Յուրա Օհանյան Արայիկ Խաչատրյան և 
Սարո Իսկանյան
Արիացիներ 
 Լինելով արիական առաջնակարգ ժողովուրդներից մեկը` 
 
դարերի ընթացքում մենք մեզ դրսևորել ենք որպես քաջ, արի 
եւ հետևողական մի ժողովուրդ, որն իր յուրաքանչյուր 
քայլում ցուցաբերել է իր քաջությունն ու անհնարին 
խնդիրները լուծելու մեծ հմտությունը: Որպես արիական 
ծագում ունեցող հզոր ազգ, թե՛ ֆիզիկական, թե՛ հոգեւոր, եւ 
թե՛ բարոյական հատկանիշներով միշտ գերազանցել ենք այն 
քոչվոր ցեղերին, ովքեր ներկայումս ապրում ու գոյատևում են 
հազարամյակներ ի վեր մեզ պատկանող 
տարածքներում: Արիական ժողովրդի ոգու կամքն 
ու եռանդը մշտապես եռացել է մեր երակներում` 
պարգևելով մեզ դիմադրելու անսահման ուժ: Մենք` հայերս, 
այնպիսի ազգ ենք, որ սկզբնավորվելով Հայկական 
լեռնաշխարհում, սկիզբ է դրել արիական ժողովուրդների 
ծագմանն ու ձևավորմանը:

Արիական ցեղատիպի անվանումը 
բացատրվում ու ստուգաբանվում է 
հետևյալ մի քանի կերպ. 
 Ա. Ըստ հայազգի մեծ գիտնական Պարիս Հերունու՝ արիացիներ 
 
համարվում էին այն մարդիկ, ովքեր պաշտում եւ երկրպագում էին 
Արևին: Արիացի բառը թարգմանաբար նշանակում է «Արևոտ 
տեղերից եկած» կամ «Արևի երկրում ծնված»: Ինչպես ավելացնում 
է նաև Հերունին, թե հայ ժողովրդի կազմավորումը 
իրականացել է դեռևս Ք.Ա. 50-40 հազարամյակներ առաջ եւ, 
համաձայն օտար ու հայ աղբյուրների, հայերը կոչվել են 
արևապաշտներ, այսինքն`արիացիներ, ովքեր առաջինն են 
հանդիսացել մարդկային պատմության ընթացքում` որպես Արևի 
երկրպագության հետևորդներ: Ըստ հայ գիտնական Պարիս 
Հերունու, արիական ցեղերի ամբողջական միավորումն ու 
վերջնական կազմավորումը տեղի է ունեցել հենց Հայկական 
լեռնաշխարհում: Մարդկության ծագման ու կազմնավորման 
օրրան հանդիսացող Հայկական լեռնաշխարհը: Այդ են վկայում 
նաև բազմաթիվ այլ գիտական ուսումասիրություններ ու 
հնագիտական պեղումներ:

 Հատկանշական է, որ «Homo Sapiens» մարդատեսակի 
առաջացումն ու ձեւավորումը 
տեղի է ունեցել Հայկական լեռնաշխարհում` որպես 
աշխատունակ, բանիմաց էակ: Այս ամենով հանդերձ, Հայկական 
լեռնաշխարհը ծառայել է որպես արիական ցեղերի ծագման 
կենտրոն եւ առաջին արիական ցեղը համարվում է հայ 
ժողովուրդը` որպես արևապաշտներ  
կամ արևի որդիներ: Ինչպես 
նշվեց վերևում, արեգակի պաշտամունքը մեծ տեղ է զբաղեցրել հայ 
ժողովրդի կենսակերպում իր սկզբնավորման օրերից ի վեր: 
Արեգակը, արիացիների կողմից դիտվել է որպես ջերմության մի 
կենսատու աղբյուր, կյանքի ու զարթոնքի դրդապատճառ, 
անսահման պարփակված ուժ: Արիացիները` իբրև 
արեւապաշտներ լինելու իրողություն, ստորև նշենք հայերենում 
բազմաթիվ բառերից մի քանիսի լեզվական ստուգաբանությունը. 
 Ա. Արմենիա–ԱՐ-ՄԵՆ-ԻԱ, արիական (արևային) ժողովրդի 
երկիր, 
 Բ. Արարատ – ԱՐ-ԱՐ-ԱՏ, նախապես 
ստեղծված, 
 Գ. Արման–ԱՐ-ՄԱՆ, արևի մարդ կամ 
արիացի, 
 Դ.Արմեն – ԱՐ-ՄԵՆ , արևի մարդիկ կամ 
արիացիներ, 
 Ե. Արմինե – ԱՐ-ՄԻ-ՆԵ, նա իմ արը:

