Στα πλαίσια της πράξης Α(Γ)ΡΩΓΟΣ εκπονήθηκε μελέτη σχετικά με την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης της τοπικής αγοράς εργασίας και ειδικών ζητημάτων της παρέμβασης, που στόχο έχει, να παρέχει μία σύντομη αλλά περιεκτική αποτύπωση της κατάστασης της αγοράς εργασίας στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (ΠΔΕ).

1. Μελέτη
Διάγνωσης
των
Αναγκών
της Τοπικής
Αγοράς
Εργασίας
Συγγραφή Μελέτης:
Win to Win – Business Consultants
Φεβρουάριος
2014
“Η ανάλυση των στοιχείων της εγγεγραμμένης ανεργίας
αναδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης λεπτομερέστερων στοιχείων που
θα απεικονίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των ανέργων.”
Σκοπιμότητα &
Αναγκαιότητα Ύπαρξης της
Δράσης

2. Περιεχόμενα
Περιεχόμενα.......................................................................................................................................................2
1. Το Αναπτυξιακό Προφίλ της Περιφέρειας.................................................................................................4
1.1 Εισαγωγή .....................................................................................................................................................4
1.2 Κύρια Γεωμορφολογικά Χαρακτηριστικά...................................................................................................5
1.3 Πληθυσμός – Δημογραφικά Χαρακτηριστικά.............................................................................................8
1.4 Υποδομές ...................................................................................................................................................10
1.5 Οικονομικός Χαρακτήρας και Τρέχουσα Κατάσταση Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος ............................12
1.6 Απασχόληση – Ανεργία.............................................................................................................................18
1.6.1 Καταγεγραμμένη Ανεργία από τον ΟΑΕΔ.............................................................................................18
1.6.2 Καταγεγραμμένη Ανεργία από την ΕΛ.ΣΤΑΤ..................................................................................21
Πίνακας 12 – Ανεργία (%) ανά Περιφέρεια ....................................................................................................24
1.7 Μορφωτικό Επίπεδο ..................................................................................................................................24
1.8 Σύνοψη Κεφαλαίου....................................................................................................................................26
2. SWOT Analysis........................................................................................................................................28
2.1 Η Ανάλυση SWOT στη Λήψη Στρατηγικών Αποφάσεων ........................................................................28
2.2 Σύνοψη Αναπτυξιακών Χαρακτηριστικών Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας..............................................32
2.3 Ανάλυση SWOT Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδα........................................................................................33
2.3.1 Δυνατά Σημεία (Strengths) .....................................................................................................................33
2.3.2 Αδύνατα Σημεία (Weaknesses)...............................................................................................................36
2.3.3 Ευκαιρίες (Opportunities).......................................................................................................................41
2.3.4 Κίνδυνοι (Threats) ..................................................................................................................................43
2.4 Σύνοψη Κεφαλαίου....................................................................................................................................45
3. Ανάλυση της Αγοράς Εργασίας στην ΠΔΕ..............................................................................................47
3.1 Βασικά Χαρακτηριστικά Απασχόλησης και Ανεργίας στην Περιφέρεια..................................................47
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2013......................................................................................................................................48
3.2 Σύνοψη Κεφαλαίου....................................................................................................................................63
4. Διάγνωση Αναγκών Αγοράς Εργασίας ....................................................................................................65
4.1 Γενικές Πληροφορίες.................................................................................................................................65
4.2 Προτεραιότητες Γεωργικής Πολιτικής ......................................................................................................67
4.3 Προτεινόμενες Πολιτικές για την Αγορά Εργασίας ..................................................................................69
4.4 Προοπτικές Ελληνικού Γεωργικού Κλάδου ..............................................................................................72
4.5 Τρόπος Κάλυψης των Αναγκών της Περιφερειακής Αγοράς Εργασίας – Τεκμηρίωση Προτεινόμενης
Παρέμβασης.....................................................................................................................................................76
4.5.1 Κλάδος / Περιοχή Παρέμβασης..............................................................................................................77

3. 4.5.2 Ομάδα Στόχος και Βασικά Χαρακτηριστικά της....................................................................................79
4.5.3 Προτεινόμενες Δράσεις ..........................................................................................................................81
1η
Φάση της Παρέμβασης: Μάθε για τη δράση «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ» - Ενέργειες
Ενημέρωσης & Ευαισθητοποίησης. .........................................................................................81
5. Συνέργειες με την Υπάρχουσα Τοπική, Περιφερειακή και Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης...................84
Βιβλιογραφία ...................................................................................................................................................95

4. 1. Το Αναπτυξιακό Προφίλ της Περιφέρειας
1.1 Εισαγωγή
Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος (ΠΔΕ εφεξής) αποτελείται από τους νομούς Αιτωλοακαρνανίας, Ηλείας και
Αχαΐας. Αποτελεί την 6η
μεγαλύτερη σε έκταση περιφέρεια της χώρας, την 5η
μεγαλύτερη σε πυκνότητα
πληθυσμού και την 4η
μεγαλύτερη σε πραγματικό πληθυσμό. Πρόκειται για μία σχετικά πυκνοκατοικημένη
ζώνη, με έντονες τάσεις αστικοποίησης. Λόγω της θέσης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, και της
γειτνίασής της, τόσο με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εσωτερικά σύνορα) όσο και με τρίτες χώρες
(εξωτερικά σύνορα), υπάρχει έντονο στοιχείο μεταναστών και παλιννοστούντων. Η ύπαρξη κλειστής
φυλακής στην Αχαΐα, η λειτουργία κέντρων μέριμνας ΑΜΕΑ καθώς και η ύπαρξη ομάδων κίνησης κατά
των εξαρτησιογόνων ουσιών σηματοδοτούν την ύπαρξη αντίστοιχων ομάδων πληθυσμού. Τέλος, στην
Περιφέρεια δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός τσιγγάνων.
Η ανεργία στη περιφέρεια, όπως και σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, παρουσιάζει τεράστια αύξηση, με
το ποσοστό της να τριπλασιάζεται στο διάστημα 2010-2013. Το 2010 η ανεργία στη ΠΔΕ ήταν στο 9,3%,
ενώ στο γ’ τρίμηνο του 2013 η ανεργία που καταγράφηκε ανερχόταν στο 28,8%. Ανησυχητικές διαστάσεις
παίρνει και η φτώχεια στην ΠΔΕ, αφού με βάση τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής
Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.), το 30,6% του πληθυσμού της περιφέρειας βρίσκεται υπό τον κίνδυνο της
φτώχιας, με τα ποσοστά αυτά σε νομαρχιακό επίπεδο να κυμαίνονται στο 39,2% για το νομό
Αιτωλοακαρνανίας, στο 24,4% για το νομό Αχαΐας και στο 31,7% για το νομό Ηλείας. Όσον αφορά τον
εργαζόμενο πληθυσμό, το 10% αυτού ασχολείται με τη γεωργία, την αλιεία, τη δασοκομία και τα συναφή
επαγγέλματα, το 14,9% με το λιανικό και χονδρικό εμπόριο, το 67% με τις υπηρεσίες και το εναπομείναν

5. 8,1% ασχολείται με τις κατασκευές, την παραγωγή ενέργειας, τα λατομεία, τα ορυχεία και λοιπά συναφή
επαγγέλματα (ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011).
1.2 Κύρια Γεωμορφολογικά Χαρακτηριστικά
Ο νομός Αχαΐας καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου. Συνορεύει προς τα ανατολικά με
το νομό Κορινθίας, προς τα νότια με το νομό Αρκαδίας, προς τα νοτιοδυτικά με το νομό Ηλείας, ενώ στα
δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος και βόρεια από το πατραϊκό και τον κορινθιακό κόλπο. Το
μεγαλύτερο μέρος του νομού είναι ορεινό και ιδιαίτερα το ανατολικό και νότιο τμήμα του. Στο ανατολικό
τμήμα υψώνεται το ορεινό συγκρότημα των Αροανίων που είναι ένα από τα ωραιότερα βουνά της Ελλάδας,
με απότομες πλαγιές και πολλά δάση. Στα όρια με το νομό Ηλείας υψώνεται ο Ερύμανθος και ανατολικά το
όρος Παναχαϊκό. Στο δυτικό τμήμα του νομού εκτείνεται η μεγάλη πεδιάδα της Αχαΐας. Τα ποτάμια του
νομού Αχαΐας έχουν μικρό μήκος, με κυριότερα τον Βουραϊκό, τον Σελήνους, τον Χελμό και τον Δοράνιο, ο
οποίος συνεχίζει τον ρου του στην Αρκαδία ως Λάδωνας. Οι ακτές της Αχαΐας έχουν μικρό διαμελισμό. Στο
βορειοδυτικό της άκρο σχηματίζεται η λιμνοθάλασσα Καλογριά, ενώ ανάμεσα στα ακρωτήρια Άραξος και
Ρίο σχηματίζεται ο Πατραϊκός Κόλπος και ανατολικότερα ακολουθούν οι όρμοι του Αιγίου και το ακρωτήρι
της Ακράτας.
Όσον αφορά το νομό Αιτωλοακαρνανίας, τα νοτιοδυτικά παράλια χαρακτηρίζονται απ' την παρουσία
λιμνοθαλασσών, με γνωστότερες αυτές του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Ο Αχελώος ξεχωρίζει από τα
υπόλοιπα ποτάμια στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, όντας ο μεγαλύτερος ποταμός του νομού, ο οποίος
αποτελεί και το φυσικό όριο ανάμεσα στην Αιτωλία και την Ακαρνανιά, ενώ άλλοι γνωστοί ποταμοί της
περιοχής είναι ο Εύηνος κι ο Μόρνος. Στην ενδοχώρα του νομού δεσπόζει η Τριχωνίδα, η οποία είναι και η

6. μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας (96 km²). Στο νομό υπάρχουν επίσης οι λίμνες: Αμβρακία, Λυσιμαχία,
Οζερός και οι τεχνητές λίμνες του Καστρακίου, των Κρεμαστών και Στράτου. Τα βουνά της
Αιτωλοακαρνανίας περιλαμβάνουν το Παναιτωλικό, που είναι το ψηλότερο βουνό του νομού (1.924 μ.) στα
βορειοανατολικά, τα Ακαρνανικά όρη στα δυτικά, Βορειοδυτικά τα Όρη Βάλτου, στα νότια το όρος
Αράκυνθος, Νοτιοανατολικά τα Όρη Ναυπακτίας γνωστά και ως Κράβαρα και τέλος ανάμεσα στα
Ναυπάκτια Όρη και το Παναιτωλικό Όρος και χωρίς να διακόπτεται ο ορεινός όγκος βρίσκονται τα Όρη
Λιδωρικίου.
Τέλος, αναφορικά με το νομό Ηλείας αξίζει να σταθούμε στο φυσικό του περιβάλλον που χαρακτηρίζεται
από πλούσια ποικιλία χλωρίδας και πανίδας, με πευκοδάση και κυπαρίσσια στα ημιορεινά και πεδινά καθώς
το κλίμα, ως μεσογειακό και θερμό με σχετικά υψηλά ποσοστά βροχοπτώσεων και διακυμάνσεις της
θερμοκρασίας, ευνοεί την ανάπτυξη τέτοιου είδους ζωής. Ο νομός διαθέτει επίσης πλήθος ιαματικών πηγών
με σημαντικότερες του Καϊάφα, της Κυλλήνης, της Φρασινιάς, του Πουρναριού. Ο νομός Ηλείας διαθέτει
μεγάλες πεδινές εκτάσεις ενώ οι ορεινοί όγκοι εντοπίζονται κυρίως στα σύνορα με το νομό Αρκαδίας και το
νομό Μεσσηνίας. Οι γεωργικές εκτάσεις του νομού καταλαμβάνουν το 67% των χρήσεων γης και
πιθανότατα ταυτίζονται με τις πεδινές περιοχές που προσφέρουν χωράφια για καλλιέργεια. Με τη βοήθεια
του χάρτη, όπου φαίνεται η συγκέντρωση των δασικών εκτάσεων, εύκολα διαπιστώνεται πως οι περιοχές με
τις μικρότερες συγκεντρώσεις ταυτίζονται με την πεδιάδα της Ηλείας. Οι δασικές και ημιφυσικές εκτάσεις
καταλαμβάνουν το 30% του εδάφους και όπως φαίνεται από τον διπλανό χάρτη, οι υψηλότερες
συγκεντρώσεις τους εντοπίζονται στα σημεία όπου εντοπίζονται και οι ορεινοί όγκοι του νομού. Οι τεχνίτες
περιοχές αποτελούν μόλις το 2% στις χρήσεις γης του νομού και οι εκτάσεις νερού (ποτάμια, λίμνες) το 1%.
Όσον αφορά τη γεωμορφολογική κατανομή του πληθυσμού, είναι εμφανές ότι ο νομός Αχαΐας αποτελεί τον
πλέον αστικό νομό της περιφερείας, ο νομός Αιτωλοακαρνανίας τον πλέον ισορροπημένο, ενώ ο νομός

7. Ηλείας είναι ο πλέον αγροτικός νομός. Ουσιαστικά, στα πλαίσια της ίδιας περιφέρειας εμφανίζονται και τα
τρία διαθέσιμα ήδη γεωμορφολογικής κατανομής του πληθυσμού. Ο πληθυσμός είναι κατά συντριπτική
πλειοψηφία συγκεντρωμένος στα πεδινά σημεία, εν συνεχεία στα ημιορεινά και τέλος στα ορεινά μέρη.
Μόνο στο νομό Αχαΐας υφίσταται μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στα ορεινά από ότι στα ημιορεινά
μέρη. Η περιφέρεια χαρακτηρίζεται κατά βάση ορεινή, με μόνο το νομό Ηλείας να αποτελεί κατά βάση
πεδινό νομό. Χαρακτηριστικό είναι πως στους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας οι ορεινές περιοχές
έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια από τις ημιορεινές, ενώ στο νομό Ηλείας οι εκτάσεις έχουν περίπου την ίδια
επιφάνεια.
Πίνακας 1: Γεωμορφολογική κατανομή του πληθυσμού της ΠΔΕ (απογραφή 2001)
Πληθυσμός
Επιφάνεια (τ.χμ.)
Με εσωτερικά ύδατα Χωρίς εσωτερικά ύδατα
Σύνολο Περιφέρειας 740.506 11.350 11.067
Αστικά 411.633 1.406 1.323
Αγροτικά 328.873 9.944 9.744
Πεδινά 547.989 3.467 3.343
Ημιορεινά 103.204 2.869 2.749
Ορεινά 89.313 5.014 4.976
ΝΟΜΟΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ
ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
224.429 5.460,888 5.218,971
Αστικά 113.047 927,694 850,069
Αγροτικά 111.382 4.533,194 4.368,902
Πεδινά 123.141 1.244,332 1.157,302
Ημιορεινά 66.984 1.825,941 1.709,241
Ορεινά 34.304 2.390,615 2.352,428

8. ΝΟΜΟΣ ΑΧΑΪΑΣ 322.789 3.271,507 3.264,627
Αστικά 216.592 161,644 161,619
Αγροτικά 106.197 3.109,863 3.103,008
Πεδινά 263.438 705,986 699,286
Ημιορεινά 18.007 487,977 487,977
Ορεινά 41.344 2.077,544 2.077,364
ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ 193.288 2.617,776 2.583,434
Αστικά 81.994 316,559 311,740
Αγροτικά 111.294 2.301,217 2.271,694
Πεδινά 161.410 1.516,803 1.486,186
Ημιορεινά 18.213 554,956 551,481
Ορεινά 13.665 546,017 545,767
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001, απογραφή πληθυσμού
1.3 Πληθυσμός – Δημογραφικά Χαρακτηριστικά
O μόνιμος πληθυσμός της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ανέρχεται
σε 679.796 άτομα. Είναι η τέταρτη σε πληθυσμό περιφέρεια της Ελλάδος, συγκεντρώνοντας το 6,3% του
συνολικού πληθυσμού της χώρας. Ο πληθυσμός της περιφέρειας φαίνεται μειωμένος σε σχέση με την
απογραφή του 2001, όταν οι κάτοικοι της περιφέρειας ανέρχονταν στους 740.506. Να σημειωθεί πως στη
συνέχεια της μελέτης χρησιμοποιούνται τα στοιχεία της απογραφής του 2001, αφού η ΕΛ.ΣΤΑΤ. δεν έχει
κάνει ακόμα διαθέσιμα στο ευρύ κοινό τα αντίστοιχα (αναλυτικά) στοιχεία της απογραφής του 2011.
Ο πληθυσμός των Νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ηλείας είναι κυρίως αγροτικός, αφού μόνο το 33% και
25% αντίστοιχα είναι αστικός, σε αντίθεση με τον Νομό Αχαΐας, όπου το 66% του πληθυσμού είναι
αστικός. Συνολικά παρατηρείται ότι σημαντική αύξηση του πληθυσμού παρουσιάζουν κυρίως οι

