Сравнительный анализ азербайджанского и сибирских тюркских языков

1. азербайд. орхонск.
ДТС (МК
и ЮБ) чувашск. алтайск. шорск. хакасск. тувинск. тофал. якутск. значение
1 mən ben men e-bĕ men men min men men min я
2
sən sen sen eсĕ sen sen sin sen sen эн ты
3
o ol ol văl ol ol ol ol ol ol он
4
biz biz biz epir bis pis pis bis bis bihiqi мы
5
siz siz siz esir sler siler sirer siler siler ehiqi вы
6
onlar olar olar vĕsem olar olar olar olar olarınq olor они
7
bu bu bu ku bu pu pu bo bo bu этот
8
o ol ol văl ol ol ol ol ol ol тот
9
burada bunta munda kunta munda mında mında mında mında manna тут
10
orada anta anda unta anda anda anda anqaa ında onno там
11
kim kem kim kam kem kem kem kım kum kim кто
12
nə ne ne mĕn ne noo nime çuu çü tuox что
13
hanı qanı qanı ăçtа kayda kayda xayda kayda kayda xanna где
14
haçan qaçan qaçan хăçаn kaçan kaçan xaçan kajan kahin хаһаn когда
15
necə - nece mĕnlе kandıy kayde xaydi kandıq kança xaydax как
16
yox yok yoq çuк yok çок çох çок çок сuох не
17 bütün,
hamı qamağ
bütün,
gamuğ pĕtĕm büdün tüqeze pray bütün bütün bütün
весь,
всё, все
18
çox üküş köp numаy köp köp köp köp köp üqüs многo
19
bir neçə - kaç хăş-per
bir
kança
köp
ebes
köp
nimes kaş bir kaş xas dа несколько
20
az az az кăşt аs аs аs аs aalağaş аğıyах мало
21
bir bir bir pĕr bir pir pir bir bir biir один
22
iki eki eki ikkĕ eki iyqi iкi iyi ihi ikki два
23
üç üç üç viççĕ üç üş üs üş üş üs три
24
dörd tört tört tăvаttă tört tört tört dört dört tüört четыре
25
beş beş beş pillĕк beş peş, pis beş beş, bies пять
26 böyük,
ulu bedük bedük pısăк yааn uluğ uluq uluq uluğ ulахаn
большой,
великий
27
qalın qalın qalın хulăn kalınq хаlın хаlın kılın hılın хаlınq толстый
28
ağır ağır ağır yıvăr uur aar aar aar aar ıar тяжёлый
29
kiçik kiçig kiçüg kĕšĕn kiçü kiçiq кiчiçек biçe biçe kuççuguy маленький
30
qısa qısqa qısqa кĕsке qısqa kıska xısxa kıska kıska kıhay короткий
31
incə yinçke yinçke çinçе çiçke çişke niçke çinqqe ninqe sinniиqes тонкий
32
kişi er er ar er er ir кizi er er er кiһi мужчина
33
insan kişi kişi sın kiji kiji кizi kiji kişi кiһi человек
34
arvad yotuz evçi арăм üy emdeqi ipçizi kaday öğdeekii оyох жена
35
ər er er upăşka er er iri er er er муж
36
ana ana ana аnnе ene ene ine ava ihe iye мать
37
ata ata ata аttе ada paba ada ada ata аğа отец

2. 38
heyvan keyik keyik vılăх tındu
anq-
kuş anq anq hoyluğa кııl животное
39
quş quş quş каyăк kuş kuş хus kuş kuş kötör птица
40
it ıt ıt yıtă iyt ıt aday ıt ıt ıt собака
41
ilan yılan yılan sĕlen yılan çılan çılan çılan culhan moğoy змея
42
qurd qurt qurt xurt kurt kurt xurt kurt - üön червь
43
ağac ığaç yığaç yıvăç ağaş ağaş ağas ıyaş neş mas дерево
44
meşə yış yığaçlıq vărman ağaş ağaş ağas аrıq аrığ tıa лес
45
ot ot ot кurăк ot ot ot ot ot ot трава
46
qan qan qan yun kan kan xan xan xan xaan кровь
47
sümük sünqük sünqük şămă süük söök söök süük söök unuох кость
48
buynuz müqüz münqüz măyrака müs müüs müüs mıyıs miis muos рог
49
quyruq kudruk qudruq xüre kuyruk quzuruq хuzuruх kuduruk quduruq kuturuk хвост
50
saç saç saç çüç çaç şaş sas çaş çeş as волосы
51
baş baş baş puç baş paş pas baş baş bas голова
52
qulaq qulqaq qulaq хălха kulak qulaq xulax kulak qulaq kulqаах ухо
53
göz küz küz кuç küs karak хаrах karak karak хаrах глаз
54
ağız ağız ağız săvаr ооs aksı ааs ааs aas аyах рот
55
dil til til çĕlхе til til til dıl dıl tıl язык
56
dırnaq tırınqak tırnqaq çĕrne tırmak tırbak tırğax dırbak dırbak tınqırax ноготь
57
ayaq adaq ayaq urа adaq azak azax but but аtах нога
58
diz tiz tiz çĕrçi tize tize tizeк diskek tiskek tobuk колено
59
qol, əl - qol аlă kol kol xol xol kol ilii рука
60
qanad - qanat sunat kanat qanat xanat xanat qanat kınat крыло
61
qarın qarın qarın хırăm karın karnı xarın xırın işti is живот
62
iç iç iç pırıaă iç işti içeqe söyündü işti оçoğos внутренности
63
arxa arqa arqa çurăm arqa köksü arğa oorqa oorha arğa спина
64
ürək yürek yürek çĕre cürek cürek cürek cürek cürek sürex сердце
65
bağır baqır bağır pĕver buur paar paar baar baar bıar печень
66
iç- iç- iç- ĕçmе iç- iş- iizer- ij- iş- is пить
67
ye- ye- ye- śi- yi- çii çi- çi- nemnəər sie есть, кушать
68
gör- kör- kör- kur- kör- kör- kör- kör- köör- kör- видеть
69
eşit- eşid- eşit- ilt- tınqda- uk- ist- dınna- dınqna- ihit слышать
70
bil- bil- bil- pĕl- bil- pil- pil- bil- bil- bil- знать
71 düşün-,
fikir
etmek ö- ö- çutla- sanan- pöqün- sağın- bod- saktır sanna думать
72
qorx- qorq- qorq- хărа kork- korğ- xorığ- korq- korh- kuttan бояться
73
yat- udı-
yat-,
udıqla- çăvăr- uyuk- uzu- uzi- udu- udu- utuy спать
74
yaşa- yaşa- yaşa- purăn- yаdar çat çurt- çurtta- cerleer sırıt жить
75
öl- öl- öl- vil- öl- öl- öl- öl- öl- öl- умирать
76
öldür- öltür- öltür- vĕler- öltür- öltür- ödir- ölür- - ölör убивать

3. 77
ovla- аblа- аvla-
tıtma
çürе anqda- anqna- anqna- anqna- anqna- bultaa охотиться
78
vur- ur- ur- çаp ur- şap- saap- soq- soh- oxsuu ударить
79
kəs- kеs- kеs- каs- кеz- kеs- кiz- кеz- kеs- кıs резать
80
böl- böl- böl- pаylа böl- pöl- pöl- çar- böl- ül- разделить
81
sanc- sanç- sanç- çik yar- kaza saz- şanç- şenç- dölö as кольнуть
82
üz- yüz- yüz- iş- yüs- çüs- çüz- eştir eş- хаrbаа плавать
83
yeri- yorı- yorı- ut- yür- çör- çör- çor- çor- bar ходить
84
gəl- кеl- кеl- kil- кеl- kel- kil- кеl- kel- kel приходить
85
uzan- yat- yat- vırt- yat- uzu- çad- çıd- udu- sıt лежать
86
otur- оlur- oldur- lar- otur- odur - odır- olur- olır- olor сидеть
87
dur- tur- tur- tăr- tur- tur- tur- tur- dur- tur стоять
88
çevir- ebir- çevur- çаvăr ebir- ebir- ibir- ееr- ееr- erqit вертеть
89
düş- tüş- tüş- ük- tüj- tüş- tüz- düj- tüh- tüs падать
90
ver- ber- ber- par- ber- per - pir- ber- ber - bier давать
91
tut- tut- tut- tıt- tut- tut- tud- tud- tut- tut- держать
92
itələ- it- it- tĕк it- it- id- id- it- üt толкать
93
at- at- аt- ivăt - at- at- at- at- at- ıt - бросать
94
bağla- ба- bağla- кăкаr- buular pağla- palğa- baqla- bağla- baay cвязать
95
say- say- say- şutla- tool- tool- sаnа- sаnа- sаnа- аах считать
96
de- tе- tе- tе- dе- tе- ti- dе- dе- die говорить
97
üz- yüz- yüz- iş- yüz- çüz- çüz- sаldа- eş- uhun плыть
98 don- tonq- tonq- şăn- tonq- tonq- tоо- donq- donq- tonq- замёрзнуть
99 gün kün kün хĕvel kün kün kün хün hün kün солнце
100
ay ay ay uyăх ay ay ay ay ay ıy
луна,
месяц
101
ulduz yultuz yulduz çăltăr cıltıs cıltıs cıltıs sıldıs sıldıs sulus звезда
102
su sub suv şuu suu suğ suğ suq suğ uu вода
103
göl köl köl küle köl köl köl xöl höl кüöl озеро
104
dəniz taluy tenqiz tinĕs talay talay talay dalay dalay muora море
105
daş taş taş çul taş taş tas daş daş taas камень
106
qum qum qum хăyăr kumak kumak xum kum hum kumax песок
107
toz toz toz tusan toozın tozun tozın doozun bulandı bııl пыль
108
bulud bulıt bulut pĕlĕt bulut pulut pulut bulut bulut bılıt облако
109
duman tuman tuman tĕtre tuman tuban tuban tuman tuman tuman туман
110
göy tənqri kök tüpe tenqeri teqri tiqir deer deeri xallaan небо
111
yel yel yel çil salkın salğın çil xat kat tıal ветер
112
qar qar qar yur kar kar xar xar kar хааr снег
113
od ot ot vut ot ot ot ot ot uot огонь
114
yol yol yol çul yol çol çol oruk oruk suol дорога
115
dağ tağ tağ tu tuu tağ tağ daq daq хаyа гора
116
qırmızı qızıl qızıl хĕрлĕ kızıl kızıl xızıl kızıl kızıl kıhıl красный
117
yaşıl yaşıl yaşıl eşĕl сajıl çazıl çazıl noqaan kök küöx зелёный

4. 118 sarı sarığ sarığ sară sarı sarıq sarığ sarıq sarıg arağas жёлтый
119 ağ aq aq şuraă ak aq ах ак aq ürünq белый
120 qara qara qara хurа kara qara хаrа kara qara хаrа чёрный
121 gecə keçe keçe каç tün tün tün dün tün tüün ночь
122 gündüz küntüz küntüz кun kün kün kün xün hün künüs день
123 il yıl yıl çул yıl çıl çıl çıl çıl сыл год
124 yeni yanqı yanqı çĕnĕ yanqı naa naa çaa nyaa sanqa новый
125 yaxşı yeq
yaxşı,
yeq layăх yakşı çakşı çaxsı eki ekki üçüqey хороший
126
yaman,
pis yabız yavuz yapăх yaman çabal çabal baqay bahay кuһаğan плохой
127 düz tüz tüz türĕ tüs tüs köni xönü hönü könö прямой
128 yaş öl öl yĕpе ülüş öl öl öl öl inçeğey мокрый
129
düzgün,
doğru tüz tüzük tĕrĕs tüz tüzeliq orta şın şın söpkö правильный
130 yaxın yağuq yaqın çıvăх yuuk çağın çağın çook şooğaş çuqas близкий
131 ad at at yatt at at at at at ааt имя