 Այսպիսով, վերոնշյալ բառերի ստուգաբանության մեջ, 
հստակ նկատելի է «ԱՐ» բառարմատի դերն ու 
նշանակությունը: «ԱՐ» նշանակում է Արև, որն էլ ցույց է 
տալիս հայերի արեւապաշտությունն ու միանգամայն 
փաստում հայերի արիական  
ծագումը: Հայերը, որպես 
առաջնակարգ արիական ժողովուրդ, ովքեր կազմնավորվել 
են Հայկական լեռնաշխարհում, ընդգրկում են յուրահատուկ 
մի մարդատեսակ, որն հայտնի է արմենոիդ անվանումով: 
 Իբրև արիական ժողովուրդ եւ արմենոիդ մարդատիպի 
միակ ներկայացուցիչ, հայերն իրենց անխոնջ աշխատանքի 
ու պայծառ մտքի շնորհիվ կարողացել են խթան 
հանդիսանալ համաշխարհային մշակույթի զարգացմանն ու 
ծաղկմանը: Այս առիթով գերմանացի ականավոր 
պատմաբան Ռիմշնայդեյրը գրել է. «Ողջ հին հունական 
մշակույթը վերցված է Կիլիկյանից, Փյունիկյանից, 
Հիթիթականից ու Հալդականից, Արարատյան 
թագավորության բնակիչներից» (“Von Olimpia Bis Ninive In 
Zeitaller Homers”, Leipzig, 1963):

 Իսկ ռուս մարդաբան Վ.Վ. Բունյակը իր «Grania Armenia» 
(Հայկական Գանգ) գրքում այսպես է գրում.«Արմենոիդ 
մարդատեսակը հայտնի է հնագույն ժամանակներից եւ լայն 
տարածում է ունեցել Միջագետքի բոլոր տարածքներում, 
սկսած նրա հարավային մասից մինչեւ Տիգրիսի ու Եփրատի 
ակունքները, եւ տարածվել  
է Անատոլիական թերակղզու 
արևմտյան ծայրը մի կողմից եւ Իրանի ներքին շրջանները: 
Այնտեղ Մերձավոր Ասիայի հնագույն բնակչության մեջ որևէ 
այլ ռասայի պատկանող տարրեր չեն եղել: Այդ ռասայի 
ձևավորումը Մերձավոր Ասիայում ավարտվել է եւրոպական 
ու ասիական ցեղերի ծագումից առաջ 
(թրակիացիների,հելլենների, թուրքերի), որոնք, ըստ 
ամենայնի, ոչ մի կերպ չեն ազդել բնակչության 
մարդաբանական տիպի վրա եւ լուծվել են հաստատապես 
ձևավորված արմենոիդ ռասայում»: Այսպիսով, արմենոիդ 
մարդատեսակը միանգամայն կարող է համարվել ամենահին 
մարդատեսակը, որն կազմավորվելով Հայկական 
լեռնաշխարհում, կրում է իր միակ ներկայացնող 
մարդատիպը`հայ ժողավուրդը:

 Բ. «Արիական» բառի երկրորդ ստուգաբանությունը 
հետևյալն է. hին սանսկրիտերենում «Arya» բառը նշանակել է 
մի մարդ, ով ազնվական ծագում ունեցել, միանգամայն 
լինելով քաջ, խելացի եւ գեղեցկադեմ: Այս 
ստուգաբանությունը համընկնում  
է Հերունու 
ստուգաբանության հետ, քանի որ հնագույն ժամանակներում 
ազնվական ծագումը կապվում է Արևի պաշտամունքի հետ: 
Այսպիսով, արիացի ստուգաբանվում է`որպես կjանք տվող 
մարդ, ազնվական ծագում ունեցող անհատ եւ հետեւաբար 
«Արևի երկրում ծնված»: Հետագայում ինչպես նշում է մեծն 
գիտնական Հերունին. «Ար» բառարմատը տարածվել է նաև 
այլ երկրներում, որտեղ ներթափանցել է արևի 
պաշտամունքը: Այսպիսով, 
Հայաստան-Արեւ 
Եգիպտոս -ՐԱ, 
Հունաստան-Արես...

 Անգլիացի պատմաբան Արչիբալդ Սեյսը գրում է. «Արևի 
պաշտամունքը ձևավորվել է Հայկական լեռնաշխարհում, 
ապա հետո տարածվել է հին աշխարհի շատ ցեղերի ու 
ազգերի մեջ»:Արմենոիդ հայկական մարդատեսակը ունի իր 
հետևյալ արտաքին ֆիզիկական  
առանձնահատկություններն 
ու դրսևորումները. տղամարդկանց առատ աճող մորուք, քթի 
փոքրիկ կորություն, եւ գրեթե տափակ ծոծրակ: Արիական 
ցեղատեսակը այժմ ընդգրկում է բավական մեծ 
աշխարհագրական տարածք: Բացի հայերից, արիացի են նաև 
համարվում գերմանացիները, պարսիկները և հնդիկները: 
Լինել դարավոր հայ ժողովրդի զավակ՝ նշանակում է 
պահպանել հայկականությունը, այսինքն հայ լինելու 
ինքնությունն ու ազգային գիտակցությունը:

