yalın üretim

1. Yalın Üretim
Lean Manufacturing ve
Kaizen Teknik ve Uygulamaları
İşletmelerin Bütün Fonksiyonel Sahalarında
Sürekli İyileştirmelerle Maliyetlerin Düşürülürken
Kalitenin Yükseltilmesi
Global Pazarlarda Rekabet Gücünü Arttırmak İçin
Denenmiş ve Başarılı Olmuş Bir Üretim Modeli ve
Felsefesi
YALIN ÜRETİM - 1

2. Yalın Üretim Felsefesi

3. Neden Yalın Üretim? (1)
• Türkiye sanayiinde bir yeniden yapılanma
(restructuring) zorunluluğu ile karşı karşıya olduğumuz
düşüncesinin bir ürünüdür ve bazı firmalarımızın
kısmen giriştiği bu dönüşüm için gerekli çalışmaların,
tüm sanayi dallarını kapsayacak şekilde, zaman
geçirilmeden başlatılması gereklidir.
• “Yalın üretim” diğer terim ya da tanımlamalardan
farklıdır, çünkü “yeni” sistemin en önemli özelliğinin,
sıradan bir buluş olmayıp, kapsadığı tüm ögeler /
bileşkenler / alt sistemleriyle birlikte kitle üretiminin
(mass production’ın) ciddi bir alternatifi olması ve bu
konumu almasındaki en büyük etkenin de “eski”
sistemin “kitleselliğinin” tam da karşıtında durması
gerçeğini açıklayabilen tek terimdir.

4. Neden Yalın Üretim? (2)
• Terimin isim babası Massachusetts Institute of
Technology – International Motor Vehicle
Program’ın (IMVP) “yeni” sistemin temelinde
yatan bu özelliği vurgulamak için, kitle
üretimindeki “kitle” (mass) sözcüğünü, “yalın”
(lean) sözcüğü ile değiştirerek, literatüre çok da
yaratıcı bir katkıda bulunduğunu belirtelim.
YALIN ÜRETİM - 1

5. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama”
Çünkü Herkesi Kazandırıyor (1)
• Yalın üretimin diğer sanayi örgütlenme modellerine
üstünlüğü sadece bize ait bir kanı değildir.
• Yalın üretimle ilgili tüm çalışmalara baktığımızda, hemen
herkesin yalın üretimin sanayi örgütlenmesine yepyeni
bir soluk getirdiği, hatta dünyanın “en iyi uygulaması”
(best practice) olarak kabul edilmesi gerektiği
doğrultusunda hemfikir olduklarını görmek mümkündür.
• Ne var ki, yalın üretim “en iyi uygulama” olarak kabul
edilirken, birçok kez dar anlamıyla üretim olayına
kazandırdığı teknikler ön plana çıkarılmakta, sistem
sadece bir teknikler bütünüymüş gibi sunulmaktadır.

6. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (2)
• Hiç kuşkusuz, yalın üretimi yalın üretim yapan en
önemli etkenlerden biri, üretim olayına kazandırdığı
özgün tekniklerdir.
• Ancak ünlü Japon uzmanlar Shiongo ve Monden’in de
vurguladıkları gibi, yalın üretimin gözardı edilemeyecek
kadar önemli bir başka boyutu daha vardır ki, sistemin
temel dayanağı aslında bu boyutunda gizlidir. O da,
yalın üretimin, içinde yer alan her kesimi, aktörü, ya da
tarafı aynı anda memnun etmesi, kitle üretiminin tersine,
“herkesin kazanması”nı (İngilizce’de “win-win”)
sağlayabilecek güçlü bir potansiyele sahip olmasıdır.

7. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (3)
• Şimdi hemen yalın üretimin beşiği Japonya’ya, bu
ülkedeki sanayi örgütlenmesi içinde yer alan tüm
tarafların (aktörlerin) konumları açısından baktığımızda
karşılaştığımız tabloyu aktaralım.
• Taraf 1 : Japon üreticilerin performansının kanıtladığı gibi
ana sanayi firmaları, üretim, satışlar ve kârlılık açısından
dünyada öncü olabilmekte, sistemi adapte eden tüm
firmaların rekabet güçleri ve kârlılığı giderek artmaktadır.
• Taraf 2 : Öte yandan ana sanayi işçileri yaptıkları işler,
sorumlulukları, iş güvenliği ve ücret sistemleri açısından
kitle üretiminde göremediğimiz kadar tatmin edici bir
ortamda çalışmakta “değişken maliyet” (variable cost)
olarak algılanmaktan kurtulup, “sabit maliyet” (fixed cost)
konumuna gelmekte, en önemlisi, yeteneklerinin tümünü
– özellikle beyin yeteneklerini - karar alıcı
mekanizmalarda yer alarak, kullanabilmektedirler.

8. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (4)
• Taraf 3 : Diğer yandan, yan sanayiler de, kitle üretiminde
gördüğümüz ana sanayi “uydusu” olma konumlarından
çıkıp, ana sanayinin “ortağı” haline gelmekte,
teknik/teknolojik olarak gelişmelerinin, iş güvenliği ve
kârlılıklarının adeta garantilendiği bir çalışma ortamı içinde
yaratıcı birer üretim birimlerine dönüşmektedirler.
• Taraf 4 : Ana sanayi çalışma sisteminin yan sanayilere de
yayılması sonucu yan sanayideki çalışma koşulları da
radikal olarak değişip, yan sanayi işçilerinin Taraf 2’nin tüm
hak ve sorumluluklarına sahip olmalarıyla
sonuçlanmaktadır.
YALIN ÜRETİM - 1

9. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (5)
• Taraf 5 : Ve nihayet, sistemin hedefi olan halk, yani
müşteriler bütçelerine uygun ve hatta giderek
ucuzlayan, üstelik kalitesi de giderek artan ürünleri
olabilecek en kısa sürede edinebilme ayrıcalığına
sahiptirler.
• Yalın üretim Japon Toyota firmasından kaynaklandığı,
ilk sıçrama noktasının Japonya’nın diğer otomobil
firmaları olduğu, dolayısıyla da literatürde yalın üretim
incelenirken çoğunlukla otomobil sanayiinden örnekler
verildiği için, yalın üretim kimi kez otomobil sanayiine
özgü bir sistemmiş gibi algılanmaktadır.

10. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (6)
• Yalın üretim, artık sanayi çevrelerinden
akademisyenlere kadar uzayan geniş bir yelpaze içinde
dünyanın “en iyi uygulaması” konusunda
değerlendirilmektedir.
• Ne var ki, yalın üretim herşeyden önce bir potansiyeller
bütünüdür ve potansiyelin gerçekliğe dönüşmesi
tümüyle uygulama sürecinde takınılan tavra bağlıdır.
• Birçok ülkede yalın üretime göre yeniden örgütlenme
(reorganizasyon) çalışmaları başlatan bazı firmalar,
sistemin kimi bileşkenlerini bünyeye alıp, kritik ya da
“olmazsa olmaz” birçok başka konuya dikkat
etmemekte, yani kısmi düzenleme ya da iyileştirmelerle
yetinmektedirler.

11. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (7)
• Örneğin, çoğunlukla adapte edilmesi daha kolay olan
kalite çemberleri, iş rotasyonu (job rotation) gibi
uygulamaları bünyeye almakla yetinilmekte, ya da yan
sanayi ile “tam zamanında sevkiyat” (JIT delivery)
uygulamalarına girişilmekte, buna karşılık, sistemin
bütünü içinde “olmazsa olmaz” önemdeki “tam
zamanında üretim” (JIT production) ve yönetim
anlayışına karşı kimi kez kayıtsız kalınabilmektedir.
• Oysa mutlaka bilinmelidir ki, kısmi düzenlemelerle
yetinmek, bir yandan elde edilecek kazancın çok küçük
olmasına, öte yandan da bazı kesimlerin zarar
görmesine neden olacaktır.

12. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (8)
• Yalın üretim tüm ögeleriyle bir bütündür ve
“potansiyel” yararlarının ortaya çıkması ancak bir
bütün olarak kavranıp uygulanmasına bağlıdır.
• Peki neden kısmi uygulamalarla yetiniliyor? En başta
gelen neden hiç kuşkusuz statükodan yana olan firma
yönetimlerinin, yerleşmiş, alışılmış bir sistemi
bütünüyle değiştirmenin gerektireceği çabayı göze
alamamalarıdır.
• Firma üst yönetimleri birçok kez yalın üretimin
karşısında ciddi bir engel oluşturmuştur. Ancak
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde gördüğümüz bir
başka eğilim daha vardır. O da düşüncelerde “biz
beceremeyiz, çok gerideyiz”, gibi yaklaşımların hakim
olması, yani kısaca söylemek gerekirse “üçüncü
dünya” semptomudur.

13. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (9)
• Oysa Türkiye sanayii, girişimcileri, çalışanları,
sendikaları ve yan sanayileriyle bugün artık güçlü bir alt
yapıya sahiptir, üçüncü dünya konumundan çoktan
çıkmıştır.
• Ama daha da önemlisi, bir sanayi hangi ülkede, hangi
gelişmişlik düzeyinde bulunursa bulunsun, “en iyi
uygulamacı” konumuna gelmeyi hedeflemek ve
çalışmalarını bu hedefe göre ayarlamak zorundadır.
• Biz Türkiye’nin uzunca bir süredir içinde bulunduğu
ekonomik kriz ortamının “en iyi uygulamayı” hedefleyen
çalışmaların başlatılması için çok iyi bir fırsat, hatta en
uygun ortam olduğu kanısındayız.

14. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (10)
• Genellikle tam tersi düşünülür, ama doğru değildir.
Çünkü, bütün dünyada geçerli olmak üzere, şirketler
işlerinin iyi gittiği, kârlılıklarının yüksek olduğu
dönemlerde topyekün iyileştirme çalışmalarının
başlatılmasını gerekli görmemektedirler.
• Nedeni açıktır ; koşullarından memnundurlar. Şirketler
daha ziyade bir çözüm arayışı içinde oldukları kriz
dönemlerinde “quantum jump” yani radikal atılımlara
girişmeyi göze alabilmektedirler.

15. Yalın Üretim : “En İyi Uygulama” (11)
• Örneğin, Amerikan Ford şirketi için 1980’lerin
başlarında girdiği kriz çok isabetli olmuş ve şirket yalın
üretim sistemini bünyeye alma çalışmalarını hızla
başlatıp, kısa zamanda kimi uzmanlara göre “Batı
Yakasında” yalın üretimi en iyi uygulayan şirket
konumuna gelmeyi başarmıştır.

16. Yalın Üretim Modelini Uygulayan Bir
Fabrikanın İşleyişi (1)
• Başta insan olmak üzere tüm kaynakları en verimli
şekilde kullanıp, gereksiz tüm operasyonların, yani
gereksiz yere maliyetleri yükselten ama katma-değer
etkisi olmayan tüm faktörlerin (non value-adding
activities) adım adım eliminasyonuna dayanır. Buna
kısaca, “toplam israf eliminasyonu” (total waste
elimination) diyebiliriz.
• Kalitede “hata payı” anlayışı yoktur; sıfır hata (zero-
defect) üretimini hedefler ve başarır.
• Kalite yükseltici, maliyetleri düşürücü, israfları
(Japonca’da muda) ortadan kaldırıcı çabaların
sürekliliğini esas alrı (continuous improvement; Jap.
Kaizen)

17. Yalın Üretim Modelini Uygulayan Bir
Fabrikanın İşleyişi (2)
• Tüm çalışanlar ve yan sanayilerin, bir “takım çalışması”
anlayışı içinde, bu çabalara entegre edilmelerini
hedefler ve uygular.
• Üretimin, müşteri talebinin esnekliğine bire bir uyacak,
talebe anında yanıt verecek şekilde ayarlanması ilkesine
dayanır.
• Ünlü uzman ve deha Shigeo Shingo’ya göre, yalın
üretimde tüm bu hedefleri kucaklayan,
gerçekleşmelerini sağlayan; sistemin sürekli bir
iyileştirme (kaizen) anlayışı etrafında gelişip,
ilerlemesini teşvik eden ve nihayet yalın üretimi
alternatiflerinden ayıran kilit özellik ise, bu sistemin
“stoksuz üretim” (non-stock production) ilkesi üzerine
kurulmuş olmasıdır. Onun sözleriyle: “stok, üretimdeki
tüm kötülüklerin kaynağıdır” (inventory is the root of all
evil).”

18. Yalın Organizasyon Yalın
Üretime Bir Başka
Açıdan Bakış
YALIN ÜRETİM - 1

19. Yalın Organizasyon (1)
• “Lean Manufacturing” kavramı son günlerde üzerinde
sıkça konuşulan bir olgudur. Yalın bir işletmenin sahip
olması gereken özellikler sıralanırken organizasyon
yapısının da yalınlığından söz etmeyi unutmamak
gerekir.
• Öncelikle nedir yalın olmak. Yalın olmak, “Gerçekten
gereksinmeniz olmayan herşeyden kurtulmaktır.”
• Bu üretimle ilgili gereksiz işlemler olabileceği gibi,
organizasyon modelinde gerçekten de gereksinmeniz
olmayan görevlerden ve bunların maliyetinden de
kurtulmak demektir.

