1. World Habitat Awards 2008/2009
Winners announced!
17 sierpnia 2009 roku
Jury Światowej Nagrody Habitatu ma
przyjemność ogłosić Zwycięzców i
Finalistów roku 2009. Nagrody będą
wręczone na uroczystości Światowego
Dnia Mieszkalnictwa - ONZ w
Waszyngtonie, D.C. w poniedziałek 5
października 2009 roku.
Building Partnerships to Eradicate Poverty, POLAND
Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka pracuje works nad
systemem włączenia oraz wsparcia osób zagroŜonych
wykluczeniem społecznym, w tym bezdomnych poprzez
budowanie partnerstw lokalnych w Polsce. W ostatnich
latach z róŜnych form pomocy skorzystało ok. 50 000
osób ... more
'Caprichando a Morada' - COOPERHAF Cooperative,
BRAZIL
Oparty na wspólnotowym modelu zarządzania project
budownictwa wiejskiego, który skierowany jest do
rodzin o bardzo niskich dochodach... more
Gratulujemy rónieŜ 9 wyróŜnionym Finalistom:
Technological Transfer Processes for Popular Habitat
Experimental Centre for Economic Housing/AVE, ARGENTINA
Sint Antoniuspleintje (St. Anthony’s Square)
Zonnige Kempen, BELGIUM
Water Solutions through Collective Management
Fundación Pro Hábitat, BOLIVIA
Earth Roofs in the Sahel Programme
Association la Voute Nubienne, BURKINA FASO
A New Financing Paradigm for Affordable Home
Ownership
Home Ownership Alternatives, CANADA
Technical Team Planning for Self-Help Housing in Kambi
Moto

2. The Technical Team, KENYA
Earthsong Eco-Neighbourhood
Co-housing New Zealand, Ltd, NEW ZEALAND
Social Housing in Supportive Environments (SHSE)
The Housing Center, SERBIA
ecoMOD Project
University of Virginia School of Architecture, USA
Więcej informacji o Zwycięzcach i Finalistach
moŜna znaleźć na World Habitat Awards
website
Zwycięzca 2009
Polska
Budowanie partnerstw na rzecz
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu
i ubóstwu
Fundacja Barka (oznacza łodź ratunkową) została załoŜona w 1990 roku, aby pomóc osobom
bez środków do Ŝycia oraz bezdomnym w Polsce w znalezieniu miejsca do zamieszkania oraz
zatrudnienia po upadku komunizmu. Dzięki filozofii wzajemnej pomocy, rozwinięty został
system domów- wspólnot, hosteli, mieszkań prywatnych i domków jednorodzinnych dla 750
osób. Uruchomione zostały programy edukacji oraz programy szkoleń zawodowych i
tworzenia miejsc pracy. W ostatnich 10 latach Fundacja Barka pomogła ok. 50,000 ludziom.
Do dzisiaj załoŜyła 25 przynoszących zysk przedsiębiorstw, jak równieŜ odnowiła dwa duŜe
gospodarstwa PGR-owskie oraz rozpoczęła produkcję Ŝywności ekologicznej.
Partnerstwa pracujące z lokalnymi samorządami i biznesami stworzyły trwałe moŜliwości
zatrudnienia, a róŜne działania podejmowane przez Barkę przez ostatnie 20 lat miały
znaczący wpływ na rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz przedsiębiorczości społecznej
w postkomunistycznej Polsce. Barka coraz częściej jest zapraszana, aby pracować w duŜych
europejskich miastach, pomagając migrantom ze wschodniej Europy, którzy są bez środków
do Ŝycia, czy to w powrocie do domu czy w odnalezieniu się w ich nowej społeczności.
Ogólnym zadaniem projektu jest zapewnienie miejsca do Ŝycia, pracy i edukacji dla osób bez
środków do Ŝycia, bezdomnych czy społecznie marginalizowanych, zarówno na terenach
miejskich, jak i wiejskich oraz poprawienie statuisu tych osób w społecznie, ekonomicznie i
ekologicznie trwały sposób. Działania Barki rozwijają się według dwóch równoległych lini.
Po pierwsze, rehabilitacja osób odrzuconych przez społeczeństwo, po drugie, wdraŜanie

3. wypracowanych modeli rehabilitacji i przedsiębiorczości społęcznej poprzez budowanie
partnerst lokalnych z sektorem publicznym, prywatnym i sektorem, NGO oraz poprzez
edukację lokalnych liderów, aby angaŜowali się w tworzenie lokalnych aktywności i rynków.
Opis projektu
Wraz z upadkiem komunizmu w poźnych latach 80-tych, wiele środowisk było niezdolnych
do poradzenia sobie z wymaganiami wolnego rynku do coraz bardziej niezaleŜnych form
Ŝycia. To prowadziło często do alkoholizmu, ekstremalnego ubóstwa i społecznej
niepełnosprawności . Wiele osób zostało dotkniętych eksmisją i rozpoczynało Ŝycie na
ulicach. W tym samym czasie następował upadek w wiejskich rejonach Polski państwowych
gospodarstw rolnych w wieloma tysiącami hektarów ziemi, jak równieŜ z porzuconymi i
zaniedbanymi budynkami gospodarczymi. Bezdomność i rozpaczliwy brak mieszkań to
główne problemy, przed którymi staje dzisiaj Polska. Oficjalnie podaje się, Ŝe liczba osób
bezdomnych wynosi ponad 50,000, ale nieoficjalne szacunki wskazują raczej na liczbę bliŜszą
300,000. PoniewaŜ miejsc w schroniskach i domach „w pół drogi” jest tylko 20,000 istnieje
powaŜny brak odpowiedniego zakwaterowania. Obecny system pomocy społecznej usiłuje
poradzić sobie z tym problemem.
Kluczowa charakterystyka
Działania Barki to pomoc społecznie niepełnosprawnym grupom, włączając długotrwale
bezrobotnych, bezdomnych i tych, którzy cierpią z powodu uzaleŜnień, jak równieŜ
migrantom, którzy powrócili do Polski i znaleźli się bez miejsca do Ŝycia. Barka oferuje
obecnie zakwaterowanie dla 750 osób we wspólnotach, hostelach, prywatnych mieszkaniach,
domach jednorodzinnych, z których wszystkie są prowadzone raczej jako poszerzone domy
rodzinne niŜ instytucje. Obecnie funkcjonuje 30 wspólnot wywodzących się z Barki,
załoŜonych w południowo-zachodniej części Polski i kilkanaście programów edukacji
zawodowej, które dostarczają zajęć z ogólnej edukacji jak i zajęć praktycznych. Niektórzy z
mieszkańców spędzają w Barce krótszy okres, aby “stanąć na nogi”, zazwyczaj podczas
leczenia alkoholowego; ci, którzy mają głębiej zakorzenione problemy preferują Ŝycie i pracę
we wspólnocie. Zdrowie fizyczne i psychiczne tych, którzy mieszkają w domach Barki
polepszyło się dzięki filozofii wzajemnej pomocy i samopomocy. Połączenie cięŜkiej pracy i
relacji międzyludzkich dla wielu okazało się cudownym wyleczeniem z uzaleŜnień i wielu
mieszkańców kontynuuje Ŝycie zakładając rodziny, wychowując dzieci i prowadząc
produktywny styl Ŝycia. Ci, którzy są zbyt starzy i słabi do pracy mają wsparcie we
wspólnotach. Wszyscy mieszkańcy są zaangaŜowani w podejmowanie decyzji we swoich
wspólnotach i kaŜda z nich jest ekonomicznie niezaleŜna, samowystarczalna, dzięki róŜnego
typu działalności podejmowanych przez mieszkańców.
W 1997, Fundacja Barka kupiła i odnowiła historycznie znaczący dwór jako centrum
współpracy, gdzie odbywają się róŜnego rodzaju konferencje, seminaria, warsztaty, słuŜące
wymianie doświadczeń pomiędzy organizacjami z zachodniej i wschodniej Europy,
pracującymi z najbiedniejszymi osobami w społeczeństwie. W 1999, fundacja wynajęła
kolejne 400 hektarów ziemi wraz ze starymi gospodarczymi budynkami byłego PGR-u.