արիացիներ

  • 1.
    Յուրա Օհանյան ԱրայիկԽաչատրյան և Սարո Իսկանյան
  • 2.
    Արիացիներ  Լինելովարիական առաջնակարգ ժողովուրդներից մեկը`  դարերի ընթացքում մենք մեզ դրսևորել ենք որպես քաջ, արի եւ հետևողական մի ժողովուրդ, որն իր յուրաքանչյուր քայլում ցուցաբերել է իր քաջությունն ու անհնարին խնդիրները լուծելու մեծ հմտությունը: Որպես արիական ծագում ունեցող հզոր ազգ, թե՛ ֆիզիկական, թե՛ հոգեւոր, եւ թե՛ բարոյական հատկանիշներով միշտ գերազանցել ենք այն քոչվոր ցեղերին, ովքեր ներկայումս ապրում ու գոյատևում են հազարամյակներ ի վեր մեզ պատկանող տարածքներում: Արիական ժողովրդի ոգու կամքն ու եռանդը մշտապես եռացել է մեր երակներում` պարգևելով մեզ դիմադրելու անսահման ուժ: Մենք` հայերս, այնպիսի ազգ ենք, որ սկզբնավորվելով Հայկական լեռնաշխարհում, սկիզբ է դրել արիական ժողովուրդների ծագմանն ու ձևավորմանը:
  • 3.
  • 4.
    Արիական ցեղատիպի անվանումը բացատրվում ու ստուգաբանվում է հետևյալ մի քանի կերպ.  Ա. Ըստ հայազգի մեծ գիտնական Պարիս Հերունու՝ արիացիներ  համարվում էին այն մարդիկ, ովքեր պաշտում եւ երկրպագում էին Արևին: Արիացի բառը թարգմանաբար նշանակում է «Արևոտ տեղերից եկած» կամ «Արևի երկրում ծնված»: Ինչպես ավելացնում է նաև Հերունին, թե հայ ժողովրդի կազմավորումը իրականացել է դեռևս Ք.Ա. 50-40 հազարամյակներ առաջ եւ, համաձայն օտար ու հայ աղբյուրների, հայերը կոչվել են արևապաշտներ, այսինքն`արիացիներ, ովքեր առաջինն են հանդիսացել մարդկային պատմության ընթացքում` որպես Արևի երկրպագության հետևորդներ: Ըստ հայ գիտնական Պարիս Հերունու, արիական ցեղերի ամբողջական միավորումն ու վերջնական կազմավորումը տեղի է ունեցել հենց Հայկական լեռնաշխարհում: Մարդկության ծագման ու կազմնավորման օրրան հանդիսացող Հայկական լեռնաշխարհը: Այդ են վկայում նաև բազմաթիվ այլ գիտական ուսումասիրություններ ու հնագիտական պեղումներ:
  • 5.
  • 6.
     Հատկանշական է,որ «Homo Sapiens» մարդատեսակի առաջացումն ու ձեւավորումը տեղի է ունեցել Հայկական լեռնաշխարհում` որպես աշխատունակ, բանիմաց էակ: Այս ամենով հանդերձ, Հայկական լեռնաշխարհը ծառայել է որպես արիական ցեղերի ծագման կենտրոն եւ առաջին արիական ցեղը համարվում է հայ ժողովուրդը` որպես արևապաշտներ  կամ արևի որդիներ: Ինչպես նշվեց վերևում, արեգակի պաշտամունքը մեծ տեղ է զբաղեցրել հայ ժողովրդի կենսակերպում իր սկզբնավորման օրերից ի վեր: Արեգակը, արիացիների կողմից դիտվել է որպես ջերմության մի կենսատու աղբյուր, կյանքի ու զարթոնքի դրդապատճառ, անսահման պարփակված ուժ: Արիացիները` իբրև արեւապաշտներ լինելու իրողություն, ստորև նշենք հայերենում բազմաթիվ բառերից մի քանիսի լեզվական ստուգաբանությունը.  Ա. Արմենիա–ԱՐ-ՄԵՆ-ԻԱ, արիական (արևային) ժողովրդի երկիր,  Բ. Արարատ – ԱՐ-ԱՐ-ԱՏ, նախապես ստեղծված,  Գ. Արման–ԱՐ-ՄԱՆ, արևի մարդ կամ արիացի,  Դ.Արմեն – ԱՐ-ՄԵՆ , արևի մարդիկ կամ արիացիներ,  Ե. Արմինե – ԱՐ-ՄԻ-ՆԵ, նա իմ արը:
  • 7.
  • 8.
