Roby D'silva-ind-vasai

1. ग्रािफक िडझाईन आिण ग्रािफक आटर् आप याकडे अजून अपिरिचतच आहे. जगातील
एकू ण कले या िवकासा या उ क्रांतीचा आढावा घेताना आपण या दोन यकले या
ट यावर येतो ते हा ितची जडणघडण आिदमानव कालीन िचत्रकलेपासून तपासावी
लागते. थोडक्यात मानवी सं कृ ती िविवध थाराव न जात आज अवकाशा या
अंतराळातील प्रवा या या ि थतीत आली आहे. अथार्त हा वैज्ञािनक युगा या प्रगतीचा
एक भाग परंतु मानवी आिदकालीन िहंसक मन अिहसंक झालेले नाही. िववेकी
वृ ी/मानवता अजून खूप लांब या ट यावर आहे. या िवकासा या वं वात ग्रािफक
िडझाईन आिण ग्रािफक आटर् पु हा िच हे व प्रितमांची संिक्ष त पण अथर्पूणर्ता वापरत
दो हीही जोड याचे मा वाचे काम करीत आहे. रॉबी िडिस हा या या कामा या
शोधातून यां या िव वातील या यक्ती अ यासताना ग्रािफक िडझाईन आिण ग्रािफक
आटर्चा हा मोठा पट मांडणे अशक्यच तरी थोडक्यात पिरचय घेत असताना आपण रॉबी
िडिस हा सारखे आजूबाजूस असतात हेच िवसरतो. रॉबीनचा दोष ते अबोल असणे.
कारण संवादा किरता कमीत कमी दोघांची गरज असते. हा वरील िवचार शोध याचा
लहानसा प्रय न आहे.

2. रॉबी िडिस हा यांचे
युरोपातील सहकारी
आिण भरतातील
समकालीन यक्ती
एक अ यास
रंजन रघुवीर इंदुमती जोशी

3. हा फोटो कोलाज वतः या ह ताक्षरात प्र येकाची नावे िलहून
रॉबी िडिस हानी आ हाला िदला. खरतर खूप मह वाचा द तावेज आहे.
परंतु मी नेटवर शोध घेताना जॉन कमांडर, बोजेरी व पीटर िव बर
रॉबीनची नोद घेताना िदसतात. अथार्त रॉबीन या कडील जपून ठेवलेली
सवर् कागदपत्रे मात्र सबळ पुरावे यां या यासोबात या मैत्रीचे देतात.
ते हा हा फोटो कोलाज रॉबीिन के ला असावा असे वाटते. या जगात
ग्रािफक क्षेत्रातील गाजले यान बरोबरीने ते होते हे िस ध करते.

4. िबयाट्रीस वाड: ज म स टबर २०,१९००-मृ यू १६ स टबर १९६९. रॉबी िडिस हा १९५६म ये
जे हा इंग्लंडम ये पोहचले ते हा अचानकपणे भेटलेली मह वाची यक्ती. प्रथम यांना िह
एक वृ ध त्री टाईप फो ट घेऊन काय करते ते कळेना. यांनी सहजपणे वतःची ओळख
देत संवाद साधला आिण हळूहळू लक्षात आले िक िह कोणीतरी असामा य वृ ध त्री आहे.
शोध घेताच जगप्रिस ध हीच ती यांना टाईपोग्राफी या अ यासात भेटलेली िबयाट्रीस वाड.
िबयाट्रीस वाड या सुप्रिस ध िब्रटीश लेिखका िबयाट्रीस बेकरची भाची. या यूयॉकर् हेरा ड
त्रायबुनचे गु ताव बेकर यांची एकु लतीएक क या, जे वतः क पोझर आिण िशक्षक होते.
िबयाट्रीस वाड यांचे िशक्षण बनार्डर् कॉलेज-कोल िबया येथे झाले. वया या अकरा या वषीर्च
कॅ लीग्राफी िवषयात रस वाटू लागला व पुढे अक्षरां या उ कारांतीचा इितहास अ यास याची
इ छा झाली. यातून ब्रुस रॉजसर् या टाईपोग्राफी या तज्ञां या मदतीने ितने यात पदिवका
कर याचे ठरवले. पुढे अमेिरकन टाईप फॉउ डासर् कं पनीम ये हेन्री लेिवस यांची सहा यक
ग्रंथपाल हणून जू झाली. यातून ितने वबळावर अ यासकरीत डॅिनयल बकर् ले, अपडीके
आिण यानले मोरीसन यां या प्रभावात आिण संपकार्त येत यवसायीक्तेची नवी उंची
गाठली. यांचे फे िड्रक वाड या गुणवान टाईपोग्राफी तज्ञांबरोबर िववाह झाला. ते १९२६ साली
िवभग्त झाले. िबयाट्रीस वाड यांचे िवचार आिण काम समज यासाठी “िद िक्र टल गोबलेट,
ऑर िप्रंटींग शुड बी इं हीझीबल” हे मुळातून वाच या सारखे आहे.

5. िबयाट्रीस वाड: वरील आिण खालील मुळ इंग्रजी मािहतीप्रमाणे यांचावर
खूप उपल ध आहे. तरी हे थोडक्यात असून याव न यां या कतृर् वाची
क पना येऊ शके ल.

6. जॅन टी चीओ ड ज म िलपीिझग-जमर्नी
येथे २ एिप्रल १९०२साली झाला तर मृ यू
११ऑग ट १९७४म ये ि वझलर्ंडम ये. रॉबी
िडिस हा प्र यक्षात यांना भेटले न हते
परंतु यांनी टाईपोग्राफी आिण ग्रीड
िस टीमचे मांडलेले मुलभूत िवचार यांना
मागर्दशर्क ठरले. जॅन टी चीओ ड हे अक्षर
आिण िच ह तयार करणार्या करागीराचे
िचरंजीव यामुळे लहानपणीच कॅ लीग्राफीत
(सुंदर ह ताक्षर) िनपुणता िमळवली. यांचे
समकालीन जे हा हॅ मेड कागदावर अक्षरे
रेखाटत ते हा ते तयार अक्षरिखळे काळजीने
िनवडून बाजारातील योग्य कागद िनवडून
यावर मुद्रण करीत असत. १९३३ला
िहटलर या जाचाला कं टाळून ि वझलर्ंडला
पलायन के ले. पेनरोज वािषर्का या
आमंत्रणाव न आिण “पेग्वीन”चे टाईपोग्राफी
आिण ग्रीड िस टीमचे कलािदग्दशर्क रौरई
याक्लीन यां या बरोबर यांचे कामचाले
या या किरता असे दोनदा इंग्लंडम ये
वा त यास होते. या कामा या िनिम ाने
यांनी म यमयुगीन ह तिलिखतां या
प्रमाणावर आधािरत आिण “गो डन
सेक्शन”चा उपयोग के ला. १९२३ म ये जे हा
बाआहाउस प्रदशर्न पािहले व नवते या
क पना वीका लागले. तरी पारंपािरक
िखळेजुळवणीतून िनमार्ण होणार्या अक्षररचना
संक पनेत ते ठाम हेते. यांनी िनमार्ण
के लेला सोबतचा हा “साबोन टाईपफे स” िकवा
“युिन हसर्ल टाईपफे स” िह जगात उ म
मानली जातात. जॅन टी चीओ ड खूप
अ यास यासारखी सृजनशील यक्ती आहे.
रॉबी िडिस हा अ या यक्तीं या सं कारात
वाढले.
जॅन टी चीओ ड:

7. जोसफ मु लर-ब्रोक्मान
जोसफ मु लर-ब्रोक्मान हे ि वस-ग्रािफक िडझाईनर आिण िशक्षक. यांचे
िशक्षण थाप यशा त्र, इितहास आिण िडझाईन िवषयात झुरीच येथे
झाले. ९ म १९१४चा ि वझलर्ंड येथे ज म आिण ३० ऑग ट १९९६म ये
मृ यू. ग्रीड िस टीम इन ग्रािफक िडझाईन व िह टरी ऑफ ि हजुअल
क यूिनके शन जगात नावाजलेली पु तके यांनी िलिहलेली आहेत. जगात
यांनी ग्रािफक िडझाईनचे सोपे प रंग,आकार आिण प्रभावी टाईपोग्राफी
वारे िवकिसत के ले आिण जगातील जवळपास सवर्च ग्रािफक
िडझाईनअसर् यां याशैलीतील बारकावे समजून घेत काम क लागले.
आजही हा प्रभाव िटकू न आहे. खालील काही नमु याव न क पना करता
येईल. रॉबी िडिस हा जरी यां या प्र यक्ष संपकार्त न हते तरी यां या
शैलीचा प्रभाव ते आवजूर्न मा य करतात.