Budynki zostały odnowione dzięki wolontarystycznej pracy lokalnych mieszkańców i dzięki
temu stworzono 24 mieszkania. Ziemia jest uprawiana ekologicznie. W 2002 wraz z
powstaniem Osiedla Darzybór w Poznaniu, rozpoczęto program dostępnego budownictwa w
partnerstwie z lokalnym samorządem oraz rządem generalnym. Te działania przyczyniły się
do powstania 32 mieszkań w Poznaniu a wiele samorządów lokalnych wykorzystało ten

4. pomysł równieŜ na innych terenach Polski. Szkoła Barka, korzystająca z doświadczeń
duńskiego systemu Szkoły Kofoeda łączącego pomoc społeczną dla najbiedniejszych z
edukacją, została otwarta w 2004 roku. Szkołą ta była finansowana przez rząd jako jedna z
ośmiu Centrów na rzecz Integracji Społecznej, zapewniając społeczną i zawodową integrację
dla 250 osób dziennie. Szkoła Barki słuŜyła za model przy powstawaniu podobnych Centrów
w Polsce i zagranicą. Centra kryzysowe są prowadzone w zimie dla tych mieszkających na
ulicy.
WdraŜanie podejścia Barki jest istotnym składnikiem projektu, który jest realizowany
tworzenie partnerstw w społecznościach lokanych, aby pomóc rozwinąć większą świadomość
oraz moŜliwości dla mieszkańców słabszych i niezaradnych. Do dzisiaj, takich partnerstw
powstało 18 a rząd będzie finansował powstanie kolejnych 100 w najbiedniejszych rejonach
Polski. W Sieć Barki właczane są włąśnie takie partnerstwa, złoŜone z instytucji
edukacyjnych, spółdzielni mieszkaniowych, przedstawicieli samorządów lokalnych,
społecznych partnerów i kościołów, angaŜuje wszystkie te podmioty w rozwój nowych
projektów.
Finansowanie
Istnieje szeroki wachlarz organizacji zaangaŜowanych w rozwój tego programu przez ostatnie
19 lat, włączając Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (Program Małych Grantów),
Fundację Holenderską na rzecz Wsparcia Europy Środkowo- Wschodniej, Nagroda Henrego
Forda dla Ludzi i Środowiska oraz setki mniejszych prywatnych darowizn, dóbr, narzędzi,
materiałów budowlanych, maszyn etc.
Dochód Barki w 2007 wyniósł $2.2 miliona, z tego 25 % zostało wygenerowane ze
społecznie przedsiębiorczych działań. Inne środki przychodu to Europejski Fundusz
Społeczny, lokalne samorządy włączając Samorząd Miasta Poznania oraz duńską Fundację
Velux. Koszty renowacji i odnowy miejsc mieszkalnych zostały pokryte m.in. przez
samorządy lokalne i Ministerstwo Budownictwa i Infrastruktury a wsparcie dla programów
społecznej integracji w 100 najbiedniejszych gminach w Polsce pochodzi od Ministerstwa
Pracy i Polityki Społecznej, samorządów lokalnych oraz społecznych i prywatnych
partnerów.
Wpływ
• 50,000 osób skorzystało na działanich Barki w ciągu ostatnich dziesięciu lat, a stałe
miejsce zamieszkania oraz wsparcie jest obecnie moŜliwe dla 750 osób.
• Jakość Ŝycia beneficjentów znacząco wzrosła wraz z polepszeniem się warunkó Ŝycia
i zdrowia, jak równieŜ odbudowane zostało poczucie sensu Ŝycia i wiary we własne
siły oraz zakorzenienie we wspólnocie
• 25 przedsiębiorstw społecznych zostało załoŜonych a kolejne 35 jest w trakcie
budowy.
• Tworzenie moŜliwości zatrudnienia, które oparte są równieŜ o wartości ochrony
środowiska i bioróŜnorodności.
• Działania Barki doprowadziły do rozowju inicjatyw obywaytelskich i umacniania się
społeczeństwa obywatelskiego oraz sektora społecznej przedsiębiorczości w
postkomunistycznej Polsce oraz wprowadziły zmiany w system polityki społecznej,
sprawiając, Ŝe stał się bardziej aktywny i skupiony na „partycypacji klienta”.

5. • Barka odegrała kluczową rolę we wprowadzeniu w Ŝycie kluczowych ustaw, które
wspierają rozwój społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorczości społecznej w
Polsce, skierowane na przeciwdziałanie wykluczeniu i budujące nową formuły
pomocy określoną jako reintegracja społeczna. Barka bezpośrednio tworzyła 8
Centrów Integracji Społecznej oraz rozwinęła wsparcie finansowe dla społecznych
organizacji ds. budownictwa.
Aspekty innowacyjne
• Rozpoznanie i rozwijanie potencjału tych, którzy są społecznie wykluczeni, tak Ŝe
stali się „kapitałem organizacji” i są włączeni w ponmoc innym w potrzebie.
• Praca z szeroką gamą partnerów w gminach, jak i na terenie całego państwa, aby
doprowadzić do włączenia tych, którzy są społecznie wykluczeni
• Rewitalizacja zaniedbanych i zbankrutowanych byłych gospodarstw państwowych
oraz bloków mieszkalnych, tworzenie miejsc do Ŝycia i pracy dla ludzi społecznie
wykluczonych
• Powoływanie spółdzielni socjalnych dla samo-zatrudnienia oraz rozwój osób z niskimi
kwalifikacjami i poziomem edukacji, tk aby mogli generować swój dochód, niŜ
polegać na zasiłkach
• ZaangaŜowanie się w rozwój bioróŜnorodności w przekształconych w ekologivczne
farmy byłych gospodarstwach państwowych ( hodowla starej rasy świń złotnickiej
pstrej oraz drzewek owocowych, kury zielononóŜki itp.
Podejście ekologiczne
Porzucone mieszkania i bloki nabywane przez Barkę są zazwyczaj w bardzo złej kondycji,
brakuje w nich podłóg, sanitariatów i elektryczności, bez izolacji, z przeciekającymi dachami.
Są one odnawiane, włączając załoŜenie izolacji oraz przywrócone do stanu uŜywalności .
Miejscowe materiały oraz pomoc przy pracy są często wykorzystywane, aby obniŜyć koszty
pracy oraz zbudować przyjazne środowisku mieszkania.
Środowiskowo korzystny system ogrzewania został zamontowany w pięciu duŜych
budynkach Barki. Instalacja bio- ogrzewania w dworze w Chudobczycach zmniejszyła
zanieczysznienie powiatrza w porównaniu z poprzednim stanem (zmniejszenie emisji
dwutlenku siarki o 90%, dwutlenku azotu o 60%, dwutlenku węgla o 15%; 50% mniej kurzu i
100% mniej sadzy). Plantacje wierzby energetycznej zostały stworzone, aby dostarczyć
potrzbnego opału. Do dziś, Barka posiada podobne plantacje roślin słuŜących do palenia, w
czterech wspólnotach i promuje zmianę z węgla or gas fired boilers we wszystkich rejonach
blisko lasu lub tartaków.
Pionierska ekologiczna farma została załoŜona na 400 hektarach ziemi byłego PGR-u. Pośród
działań podjętych na farmie znajdują się: hodowla kóz, owiec, królików oraz stara odmiana
świń (złotnicka pstra), jak równieŜ szkółka starych odmian drzewek owocowych.
Finansowa stabilność
Obecnie kaŜda wspólnota jest samowystarczalna. Dochód na utrzymanie domów pochodzi z
działań gospodarczych podjętych przez mieszkańców. Ci, którzy mają stały dochód płacą
“czynsz”; ci, którzy nie zarabiają wnoszą wkład swoją pracą.

