1. Eksperymenty fizyczne, chemiczne i optyczne
przeprowadził
10 - letni Karolek Gajtkowski
pod okiem mamy i taty.
28 października 2013

2. Jakie eksperymenty
przeprowadzić?
MAMA

7. E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Doświadczenie tłumaczy czym jest energia elektrostatyczna.
Co potrzeba?
•
•
•
•
słomki do napojów – ok. 10 sztuk
igła z nitką
duży patyk szaszłykowy
ziemniak

8. E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Wykonanie
Ziemniak obcinamy tak, aby powstał
z niego statyw. Wbijamy w niego
patyk szaszłykowy, na którym
będziemy zawieszać słomki.
Przebijamy igłą z nitką górną cześć
słomki i zawiązujemy nitkę, tak aby
móc ją zawiesić na statywie.
Czynność
powtarzamy
na
wszystkich 10 słomkach.

9. E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Pocieramy słomką o włosy i zawieszamy je na
statywie. Czynność powtarzamy na wszystkich
10 słomkach. Słomki będą odpychały się od
siebie tworząc tzw. snopek.

10. E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Wniosek
Prąd elektryczny jest ruchem cząstek obdarzonych
ładunkiem. Wszystko co nas otacza składa się z cząstek
obdarzonych energią. Zwykle przepuszczamy elektryczność
przez przewody, po czym dany przedmiot się rusza albo
świeci. Ładunki elektryczne mogą być ujemne lub dodatnie
(oczywiście w sporym uproszczeniu).
Ładunki o tych samych znakach: + i + lub - i - będą się
odpychać, a ładunki o znakach przeciwnych, czyli + i - będą
się przyciągać.
Słomki, które "starły" cześć ładunków z włosów, mają
ładunki ujemne więc wzajemnie się odpychają.

11. K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Doświadczenie pokazuje własności antocyjanów
czyli naturalnych barwników zawartych w czerwonej kapuście.
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
liść czerwonej kapusty
gorąca woda
3 szklanki
kwasek cytrynowy lub ocet
soda oczyszczona

12. K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Wykonanie
Do szklanki wkładamy liść czerwonej
kapusty
(można
go
rozdrobnić)
i zalewamy go gorącą wodą. Czekamy
do ostudzenia płynu. Przez ten
czas soki z kapusty przedostają się
do wody.
Nalewamy wyciąg z kapusty do trzech
naczyń.
W pierwszym rozcieńczamy kolorowy
płyn za pomocą wody z kranu.
Kolor pozostaje fioletowy.

13. K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Do drugiego naczynia nalewamy
kilka kropel rozpuszczonego
kwasku cytrynowego lub octu.
Po dodaniu do soku, kolor cieczy
zmienia się na czerwony.
Sok
w
trzecim
naczyniu
rozcieńczamy za pomocą wody
z sodą oczyszczoną.
Roztwór staje się wówczas
niebieskozielony.

14. K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Wniosek
Czerwona kapusta zawiera antocyjany. To związki,
które są naturalnymi wskaźnikami pH, które
przybierają inną barwę w roztworach kwaśnych,
a inną w zasadowych.
Barwnik z czerwonej kapusty jest fioletowy
w wodzie (pH ok. 7,0). W kwaśnym środowisku jego
kolor zmienia się na czerwony (przy pH poniżej 3,6).
Natomiast w środowisku zasadowym sok z kapusty
staje się niebieski (pH ok. 7,5), niebieskozielony
(pH ok. 10).

15. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Doświadczenie pokazuje, że balonik można napompować
bez użycia płuc.
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
soda oczyszczona lub proszek do pieczenia
kwasek cytrynowy
zlewka lub szklanka
rękawiczka lateksowa
łyżka

16. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Wykonanie
Zlewkę
lub
szklankę
napełniamy do połowy wodą
i wsypujemy do niej łyżkę
kwasku cytrynowego. Całość
mieszamy,
aż
do
rozpuszczenia.
Do
rękawiczki
wsypujemy
łyżkę sody oczyszczonej.

17. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Następnie rękawiczkę nakładamy na zlewkę (szklankę)
w taki sposób by soda nie jeszcze się z niej nie
wysypała.

18. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Kiedy otwór wylotowy zlewki (szklanki) jest szczelnie
zakryty wsypujemy zawartą w rękawiczce sodę do cieczy.

19. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Następuje gwałtowne bulgotanie, w trakcie którego
wydobywa się dużo gazu. Jego wzrastająca ilość pompuje
rękawiczkę w sporego rozmiaru balonik.

20. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Kiedy gaz już nie mieści się
w
rękawiczce,
wówczas
następuje jej wystrzelenie
w powietrze.

21. S – jak SAMOPOMPUJĄCY
BALONIK
Wniosek
Podczas doświadczenia zachodzi reakcja sody (czyli
wodorowęglanu sodu) z kwasem cytrynowym. Jest to
reakcja wymiany, przy której wydzielają się znaczne
ilości dwutlenku węgla.
Ponieważ
gaz
ma
ograniczoną
drogę
rozprzestrzeniania wypełniania rękawiczkę, która
rośnie niczym pompowany balonik. Jeśli użyjemy
większej ilości składników wówczas w reakcji
powstanie więcej gazu, co może sprawić, że nasz
balonik - rękawiczka wystrzeli w powietrze.

22. P – jak PLASTYCZNA MASA
Doświadczenie odpowie na pytanie,
czy ciecz może być twarda ?
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
•
klej w płynie, np. polimerowy
kwas borny
barwnik do jajek
woda
szklanka
łyżeczka

23. P – jak PLASTYCZNA MASA
Wykonanie
Do szklanki wlewamy ok. 10 ml kleju
w płynie. Dosypujemy 2 miarki
(końcówką łyżeczki) kwasu bornego.
Do tego dodajemy barwnik do jajek
w dowolnym kolorze i odrobinę wody.

24. P – jak PLASTYCZNA MASA
Wszystko razem
mieszamy.
Następnie odkładamy
na ok. 6 godzin, aby
całość stwardniała.

25. P – jak PLASTYCZNA MASA
Wniosek
Z powstałej masy plastycznej możemy formować dowolne kształty,
np. kulkę, stworki itp. Zatem ciecz może być twarda.
Masa ma jedną wadę – początkowo farbuje. Wystarczy ją jednak
dobrze wypłukać w wodzie i super zabawa zapewniona.

26. E – jak EFEKT TYNDALLA
Doświadczenie prezentuje jedną z właściwości światła, tzw. efekt
Tyndalla – zjawisko fizyczne polegające na rozpraszaniu światła
przez przezroczyste mieszaniny niejednorodne (koloidy).
Co potrzeba?
•
•
•
•
woda
mleko lub białko kurze
szklanka
latarka lub inne źródło światła o
skoncentrowanym strumieniu

27. E – jak EFEKT TYNDALLA
Wykonanie
Wlewamy wody do szklanki i ustawiamy ją w pobliżu ściany.
Włączamy latarkę i przykładamy do naczynia z wodą (warto
zgasić oświetlenie i zaciemnić pomieszczenie). Światło
przechodzi przez naczynie jak na poniższym zdjęciu.

28. E – jak EFEKT TYNDALLA
Następnie dodajemy kilka kropel
mleka do wody i dokładnie
mieszamy. Ponownie włączamy
latarkę
i
przykładamy
do
naczynia.

29. E – jak EFEKT TYNDALLA
Światło przechodząc przez naczynie
staje się widoczne w postaci stożka,
tzw. stożka Tyndalla.

30. E – jak EFEKT TYNDALLA
Wniosek
Jeżeli przez roztwór koloidalny (w naszym
przypadku mleko) przepuści się wiązkę
światła, to następuje ugięcie się promieni
na cząstkach fazy rozproszonej Tworzy się
wówczas stożek Tyndalla - zjawisko
opisane przez irlandzkiego badacza Johna
Tyndalla.

31. R – jak RAKIETA BALONOWA
Doświadczenie prezentuje jedną z właściwości powietrza.
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
•
długi kawałek sznurka
balon
taśma klejąca
słomka
krzesło
klamka od drzwi

32. R – jak RAKIETA BALONOWA
Wykonanie
Linkę
przeciągamy
przez słomkę. Jeden
jej koniec mocujemy
do
klamki
przy
drzwiach, a drugi do
oparcia krzesła. Linka
powinna być bardzo
mocno naprężona.

33. R – jak RAKIETA BALONOWA
Nadmuchujemy
balon
i mocno zaciskamy ustnik.
Szczelnie zatykając otwór
balonu, przymocowujemy go
do słomki taśmą klejącą.
Trzymając
wylot,
umieszczamy
balon
na
jednym
końcu
linki,
następnie odtykamy ustnik i
puszczamy balon.
Poleci on wzdłuż linki.

34. R – jak RAKIETA BALONOWA

35. R – jak RAKIETA BALONOWA
Wniosek
Pod wpływem wylatującego
powietrza balon będzie
przesuwał się do przodu.

36. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE
Doświadczenie poglądowo objaśnia interferencję
fal świetlnych.
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
•
folia aluminiowa
igła
ramka od przezroczy lub samodzielnie zbita z deski
uchwyt ze statywem (np. z zestawu do optyki)
soczewka o krótkiej ogniskowej (rzędu 10 cm)
latarka lub laser

37. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE
Wykonanie
Za pomocą igły wykonujemy w folii aluminiowej
małe otworki, leżące blisko siebie. Tak wykonaną
przesłonę umieszczamy w ramce i mocujemy
w statywie.
W drugiej ramce osadzamy soczewkę.
Zestawiamy ze sobą układ służący do pomiaru
wzajemnej
odległości
środków
otworów
w następującej kolejności: latarka, przesłona
z otworami, soczewka, ściana.

38. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE

39. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE
Najpierw ustawiamy soczewkę tak, aby otrzymać obraz
otworków na ścianie, a następnie przesuwamy soczewkę
w stronę ściany.

40. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE
Podczas przesuwania soczewki w stronę ściany
widzimy, jak powiększają się plamy świetlne.
Gdy oddalamy się od otworów przesłony,
zbliżające się do siebie plamy świetlne nakładają
się na siebie. Powstają jednak miejsca
wygaszania się światła (tam, gdzie spotykają się
fale świetlne w przeciwnej fazie) i miejsca
wyraźnego wzmocnienia (tam, gdzie spotykają
się fale świetlne w zgodnej fazie).

41. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE

42. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE

43. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE

44. Y – jak YOUNG I JEGO
DOŚWIADCZENIE
Wniosek
Doświadczenie to ilustruje falowy
charakter nakładających się wiązek
świetlnych, wychodzących z otworów
przesłony.

45. M – jak MLECZNA PLASTELINA
Doświadczenie pokazuje, że mleko jest
mieszaniną różnych substancji.
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
•
mleko
ocet
garnek do gotowania
kawałek gazy lub ścierki
durszlak lub sitko
łyżka

46. M – jak MLECZNA PLASTELINA
Wykonanie
Do garnka wlej 0,5 litra mleka i zagotuj je (konieczna
jest kontrola dorosłego).

47. M – jak MLECZNA PLASTELINA
Odczekaj 1 minutę
i dodaj 3 łyżki octu,
jeśli dodasz więcej nic
się nie stanie, tylko
„plastelina”
będzie
pachnieć octem.
Teraz należy odczekać
ok. 1 godziny, aż
mikstura ostygnie.

48. M – jak MLECZNA PLASTELINA
Przygotuj sitko i wyściel je gazą.
Przecedź miksturę. Na gazie powinna
zatrzymać się biała pozostałość po
mleku. Ciecz, którą od niej oddzielisz
będzie prawie przezroczysta – to
głównie woda. Biały osad można nieco
podsuszyć i nasza plastelina jest gotowa!

49. M – jak MLECZNA PLASTELINA

50. M – jak MLECZNA PLASTELINA
Teraz wystarczy uruchomić wyobraźnię i do dzieła.
Lolkowi marzy się już zima, a więc zrobił bałwanka.
Czapeczkę wykonał z masy plastycznej. Reszta to
zawartość mamusinej kuchni. 

51. M – jak MLECZNA PLASTELINA

52. M – jak MLECZNA PLASTELINA
Wniosek
Mina Lolka tłumaczy wszystko. 

53. E – jak ELEKTRONIKA
Doświadczenie, którego nie mogło zabraknąć. 
Co potrzeba?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
podstawka
2 silniczki
2 śmigła
zasobnik na baterie
2 złączniki 3 – punktowe
2 złączniki 2 – punktowe
włącznik
wyłącznik
2 baterie 1,5 V
bezpiecznik rurkowy
Elementy pochodzą z zestawu „Sekrety elektroniki”.