8. जॉन कमांडर हे रॉबीना
िब्रटन म ये असताना
प्र येकवेळी प्रो ताहन देत
असत. कला िदग्दशर्क
बि डंग आिण मा सेल,
“डी अॅ ड एडी” या
जगप्रिस ध ग्रािफक
िडझाईन सं थेचे पिहले
चेअरमनपदी असलेले
तसेच लंडन या
िडझाईनअसर् अॅ ड आटर्
डायरेक्टरअसर्
असोिशयनचे प्रमुखपदी
िह याची मुख्य ओळख.
वरील िचत्र अलीकडेच
या सं थेची ५० वष पूणर्
झा यािनिम ाने मुळचे
आठ सं थापक एकित्रत
दाखव याचा प्रय न.

9. डेिनस बेली:
बोध/आशय िचत्रकार व
ग्रािफक आिटर् ट.
मािहती उपल ध नाही.
डेिनस बेली हे रॉबीनचे िमत्र
आिण उ कृ ट िचत्रकार वरील बाजूस
पु तका या मुखपृ ठावरील
िचत्र,शेजारील १९६३म ये के लेले
पो टर,खाली शटार्चे आशयिचत्र आिण
पिटंग या प्रदशर्नाची आमंत्रणपित्रका

10. डेरेक ब र्सेल
हे वॅकिफ ड,यॉकर् शायर येथे १ऑग ट १९३४
म ये ज मलेले आंतररा ट्रीय कीतीर्चे िब्रटीश
ग्रािफक िडझाईनर आहेत. िद िकं ग्स
कू ल,पोि तफ्राक्त, वॅकिफ ड कॉलेज ऑफ
आ र्स आिण से ट्रल कू ल ऑफ आ र्स अॅ ड
क्रा स,लंडन इ यादी सं थेतून िशकलेले
आहेत. से ट्रल कू ल ऑफ आ र्स अॅ ड
क्रा स,लंडन येथे या यावर प्रभाव होता
अंथोनी फॉरशोग आिण हबर्टर् पे सर यांचा,
यांनी या िव या यार्ना सुंदर अक्षर आिण
अक्षररचना संक पन यातील फरक समजावून
सांिगतला. वचछ, थेटपणे आिण
अक्षर प टता हे दो हीतील मह वाचे गुण
ठसवले. डेरेक ब र्सेल पदिवका पूणर् क शकले
नाहीत तरी १९५०/१९६० या सुरवातीस
उमेदीची वष िडझाईन क्षेत्रातील अनुभवाने सु
के ली. यांनी ‘पिग्वन’ पु तकाची
मुखपृ ठे,’पायरील’ची कॅ लडरअसर् तसेच ‘नोवा’
आिण मोिबल ऑईलचे ‘पेगस’ सारखी मॅगिझन
िडझाईन के ली. येल सटर फॉर िब्रटीश आटर्,
‘टेट’, ‘िव अॅ ड ए’ व िब्रटीश कॉि सल साठी
िडझाईनची कामे के ली. हे करीत असताना
रॉयल कॉलेज ऑफ आटर् म ये िडझाईन
िशकवले. यांनी “नो स ऑन बुक िडझाईन” हे
येल युिन हिसर्टीने पु तक प्रकािशत के ले.

11. जॉजर् मे यू
जॉजर् मे यू यां या िवषयी मािहती
उपल ध नाही परंतु रॉबी िडिस हा
यांन या वरील
लेिखका वीणा गवाणकर िलिखत
यां या पिरचया मक पु तकातून
काही प्रमाणात कळते
जॉजर् डॉलबे िडझाईनर आिण “बीडीएमड लू असोिशयेट” या सं थापकापैकी एक सं थापक होते.
यांची कारकीदर् िब्रटीश िडझाईन या अ यंत सृजनशील काळातील होती. दुसरे महायु ध नुकतेच संपलेले सवर्त्र
ि थर थावर होत असताना नवी प्रकाशने आिण मािसके येत होती आिण न या बदलाचे वातावरण होते.
िडझाईन हे एक सामािजक या सकारा मकता िनमार्ण करणारे उ म साधन आहे िह जाणीव तयार झालेली.
जॉजर् डॉलबे यांचा ज म रीचम ड सरय येथील व िशक्षण चेि वक कं ट्री कू लम ये झाले. १९५०म ये यांनी
से ट्रल कू ल ऑफ आटर् म ये प्रवेश करीत यवसाियक जगात प्रवेश के ला. १९५३ला यांनी पु हा से ट्रल
कू ल ऑफ आटर् म ये प्रवेश घेतला कारण टाईपोग्राफी िह ग्रािफक िडझाईनची मुख्य बैठक असा िवचार यांनी
के ला. याच काळात मेटल टाईप (अक्षर जुळवणी) यवसायात मह वाची होती. याचं काळात यांनी अक्षर
जुळवणी मुद्रण प धतीचा वापर करीत नवे मापदंड तयार के ले ते आज सवार्ंनाच िदशादशर्क आहेत...
संधभर् “िद गारडीयन”‐१७ ऑक्टोबर २००५ मधील जॉजर् डॉलबे यां या नुक याच झाले या मृ यूवरील
आदरांजली वाहणारा लेख.
इंटरनेटवर यां या मोटारीवरील ग्रािफक्सचे वरीलप्रमाणे के लेले काम पाहता येते. ग्रािफक्सचा हा नवा
प्रकार यांनी प्रथम िवकिसत के ला. रॉबीनचे इंग्लंडमधील जवळचे सहकारी.

12. अॅलन जेराडर् लेचर यांचा ज म २७ स टबर १९३१ला नैरोबी‐
के िनयात झाला. यांचे वडील सरकारी नोकरीत होते. यां या
प्रकृ ती या कारणा तव लेचर वया या पाच या वषीर्च नैरोबी सोडून
यां या आजोळी इंग्लंडम ये थाियक झाले. यांची कारकीदर्
िब्रटन म येच बहरली व जगात ते िब्रटीश ग्रािफक िडझाईनर
हणूनच ओळखले गेले. “िद डेली टेलीग्राफ” या प्रिस ध िब्रटीश
वृ पत्राने यां या मृ यूनंतर गौरव करताना हंटलेले आहे िक या
िपढीचे आिण पुढे देखील यांची ओळख अ यंत प्रभावशाली
सृजनशील यक्ती हणूनच राहील. यांची दोन पु तके : “िद आटर्
ऑफ लुिकं ग साईड वज” आिण “बीअवेअर वेट पट” आज जगात
वैचािरक या आिण किवचार समृ ध करणारे हणून मानली
गेली आहेत. से ट्रल कू ल ऑफ आटर् येथे यांना प्रिस ध,
टायपोग्राफर अॅनथोनी फोर ग यांचे मागर्दशर्न िमळाले. तेथेच
कॉली स फो जर्, िथओ क्रो बी, डेरेक बडर्सेल सारखे िमत्र िमळाले.
तसेच से ट माटीर्नस व रॉयल कॉलेज ऑफ आटर्स म ये िशकत
असताना झाले. येथे यांना पीटर लेक, डेिनस बेली सारखे नवे िमत्र
िमळाले. पुढे यांना िशक्षण-िशशुवृती िमळाली व ते येल
युिन हिसर्टीत दाखल झाले. तेथ अजून न या िमत्रांची भेट झाली.
यात तेिथल मागर्दशर्क पॉल रॅ ड, याडबरी थॉ पसन सारखे िमत्र
झाले. १९५६ म ये इटािलयन पोला यागीशी िह याशी िववाह झाला.
याला यां यातील गरमागरम चचार्च कारणीभूत झाली. ती होती
ऑरज आिण िपंक रंग वाईटच आहेत यावर! १९६२ म ये पुढे
जगप्रिस ध झालेली “फे चर/फो जर्/िगल” यवसाियक िडझाईन
सं था थापन के ली. पुढील पानावर िदलेले यां या कामाचे काही
नमुने पाहूनच गुणव ापूणर् काम कसे असावे हे लक्षात येईल. अॅलन
जेराडर् लेचर हे जगात ग्रािफक िडझाईन िवषयातील मोठे
अ यास यासारखे आहे. मृ यू २१स टबर २००५ला िब्रटन येथे झाला.

14. कॉलीन फो जर् हे िब्रटीश ग्रािफक िडझाईनर.
रॉबी िडिस वाचे मागर्दशर्क! यांचा ज म १९२८
म ये लंडनम ये झाला. यांचे िशक्षण से ट्रल
कू ल ऑफ आ र्स अॅ ड क्रा स,लंडन व
तेथेच पुढे वया या २८ या वषीर् जे ठय
प्रा यापक हणून जू. हबर्टर् पे सर या
ग्रािफक िडझाईनर आिण पत्रकारा या किरता
काम के ले यामुळे िवचाराना चांगलीच िदशा
िमळाली. १९६०म ये यांनी िशक्षणक्षेत्र सोडले
व १९६२ म ये पुढे जगप्रिस ध झालेली
“फे चर/फो जर्/िगल” यवसाियक िडझाईन
सं था थापन के ली. िगल १९६५ म ये वेगळे
होऊन िथओ कॉसबी सामील झाले व याचे
नामकरण कॉसबी/फे चर/फो जर् असे झाले.
“पे टाग्राम” िह आज जगप्रिस ध सं था
१९७२म ये फे चर/फो जर् यां या पुढाकाराने
थापन झाली आिण कॉसबी/फे चर/फो जर्
असे एकित्रत िडझाईन यवसायाचे नवे पवर् सु
झाले. िचत्रकार, थाप यिवशारद,
संक पनाकार आिण िवकिसत झालेले ग्रािफक
िडझाईन असे सम यवसाियक एकत्रीकरण हा
प्रयोग क पकता उ योजगता असे नवे मॉडेल
जगात ढ झाले. यातून गुणव ेतून यवसाय
िह संक पना जली. कॉलीन फो जर् यांचे
योगदान रॉबी िडिस हा १९७२ म ये जे हा
भारतात परतले ते हा येथे जव याचा प्रय न
के ला. येथील पिरि थती व मानिसकता यास
पोषक न हती. कॉलीन फो जर्ना यां या
ग्रािफक िडझाईन क्षेत्रातील योगदानाब दल
१९९१म ये “अमेिरकन ईन टीटयुट ऑफ
ग्रािफक िडझाईनअसर्” स मािनत के ले.

15. “फे चर/फो जर्/िगल”
वर डा याबाजूला
ितघांनी
एकित्रतपणे
िलिहलेले
सुप्रिस ध
पु तक. डी अॅ ड
एडी, “पे टाग्राम”
सं थेचे लोगोज
यात फो सर्
यांचे मोठे
योगदान आिण
खालील फो सर्
या या कामाचा
नमुना.

16. िपटर िव बगर् हे जगात “इनफोमार्शन ग्रािफक्स” तज्ञ आिण यावरील अ यासपूणर् पु तकांब दल
ओळखले जातात. यांनी ‘ट्रेडमाक्सर्’ या जागितक थरावरील पु तकात के िमक स कं पनी या
रॉबीिन के ले या िस बोलचे प्रकाशन के ले आहे. (सोबतचे िचत्र). रॉबी यावेळी िब्रटन मधील प्रिस ध
िडझाईनर हणून यानुसार न द आहे.

17. Antonio Boggeri
डावीकडे मॅक्स हुबर
यांची कलाकृ ती रॉबीनचे
मागर्दशर्क सहकारी
याखाली अ डो कॅ लब्रसी
सहकारी आिण िमत्र यांचे
पो टर आिण बोजेरीचे
पो टर,उजवीकडे वर
वतःबोजेरी भाषण देताना
तर बाजूला जगप्रिस ध
बोजेरी पु तक याखाली
पूवीर्चे बोजेरी आिण
खालील जगप्रिस ध
ओलेिवती टाईप रायटसर्
जािहरात. हा सवर् काळ
रॉबीनी प्र यक्ष बरोबरचे
कलािदग्दशर्क हणून
इटलीत घालवला.

18. अॅ टोिनओ बोग्गेरी(बोजेरी)नचा ज म
एिप्रल १८,१९०० म ये पॅिवया‐इटली येथे
झाला. वॉईलीन वादनाचे िशक्षण बालपणीच
िमळाले. वया या १६ या वषीर् तंत्र िशक्षण
सं थेतून को यक ४बाय४ फोमर्ट कॅ मेरा
वापरात फोटोग्राफीचे िशक्षण पॅिवया‐इटली
येथे घेतले, दोन वषार्ंनी यांची अॅ टोिनओ
क्रे सी यांची भेट झाली. याचवेळी वॉईलीन
वादनाचे िशक्षण सु होतेच. क्वत्रत पॅिवया
सारख्या संगीत जल ये म ये भाग घेत
असत. अॅ टोिनओ क्रे सीिन अ फे री अॅ ड
लाकोरीक्स हे प्रिस ध मुद्रणालय िमलान
येथे िवकत घेवून आणले आिण अॅ टोिनओ
बोग्गेरी(बोजेरी) तेथे कामास ये याची
िवनंती के ली. तेिथल अनुभवातूनच िमलान
येथे १९३३ला तुिदओ बोजेरीची थापना
के ली. यांन ते को ड यांचा “ग्रािफक
कला यवसाय” अंकातील लेख वाचला
आिण बाहाउसची मािहतीतून प्रेरणा घेत
१९३०म ये पुढे तुिदओ बोजेरीची थापना
के ली. यां यावर मो टाज प धतीचा प्रभाव
होता. तुिदओ बोजेरीने उ म िचत्रकारांची
िनवड के ली यात आपले रॉबी िडिस हा हे
बुन मु कोझी, बुन मुनारी, हबर्टर् काब नी,
इम रेनर, झॅनटी ि वना की, मॅक्स हुबर
आिण अ डो कॅ अब्रेसी असे अनेक िदग्गज.
अॅलीयांस ग्रािफक इंटर याशनल ने १९५१
पॅिरस ,लंडन १९५६ आिण िमलम १९६१म ये
प्रदशर्नासाठी आमंित्रत के ले. यांना ित्रनाले
चे सुवणर्पदक व लाईफ ऑफ
अॅडवरताि झंग स मान १९६७म ये
िमळाला. १९८१ म ये हा तुिदओ बोजेरी
बंद झाला. १० नो हबर १९८९म ये यंचे
िनधन झाले. या तुिदओ बोजेरीने
युरोपातील ग्रािफक कलेत मह वाचे थान
िमळवले.
Boggeri and his colleagues paid tribute
to the homegrown aesthetic of
Marinetti's Futurism, but were firmly
forward‐looking with their embrace of
contemporary trends such as
Photomontage, Collage and the
ideology of the New Typography, while
‐‐ in the spirit of inclusiveness ‐‐ mixing
in every other "Ism" of the 1930s
Avant‐Garde. The exuberance of early
Boggeri output got Mussolini's
attention, and Il Duce followed the
aesthetic leads of Hitler and Stalin by
clamping down on the artistic diversity
radiating out of Milan.
Studio Boggeri survived the was and
quickly came to the the forefront of
the postwar Italian design Renaissance,
trading the Avant‐Garde stylings of the
prewar years for the cool calculations
of the Swiss through the fifties al the
way into the eighties, all the while
maintaining their essential spirit of
levity.
Includes work by Walter Ballmer,
Kathe Bernhardt, Antonio Boggier, Ezio
Bonnie, Ado Calabresi, Erberto
Carboni, Deberny & Peignot, Fortunato
Depero, Roby D'Silva, Franco
Grignani, Honegger‐Lavater, Max
Huber, Enzo Mari, Rene Martinelli,
Armando Milani, Bruno Monguzzi,
Remo Muratore, Marcello Nizzoli, Bob
Noorda, Hazy Osterwalder, Irme
Reiner, Ricas‐Munari, Roberto
Sambonet, Leone Sbrana, Xanti
Schawinsky, Max Schneider, Albe
Steiner, and Carlo Vivarelli.
ित्रनाले
अ डो कॅ अब्रेसी
झॅनटी ि वना की
मॅक्स हुबर

19. एफ. एच.के . हेिन्रओन-पिरपूणर् संक पनाकार.
िब्रटीश ग्रािफक िडझाईन या इितहासात एफ.
एच.के . हेिन्रओन यांचे थान कु णाशीिह
तुलना न करता येईल असे उ च आहे. यांची
कायर्प धती अचूक व मुक्त िव तारणारी होती.
यांचा ज म जमर्नीत झाला. टेक् टआईल
िडझाईनर हणून सुरवात करीत उ कृ ठ
पो टर िडझाईनर िह यांची ओळख जगात
कायम झाली. दुसर्या महायु धानंतर यांनी
संकि पलेली मुद्रण-मा यम प्रकाशने,
प्रदशर्ने,िन य उपयोगी घरगुती व तू,दािगने
अलंकरण आिण अतंगर्त सजावट या सवार्मुळे
१९६०म ये युरोपात नव कॉप रेट आयडेनडीटी
प धतीचे जनक हणून ओळखू जाऊ लागले.
यां याकडे यावेळी ग्रािफक िडझाईन हे
कॉटेज इं ड टरी व पात होते यावेळी
यां यातील उपजत वा तवतापूणर् जाणीवेचा
गुण ग्रािफक िडझाईन िवकिसत कर यास
कारणी भूत ठरला.
एफ. एच.के . हेिन्रओन हे उ कृ ट संक पन
कला िशक्षण तज्ञ हणून देखील पिरिचत होते.
सामािजक जाणीव ठेवत मू यांना जपत
यवसाियक होते. िवसा या शतकातील
टेट+लयल, के एलम, लू सकर् ल िसमट आिण
लेइब अशी अनेक गाजलेली कामे कालातीत
हणून ओळखली जातात.

20. पुढील पानावरील इ.स.१९०० या काळातील दूरदशीर्पणाने
कमिशर्यल आटर् सेक्शन सु करणारे सर जे.जे. कू ल ऑफ
आटर्चे इंग्रज डायरेक्टर कॅ . सालोमन बाजूला यांना साथ
देणारे यांचे सहकारी िचत्रकार धुरंधर,खालील िचत्रातील
चा सर् जेराडर् यांनी पुढे खयार् अथार्नी उपयोिजत िचत्रकला
िशक्षणाचा पाया भरतात रचला आिण नविचत्रकला जवली
तसेच ग्रािफक्स या जगाचा पिरचय भारताला क न िदला.
यांचे कायर् प्रा. ही.एन.आडारकर यांनी रॉबी िडिस हा
सारख्यांना पुढे संधी देत आज जागितक थरावर सर जे.जे.
उपयोिजत कला सं था, ई द तरीयल िडझाईनचे नवे जग
भारतात िवकिसत हो याचा पाया रचला, कमिशर्यल
आिटर् ट िग ड सारखी सं था थापन के ली. १९३५म ये
जेराड व प्रा. ही.एन.आडारकर यांनी भडसावळे सारखे
िव याथीर् तयार के ले.

22. गोिवंद भडसावळे हे १९३५ या जािहरात कला वगार्चे
सर जे.जे. कू ल ऑफ आटर्चे पिहले िव याथीर्,
१९५४/५५ मधील या िवभागाची मािहती देणारे हे
िभ ीिचत्र आिण याचं काळात इंग्लंडम ये जाऊन
जागितक थरावर स माननीय यवसाियक हणून
नावाजलेले रॉबी िडिस हा हे आिशया व भारतातील
पिहले ग्रािफक िडझाईनर...

23. यशवंत चौधरीनी
भारतात परत यावर
युरोिपयन
ग्रािफक्सचे आिण
भारतीय
सं कृ तीतील
यघटकां या
िम णातून नवी
ग्रािफकची पिरभाषा
िवकिसत कर याचा
प्रय न के ला. पुढील
पानावर...

24. यशवंत चौधरीनी भारतात परत यावर युरोिपयन ग्रािफक्सचे आिण भारतीय
सं कृ तीतील यघटकां या िम णातून नवी ग्रािफकची पिरभाषा िवकिसत
कर याचा प्रय न के ला. याची काही उदाहरणे.

25. भाई प की यां या कामाचा एक नमुना भारतात यांनी टाईपोग्रा-िफक्सचे
नवजग िनमार्ण के ले.

26. रॉबी िडिस हा यां या कामाचा नमुना युरोपातील भारतातील. यशवंत
चौधरी, भाई प की यां या गुणव े या पेक्षा कदािचत जा त असून तेवढे
पिरिचत झाले नाही.

27. भाई प की
यां या
कामाचा
एक
नमुना
मागील
पानावर....
भारतात
यांनी
टाईपोग्रा-
िफक्सचे
नवजग
िनमार्ण
के ले.

29. रॉबी िडिस हानचा १९५६ला सु झालेला यकलेतील हा प्रवास “िद साउथ
िकं ग टन िस टीम”ची ि हक्टोिरयन आटर्, आ र्स अॅड क्रा स, बाहाऊस िडझाईन
कू ल, ि वस िडझाईन आिण पु हा १९६७पासून भारतीय कभाषे या शोधात
शांतीिनके तन क भाषा असा होत पंधरा वषार्पूवीर् (इ.स.२०००) मुख्य प्रवाहातून
वेगळा होत गेला. आज वया या ८५ म ये यां या आवडीचे “िद माकर् ऑफ
आयडेनटीटी” म ये रमून गेला आहे. अमेिरके या अॅरीझोना िव यापीठाने यां या
गे या पांचदशकातील याचं कमाब दल स मानीय डॉक्टरेट िदली आहे.