My lesson plan

1. Annotatsiya: bu darsda o’quvchilarga yil fasllari geografik qonuniyatlar asosida
tushuntirilib, inson umrining bosqichlari, hamda hayotiy jarayonlar yil fasllariga
monand ekanligi hayotiy misollar orqali yetkaziladi
Sana: Sinf: 7
DARS SHIORI:
“ILMNI MEHNATSIZ EGALLAB BO’LMAS”
O’qituvchi dars shiorini izohlab, o’quvchilarni mehnat qilishga, bilim olishga
undaydi.
MAVZU: YIL FASLLARI.
Dars maqsadlari:
a) Ta’limiy – o’quvchilarga O’zbekistonning yil fasllari, ularning geografik
qonuniyatlari, hamda xususiyatlari haqida bilim berish;
b) Tarbiyaviy – o’quvchilarga kiyinish odobini singdirib, ularni
vatanparvarlik ruhida tarbiyalash;
c) Rivojlantiruvchi – o’quvchilarning O’zbekistonning yil fasllari, ularning
geografik qonuniyatlari haqida bilimlarini va ularning tafakkurini boyitish.
Dars turi: noan’anaviy
Dars usuli: “kichik guruhlarda ishlash, aqliy hujum, “issiq bo’g’irsoq”, zanjir,
jadval bilan ishlash” klaster
Dars jihozi: O’zbekistonning xaritasi, o’quv atlasi, yozuvsiz xarita, jadval, rasm,
test, slayd, kodaskop, kompyuter, qo’shimcha adabiyotlar
T/R DARS BOSQICHLARI VAQTI
(daqiqa)
1 Tashkiliy qism 2
2 O’tgan mavzuni so’rash 5

2. ‘3 Yangi mavzu bayoni 23
4 Yangi mavzuni mustahkamlash 8
5 O’quvchilarni baholash va
rag’batlantirish
3
6 Xulosalash 2
7 Uyga vazifa 2
45
Darsning borishi:
I Tashkiliy qism:
- O’quvchilar bilan salomlashish;
- Navbatchi hisobotini tinglash;
- Dunyo va yurtimizdagi yangiliklar haqida so’rash;
- O’quvchilarning darsga tayyorligini kuzatish;
- O`quvchilar 3 ta guruhga bo`linib, guruh nomlari e’lon qilinadi.
I-guruh - “Farg’ona”
II-guruh - “Buxoro”
III-guruh - “Xorazm”
II O’tgan mavzuni mustahkamlash :
1. Guruhlarga klasterni to’ldirish uchun 1 daqiqa beriladi. G’olib guruh
rag’batlantiriladi.
Iqlim hosil
qiluvhchi omillar

3. 2. O’zbekiston iqlimi qanday omillar ta’sirida vujudga keladi?
3. Quyosh radiatsiyasi qanday omillarga bog’liq?
4. O’zbekiston hududiga esuvchi mahalliy shamollarga misollar keltiring.
To’g’ri javob bergan guruhlar rag’batlantirilib boriladi.
Yangi mavzu bayoni:
Mavzu: YIL FASLLARI.
Reja:
1. Qish.
2. Bahor.
3. Yoz.
4. Kuz .
Yangi mavzuni bayon etishdan oldin o’quvchilarga quyidagi savollar beriladi.
1. Hozir yurtimizda qaysi fasl hukmronlik qilyapti?
2. Fasllar nomini qaysi tillarda bilasiz?
O’zbekistonda yil fasllari shu kenglikda joylashgan boshqa hududlardan farq
qiladi.
O’quvchilar, yurtimiz bilan bir kenglikda joylashgan davlatlarga misol
keltiring.
Taqvim bo’yicha yil fasllari uch oydan to’rt fasl davom etsa-da, respublikamiz
serquyoshdir. Quyosh uzoq vaqt yoritib, isitib turishi natijasida yoz uzoq vaqt
davom etadi va qishi qisqadir.

4. Qish .
O’zbekitonda qish shu kenglikda joylashgan O’rta dengiz atrofidagi hududlarga
nisbatan sovuq. Qishda ob-havo tez-tez o’zgarib turadi, havo ko’pincha ochiq
bo’ladi va sovuq kunlar ba’zan iliq bulutli va yog’inli kunlar bilan almashinib
turadi. Qishda yillik yog’inning 20-40 foizi tushadi. Qish dekabr oyining ikkinchi
yarmidan boshlanadi. Qishda eng sovuq kunlar “qish chillasi”da sodir bo’ladi.
Chunki bu davrda Arktika va Sibir sovuq havolari ko’proq yetArktika va Sibir
sovuq havolari ko’proq yetib kelib, turib qoladi. Natijada harorat pasayib, Ustyurtda
-38 0
gacha, Surxondaryoda-20 0
gacha pasayadi. Tog’larda qish davomli bo’lib, 3-4
oy davom etadi.
Dam olish daqiqasida o’quvchilarga fasllarga oid ingliz tilida qo’shiq
suratlar bilan monitorda ko’rsatiladi. Ular qo’shiqni birgalikda aytishadi.
So’ng tahlil qilishadi.
Bahor .
Taqvim bo’yicha bahor mart, aprel va may oylari hisoblansa-da, aslida aprel oyidan,
o’rtacha sutkalik harorat + 5 0
dan oshganda boshlandi. Bahorda ob-havo tez-tez
o’zgarib turadi, goh isib, goh soviydi, yog’in ko’p tushadi. Ba’zan yog’in jala
tariqasida yog’ib, tog’ va tog’ etaklarida selni vujudga keltiradi.
Bahorda aprel oyining oxiri, may oylarida harorat ko’tariladi, havo ochilib,
yog’in kamayib, haqiqiy yoz boshlanadi. Bahorda 21-martda kun va tun teng bo’ladi
va bu kun O’zbekistonda “Navro’z” bayrami sifatida nishonlanadi.
Bu faslda yana qanday bayramlarni nishonlaymiz?
Yoz .
O’zbekistonda yoz taqvim bo’yicha iyun, iyul, avgust oylari hisoblansa-da, aslida
o’rtacha sutklalik harorat 20 dan oshganda boshlanib, 20 dan pasayganda tugaydi.
Binobarin yoz uzoq, besh oy davom etadi. Yozda ob-havo juda kam o’zgarib, ochiq,
quruq, jaziramaissiq bo’ladi. Yozning issiq kunlari 25-iyundan 5-avgustgacha

5. davom etadi, u “yoz chillasi” deb yuritiladi. Yozda hududning tekislik qismida
iyulning o’rtacha harorati + 260
, + 320
atrofida o’zgarsa, ba’zan isib ketib, eng issiq
harorat +410
, +48 0
ga, Termizda esa 50 0
gacha ko’tarilgan.
Yoz O’zbekiston tekislik qismining shimolida 110 kungacha, janubida 160
kungacha davom etadi.tpog’larda yoz nisbatan salqin va qisqa.
Bu yerda guruhlardan bittadan o’quvchi chiqarilib, meva nomlari aytish
buyuriladi. Qaysi guruh vakili g’olib bo’lsa, rag’batlantiriladi.
Kuz .
Sentabr oyi kuz fasli hisoblansa-da, ob-havo ochiq, issiq, nisbatan quruq bo’ladi.
Shu sababli iqlimshunos olimlar kuzni o’rtacha sutkalik harorat 200
C dan
pasayganda boshlanib, 50
C dan pasayganda tamom bo’ladi, deb hisoblaydilar.
binobarin, haqiqiy kuz O’zbekiston sharoitida oktabr oyidan boshlanadi. Chunki
oktabrdan boshlanib, harorat pasayib, ob-havo o’zgara boshlaydi, kunlar qisqarib,
salqin tushadi, ba’zan tunda qirov tushib, yog’ingarchilik boshlanadi. Kuzda
o’rtacha yillik yog’inning 15-25 foizi tushadi. Tog’larda kuz barvaqt boshlanib,
sovuq kunlar erta tushib, yomg’ir qorga aylanadi. O’zbekiston kuzning birinchi
yarmi eng yaxshi fasl hisoblanadi. Chunki bu davrda kunlar issiq va quruq bo’lib,
poliz ekinlari va mevalar aynan pishgan bo’ladi.
O’tilgan mavzuni mustahkamlash
O’qituvchi guruhlardan yil fasllariga oid she’r va maqollar so’raydi. Qaysi guruh
a’zolari ko’p aytsa rag’batlantiriladi.
T/r Fasl nomi To’g’ri
javobni
belgilang.
Variant
Xususiyati
1 Qish D A Bu fasl o’rtacha sutkalik
harorat + 5 0
C dan oshganda
boshlanadi. Ob-havo tez-tez

6. o’zgarib turadi, goh isib, goh
soviydi, yog’in ko’p tushadi.
2 Bahor A B Bu faslda ob-havo o’zgara
boshlaydi, kunlar qisqarib,
salqin tushadi, ba’zan tunda
qirov tushib, yog’ingarchilik
boshlanadi.
3 Yoz E D Bu faslda ob-havo tez-tez
o’zgarib turadi, havo ochiq
bo’ladi, sovuq kunlar ba’zan
iliq bulutli va yog’inli kunlar
bilan almashinib turadi.
4 Kuz B E Bu fasl o’rtacha sutkalik
harorat 200
C dan oshganda
boshlanib, 200
C dan
pasayganda tugaydi. Uzoq, 5
oy davom etadi .
O’quvchilarning har biriga bu jadval tushirilgan varaqlar tarqatiladi, ular uni
to’ldirib bo’lgach, monitorda to’g’ri javov chiqadi. Har bir o’quvchi javobga qarab
o’zini baholaydi.
O’q’uvchilarni baholash va rag’batlantirish
O’quvchilar baholanib, “5” – ; “4” – ; “3”-.
g’olib guruh Samarqand shahriga sayyohat qilish yo’llanmasini kiritadi.
Darsni xulosalash
O’qituvchi o’quvchilarning yangi mavzu bo’yicha olgan bilimlarini umumlashtirib,
ularni har faslda kiyinish qoidalariga rioya qilishga, turli tuman yumushlarda
kattalarga yordam berishga, xazonlarni yoqmaslikka chorlaydi.

7. Uyga vazifa
Iqlim xaritasidan foydalanib, O’zbekiston va Qozog’iston Respublikalari iqlimini
taqqoslab, yozib kelish.
Foydalanigan adabiyotlar
1.P. G’ulomov, H. Vahobov, P.Baratov va M. Mamatqulov O’rta Osiyo va
O’zbekiston tabiiy geografiyasi. – Toshkent: “O’qituvchi” nashriyot matbaa ijodiy
uyi, 2013-y. 90-91-betlar.

8. Buxoro tuman XTMFMT va TEB ga
qarashli 49-umumiy o’rta ta’lim
maktabining geografiya fani
o’qituvchisi Aslonova Nasibaning
7-sinfda “Yil fasllari” mavzusida
tayyorlagan