνται κατά την
ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο σύστημα δραστηριότητας. Έτσι θα πρέπει να επαναξιολογηθούν και να
επαναπροσδιοριστούν τα στοιχεία του συστήματος και οι ρόλοι του μαθητή και δασκάλου, εφαρμόζοντας τις
θεωρητικές ιδέες του εποικοδομισμού. Θα πρέπει οι μαθητές να έχουν την εξουσία να διαδραματίσουν
ενεργό ρόλο στη δική τους μάθηση, και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ενθαρρύνουν και να παρέχουν
καθοδήγηση, στρατηγική υποστήριξη και βοήθεια στους μαθητές να αναλάβουν τον έλεγχο της εκπαίδευσης
τους. Επίσης οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να οργανώνουν τις διαλέξεις με βάσει τις ανάγκες των μαθητών, και
να συμπεριλάβουν και τις πιο ειδικές περιπτώσεις διδασκαλίας, όπως μικρότερες ομάδες διδασκαλίας. Με
αυτό τον τρόπο είναι πιθανό να λυθούν οι εσωτερικές αντιφάσεις μεταξύ του καταμερισμού εργασίας των
υποκειμένων και των εργαλείων ΤΠΕ.
Επιπλέον θα πρέπει να υπάρξει ελαστικοποίηση και μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα του ωραρίου
χρήσης των ΤΠΕ, καθώς επίσης και η μεταφορά ορισμένων υπολογιστών στις απλές τάξεις. Με την αλλαγή
αυτή στους κανόνες του σχολείου μειώθηκαν οι εντάσεις μεταξύ κανόνων, εργαλείων και στόχων της
μαθησιακής δραστηριότητας.
Τέλος, για την ελαχιστοποίηση των εντάσεων μεταξύ του στόχου της τάξης, που είναι η ανάπτυξη
γνωστικών δεξιοτήτων από τους μαθητές, και του στόχου του σχολείου, ο οποίος ήταν η βελτίωση των
αποτελεσμάτων των εξετάσεων των μαθητών, ώστε να διατηρηθεί ή να βελτιωθεί η θέση του στην κατάταξη
των σχολείων, οι ερευνητές προτείνουν την αναθεώρηση των σχολικών στόχων.
Θα πρέπει λοιπόν να γίνει κατανοητό ότι στόχος της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση δεν είναι
αποκλειστικά η βελτίωση των επιδόσεων των μαθητών στις εξετάσεις, αλλά και η ανάπτυξη
δημιουργικότητας, ευελιξίας και η ανάληψη ενεργού ρόλου στην εξερεύνηση και απόκτηση της νέας γνώσης.
Συντάχθηκες από τους: Παναγιώτη Στυλιανίδη, Μακρίνα Σαρπασίδου, Μαυρόπουλο Γιώργο
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 6

7. Άρθρο 2
Στο άρθρο “Using activity theory to study issues and contradictions” προτάθηκαν λύσεις για τα
προβλήματα που εμφανίστηκαν κατά τη μελέτη.
Υποκείμενο-Καταμερισμός Εργασίας: Περισσότερη και ουσιαστικότερη υποστήριξη των καθηγητών και
καθιέρωση συστημικών ρυθμίσεων, ώστε να κατανοήσουν οι καθηγητές τον τρόπο αλλά και το βαθμό στον
οποίο μπορούν και πρέπει να ενσωματώσουν τις ΤΠΕ.
Υποκείμενο-Εργαλεία: Πρέπει να προσφερθούν επαρκείς πόροι στους καθηγητές για τη διασφάλιση της
αποδοτικής ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στα μαθήματα.
Κανόνες-Εργαλεία: Πρέπει να γεφυρωθεί η απόσταση μεταξύ διοίκησης του σχολείου και των αναγκών
των καθηγητών με την καθιέρωση μιας σταθερής πολιτικής στη χρήση των ΤΠΕ και να επιτραπεί η
υιοθέτηση των καινοτόμων πρακτικών που προσφέρουν οι ΤΠΕ στη διδασκαλία των μαθημάτων. Επίσης, ο
συντονιστής των τεχνολογικών μέσων πρέπει να αναπτύξει καλύτερες σχέσεις με τους καθηγητές, να
κατανοήσει τις ανάγκες τους και να γεφυρώσει το χάσμα που υπάρχει μεταξύ διοίκησης και καθηγητών ώστε
να μπορέσουν να βρεθούν ευκολότερα λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν. Με την βοήθεια του
συντονιστή των ΤΠΕ πρέπει να υιοθετηθεί μία πολιτική για την χρήση τους, η οποία να υποστηρίζει τον
εφοδιασμό των τάξεων με υπολογιστές καθώς και την χρήση του διαθέσιμου εξοπλισμού.
Αντικείμενο-Εργαλεία: Είναι απαραίτητη η εκπαίδευση των καθηγητών προκειμένου να αποκτήσουν
την απαραίτητη γνώση σχετικά με τη χρήση των ΤΠΕ έτσι ώστε να καταστούν ικανοί να αναπτύξουν νέες
διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές και να μπορούν να επιλέξουν το κατάλληλο τεχνολογικό εργαλείο για
την εκμάθηση ενός αντικειμένου
Αντικείμενο-Καταμερισμός Εργασίας: Απαιτείται συνολικός συντονισμός των εμπλεκόμενων μελών,
καθηγητών και διοίκησης, και όχι μεμονωμένες πρωτοβουλίες για την ουσιαστική και οργανωμένη
ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Απαιτείται ένας κοινός στόχος – πλαίσιο σύμφωνα με
το οποίο θα εντάξουν τις ΤΠΕ στην τάξη. Εμπλεκόμενοι (καθηγητές, διοίκηση σχολείου, τεχνικό προσωπικό).
Αντικείμενο-Κανόνες: Θα πρέπει να γίνει ενσωμάτωση των ΤΠΕ και στο πρόγραμμα σπουδών και στη
διδακτέα ύλη των μαθημάτων. Έτσι, και δεν θα αντιμετωπίζονται ως «έξτρα» δραστηριότητες που πιθανόν
να σπαταλήσουν χρόνο, αλλά και θα ενθαρρυνθούν οι καθηγητές να αποκοπούν από την αποκλειστική χρήση
των παραδοσιακών μεθόδων διδασκαλίας και αξιολόγησης των μαθητών.
Εργαλεία-Καταμερισμός Εργασίας: Για την επίλυση αυτής της αντίφασης, έχει σημασία να προβούν οι
καθηγητές σε σημαντικές αλλαγές των παιδαγωγικών τους στρατηγικών. Είναι αναγκαία η αποσαφήνιση του
ρόλου των ΤΠΕ από την εκπαιδευτική κοινότητα. Πρέπει να αποφασίσουν την απομάκρυνση από το
δασκαλοκεντρικό μοντέλο, ενώ αντίθετα, να υιοθετήσουν έναν περισσότερο υποστηρικτικό και
κατευθυντήριο ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία.
Συντάχθηκε από τις: Ελένη Καρακολίδου, Αναστασία Παπαβασιλείου, Ελισσάβετ Σιάκα, Αναστασία
Τόλα
Ερώτηση Ε5
Ποιο χρήσιμο συμπέρασμα προτείνετε εσείς από τα άρθρα που μελετήσατε για την αξιοποίηση της
θεωρίας γενικά;
Άρθρο 1
Το άρθρο του Lim και Hang εξηγεί πώς η θεωρία της δραστηριότητας χρησιμοποιείται ως ένα πλαίσιο για
να παρέχει μια συστηματική μέθοδο έρευνας για τη μελέτη της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στα σχολεία της
Σιγκαπούρης.
Μέτα τις παρατηρήσεις των ερευνητών οι συγγραφείς κατέληξαν στις εξής προτάσεις,παραδοχές.
Κανένα εργαλείο ΤΠΕ δεν είναι καλό ή κακό από μόνο του, η αξία του και η συμβολή του στην
εκπαιδευτική διαδικασία αναδεικνύεται από το σύνολο των γεγονότων, υλικού και διαπροσωπικών
διεργασιών στο πλαίσιο που χρησιμοποιείται. Έτσι αν χρησιμοποιήσουμε το Activity Theory όχι μόνο θα
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 7

8. μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις διάφορες λειτουργίες μέσα και μεταξύ των activity systems, αλλά θα
δημιουργήσουμε και μοντέλα και παιδαγωγικές προσεγγίσεις για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα σχολεία.
Συντάχθηκε από τους: Παναγιώτη Στυλιανίδη, Μακρίνα Σαρπασίδου, Γιώργο Μαυρόπουλο
Άρθρο 2
Στο άρθρο “Using activity theory to study issues and contradictions” ένα χρήσιμο συμπέρασμα είναι η
επίδραση της κοινότητας στο σύστημα δραστηριότητας, η οποία είναι δυνατό να παράγει ή να επηρεάσει
διαδικασίες. Η προσπάθεια ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, ενώ υπάρχει έλλειψη της
αποδοχής της τεχνολογίας από την κοινότητα, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Είναι σημαντικό να
εναρμονίζεται ο στόχος με την εισαγωγή της τεχνολογίας καθώς και με τις αξίες της τάξης και την κουλτούρα
της. Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην μαθησιακή διαδικασία περιλαμβάνει και τις μεθόδους αλλά και τα
εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε αυτήν. Η θεωρία αξιοποιείται από το άρθρο σε όλες τις καταστάσεις της
έρευνας. Αρχικά, δημιουργούνται οι άξονες μελέτης, στη συνέχεια, βάσει των απαντήσεων στους άξονες
αυτούς ορίζονται τα προβλήματα και οι λύσεις. Δύο συμπεράσματα ξεχωρίζουν περισσότερο. Το ένα είναι η
δια βίου κατάρτιση των εκπαιδευτικών στις νέες παιδαγωγικές θεωρίες, ώστε να χρησιμοποιούν την
τεχνολογία αποτελεσματικά. Το δεύτερο συμπέρασμα που αξίζει να τονιστεί, είναι η ανάγκη για
μορφοποίηση του προγράμματος σπουδών. Για να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο οι καθηγητές
ενσωματώνουν τις ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία χρειάζεται μία ανάλυση του συστήματος και
προσδιορισμός του πλαισίου δραστηριότητας στο οποίο είναι μέλη, ώστε να αποκτήσουν νόημα και σκοπό οι
ενέργειές τους.
Η ΘΔ μπορεί να επιδείξει ένα αναλυτικό πλαίσιο για την περιγραφή του συστήματος δραστηριότητας,
αλλά και των εντάσεων και αντιφάσεων που δημιουργούνται. Και στα δύο σχολεία δημιουργήθηκαν εντάσεις
ανάμεσα στα μέλη του συστήματος δραστηριότητας. Όπως φάνηκε από τη μελέτη, η εφαρμογή των ΤΠΕ
στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι ένας τομέας τον οποίο η ΘΔ περιγράφει πολύ λεπτομερώς και
διευκολύνει την ανάδειξη των αντιφάσεων.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να ερευνηθεί, είναι η αξιοποίηση αυτών των εντάσεων,
ώστε να μπορούμε να χειριστούμε τα προβλήματα που προκύπτουν σαν σύνολο κοινότητας και όχι ο
καθένας ξεχωριστά. Με τον τρόπο αυτό, θα βρεθεί η αποτελεσματικότερη λύση για την ολοκληρωμένη
ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην μαθησιακή διαδικασία. Με ποιο τρόπο μπορούμε να διαχειριστούμε
εποικοδομικά τα προβλήματα και τις αντιφατικές απαιτήσεις που εμφανίζονται, ώστε να επιτύχουμε
καλύτερα επίπεδα ανάπτυξης των μελών του συστήματος δραστηριότητας; Ή ακόμη και την εμφάνιση νέων
διαδικασιών, τρόπων δράσης και συμπεριφορών που συντελούν σε καλύτερη ή εναλλακτική λειτουργία του
συστήματος δραστηριότητας; Και, τέλος, πώς μπορεί να γίνει η εδραίωση και η γενίκευση αυτών των νέων
πρακτικών; Είναι ένα ζήτημα, η λεγόμενη επεκτατική μάθηση, το οποίο για να απαντηθεί, χρίζει περαιτέρω
έρευνας, παράλληλα με την εφαρμογή της ΘΔ.
Συντάχθηκε από τις: Ελένη Καρακολίδου, Αναστασία Παπαβασιλείου, Ελισσάβετ Σιάκα, Αναστασία
Τόλα
Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ | Εργασία Ε3 – Τμήμα 2 8