Նյութը պատրաստեց՝ Գայանե Օհանյանը

1. Գայանե Օհանյան
Միջին դպրոց
8-2 դասարան

2. Նյուտոնի երրորդ օրենքի մասին
Հաճախ Նյուտոնի երրորդ օրենքին վերագրում են թվացյալ
հակասություններ: Քննարկենք դրանցից մեկը: Դիցուք՝ ձին քաշում է
կառքը: Համաձայն Նյուտոնի երրորդ օրենքի՝ ինչ ուժով ձին ազդում
է կառքի վրա, մոդուլով դրան հավասար ուժով կառքն է ազդում ձիու
վրա: Այդ դեպքում ինչու է հենց կառքը շարժվում ձիու հետևից, այլ
ոչ թե ձին՝ կառքի ետևից:
Բանն այն է, որ ձին և կառքը, բացի միմյանց հետ փոխազդելուց,
փոխազդում են նաև գետնի հետ: Երբ ձին սմբակներով հրվում է
գետնից, վերջինս ձիու վրա ազդում է մի ուժով, որն ավելի մեծ է,
քան այն ուժը, որով կառքն ազդում է ձիու վրա: Իսկ կառքի վրա
ազդող գետնի շփման ուժն ավելի փոքր է, քան ձիու քարշի ուժը:
Ահա թե ինչու ձին է քաշում կառքը և ոչ թե հակառակը:

3. Համարում են, որ փորձարարական ֆիզիկան ծնունդ է առել այն
պահից, երբ Պիզայի համալսարանի մաթեմատիկայի երիտասարդ
դասախոս Գալիլեյը Պիզայի թեք աշտարակից միաժամանակ բաց
թողեց հրետագունդը և մուշկետի գնդակը: 1591 թվականն էր:
Գիտափորձի օրը ուսանողների և հետաքրքրասերների բազմությունը
շրջապատել էր Պիզայի նշանավոր աշտարակը: Համալսարանի
ճանաչված պրոֆեսորները նման ավաքույթներին, բնականաբար
չէին մասնակցում: Նրանց կարծիքով՝ Գալիլեյի այդ արտառոց
վարքը վարկաբեկում էր համալսարանը: Անբան շրջմոլիկներին
հրապարակում հավաքելը վայել է ձեռնածուներին և
լարախաղացներին, բայց ոչ գիտնականին: Միայն մի քանի
դասախոս էր ներկա: Եվ քչերը գիտեին, որ Գալիլեյն աշտարակից
վայր է նետելու զանազան առարկաներ՝ ապացուցելու համար, որ
տարբեր զանգվածներով մարմինները նույն բարձրությունից ընկնում
են նույն ժամանակում:

4. Հավաքվածների մի մասը նույնիսկ հավատացել էր այն լուրին,
թե մաթեմատիկայի դասախոս սինյոր Գալիլեյը ցատկելու է
աշտարակից: Նույնսիկ երբ ծանր գունդը և թեթև գնդակը,
միասին ընկնելով, միասին էլ հարվածեցին գետնին,
հիացմունքի որևէ արտահայտություն չլսվեց: Ընդհակառակը,
Գալիլեյի ձեռնարկն արհամարակա արտահայտությունների և
տարակուսանքի տեղիք տվեց: Մի թե նա իսկապես կարծում է,
թե աշտարակից ինչ-որ գնդեր նետելով կարելի է հերքել
Արիստոտելին: Մի դրան տեսեք գիտական աստիճանից զուրկ
այդ նորելուկ դասախոսին…
Գալիլեյը շրջապատված էր լուռ թշնամանքով, և աջորդ տարի
նրա պայմանագիրը Պիզայի համալսարանի ղեկավարության
հետ չշարունակվեց: Բայց ոչ ոք չգիտեր, որ Գալիլեյին
սպասում էին Պադուայում. նրան նշանակել էին Պադուայի
համալսարանի մաթեմատիկայի պրոֆեսոր:

5. Վաղ ժամանակներից ի վեր որոշ մարդիկ ձգտել են ստեղծել
սարքեր, որոնք առանց էներգիա ծախսելու, կարողանային
անընդհատ օգտակար աշխատանք կատարել: Այս սարքերը
ստացել են <<հավերժական շարժիչներ>> անվանումը: Ա
նկարում պատկերված է հավերժական շարժիչի ամենահին
նախագծերից մեկը: Ըստ հեղինակի՝ այն ավերժ պետք է
պտտվի ժամասլաքի պտտման ուղղությամբ, քանի որ աջ
կողմի գնդերի ծանրության ուժերի բազուկներն ավելի մեծ են,
հետևաբար՝մեծ են նաև դրանց ուժի մոմենտները: Իրականում
այն չի պտտվում:

6. Չնայաց անիվը ժամասլաքի պտտման ուղղությամբ պտտող
ծանրության ուժերի բազուկներն ավելի մեծ են, սակայն այդ
ուղղությամբ պտտող մոմենտ են առաջացնում հինգ գնդերի
ծանրության ուժերը, իսկ հակառակ ուղղությամբ ՝ վեց գնդերինը:
Հավերժական շարժիչի մեկ այկ նախագիծ պատկերված է Բ
նկարում: Ըստ հեղինակի՝ քանի որ աջակողմյան մարմինների վրա,
բացի ծանրության ուժից, ազդում է նաև դեպի վեր ուղղված
արքիմեդյան ուժը, ապա սարքը միշտ պետք է պտտվի ժամասլաքի
պտտման հակառակ ուղղությամբ: Սակայն այն չի աշխատի, քանի
որ մարմինները ներքևից ջրավազանի մեջ մտցնելու համար
անհրաժեշտ է հաղթահարել ջրի սյան հիդրոստատիկ ճնշումը:
Չպետք է ավելորդ ջանքեր գործադրել նման սարքեր ստեղծելու
նպատակով: Որքան էլ, որ հնարամիտ լիեն դրանց նախագծերը,
միևնույնն է, այդ սարքերն աշխատել չեն կարողանա: Էներգիայի
պապանման օրենքը բացառում է նման սարքերի աշխատանքը: Իսկ
եթե, այնուամենայինիվ, նման սարքն աշխատում է, ապա
անպայման ինչ-որ տեղ էներգիայի աղբյուր է թաքնաված: