1. เรื่อ ง
การระงับ ข้อ พิพ าททาง
สิ่ง แวดล้อ ม
ตามระบบกฎหมายของประเทศ
สหรัฐ อเมริก า
โดย
นายวิน ย เรือ งศรี
ั
เลขานุก ารแผนกคดีส ง
ิ่
แวดล้อ มในศาลฎีก า
6 สิง หาคม 2551

2. วิธ ก ารจัด การกับ ปัญ หาสิ่ง
ี
แวดล้อ ม
การออกกฎหมายคุ้ม ครองสิง แวดล้อ มและการ
่
บริห ารจัด การทรัพ ยากรธรรมชาติ

•
กฎหมายนโยบายสิ่ง แวดล้อ มแห่ง ชาติ
National Environmental
Policy Act :NEPA 1970
• กฎหมายนำ้า สะอาด Clean Water Act
•กฎหมายอากาศสะอาด Clean Air Act
การจัด ตั้ง หน่ว ยงานทีม อ ำา นาจหน้า ทีด ูแ ลและรับ
่ ี
่
ผิด ชอบในการบัง คับ ใช้ก ฎหมายฯ

•
สภาที่ป รึก ษาคุณ ภาพสิ่ง แวดล้อ ม Council on Environmental Quality
:CEQ
•
หน่ว ยงานป้อ งกัน สิ่ง แวดล้อ ม
EPA
Environmental Protection Agency :

3. การระงับ ข้อ พิพ าททางสิง
่
แวดล้อ ม ในอดีต
1960 เริ่ม นำา วิธ ีก ารระงับ ข้อ พิพ าททางเลือ ก ADR
มาใช้
 เป็น แนวคิด ทีเ พิม ทางเลือ กในการระงับ ข้อ พิพ าท
่ ่
แทนการฟ้อ งคดีต ่อ ศาล
 ช่ว ยลดภาระทางคดี เช่น ค่า ใช้จ ่า ย เวลา และ
คดีค ั่ง ค้า งเท่า นั้น
 3 รูป แบบ
o การเจรจาต่อ รอง Negotiation (วิธ ีก ารที่เ ก่า แก่ท ี่ส ุด )
o การไกล่เ กลี่ย Mediation
o อนุญ าโตตุล าการ Arbitration (ตามสัญ ญา /กฎหมาย )
 1960

The Conservative Foundation Study

4. การระงับ ข้อ พิพ าททางสิง
่
แวดล้อ ม ในปัจ จุบ น
ั

“กระบวนการระงับ ความขัด แย้ง ทางสิ่ง แวดล้อ ม ”
ECR
แนวคิด ในเชิง ป้อ งกัน
โดยการจัด การ /ระงับ ความ
ขัด แย้ง ทางสิง แวดล้อ มก่อ นทีจ ะเกิด ข้อ พิพ าทหรือ
่
่
ก่อ นฟ้อ งคดีท างสิง แวดล้อ ม เพราะความขัด แย้ง อาจ
่
ส่ง กระทบทีร ุน แรงจนกลายเป็น ปัญ หาทีซ ับ ซ้อ นยากที่
่
่
จะแก้ไ ขได้ใ นภายหลัง
•1998 รัฐ สภาสหรัฐ จัด ตั้ง สถาบัน ระงับ ความขัด แย้ง ทาง
สิ่ง แวดล้อ ม The US Institute for Environmental Conflict Resolution
•เป็น หน่ว ยงานอิส ระ ทำา หน้า ทีใ ห้บ ริก ารสาธารณะ
่
ช่ว ยเหลือ ในด้า นการต่อ รองเจรจา การไกล่เ กลี่ย
และการระงับ ข้อ พิพ าททางเลือ กอื่น นอกเหนือ จาก

5. การระงับ ข้อ พิพ าททางสิ่ง
แวดล้อ ม ในปัจ จุบ ัน (ต่อ )
กรอบของการดำา เนิน การ
 ในช่ว งกระบวนของการวางแผน /กำา หนดนโยบาย
/การออกกฎระเบีย บ
 ในช่ว งขั้น ตอนการตัด สิน ใจ /การบัง คับ ใช้
กฎหมาย ตลอดจนการดำา เนิน คดี
 ไม่ว ่า จะเป็น ความขัด แย้ง ระหว่า งหน่ว ยงานระดับ
รัฐ บาลกลาง มลรัฐ ท้อ งถิ่น
 วัต ถุป ระสงค์
เพื่อ แก้ไ ขความขัด แย้ง ทางสิ่ง แวดล้อ มและปรับ ปรุง
ประสิท ธิภ าพในการตัด สิน ใจทางสิ่ง แวดล้อ มของ
หน่ว ยงานรัฐ ด้ว ยวิธ ีก ารทีเ หมาะสม
่


6. การระงับ ข้อ พิพ าททางสิ่ง
แวดล้อ ม ในปัจ จุบ ัน (ต่อ )
ตัว อย่า งปัญ หาความขัด แย้ง ทางสิง แวดล้อ ม
่
oปัญ หาการจัด การและการใช้ป ระโยชน์ท ี่ด ิน
สาธารณะ ป่า ไม้ และการอนุร ัก ษ์แ หล่ง นำ้า
เพื่อ ประโยชน์ใ ช้ส อยในอนาคต
oปัญ หาการใช้ห รือ แย่ง ชิง ทรัพ ยากรธรรมชาติ
oปัญ หาการจัด หาสถานที่ต ั้ง โครงการ สิง ปลูก
่
สร้า ง สิง ก่อ สร้า ง หรือ โรงงานอุต สาหกรรม
่
oปัญ หาการจัด การและการใช้ป ระโยชน์เ ขต
อนุร ัก ษ์ เช่น อุท ยานแห่ง ชาติ
oปัญ หาสัต ว์ป า และพืช ป่า ที่ใ กล้ส ญ พัน ธุ์
่
ู


7. ข้อ สัง เกตเกีย วกับ การระงับ
่
ข้อ พิพ าทฯ
1.
2.
3.

คดีอ าญา ไม่ใ ช้ ADR / ECR (ต่า งกับ แนวคิด กระบวนยุต ิธ รรม
เชิง สมานฉัน ท์)
คดีป กครอง ซึ่ง คู่ก รณีฝ ่า ยหนึ่ง เป็น หน่ว ยงานของรัฐ และใช้
อำา นาจตามกฎหมายหาชน เพื่อ รัก ษาผลประโยชน์ข อง
สาธารณะ ก็ส ามารถใช้ ADR / ECR เพื่อ ทำา การเจรจาต่อ รอง
หรือ ไกล่เ กลี่ย ข้อ พิพ าทหรือ ความขัด แย้ง ทางสิ่ง แวดล้อ ม กับ
คู่ก รณีอ ีก ฝ่า ยที่เ ป็น เอกชนได้ (ต่า งกับ แนวคิด ที่ว ่า หน่ว ยงาน
รัฐ ไม่อ ยู่ใ นฐานะเจรจาต่อ รองกับ เอกชนได้เ ลย เพราะไม่ม ี
อำา นาจ ไม่ว ่า จะเป็น คดีแ พ่ง หรือ คดีป กครอง )
ข้อ จำา กัด ภายใต้ก ฎหมายที่เ กี่ย วข้อ ง
The Administrative Dispute Resolution Act : ADRA 1996 ข้อ จำา กัด ในการใช้
ADR เช่น กาณีท ี่ต ้อ งอาศัย คำา ชี้ข าดของศาลเพื่อ สร้า ง
บรรทัด ฐานทางคดี หรือ กรณีต ้อ งการเปิด เผยข้อ มูล สู่
สาธารณะ หรือ ข้อ ตกลงอาจมีผ ลกระทบต่อ บุค คลหรือ หน่ว ย

