ფინიკიის ისტორია

1. ავტორი: ფ. სიდამონიძე
ქ. რუსთავი. მე-12 საჯარო სკოლა

4. ფინიკია (ბერძნ. φοινως, ფოინიკე, „მეწამულის ქვეყანა“) — უძველესი
ქვეყანა, რომელიც ხმელთაშუა ზღვისაღმოსავლეთ (ე.წ. ლევანტის)
სანაპიროზე მდებარეობდა
(თანამედროვე ლიბანის, სირიისა და ისრაელისტერიტორიებზე).
ფინიკიელებმა მძლავრი ცივილიზაცია შექმნეს სხვადასხვა
განვითარებული დარგით — საზღვაო ვაჭრობა იქნებოდა თუ მაღალი
კულტურა. ფინიკიური დამწერლობა მსოფლიოში ერთ-ერთი
უძველესია დაფიქსირებული მარცვლოვანი სისტემის მქონე
დამწერლობის ნიმუშებს შორის. ფინიკიური ცივილიზაციის
თვალსაჩინო განვითარება ძვ. წ. 1200—800 წლებზე მოდის. ძვ. წ. VI
საუკუნეში ფინიკია სპარსებმა დაიპყრეს, ხოლო ძვ. წ. 332
წელს ალექსანდრე მაკედონელმა.
ფინიკიის უმთავრესი ქალაქებია: აკო, აჰზივი, ტიროსი (თანამედროვე
სური), ცარაათი (სარეპტა), სიდონი (თანამედროვე
საიდა), ბერუთა (თანამედროვე ბეირუთი), ბიბლოსი (გებალი), ტრიპო
ლი და არვადი. ხანდახან ფინიკიური ქალაქთა რიცხვს მოშორებით
მდებარე ქალაქ უგარითსაც მიაკუთვნებენ (თანამედროვე რას-შარმა).

5. ფინიკიური ანბანი
ჩვ. წ. აღ. მდე უკვე
მე-15 საუკუნეში
ჰქონდათ
ფინიკიელებს
საკუთარი ანბანი.
ის არის
მსოფლიოში
პირველი
დამწერლობა,
რომელიც 22
თანხმოვანისაგან
შედგება.

6. ფინიკიის ძველებრაული დასახელება „( לבנון ლებანონი ან ლევანონი)“
მომდინარეობს სიტყვიდან „ლავანი“ — თეთრი, ანუ სითეთრის ქვეყანა
მთაგრეხილზე უდნობი თოვლის საფარის გამო, რომელიც ქვეყნის ცენტრში
მდებარეობდა. ფინიკიელთა ენა ქანაანურ-ებრაული ენა იყო, რომელსაც
სამეცნიერო ტერმინოლოგიაში დღესდღეობით ჩვეულებრივ ფინიკიურ ენას
უწოდებენ. სიტყვით ლებანონი (Lebanon) უცხო ენებში
სახელმწიფო ლიბანს გამოხატავენ.
სახელწოდება „ფინიკია“, როგორც ჩანს, ბერძნული φοινως-დან უნდა
მომდინარეობდეს — „მეწამული“, რაც მოლუსკების განსაკუთრებული
სახეობისგან მუქწითელი ფერის საღებავის დამზადებას უნდა
უკავშირდებოდეს. საღებავების დამზადება ადგილობრივ მაცხოვრებლებს
შორის ერთ-ერთ წამყვან დარგად მიიჩნეოდა.
სხვა ახსნით ბერძნული Φοϊνιξ — მზის მეწამული ღვთაების, აღმოსავლეთიდან
მოვლენილი ფენიქსის ქვეყანაა.
ასევე არსებობს მოსაზრება, რომ სახელწოდება ეგვიპტური სიტყვა „ფენეჰუდან“
მოდის, რაც „გემთა მშენებელს“ აღნიშნავს, რამდენადაც, ფინიკიელები
მეზღვაურობითა და გემთმშენებლობით მართლაც იყვნენ დაკავებულნი.
პირველად ეს სახელწოდება ჰომეროსთან გვხვდება და შემდეგ არაერთ ბერძენ
ავტორთან მოიხსენიება. ჰომეროსთან „ფინიკიელები“ იგივეა, რაც
„სიდონიელები“. ეტყობა, ფინიკია ქანაანის ბერძნული ექვივალენტია. უფრო
მოგვიანო პერიოდებში დასახელება „ქანაანს“ სეპტუაგინტაში ხშირად
„ფინიკიად“ თარგმნიდნენ.

7. ტრირემა
ფინიკიური ტრირემის სქემა
სამხედრო ხომალდების კლასი ,
რომლებსაც იყენებდნენ
ხმელთაშუაზღვისპირეთის
ანტიკური ცივილიზაციები,
განსაკუთრებით ფინიკიელები,
ანტიკური
პერიოდის ბერძნები და
ძველი რომაელები.
არსებობს მოსაზრება, რომ
ტრირემები პირველად
ააგეს ფინიკიელებმა. იგი
წარმოადგენდა ყველაზე
სწრაფმავალ სამანევრო
საბრძოლო გემს, რომელიც
დომინირებდა ხმელთაშუა
ზღვაში ძვ. წ.VII—IV საუკუნეებში

8. ძვ. წ. XIII საუკუნეში ფინიკიამ ზღვის ხალხების შემოსევები განიცადა. ერთი მხრივ,
რიგი ქალაქებისა დაეცა და გაპარტახდა, თუმცა, ზღვის ხალხებმა დაასუსტეს ეგვიპტე,
რამაც ფინიკიას დამოუკიდებლობა და აღმავლობა მოუტანა. აქ მთავარ როლს უკვე
ტირი ასრულებდა. ფინიკიელებმა უფრო მოზრდილი (30 მეტრამდე სიგრძის) კილის
ხომალდების აგება დაიწყეს ურნალითა და სწორი იალქნით. თუმცა, გემთმშენებლობამ
ლიბანში კედრების განადგურება გამოიწვია. სწორედ იმხანად გამოიგონეს
ფინიკიელებმა საკუთარი დამწერლობა. უკვე ძვ. წ. XII საუკუნეში ათვისებული იყო
კოლონიები კადისი (ესპანეთი) და უტიკა (ტუნისი). ამის
შემდგომ მალტისა და სარდინიის კოლონიზება დაიწყო. სიცილიაზე ფინიკიელებმა
ქალაქი პალერმო დააარსეს.
ჩვენს ერამდე VIII საუკუნეში ფინიკია ასურეთმა დაიპრყო.
ფინიკია სპარსეთის უღელქვეშ ჩვენს ერამდე 538 წელს აღმოჩნდა. შედეგად,
ხმელთაშუაზღვის ფინიკიურმა კოლონიებმა დამოუკიდებლობა მოიპოვეს და
კართაგენის წინამძღოლობით დაირაზმნენ.
ჰეროდოტეს მიხედვით ფინიკია გადაჭიმული იყო
პოსიდიიდან პალესტინამდე. სელევკიდებისას მას ორფოსიიდან (ნარ-ბერიდის
შესართავი) ნარ-ზერკის შესართავამდე მიიჩნევდნენ. უფრო მოგვიანო გეოგრაფები
(სტრაბონი) ფინიკიად მთელ აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთს მიიჩნევდა
პელუსიმდე, სხვები მის სამხრეთ საზღვრებს კესარიამდე და ქარმილამდე ავლებდნენ.
მხოლოდ რომის პროვინციული დაყოფით მოხდა ფინიკიის მთელი ტერიტორიისთვის
დარქმევა დამასკომდე, შემდგომ კი ზღვისპირა ფინიკიასა და ლიბანის ფინიკიას
განარჩევდნენ. იუსტინიანეს დროს პალმირაც კი ფინიკიის ნაწილად მიიჩნეოდა.

9. ბაალის სტატუეტი ფარაონის მსგავსი
თავსართით (ძვ.წ. XV— XIII)

10. ფინიკიელთათვის ბიბლიაში კრებითი სახელი არ გვხვდება.
როგორც ქანაანის შთამომავალთ, მათ „ქანაანელები“ ეწოდებათ, ანდაც მათივე უმთავრესი
ქალაქის სიდონის მიხედვით მოიხსენიებიან. ფინიკიელების მემკვიდრედ ბიბლიაში
ქანანი და ქამი სახელდებიან.
ფინიკიური ქალაქების სანაპიროებზე განლაგება ვაჭრობის განვითარებას უწყობდა ხელს.
დადასტურებულია, რომ ძვ.წ.აღ. უკვე II ათასწლეულში ფინიკიასა და ეგვიპტეს შორის
მჭიდრო სავაჭრო კავშირები არსებობდა. ფინიკიური ვაჭრობის აღმავლობა ძვ. წ. აღ. 1200
წელს უკავშირდება, როდესაც პალესტინის შიდა ნაწილები ებრაელებმა დაიკავეს, სირიისა
კი არამეელებმა.
ფინიკიის ცალკეული ქალაქები ქალაქსახელმწიფოებად ჩამოყალიბდნენ.
თავდაპირველად მთავარ როლს სიდონი ასრულებდა, მოგვიანებით იგი ტიროსმაშეცვალა.
ფინიკიური ქალაქები კონტინენტზე განლაგებული სახელმწიფოებისთვის ხარკის
გადახდაზე უფრო თანახმანი იყვნენ, ოღონდ ამ უკანასკნელთ მათთვის ვაჭრობაში ხელი
არ შეეშალათ, ვიდრე დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაზე. იაფი ნედლეულის ძიებისას
ფინიკიელები მთელ ხმელთაშუაზღვისპირეთს სერავდნენ, მიდიოდნენ არამხოლოდ
ატლანტის ოკენემდე და ესპანეთამდე, არამედ ბრიტანეთის კუნძულებამდეც კი
აღწევდნენ, საიდანაც კალას ეზიდებოდნენ. მათი საყრდენი პუნქტები ესპანეთში,
სიცილიაზე, სარდინიასა და კორსიკაზე იყო განლაგებული. თუმცა, უდიდესი
მნიშვნელობა შეიძინეს ჩრდილოეთ აფრიკაში დაარსებულმა კოლონიებმა, პირველ
ყოვლისა, რომის უსაშიშროესმა მოწინააღმდეგე კართაგენმა. ფარაონ ნეჰოს მიერ
გაგზავნილმა ფინიკიურმა ფლოტმა აფრიკას ცურვით შემოუარა. ფინიკიური ვაჭრობის
დაწვრილებითი აღწერა ეზეკიელის წიგნშია მოცემული.

11. კართაგენი
ქალაქის
რეკონსტრუქცია.

12. კართაგენი ეს არის ის რაც
დარჩა
ქალაქისაგან,
ამფითეატრისა და
სასახლეების
ნანგრევები.

15. ჰანიბალისა და
სციპიონის შეხვედრა
ჰანიბალის აფრიკელი
ქვეითები

16. ბერძნებისა და რომაელების გამოჩენამდე დიდი ხნით ადრე სწორედ
ფინიკიელებმა შეიტანეს ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში ვაზი. ისისნი იყვნენ
ერთ-ერთი პირველი მეღვინეები ისინი იყვნენ აგრეთვე საკუთარი
პროდუქციით პირველი წარმატებული მოვაჭრეებიც. ( ზღვოსნობა და
ვაჭრობა იყო ფინიკიური ცივილიზაციის საფუძველი. რაც შეეხება
მევენახეობას, ამ კულტურას ფინიკიაში 6 000 წლის წინ ჩაეყარა საფუძველი.
ცნობების თანახმად, ბიბლოსის ღვინოები, თანამედროვე ქალაქი ჯუბეილი,
ეგვიოპტეში უძველესი დროიდან გაჰქონდათ. (ძვ. წ. 28-22 ს. ს).
ეს სასმელი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ფინიკიურ რელიგიურ
რიტუალებშიც. ზოგიერთი ვერსიით სწორედ მათი გავლენით გაჩნდა
საბერძნეთში დიონისეს კულტი

18. გისურვებთ წარმატებებს...

19. 1. სამხედრო ისტორიის ბლოგი
http://samxedro-istoria.blogspot.com/2014/09/19-202.html
2. ვიკიკიპედია - https://ka.wikipedia.org/