2. ZEREZ OSATUTA DAGO
Unibertsoa espazio huts handi bat da, eta milioika gorputz
daude bertan. Gorputz batzuk begi hutsez ikus daitezke,
baina beste batzuk teleskopio bidez baino ezin ditzakegu
ikusi.
Horrez gain, Unibertsoko materia mota bat ezin dezakegu
ikusi: materia iluna izenekoa.
6. Unibertsoaren antolaketa
Unibertsoa materia eta energiaz osaturik dago
Hau da haren antolaketa:
-Sistema planetarioak
-Asteroide, meteorito eta kometak
-Izarrak eta elementu kimikoak
-Galaxiak
-Quasarrak
-Hauts kosmikoa eta materia iluna
7. Sistema planetarioak
Sistema hauetan planetak eta beste elementu batzuk izar baten
inguruan orbitatzen dute
Eguzki-sistema honela dago osatuta:
8 planeta: Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano eta
Neptuno
5 nanoplaneta (Pluton eta Ceres) eta Sateliteak ( Ilargia)
Eta beste gorputz: asteroideak, kometak…
8. Galaxiak
Unibertsoko materia gehiena galaxietan pilatzen da
Bi mota daude:
Erregularrak: espiralak edo forma eliptikoa duten galaxiak dira.
Irregularrak: forma amorfoak dituzte.
Esne bidea da gure galaxia da
9. MATERIA ILUNA
Erradiazio elektromagnetikorik igortzen ez duen materia da.
Zenbait fenomeno astronomiko ulertzeko materia arrunt nahikorik ez
zegoela konturatzean, fisikariek, unibertsoak beste osagairen bat izan
beharko zuela ondorioztatu zuten.
Azken neurketek diote materia iluna unibertsoaren %22-a izango
litzatekeela.
10. NOLA DAKIGU HOR DAGOELA?
Materia beltza baieztatzen duten bi gertaera nagusi daude:
Galaxien azterketa:
-Bertan konputatu diren modelo matematikoek erakusten
dutenez ez dago galaxiak loturik mantenduko lituzkeen grabitazio indar
nahikorik.
-Gainera, planetekin antzera, erdigunetik urrun dauden argizagien
errotazioa, hurbilago daudenen biraketa baino mantsoagoa izan beharko
luke baina oso antzekoa da.
-Bi arazo hauek gainditzeko, beharrezkoa da materia iluna.
11. Hondoko mikrouhinen erradiazio kosmikoa aztertuta:
-Askoz konplexuagoa da.
-Espazio barrenetik datozen mikrouhin hauek unibertsoaren lehen
garaiari buruz informazio asko ematen du.
-Gaur egun ikusten dugun unibertsoaren egitura ulertzeko
prozesuetan, materia iluna beharrezkoa da.
12. Izarren Komposizioa
Izar batek hidrogenoz, helioz eta beste elementu
pisatsuagotaz osatuta daude.
Izar gehienek mila milioi bat eta 10 mila milioi urte
bitarteko adina dute. Batzuek 13 mila milioi urte dituzte.
Kolore askotako izarrak daude urdinak, zuriak, gorriak,
laranjak eta horiak.