8. กรณีศ ึก ษาการระงับ ข้อ
พิพ าททางฯ

คดี BLM Scattered Apples Timber Sale Mediation : Apr-Oct 2005
กลุม อนุร ัก ษ์ช ุม ชน Williams, Oregon ฟ้อ งร้อ ง the U.S. Bureau of Land Management
่
(BLM) กล่า วหาเรื่อ งการทำา สัญ ญาอนุญ าตให้เ อกชนทำา ไม้ใ นเชิง พาณิช ย์
สถาบัน ได้ร ับ การร้อ งขอให้ป ระเมิน สถานการณ์ . และเห็น ว่า การใช้ว ิธ ี
การไกล่เ กลี่ย สามารถนำา มาใช้ร ะงับ ความขัด แย้ง ทางคดีไ ด้ และเสนอแนะ
ให้ค ู่ก รณีใ ช้ว ิธ ก ารดัง กล่า วในการแก้ป ัญ หา คู่พ พ าทตกลงที่จ ะทำา การ
ี
ิ
ไกล่เ กลี่ย ในประเด็น เรื่อ งการกระจายไม้ท ี่จ ะทำา การค้า ขาย โดยตัว แทน
ทางกฎหมายของแต่ล ะฝ่า ยได้เ ข้า ร่ว มเจรจากับ ผู้ไ กล่เ กลี่ย และกำา หนด
กระบวนการทำา งานร่ว มกัน เงื่อ นไข และวางหลัก การพื้น ฐานในการที่จ ะ
ไกล่เ กลี่ย กัน
ใช้เ วลาเพีย ง 7 เดือ น ก็ส ามารถบรรลุข อ ตกลงและมีก ารถอนฟ้อ งคดีใ น
้
ที่ส ด
ุ
ทำา ข้อ ตกลงยอมให้ม ีก ารค้า ขายไม้เ พีย งร้อ ยละ 75 ส่ว นต้น ไม้ท ี่เ หลือ
เนื้อ ที่ 152 เอเคอร์ ให้ค งไว้เ พื่อ เป็น ที่อ ยูอ าศัย ของสัต ว์ป ่า ต่อ ไป
่
รัฐ บาลกลางอาจต้อ งรับ ผิด ชอบในค่า เสีย หายและค่า ใช้จ ่า ยจากการผิด
สัญ ญาแก่ค ู่ส ัญ ญาเอกชน
 คู่พ ิพ าทเสีย ค่า ใช้จ ่า ยเพีย ง $66,000


9. กรณีศ ึก ษาการระงับ ข้อ
พิพ าททางเลือ ก (ต่อ )

กรณี Dixie-Fishlake Forest Plan Revision
nuary 2002 - September 2005
 ปี 2001 หัว หน้า สำา นัก งานป่า ไม้ 2 แห่ง The Dixie and Fishlake National Forests
ต้อ งการทบทวนแผนงานบริห ารจัด การป่า ฉบับ เดิม โดยมีว ัต ถุป ระสงค์ท ี่จ ะ
พัฒ นาการบริห ารจัด การป่า อย่า งยั่ง ยืน ทางสถาบัน ได้ใ ห้ค วามช่ว ยเหลือ โดยมีผ ู้
มีส ่ว นได้เ สีย ในท้อ งถิ่น เข้า ร่ว มดำา เนิน การด้ว ยตั้ง แต่เ ริ่ม ต้น แผนงานจึง สะท้อ นถึง
ความต้อ งการในระดับ ท้อ งถิ่น และในระดับ ภูม ิภ าค นอกจากนี้ช ุม ชนยัง สามารถนำา
เสนอความต้อ งการเฉพาะของตน ปัญ หาต่า งๆได้ร ับ การพิจ ารณาอย่า งรอบด้า น
ไม่ว ่า จะเป็น การทำา ไม้ ค้า ไม้ การสร้า งเส้น ทางสัญ จร การจัด สรรพื้น ที่พ ัก ผ่อ น
พื้น ที่เ ลี้ย งสัต ว์ และพื้น ที่ป ่า ไม้
 กระบวนการแก้ไ ขปัญ หาเริ่ม ในปี 2002 จนในปี 2003 สามารถกำา หนดแนวทาง
ปฏิบ ัต ิใ นพื้น ที่ป ่า เฉพาะ และในปี 2004 ขั้น ตอนต่า งๆประสบปัญ หาอุป สรรค
มากมาย เช่น เจ้า หน้า ที่ผ ู้ร ับ ผิด ชอบได้โ ยกย้า ยและไม่ไ ด้ม ีก ารแต่ง ตั้ง ทดแทน
เกิด ความสับ สนและสัง คมขาดความไว้ว างใจในกระบวนการร่ว มมือ ของภาครัฐ
จนสถาบัน ต้อ งยุต ิก ารให้ค วามช่ว ยเหลือ ในที่ส ุด Lessons Learned
บทเรีย น คือ ภาครัฐ ต้อ งให้ค วามสำา คัญ เป็น พิเ ศษต่อ ระยะเวลาการวางแผน
โครงการต่า งๆ และการปรับ เปลี่ย นบุค ลากรผู้ร ับ ผิด ชอบอาจกระทบต่อ ความน่า
เชื่อ ถือ เพราะข้อ ตกลงที่แ น่น อนของเจ้า หน้า ที่ผ ู้ม ีอ ำา นาจตัด สิน ใจถือ เป็น องค์
ประกอบที่ส ำา คัญ ต่อ การได้ร ับ การร่ว มมือ

10. กรณีศ ึก ษาการระงับ ข้อ
พิพ าททางเลือ ก (ต่อ )

กรณี Military Community Compatibility Committee (MC3)
ปัญ หาความขัด แย้ง จากเสีย งของเครื่อ งบิน ฝึก ซ้อ มที่ฐ านทัพ
อากาศ the Davis Monthan Air Force Base ซึ่ง ก่อ ความเดือ ดร้อ นมา
นานแก่ช าวบ้า นแถบ Tucson
จนกระทั่ง ในปี 2005 ปัญ หาทวีค วามรุน แรงขึ้น สถาบัน ได้
เชิญ ชาวบ้า นที่ไ ด้ร ับ ผลกระทบมาพูด คุย กลุ่ม ชาวบ้า นตกลง
ที่จ ะหาหนทางลดเสีย งดัง โดยฐานทัพ ยัง คงให้ก ารฝึก ซ้อ มได้
โดยจัด หาผู้อ ำา นวยการหรือ ผู้ป ระสานงานในการเจรจา
มีก ารตั้ง คณะกรรมการร่ว มระหว่า งฝ่า ยทหารและพลเรือ น
the Military Community Compatibility Committee (MC3) ขึ้น ประกอบด้ว ยตัว แทน
ชาวบ้า น ผูป ระกอบธุร กิจ คณาจารย์จ ากสถานศึก ษาที่ไ ด้ร ับ ผลกระทบ
้
ผู้น ำา องค์ก รปกครองท้อ งถิน เจ้า หน้า ที่จ ากฐานทัพ อากาศ และผู้แ ทนจาก
่
วุฒ ิส มาชิก ในพื้น ที่
คณะกรรมการร่ว ม MC3 เสนอแนวทาง 24 ข้อ เกี่ย วกับ การ
ปฏิบ ัต ิก ารของฐานทัพ อากาศ และระบีย บการใช้ท ี่ด ิน


11. ด้วยความ
ขอบคุณ
THANK YOUงศรี
วิน ย เรือ
ั
WINAI RUANGSRI
ผู้ช ่ว ยผู้พ ิพ ากษาศาลฎีก าแผนกคดีส ิ่ง
แวดล้อ ม
RESEARCH JUSTICE OF THE GREEN BENCH