20. Yalın Organizasyon (2)
• Gerekli olmayan işi ortadan kaldırdığınızda gerekli
olmayan eleman da kendiliğinden ortaya çıkacaktır.
Dolayısıyla “Yalın Üretim veya İşletme ya da
Organizasyon” kavramlarını kesin sınırlarla birbirinden
ayırmak olası değildir.
• Yalın organizasyon metodu bir taraftan ustalığa dayalı
diğer taraftan ise kitle üretiminin avantajlı yanlarının
biraraya gelmesiyle oluşan bir yöntemdir.
• Yalın organizasyonun kökeni tam olarak bilinmemekle
birlikte, bazı görüşler onu bir Amerikan sistemi, bazı
görüşler ise uygulamadaki başarılar nedeniyle Japon
sistemi olarak tanımlar.

21. Yalın Organizasyon (3)
• Kültürel nedenlerden dolayı, bu sistem Japon’lara özgü
bir sistem gibi görünmektedir. MONTANIAI hayatta
kullanılan şeylerin birer kutsal emanet olduğuna ve
onların israfının bir çeşit büyük günah olduğuna dair bir
inanıştı.
• Herşeyleri kıt olan Japonlara, sahip oldukları kıymetlerin
en uygun şekilde kullanımını ve boşa harcanmamasını
öğütleyen bu inanış, yalın olmanın temelini
oluşturmaktadır.
• Ya da başka bir deyişle, gerçekten gereksinmemiz olan
şeylerin en uygun kullanımından söz ediyorsak, bu
tanımı işletmeler için özet olarak, daha az zamanda,
daha az enerjiyle, daha az bir alanda, daha az bir insan
gücü ile üretmek olarak belirleyebiliriz.
•

22. Yalın Organizasyon (4)
• Gerçekten de yalın olabilmek, kaynakların en etkin
kullanımı ile olasıdır.
• Ustalığa dayalı üretim modelinde yüksek vasıflı işçiler,
çok amaçlı alet ve ekipman, beraberinde yüksek
maliyetler getirmekte idi.
• Kitle üretiminde ise standard bir üretim modelinde, dar
alanda uzmanlaşmış tasarımcılar ile az ya da orta vasıflı
işçiler, büyük üretim hacimleri, daha düşük gibi görünen
maliyetler söz konusuydu.
• Yalın üretimde ise her ikisinin ortak iyi noktaları
birleştirilerek, her hacimde üretim, yüksek moral ve
kalite, düşük maliyet, daha az alanda, daha az zamanda,
çok alanda uzmanlaşmış işçilerle üretim söz konusudur.

23. Yalın Organizasyon (5)
• Kitle üretimi ile karşılaştırınca, yalın üretim daha az
insan, daha az alan, daha az ekipman ve yatırımı, daha
az stok, daha az hata ve daha az mühendislik zamanı
demektir.
• Lojistik açısından bakıldığında ise daha az sayıda
üretici, daha özenli üretici seçimi, ürün kalitesine daha
çok üretici teknolojik katılımı demektir.
• Yalın organizasyonun en önemli unsurlarından biri de,
çalışanların özellikle aile kavramı, iyi ve kötü günde
beraberlik, problem çözümü teknikleri ile eğitilerek,
mesleki becerilerinin arttırılarak çok yönlü hale
getirilmesidir.

24. • Yalın organizasyonun özelliklerine bir göz atalım.
a. Takım ruhu,
b. Kaynakların etkili kullanımı ve israfın ortadan
kaldırılması
c. Sürekli gelişme.
Yalın Organizasyon (6)

25. Takım Ruhu Hakimdir
• Yalın bir organizasyona sahip olmanın ilk şartı, önce bir
alt yapıya sahip olmaktır. Organizasyondan
bahsediyorsak tabii ki bu altyapı, insan yönetimine
dönük altyapı olacaktır.
• Çalışma koşulları yeniden gözden geçirilmeli, bu
altyapının oluşumuna yardımcı olacağı düşünülen
önlemler öncelikle alınmalıdır. Yalın organizasyon,
çalışanların katılımını ve sonunda yetki dağılımını
gerektiren bir yapıdır. Çünkü yalın organizasyon, yatay
bir özellik taşımaktadır.
Yalın Organizasyonun Ana
Karakteristikleri (1)

26. • Takım ruhuna sahip olmanın şartı, çalışanlara belirli bir
güvence taşıyan bir iş ortamının yaratılmasından geçer.
Motivasyon uygulamalarına öncelik verilmesi,
çalışanların katılımını, işyerlerine ve geleceklerine
bağlılıklarını sağlayan bir yöntem olarak ele alınmalıdır.
• Gruplar bağımsız olarak çalışır ve kendi belirledikleri
rollerin gerektirdiği yetki ve sorumluluğu taşır. Her üye
yukarıda bahsedilen eğitimlerden geçmiştir ve
çalışmaları ile ilgili raporları grup kendisi yayınlar.
Yalın Organizasyonun Ana
Karakteristikleri (2)