     Այսպիսով, վերոնշյալբառերի ստուգաբանության մեջ, հստակ նկատելի է «ԱՐ» բառարմատի դերն ու նշանակությունը: «ԱՐ» նշանակում է Արև, որն էլ ցույց է տալիս հայերի արեւապաշտությունն ու միանգամայն փաստում հայերի արիական  ծագումը: Հայերը, որպես առաջնակարգ արիական ժողովուրդ, ովքեր կազմնավորվել են Հայկական լեռնաշխարհում, ընդգրկում են յուրահատուկ մի մարդատեսակ, որն հայտնի է արմենոիդ անվանումով:  Իբրև արիական ժողովուրդ եւ արմենոիդ մարդատիպի միակ ներկայացուցիչ, հայերն իրենց անխոնջ աշխատանքի ու պայծառ մտքի շնորհիվ կարողացել են խթան հանդիսանալ համաշխարհային մշակույթի զարգացմանն ու ծաղկմանը: Այս առիթով գերմանացի ականավոր պատմաբան Ռիմշնայդեյրը գրել է. «Ողջ հին հունական մշակույթը վերցված է Կիլիկյանից, Փյունիկյանից, Հիթիթականից ու Հալդականից, Արարատյան թագավորության բնակիչներից» (“Von Olimpia Bis Ninive In Zeitaller Homers”, Leipzig, 1963):
  • 9.
  • 10.
     Իսկ ռուսմարդաբան Վ.Վ. Բունյակը իր «Grania Armenia» (Հայկական Գանգ) գրքում այսպես է գրում.«Արմենոիդ մարդատեսակը հայտնի է հնագույն ժամանակներից եւ լայն տարածում է ունեցել Միջագետքի բոլոր տարածքներում, սկսած նրա հարավային մասից մինչեւ Տիգրիսի ու Եփրատի ակունքները, եւ տարածվել  է Անատոլիական թերակղզու արևմտյան ծայրը մի կողմից եւ Իրանի ներքին շրջանները: Այնտեղ Մերձավոր Ասիայի հնագույն բնակչության մեջ որևէ այլ ռասայի պատկանող տարրեր չեն եղել: Այդ ռասայի ձևավորումը Մերձավոր Ասիայում ավարտվել է եւրոպական ու ասիական ցեղերի ծագումից առաջ (թրակիացիների,հելլենների, թուրքերի), որոնք, ըստ ամենայնի, ոչ մի կերպ չեն ազդել բնակչության մարդաբանական տիպի վրա եւ լուծվել են հաստատապես ձևավորված արմենոիդ ռասայում»: Այսպիսով, արմենոիդ մարդատեսակը միանգամայն կարող է համարվել ամենահին մարդատեսակը, որն կազմավորվելով Հայկական լեռնաշխարհում, կրում է իր միակ ներկայացնող մարդատիպը`հայ ժողավուրդը:
  • 11.
  • 12.
     Բ. «Արիական»բառի երկրորդ ստուգաբանությունը հետևյալն է. hին սանսկրիտերենում «Arya» բառը նշանակել է մի մարդ, ով ազնվական ծագում ունեցել, միանգամայն լինելով քաջ, խելացի եւ գեղեցկադեմ: Այս ստուգաբանությունը համընկնում  է Հերունու ստուգաբանության հետ, քանի որ հնագույն ժամանակներում ազնվական ծագումը կապվում է Արևի պաշտամունքի հետ: Այսպիսով, արիացի ստուգաբանվում է`որպես կjանք տվող մարդ, ազնվական ծագում ունեցող անհատ եւ հետեւաբար «Արևի երկրում ծնված»: Հետագայում ինչպես նշում է մեծն գիտնական Հերունին. «Ար» բառարմատը տարածվել է նաև այլ երկրներում, որտեղ ներթափանցել է արևի պաշտամունքը: Այսպիսով, Հայաստան-Արեւ Եգիպտոս -ՐԱ, Հունաստան-Արես...
  • 13.
  • 14.
     Անգլիացի պատմաբանԱրչիբալդ Սեյսը գրում է. «Արևի պաշտամունքը ձևավորվել է Հայկական լեռնաշխարհում, ապա հետո տարածվել է հին աշխարհի շատ ցեղերի ու ազգերի մեջ»:Արմենոիդ հայկական մարդատեսակը ունի իր հետևյալ արտաքին ֆիզիկական  առանձնահատկություններն ու դրսևորումները. տղամարդկանց առատ աճող մորուք, քթի փոքրիկ կորություն, եւ գրեթե տափակ ծոծրակ: Արիական ցեղատեսակը այժմ ընդգրկում է բավական մեծ աշխարհագրական տարածք: Բացի հայերից, արիացի են նաև համարվում գերմանացիները, պարսիկները և հնդիկները: Լինել դարավոր հայ ժողովրդի զավակ՝ նշանակում է պահպանել հայկականությունը, այսինքն հայ լինելու ինքնությունն ու ազգային գիտակցությունը: