(С) Наста Лойка, Менск, 2015

1. Лекцыя 3.
Назіранне за масавымі
мерапрыемствамі
©Наста Лойка
Менск, 2015

2. 3.1. Міжнародныя стандарты мірных сходаў, паняцце і крытэры
мірнасці сходу
Свабода сходаў у міжнародных дакумантах:
Арт.20 Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека (1948),
Арт. 21 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах
(1966):
“Прызнаецца права на мірныя сходы. Карыстанне гэтым правам не
падлягае ніякім абмежаванням, акрамя тых, якія накладаюцца ў
адпаведнасці з законам і якія неабходныя ў дэмакратычным грамадстве ў
інтарэсах дзяржаўнай ці грамадскай бяспекі, грамадскага парадку, аховы
здароўя і маральнасці насельніцтва ці абароны правоў і свабодаў іншых
асобаў”.

3. Паняцце мірных сходаў даецца ў “Кіруючых прынцыпах АБСЭ
па свабодзе мірных сходаў”:
“1.3 Абароне падлягаюць толькі мірныя сходы. Сход варта вызначаць як
мірны, калі яго арганізатары маюць мірныя намеры і сход мае
негвалтоўны характар. Тэрмін «мірнае» варта распаўсюдзіць на такія
паводзіны, якія могуць раздражняць або крыўдзіць іншых асоб, і нават на
такія паводзіны, якія часова перашкаджаюць, ўскладняюць або ствараюць
перашкоды дзеянням трэціх асоб”.
Такім чынам, крытэры мірнасці сходу:
1) мірныя намеры арганізатрааў;
2) негвалтоўны характар акцыі (у тым ліку адстунасьць зброі, нават калі яна не
выкарыстоўваецца);
3) можа крыўдзіць і замінаць іншым – не ўплывае на вызначэнне мірнасці.

4. Міжнародна-прававыя стандарты-прынцыпы права
на мірныя сходы:
 Прэзумпцыя на карысць правядзення сходу
 Абавязак дзяржавы абараняць мірныя сходы
 Законнасць
 Прапарцыйнасць
 Недыскрымінацыйнасць
 Належная адміністрацыя
 Адказнасць адміністрацыйнага органа

5. Увага! Свабода сходаў не з’язляецца абсалютным правам!
Яна можа быць абмежаваная, але толькі па пэўных
правілах:
а) на падставе закона;
б) па прычынах, неабходных у дэмакратычным грамадcтве;
в) самі прычыны:
 для абароны нацыянальнай бясьпекі,
 грамадскага парадку,
 маральнасьці і здароўя насельніцтва,
 правоў і свабод іншых асоб.

6. На практыцы межы прапарцыйнасці абмежавання
вырашаюцца пры разглядзе канкрэтных скаргаў у
міжнародныя інстанцыі, пасля якіх выносяцца
рашэнні:
 Меркаванні Камітэта па правах чалавека ААН,
 рашэнні Еўрапейскага суда па парвах чалавека (у
межах Савета Еўропы)
 і іншыя механізмы індывідуальных скаргаў.

7. 3.2. Нацыянальнае заканадаўства па пытаннях мірных
сходаў
На нацыянальным узроўні мірныя сходы рэгулююцца:
 Арт.35 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь
 Закон Республики Беларусь от 30 декабря 1997 г.
№114-З “О массовыхмероприятиях в Республике
Беларусь”
 Рашэнні выканаўчых камітэтаў на мясоцовым узроўні.

8. Што трэба ведаць пра нацыяльнаю працэдуру:
А) Шырокае трактаванне масавых мерапремства і яго відаў. Прыклад,
вызаначэнне пікетавання па законе: “пікетаванне - публічнае выказванне
грамадзянiнам цi групай грамадзян грамадска-палітычных, групавых, асабістых і
іншых інтарэсаў або пратэсту (без шэсця), у тым ліку шляхам галадоўкі, па якіх-небудзь
праблемах з выкарыстаннем ці без выкарыстання плакатаў, транспарантаў і іншых
сродкаў. Да пікетавання прыраўноўваецца сумесная масавая прысутнасць грамадзян у
загадзя вызначаным грамадскім месцы (у тым ліку пад адкрытым небам) у вызначаны
час для здзяйснення загадзя вызначанага дзеяння, арганізаванае (у тым ліку праз
глабальную кампутарную сетку Інтэрнэт або іншыя інфармацыйныя сеткі) для
публічнага выказвання сваіх грамадска- палітычных інтарэсаў ці пратэсту”
Б) Адзіночныя пікеты патрапляюць пад вызначэнне масавых мерапремстваў і
без дазволу забароненыя;

9. Што трэба ведаць пра нацыяльнаю працэдуру:
В) Дазвольны, а не заяўны характар правядзення масавых
мерапрыемстваў – трэба атрымаць дазвол;
Г) Заяўка на правядзенне падаецца не пазней чым за 15 дзён у
мясцовы выканкам;
Д) Адказ прыйдзе не пазней чым за 5 дзён, могуць давзольці,
адмвовіць альбо прапанаваць іншы час/месца – адвольна па
меркаванне выканкаму;
Е) Да моманту атрымання дазволу распаўсюд інфармацыі пра
мерапрыемства забаронены;
Ж) Пры дазволе заяўнік сам аплочвае працу міліцыі, хуткай
дапамогі і арганізацыі па прыборцы тэрыторыі;

10. Што трэба ведаць пра нацыяльнаю працэдуру:
З) Пры правядзенні масавага мерапрыемства без давзолу можа
наступіць адміністратыўная адказнасць па арт.23.34 КаАП з
санкцыяй у выглядзе штрафу ці арышту да 15 сутак.
І) Маецца каля 30 меркаванняў Камітэта па парвах чалавека ААН
пра неадпаведнасць нацыянальнай працэдуры міжнародным
стандартам свабоды сходаў;
Й) Маецца заключэнне Еўрапейскай камісіі за дэмакратыю праз
права (Венецыянскай камісіі) Аб адпаведнасцi закон "Аб масавых
мерапрыемствах у Рэспубліцы Беларусь" міжнародныя стандарты
правоў чалавека (прынята 16 сакавіка 2012 Г.)

11. 3.3. Метадалогія назірання за сходамі
(Са справаздачы аб назіранні 26.04.2015 году):
РПГА “Беларускі Хельсінкскі Камітэт” і Праваабарончы цэнтр
“Вясна” цягам некалькіх гадоў праводзяць сістэматычнае
назіранне за масавымі мерапрыемствамі ў Мінску на падставе
распрацаванай метадалогіі маніторынгу, якая ўключае ў сябе:
 набор і навучанне назіральнікаў прынцыпам грамадскага
кантролю, стандартам мірных сходаў і метадалогіі назірання;
 запаўненне анкеты назірання падчас вочнага кантролю;
 апрацоўка анкет і напісанне маніторынгавай справаздачы.

12. (Са справаздачы аб назіранні 26.04.2015 году):
Анкеты назірання за масавымі мерапрыемствамі
сумесна распрацаваныя праваабарончымі
арганізацыямі і ўключаюць пытанні
o па магчымасці выканання функцыяў назіральнікаў і
СМІ,
o адносна паводзінаў арганізатараў і ўдзельнікаў масавага
мерапрыемства, супрацоўнікаў міліцыі,
o а таксама наяўнасць хуткай дапамогі.

13. Назіральнікі дапускаюцца да назірання толькі ў выпадку
згоды на выкананне правілаў і прынцыпаў назірання:
• незалежнасць і палітычная нейтральнасць;
• апісанне фактаў, а не меркаванняў;
• неўмяшанне ў падзею, за якой назіраюць;
• прыхільнасць да прынцыпаў права: адмова ад любых
формаў гвалтоўных дзеянняў і дыскрымінацыйных
практык;
• карэктныя паводзіны.
(Са справаздачы аб назіранні 26.04.2015 году):

14. Падчас выконвання сваіх абавязкаў назіральнікі трымаюцца
адасобна ад удзельнікаў.
Яны абазначаныя бэйджам назіральніка і сінімі камізэлькамі.
(Са справаздачы аб назіранні 26.04.2015 году):

15. - бяспека назіральніка – трымацца на
адлегласці
- звяртаць увагу на тых удзельнікаў, да каторых
могуць быць прэтэнзіі з боку праваахоўных
органаў
- праактыўныя паводзіны – шмат куды
падыходзіць, запытвацца, не стаяць статычна
- фіксаваць факты
3.4. Практычныя рэкамендацыі па назіранні.

16. - асаблівую ўвагу звяртаць на сумнеўныя
(гвалтоўныя) заклікі, транспаранты
- не даваць каментары для СМІ да выніковай
справаздачы
- рэгулярна паведамляць інфармацыю пра
падзеі з “поля” у “штаб”
- …
3.4. Практычныя рэкамендацыі па назіранні.

17. Дзякуй за ўвагу!
Спасылка на тэст:
https://docs.google.com/forms/d/1w3EAGOVILM6
wGP3TGIy9trxgBsi6rABEu2F3DkcWKHg/viewform