27. • Yalın organizasyon, müşteri isteklerine göre belirlenmiş
bir üretim modelinde, sadece gerekli organizasyon
yapısıyla çalışılmasını gerektirir.
• Tüm çalışmaların tamamen müşteri isteklerine göre
yönlendirilmesi ve yoğunlaştırılması, müşteri tatmini
sağlayacağı gibi, isteklere göre değişen esnek bir
organizasyon yapısını da beraberinde getirir.
• Müşteri tarafından yönlendirilen bu organizasyonda siz
de kendinizi müşteriye göre organize etmek durumunda
kalırsınız.
• Business Unit (iş birimi) modeli her müşteri için özel
olarak oluşturulmuş küçük birer fabrikadır.
Müşteri Tarafından Yönlendirilir (1)

28. • Fabrika içerisinde fabrikalar. Her Business Unit yani iş
birimi, kendi bütçesinden ve lojistiğinden, kendi
mühendislik ve idaresinden sorumludur.
• Üretim müşteri isteklerine göre dengelenmiştir.
(Heijunka) ve bu dengelenme görsel yönetim ve yalın
organizasyon gereklerinin yerine getirilmesinde
yardımcı olur.
Müşteri Tarafından Yönlendirilir (2)

29. • Denetim görevlerinin çalışanlara verildiği, yetki ve
sorumlulukların çalışanlarca paylaşıldığı bir
organizasyon olması itibariyle de, yönetsel kademelerin
oldukça az bulunduğu bir organizasyondur.
Doğrudan ve Sağlıkla Haberleşme Gerektirir
• Kademeler ve aracılar yoluyla yapılan haberleşmelerde,
mesajın bir yerlerde takılı kalması veya istenildiği
şekilde iletilmemesi sorunlara yol açmaktadır.
• En sağlıklı haberleşme en kısa yoldan yapılan
haberleşmedir. Yatay organizasyonlar bu nedenle
sağlıklı haberleşmenin en iyi sağlandığı yapılardır.
Yatay Bir Organizasyondur

30. • Yatay organizasyon yapısı gereğince, kalite,
mühendislik, stok kontrolü ve sürekli gelişme gibi
sorumluluklar ve yetkiler çalışanlara ve üreticilere
dağıtılmıştır.
• Yetkinin dağılması, JIDOKA bölümünde görüldüğü
üzere, en alt kademedeki çalışanlara üretimi durdurma
yetkisinden, makina ve ekipmanın yer değişikliği ve
hatta üretim metodlarının değişikliği yetkilerinin
verilmesidir.
• Bu delegasyon, işi yapan kişilere işlerini en iyi ve
verimli yapabilecekleri değişiklikleri bulma ve uygulama
olanağı vererek onların katılımı ile ekip ruhunu canlı
tutar.
Yetki ve Sorumluluklar Dağıtılmıştır (1)

31. • Normal çalışma ortamında ise çalışma birimleri kendi
üretim raporlarını, devamsızlık, verimlilik ve hurda
raporlarını yayınlar ve üretim birimlerinin önünde teşhir
ederler.
• A hattının verimliliği ile ilgili bilgi almak isteyen üretim
sahasına giderek bilgi alır ve böylece bürolarda birçok
raporun kopyalar halinde dolaşması, dosyalanması,
çoğaltılması da önlenmiş olur.
Yetki ve Sorumluluklar Dağıtılmıştır (2)

32. • Yatay organizasyonda takım ruhu ile ve müşteriye
dönük anlayışla çalışan böyle bir organizasyon, müşteri
taleplerine en kısa zamanda yanıt verebilecek
değişkenlik özelliğine de sahiptir.
Disiplin Gerektirir
• Unutulmamalıdır ki yalın organizasyonunun başarısı,
oyundaki herkesin, sorumluluğunun bilincinde olarak
rolünü yerine getirmesi ile mümkündür.
Değişkenlik Özelliğine Sahiptir

33. Basitleştirilmiş ve Görsel Bir Yapıdır
• Basit, basittir ve güzeldir anlayışı çerçevesinde hareket
eden Japonlar, yalın bir organizasyonun yolunun, ancak
çalışanların katılımı ile yaratılan basit ve görsel bir
ortamdan geçtiğine inanır.
• Bir taraftan JIT yöntemi, diğer taraftan ANDON ve
KANBAN yöntemleri, işletmelerde uygulanan son
derece basit, herkesin anlayabileceği ve gerektiğinde
geliştirebileceği basit görsel yöntemlerdir.