1. Bizler Veteriner Fakültesi zootekni kürsüsünün vermiş olduğu dönem ödevi amacı ile Doğan
Koyun İşletmesi ve Aile Çiftliği'ni ziyaret ettik. Bu çiftlik Çatalca'nın Kestanelik Köyü'nde
bulunmaktadır. Ziyaretimizde hayvan yetiştiriciliği, çiftlik idaresi, sürü yönetimi vb. konularla ilgili
işletme sahibi ve çalışanlarına bir takım sorular sorarak birçok bilgi edindik..

2. Çiftliğin barınak için ayrılan bölümü 6 dönümlük bir arazi üzerine kurulu. Otlatma için
uygun iki meraya da sahip. İşletme sahibi dışında koyunlar için 3 görevli ve 1 çoban; daha az
sayıda olan sığırlar için ise sahibi dışında 2 görevli bulunmakta. Çiftlikte ufak bir kesim alanı,
beslenen inekler için ufak bir sağımhane, sundurma şeklinde bir koyun ağılı, kapalı bir inek ahırı
bulunmakta. Ekstradan kesime gönderilen koyunlar için özel bir kesimhane ile anlaşmaları var.
İşletme sahibi yaklaşık 50 yıldır hayvancılık ile uğraşmakta. İşletmenin sahibi olan Mehmet Emin
Doğan'ın memleketi olan Sivas'ta köy çiftçisi olarak 2 inek ile başlayan hayvancılık serüveni,
askerden sonra İstanbul'da kalmaya karar vermesiyle 350 koyun ve 30 inek ile şu anki düzeyine
ulaşmış. Gittiğimizde görevli bizi karşılayarak çiftliğe kadar refakat etti. Çiftliğe vardığımızda bizi
güzel bir sürpriz karşıladı. Bu sürpriz bizim gelişimizden on dakika önce doğan bir kuzuydu.
Yeni doğum yapmış bir koyun ve yeni doğan kuzusu.

3. Ticari amaç güdülmeden beslenen ördekler
Çiftliğe genel bir bakış

4. Özel amaçla beslenen kazlar.
Meradan bir görüntü.

5. Sundurma tipi barınak, merada otlatılan koyunlar.
Çiftlikte 350 baş koyun ve 30 baş sığır bulunmakta. Ekstradan ticari amaç dışında 12 tane
kaz, 10 tavuk, 2 köpek beslenmekteydi. Beslenen koyunların bir kısmı sundurma tipi 3 yanı kapalı
bir yanı açık bir ağılda tutulurken, büyük bir çoğunluğu işletmenin bünyesinde ki 2 merada
tutulmakta. 30 baş inek ise 7 bacalı, 11 pencereli kapalı bir ahırda tutulmaktaydı.
Ahır bacası ve pencereleri.

6. Bu aşamaya gelebilmek için devlet kredisine başvurulmuş. Sığır için 7 senelik bir kredi söz
konusu. Devletin sadece üreticiye verdiği bu krediden ilk 2 sene ödemesiz, sonrasında ise faizsiz
olarak yararlanılmış. Fakat hala arada sırada yüklü miktarda yem alabilmek için krediye
başvuruyorlarmış. Bu krediler yine faizsiz olarak ve sadece tapu gösterilerek elde edilebiliyor.
Barınağın olduğu alan alınan zamanda 20 milyar liraya mal olmuş.
Barınak için arazinin kalitesinin yüksek olması gerekmediğinden sadece alan büyüklüğüne
dikkat edilmiş. Elektrik ve su için ayrıca bir abonelik açtırılıp şebeke numarası alınmış. Ulaşım
açısından da kolaylık olmasına dikkat edilmiş.
Meraların yetersiz kaldığı dönemlerde ise komşu işletmelerin meraları kullanılıyor.
Çoban Reşat Dayı ve biz.
Merada koyunların otlatılmasından sorumlu Reşat Dayı idi. Günün büyük çoğunluğunu
merada koyunlarla geçiren Reşat Dayı ile tatlı sohbetimizde bu mesleği yaklaşık 30 yıldır yaptğını
öğrendik. Meraya çıkılamayan günlerde de koyunların genel bakımı ve durumu ile ilgilinen
görevlilere de yardım etmektedir. İşletme sahibi tarafından yaptırılan ufak bir klübede yaşamakta.
30 yıllık deneyemine dayanarak Reşat Dayı'dan sürü gütme, kaybolan koyunları bulma, sürü
idaresi, çoban köpekleri, genel koyun davranışları, koyuna nasıl yaklaşılır konularında güzel bilgiler
edindik.

7. Ekinler biçilene kadar merada otlatılan koyunlar, biçildikten sonra komşu tarlaları da
kullanıyorlar. Koyunlar, meraya her gün çıkartılıyor. Hava koşulları kötü olmadığı sürece meradan
yararlanmaya çalışılıyor. Merada kalma saatleri mevsime göre değişiklik gösteriyor. Yazları sabah
5.00'te çıkıp öğle 12.00'de barınağa dönüyor ve 3 saat sonra tekrar çıkıp hava kararana kadar
kalıyorlar.
Koyunların besinleri meranın yanında fabrika yemlerinden de karşılanıyor. Hayvanlardaki
beslenmeyi genel hatlarıyla kendi tecrübelerine ve veteriner hekimin önerisine göre
yönlendiriyorlar. Yıllık tüketim sürekli olarak değişiyor. Genel olarak 4000-4500 balya ot ve çuvalı
50 kg olan yemlerden 1500 çuval kesin tüketimi var. birçuval yem ise yemin kalitesine göre 45 ile
60 lira arasında bir skalaya sahip. Yemlerin bayatlamamış olmasına dikkat ediliyor. Yeni gelen
çuvalların açılıp açılmadıklarını anlayabiliyorlar ve açılmış ya da delinmiş bir çuvalı asla
kullanmıyorlar. Açılmamış çuval ise risk grubuna girmiyor. Yemler alındıkları gibi işletmeye
getirilmiyor.. Bunun yerine verilen sipariş parça parça alınarak bozuk yem tüketme, toksik etki gibi
risklerden korunuyorlar. Ancak zaman zaman ticari kaygılara göre bazen yemleri depoluyorlar. Silo
kullanılmıyor. Fabrika yemi sürünün durumuna ve maddi olanaklara göre tercih ediliyor. İşletmenin
tercihleri arasında zaman zaman ekim yapıp ürünlerini koyunlara sunmak da geliyor.
İşletme prensibi olarak yem maddelerine hormon, vitamin vb. katkı maddelerinin
kullanımını tercih etmiyorlar. Bunun yerine kullanılan yem çeşidini arttırarak eksiklikleri
giderilmeye çalışılıyor. Ancak zaman zaman fabrikaların çıkarttığı özel yemlerden yararlanılıyor.
Örneğin kurban bayramı için fabrikalar tarafından 3 aylık çıkartılan özel yemlerin kullanıldığının
altını çiziyorlar.
Yem hazırlamada kullanılan ekipmanlar ve yemler.

8. Barınakta altlık olarak saman kullanılıyor. Koyunlar pislettikçe üzerine yeni temiz saman
atılıyor. Temizlemeden sonra 2-3metre olan tavan yüksekliği sonraki temizlemeye kadar yaklaşık
120 cm alçalıyor. Barınağın tavanı bu düşünülerek yüksek yaplmış. Saman atma işlemi totalde
sabah ve akşam olmak üzere iki kere uygulanıyor. Sığır için ise en az sabah akşam kontrol edilip
temizleniyor. Temizlik için işçi gücünden yararlanan işletmede işlemler daha sık uygulanarak
hayvanın dışkı ile teması azaltılmaya çalışılıyor.

9. Koyunda kıvırcık türü hakim. Burada merinos kırması ve tahir ova da mevcut. Bulunduğu
iklim genel olarak kıvırcık için rahatlık sağlıyor. Genelde ortama adaptasyon açısından tür seçimine
gidilmiş.Sığır için de kombine ırk olan siyah alaca tercih edilmiş.
Koyunu besi amaçlı yetiştiriyorlar. Kuzu ise anne sütünü rahatça tüketebiliyor. Besiye
yönelmenin sebebi ise, sütün değerinin harcanan emeği karşılayamaması.
Besi amaçlı yetiştirilen koyunların anlaşmalı firmaların yanı sıra kurban ve adaklık gibi
şahsi satışları da yapılıyor. Belirlenen bütçeye ulaşılınca geriye kalan koyunları damızlığa
bırakıyorlar. Her yıl yaklaşık 50 koyunu damızlığa ayıran işletmede koyunların sürüde kalma süresi
2 yıl. Damızlık koyunlardan verim alınmazsa dışarıdan yavru almaya gidiliyor ve başarısız koyunlar
satışa sunuluyor. Damızlık için seçilen koyunlar rahatsızlanmadığı sürece sürü içerisinde kalıyor.
İdentifikasyon yöntemi olarak kulak küpesini kullanan işletmenin her hayvanının kulak
numarası İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nde bulunuyor. Satılan veya eklenen her
hayvan buraya bildiriliyor.
İşletmenin hastalık anlamında genel sorunu mastit ve benzeri meme rahatsızlıklarından
oluşmakta. Bunun yanında ayak problemleri ve topallık da sıklıkla rastlanıyor. Bütün sürüyü
etkileyen salgın hastalıklara işletmede rastlanmadığı ancak civardaki çiftliklerde böyle vakalara
sıklıkla rastlandığı aldığımız bilgiler arasında.
İşletmenin sağlık problemleri karşısında ki tutumu ise direk kesime göndermek yerine önce
tedaviyi denemek. Ayrıca hayvanları korumak için ellerinden gelen herşeyi yapıyorlar.
O lokasyonda çalışan 3 serbest veteriner hekimin sıklıkla ziyarete geldiği ve çiftlik sahibi ile
ilişkilerini iyi tuttukalarını, oldukça ilgili olduklarını öğrendik.
Sığırlar için suni tohumlama yönteminden yararlanan işletme koyunlar için bu yönteme fazla
bağlı kalmıyorlar. Zaman zaman sürü içerisine koç katmayı tercih ediyorlar. Tohumlama için
kullanılan aşıların fiyatlarının 100-150 liradan başladığını belirtiyorlar. Bu işletmenin temel
giderleri arasında yer alıyor.
Çiftlik çalışanları ile röportaj.

10. Karkas randımanı işletmenin tercih ettiği yeme, ırka bağlı olarak değişiyor. Sığırlarda canlı
ağırlık artışı 800 gr – 1 kg arasında değişiyor. Kesime gittiğinde karkas olarak 250 – 300 kg arası
bir rakam elde ediliyor. Bu rakamlar işletme sahibinin bakışına göre ortalama rakamlardır. Daha
ağırının kesilmesi tercih edilmiyor, hayvanların zayıflatıması sağlanıyor. Hayvanlarda yağlılık oranı
randıman, kondüsyon skorları, kemik oranı gibi standartlara dikkat ediliyor. Rasyon hazırlamada
bunlar göz önünde bulunduruluyor. Buna dikkat edilmediği takdirde sürüden kâr eldesi büyük
oranda düşüyor. Mesela Holştayn 500 kg civarında kesime yollanıyor. Karkas verimi %50 olmakta.
Koyunlarda da aşağı yukarı aynı derecede karkas randımanı elde edebiliyorlar.
Kesimden bir görüntü.
İşletmede süt satışına aşırı bir yönlenme yok. Bunun nedeni olarak süt satışının, değerinden
daha düşük olduğunun altını çiziyorlar. Sütün fiyatını üretici değil; mandıralar, şirketler gibi
kurumlar belirliyor. Mesela hava iyi olduğunda süt verimi arttığından fiyat iyice düşüyor ve
üreticinin kâr elde etmesi imkansız hale geliyor. İşletmede sadece sığır sütü ticareti yapılmakta.

11. İşletmede veteriner hekime bakış hekimin tecrübesi ile alakalı. Bunun yanında hekim tercihi
yapılırken ekonomik sebepler de göz önünde bulundurulmakta. Ek olarak veteriner hekime saygılı
ve hoşgörülü bir bakış hakim. Civardaki serbest veteriner hekimlerin oldukça ilgili olduklarını
ancak tecrübesiz olan yeni hekimler ile yıllar içersinde çeşitli tartışmalar yaşadıklarını belirtiyor.
BİZE GÖRE:
Yapmış olduğumuz bu gezide çiftlik yönetimi, bakımı ve çeşitli uygulamalar hakkında
detaylı bilgiye sahip olduk. Bir işletmeye görevli ve işletme sahibi açısından bakabilmeyi öğrendik.
Çobanından işletme sahibine, bütün çalışanlar oldukça ilgiliydi. İhtiyacımız olan her türlü bilgiyi
vermekten çekinmediler. Bu işletmeyi seçmemizdeki öncelik hem büyükbaş hem de küçükbaş
yetiştiriciliğin bir arada yapılıyor olmasıydı.
Her işletme gibi bu işletmede de bazı eksikliler vardı. Yapmış olduğumuz gözlemlere
dayanarak, çağdaş işletme tekniklerinden ziyade deneyime bağlı bir yetiştiricilik söz konusuydu.
Örneğin; rasyon hazırlamada belli bir standarta bağlı kalmayıp değişen durumlara göre rota
çiziliyor. Bunun yanısıra verim özelliklerinin arttırılması için spesifik bir çalışma yapılmamaktaydı.
Meranın ıslahı oldukça zayıftı ve zararlı bitkilere karşı hayvanlar korunaksız kalıyordu. Genel
olarak biyogüvenlik başlığı altında sürü sağlığını korumak adına yeterince önlem alınmamıştı.
Hormon kullanımına karşı olduklarından dolayı kızgınlıkların toplulaştırılması, kısır ve anöstrustaki
koyunların aktive edilmesi gibi konularda oldukça eksiklikleri bulunuyor. İnek ahırında
ışıklandırma çok yeterli olmayıp altlık olarak direk beton zemin kullanılması hayvanlar için
dezavantajdır. Koyun sundurmasında ise kullanılan saman altlığının temizlenme aralığının uzun
olması hayvanlar ve çalışanlar açısından olumsuz bir durum yaratmaktadır.
Olumlu yanlarına değinmek gerekirse yarı ekstansif bir yetiştiricilik anlayışından dolayı
hayvan refahı yüksek denilebilir. Günün büyük kısmını merada geçiren koyunlar doğal yaşamından
uzak yaşamamaktadır. Yetiştirilecek ırkın, çiftliğin bulunduğu bölgeye göre seçilmesi ise hem
işletme hem de hayvan açısından olumlu bir durumdur. Bunun yanında bakıcı ve çobanların
hayvanlara hoşgörülü yaklaşımı da azımsanamaz. Hayvanların rüzgarlı ortamda kalmaması ve
altlarının kuru olmasına dikkat ediliyordu. Kesim yapılan bölümün hayvanlardan uzak olması
hayvanların mental sağlığı ve refahı açısından olumlu bir uygulamadır. Koyunların sütlerinin ticari
amaç güdülmeyerek kuzulara bırakılması ise kuzu sağlığı ve doğal yaşam yaklaşımı açısından
önemlidir.
Yaptığımız gezide meslek, yetiştiricilik ve saha anlamında oldukça gerekli bilgiler edindik.
Yetiştiricinin ne zorluklarla karşılaştığını gözlemledik. Bu bilgiler doğrultusunda hepimiz için
oldukça yararlı ve faydalı bir ödev oldu. Saygılar...

16. Küçük bir not Ayşe Teyze'nin yaptığı börekler enfesti...

17. YAYINDA VE YAPIMDA EMEĞİ GEÇENLER:
12-167 ALİ ÇÜRÜKOĞLU
12-04 EGEMEN MAHZUNLAR
12-12 MEHMET KUKİRİK
12-158 ONUR JILTA
12-07 SELİN MERT