54. E – jak ELEKTRONIKA
Wykonanie
Wszystkie elementy łączymy z sobą tak, jak na zdjęciu.

55. E – jak ELEKTRONIKA
Wniosek
Powstał mini wentylator, którego można użyć do chłodzenia
otoczenia w upalne jesienne dni. 

56. N – jak NURKUJĄCE RODZYNKI
Doświadczenie wyjaśnia, czym jest zjawisko adsorpcji.
Jeśli ktoś chciał mieć kiedyś rybki,
a
rodzice
nie
wyrażali
zgody,
to
to doświadczenie jest dla właśnie dla niego.
Co potrzeba?
• rodzynki
• przezroczyste naczynie
• woda gazowana

57. N – jak NURKUJĄCE RODZYNKI
Wykonanie
Do
naczynia
wlewamy
wodę
gazowaną
i wrzucamy kilka rodzynek. Są one cięższe od wody,
więc opadają na dno.

58. N – jak NURKUJĄCE RODZYNKI
Po kilku sekundach gazowe bąbelki otaczają
rodzynki,
które
zaczynają
wypływać
na
powierzchnię, po czym ponownie opadają na dno.

59. N – jak NURKUJĄCE RODZYNKI
Rodzynki wędrują w górę i w dół jakby nurkowały.
Proces powtarza się, aż do spadku zawartości gazu.

60. N – jak NURKUJĄCE RODZYNKI
Wniosek
W wodzie gazowanej rozpuszczony jest dwutlenek węgla. Gaz ten
przedostaje się do powietrza, co widzimy w postaci bąbelków.
Gdy do wody wrzucimy rodzynki, gaz zaczyna gromadzić się na ich
powierzchni.
Jest to tak zwany proces adsorpcji.
Dzieje się tak dlatego, że rodzynki maja porowatą powierzchnię,
na której gromadzą się cząsteczki dwutlenku węgla.
Do „usadowionych” cząsteczek przyłączają się kolejne. Im
bardziej porowata powierzchnia, tym więcej substancji może się
osadzić. Dwutlenek węgla działa na rodzynki, jak balonik. Przy
nagromadzeniu dużej ilości gazu unosi go do góry. Na powierzchni
cieczy następuje uwolnienie cząsteczek gazu, tzw. desorpcja, co
powoduje ponowne zanurzenie rodzynki.

61. N – jak NURKUJĄCE RODZYNKI

62. T – jak TUBA
Doświadczenie tłumaczące pojęcie skupienia dźwięku.
Co potrzeba?
•
•
•
•
kartka papieru A – 4
duży lejek
taśma klejąca
krótki i długi kawałek karbowanej rury lub plastikowego
węża

63. T – jak TUBA
Wykonanie
Z kartki papieru formatu A - 4 należy zrobić lejek.
Kartkę zwijamy w rulon
pozostawiając
z
jednej
strony duży, a z drugiej mały
otwór.
Tak zwiniętą kartkę sklejamy
taśmą klejącą.

64. T – jak TUBA
•
•
•
•
Przygotowaną w ten sposób tubę należy kierować w różne
strony:
stojąc przodem do drugiej osoby
przodem do ściany
bokiem do drugiej osoby
przodem do ściany
Podobnie robimy z lejkiem.

65. T – jak TUBA

66. T – jak TUBA
Wniosek
W ten sposób dzieci mogą opowiadać jak doświadczają
dźwięku (np. kiedy lepiej, a kiedy gorzej słyszą).
Tuba może służyć nie tylko
do głośnego mówienia,
ale także do kierowania
dźwięku.

67. T – jak TUBA

68. T – jak TUBA
Tam,
gdzie
skierujemy
tubę
będzie
wyraźniej
słychać.
Podobne możliwości
ma plastikowy wąż.

69. T – jak TUBA

70. T – jak TUBA

71. Do przeprowadzenia eksperymentów źródłem inspiracji
były zasoby internetowe pod następującymi adresami:
• http://www.dzieciecafizyka.pl/index.html
• http://www.totylkofizyka.pl
• http://klubnaukowca.pl/index.php?option=com_content&vie
w=category&layout=blog&id=31&Itemid=59
• http://www.edukacja.edux.pl/p-11400-mali-badaczedoswiadczenia-i-eksperymenty.php
oraz
• Materiały zdobyte w trakcie zajęć Klubu Młodego Naukowca
• Materiały własne.