6. We wszystkich działaniach kładzie się nacisk na społeczną przedsiębiorczość oraz bycie
finansowo . Do dziś, wiele społecznych przedsiębiorstw zostało załoŜonych, m.in. sklepy “z
drugiej ręki” i odnową mebli, riksze, recycling, ochrona budynków i parkingów, fryzjerstwo i
salon piękności, ekologiczne farmy, centrum rekreacji oraz catering. Recykling zatrudnia
obecnie kilkanaście osób.
Społeczna stabilność
Infrastruktura materialna ( budynki, maszyny, uprawy) i programy szkoleniowe są częścią
systemu wzajemnej pomocy i samopomocy, która pomaga polepszyć zdolność ludzi do
uczestnictwa w Ŝyciu ich wspólnoty oraz w procesach podejmowania decyzji. Wszystkie
wspólnoty Barki opierają się na współpracy i odpowiedzialności, gdzie mieszkańcy dzielą się
obowiązkami domowymi i dyskutują o wszystkich waŜnych problemach i decyzjach. Nawet
starsi i słabsi członkowie wspólnoty są zachęcani, aby odgrywać aktywne role.
Wielu z tych, którzy przychodzą, aby Ŝyć we wspolnocie ma niskie wykształcenie i niewiele
umiejętności. Barka dostarcza wiele programów, aby przywrócić tych długotrwale
bezrobotnych na rynek pracy, m.in.:
• 14 centrów przyuczenia zawodowego, które uczą mieszkańców Barki umiejętności
takich jak budownictwo czy rolnictwo.
• Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu, które dostarcza programy edukacyjne dla
200 osó zagroŜonych wykluczeniem społecznym rocznie.
• Szkolenia dla potencjalnych polskich przedsiębiorców są prowadzone we współpracy
z innymi krajami (Szkocja, Włochy, Belgia czy Finlandia), aby uczuć o nowych
technikach, standardach, zarządzaniu, organizacji, marketingu i wsparciu
finansowym.
• Barka pracuje ze wspólnotami lokalnymi stojącymi przed problemem ubóstwa,
pomagając im zakładać spółdzielnie socjalne, aby wygenerować dochód. Centrum na
Ekonomii Społecznej tworzy rocznie 10 nowych spółdzielni socjalnych i ok
kilkudziesięciu nowych miejsc pracy.
Mieszkańcy i organizacje we wspólnotach lokalnych są równieŜ zaangaŜowani w projekty.
Na przykład, lokalne biznesy, kościoły i inne organizacje są bardzo pomocne, ofiarują
darowizny rzeczowe, ale równieŜ zlecenia do realizacji. Renowacja porzuconych budynków i
ziemi we wsiach prowadzi do atmosfery współpracy i wzajemnego szacunku między
lokalnymi mieszkańcami i byłymi bezdomnymi, którzy funkcjonowali kiedyś poza głównym
nurtem Ŝycia społeczno-ekonomicznego, a którzy teraz odgrywają rolę liderów lokalnych i
wspierają odbudowę lokalnych terenów.
”Liderzy” Barki są przeszkoleni. Są to byli bezdomni, którym udało się pokonać swoje
problemy z uzaleŜnieniami i załoŜyć swoje własne społeczne przedsiębiorstwa. Edukacja jest
przewidziana do zwiększenia tych umiejętności. W planach jest budowanie 20 pojedynczych
domów dla tych liderów z uŜyciem technologii glinianych, których połowę kosztów budowy
domu będą pokrywać sami.
Przeszkody:

7. • Od 1989 do 2004, główne przeszkody, na które napotykała Barka, wiązały się z
kompletnym brakiem struktur społeczeństwa obywatelskiego w postkomunistycznej Polsce
oraz brakiem prawnych i instytucjonalnych struktur, aby zapewnić rozwój programów
mieszkalnictwa o przystępnych cenach.
• Z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. sytuacja zaczęła się zmieniać.
Obecnie głównymi przeszkodami jest niedobór tanich mieszkań i brak wykwalifikowanych
pracowników oraz liderów lokalnych do pracy w reintegracji społecznej i dziedzinach
aktywnego włączenia.(Sześć milionów Polaków zginęło w czasie II wojny światowej i
komunizmu. Teraz wielu ).
• Pierwsza generacja przedsiębiorców/ biznesmenów gospodarki rynkowej w Polsce nie
martwi sie o rozwój społeczny, ale nastowiona jest głównie na osobisty zysk.
• Rosnące koszty gruntów i budynków (od 1989 roku koszt gruntów wzrosły 20-
krotnie).
Wyciągnięte wnioski :
• Istotne jest odparcie kulturowego mitu, Ŝe osobie w krytycznej sytuacji socjalnej,.
uzaleŜnionej i mentalnie niezaradnej nie moŜna pomóc.
• Konieczne jest pokazanie, Ŝe osoby z grup zagroŜonych wykluczoniem stali się
kapitałem (aktywami) organizacji. Ci którzy pokonali swoje problemy, są przygotowani i
formowani przez Barkę do pracy w organizacji, gdyŜ mają wiedzę i znajomość modelu
Barki z pierwszej ręki.
• WaŜna jest renowacja, ponowne uŜycie i sprzedaŜ wszystkiego co jest moŜliwe. Co
waŜniejsze, istotnym jest “odzyskanie” tych ludzi, którzy byli poprzednio porzuceni.
Oceny
Barka jest stale monitorowana przez władze lokalne i krajowe oraz niezaleŜne instytuty
badawcze np. Instytut Badań z Danii, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii
Nauk, frmy monitorujące itp.
Transfer
Barka działa obecnie w 18 środowiskach w południowo-zachodniej Polsce oraz we
współpracy z wieloma organizacjami i władzami lokalnymi pracuje nad dostarczeniem
wsparcia i rozwoju usług na rzecz wykluczonych społecznie. Pomiędzy 2005 a 2008 r., w 18
społecznościach lokalnych zostały wybudowane partnerstwa lokalne oparte na integracji
społecznej. Kolejne 100 gmin powieli modele Barki w następnych czterech latach (dzięki
finansowaniu rządu).
Model budownictwa socjalnego stworzony przez Barkę na poznańskim Darzyborze został

8. skopiowane przez cztery inne gminy lokalne na terenie całej Polski (Białystok, Gorzów,
Wielkopolski, Zamość, Cieszyn), jak równieŜ na kolejnych obszarach Poznania.
Od 2002 roku Barka współpracuje z Programem Europejskiej Sieci Integracji Migrantów na
rzecz integracji społecznej polskich imigrantów i społeczności lokalnych. Współpraca ta
rozwija się juŜ w Londynie, Dublinie i Kopenhadze i Hamburgu. Co oku korzysta z tego
programu ponad 500 osób. Do 2011 roku w planach jest poszerzenie programu Barki i
Europejskiej Sieci Integracji Migrantów na kolejne dzielnice Londynu i do innych stolic
europejskich. Podobne modele powielane równieŜ na Ukrainie (Lwów i Kijów) i Białorusi,
gdzie Barka pracuje od 1999 roku.
Barka współpracuje równieŜ z innymi organizacjami międzynarodowymi w ramach unijnego
programu PROGRESS 2008-2009, np. z ECAS w promowaniu idei „One mobility shop” oraz
przedsiębiorstw społecznych i spółdzielni socjalnych, jak równieŜ pracuje z Komitetem
Koordynacji Europejskiej nad dobrymi praktykami w Europie w obszarze edukacji
odrzuconych grup ludzi (byli więźniowie, osoby z uzaleŜnieniami, bezdomni oraz inne grupy
dysfunkcyjne).
Barka odgrywa równieŜ waŜną rolę w transferze wiedzy i doświadczeń polskich przez
Fundację Klausa Schwaba dla Wybitnych Przedsiębiorców Społecznych ( Klaus Schwab
Foundation on the Outstanding Social Enterpreneurs), poprzez FEANSTA (federacja
europejskich orgnizacji pracujących z osobami bezdomnymi).
Kontakt:
Fundacja Pomocy Wzajemnej "Barka"
ul. Św. Wincentego 6/9
61-003, Poznań
POLSKA
Tel +48 61 6682300
Fax +48 61 8729050
Email barka@barka.org.pl
Websitewww.barka.org