9. παραθαλάσσιοι Δήμοι των Νομών Αχαΐας και Ηλείας και οι παρά τον οδικό άξονα Ναυπάκτου - Αγρινίου
του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Αντίθετα, οι ορεινοί Δήμοι παρουσιάζουν πληθυσμιακή μείωση,
αναδεικνύοντας το έλλειμμα ανάπτυξης των ορεινών περιοχών της Περιφέρειας.
Το 59% περίπου του πληθυσμού της ΠΔΕ βρίσκεται στην παραγωγική ηλικία μεταξύ των 20 – 65 ετών, ενώ
άλλο ένα 23% είναι παιδιά και έφηβου μέχρι 20 ετών. Συνολικά το 46% του πληθυσμού της περιφέρειας
είναι κάτω των 35 ετών, στοιχείο που καταδεικνύει τη δυναμική της περιφέρειας όσον αφορά την ύπαρξη
ανθρώπινου δυναμικού, σε παραγωγική ηλικία
Πίνακας 2: Πληθυσμός ΠΔΕ κατά ηλικιακή κατηγορία και νομό (απογραφή 2001)
Ομάδες ηλικιών Σύνολο Περιφέρειας
Νομός Αιτωλίας και
Ακαρνανίας
Νομός Αχαΐας Νομός Ηλείας
ΣΥΝΟΛΟ 740.506 224.429 322.789 193.288
0-4 36.475 11.710 15.806 8.959
5-9 39.748 12.909 16.743 10.096
10-14 44.655 14.141 18.931 11.583
15-19 54.237 15.984 25.172 13.081
20-24 57.281 15.193 28.354 13.734
25-29 54.625 15.594 24.878 14.153
30-34 55.823 16.110 25.226 14.487
35-39 51.478 15.046 23.086 13.346
40-44 51.355 15.114 22.434 13.807
45-49 46.337 13.575 20.556 12.206
50-54 45.335 13.659 19.719 11.957
55-59 34.745 11.018 14.539 9.188
60-64 41.402 13.408 16.926 11.068
65-69 42.383 13.767 16.866 11.750
70-74 36.665 12.114 14.336 10.215
75-79 23.959 7.633 9.638 6.688
80-84 13.523 4.297 5.344 3.882
85+ 10.480 3.157 4.235 3.088
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001, απογραφή πληθυσμού

10. Στην ΠΔΕ διαμένουν 219.098 νοικοκυριά (Πίνακας 3, απογραφή 2001). Ως νοικοκυριό ορίζεται κάθε
ενεργά οικονομικό μέλος της κοινωνίας το οποίο διαθέτει το δικό του τόπο κατοικίας. Ένα βασικό
χαρακτηριστικό του πληθυσμού αποτελεί το είδος της κύριας ασχολίας του υπευθύνου του κάθε
νοικοκυριού. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία εξ’ αυτών το 47,37% είναι εργαζόμενοι, το 49,09%
αποτελούν οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό (συνταξιούχοι, φοιτητές και άλλοι), ενώ ένα 2% περίπου
αναζητεί εργασία εκ του οποίου το 0,6% αναζητεί εργασία για πρώτη φορά (νέο νοικοκυριό). Τονίζεται πως
το ποσοστό αυτό δεν αποτελεί το ποσοστό ανεργίας του νομού, αλλά το ποσοστό των υπευθύνων
νοικοκυριών που αναζητούν εργασία.
Πίνακας 3: Κύρια ασχολία υπευθύνου νοικοκυριού (ΠΔΕ, 2001)
Κύρια Ασχολία Υπεύθυνου Νοικοκυριού Αριθμός Νοικοκυριών
Εργαζόμενος (-ή) 103.792
Ζητούσε εργασία 6.283
Ζητούσε εργασία για πρώτη φορά 1.467
Οικονομικά μη ενεργοί 107.556
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001, απογραφή πληθυσμού
1.4 Υποδομές
Η ΠΔΕ περιλαμβάνει σειρά υποδομών οι οποίες χωρίζονται σε διαφορετικές κατηγορίες και αποτελούν
αναπτυξιακά εργαλεία:
Αεροδρόμια: Αερολιμένας Αράξου (στρατιωτικό – νομοθετημένο σημείο εισόδου εξόδου),
Λιμάνια: Λιμένας Πατρών, μικρότεροι τουριστικοί λιμένες σε Αιτωλοακαρνανία (Ναύπακτος και
αλλού) και σε Ηλεία (Κατάκολο και αλλού).

11. Ακαδημαϊκά Ιδρύματα: Πανεπιστήμιο Πατρών, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ Πάτρας,
ΤΕΙ Μεσολογγίου.
Τεχνολογικά Πάρκα και Τεχνοπόλεις: στην περιοχή της Πάτρας
Βιομηχανικές Περιοχές και Βιομηχανικά Πάρκα: Βιομηχανικές περιοχές υφίστανται τόσο στο
νομό Αχαΐας, όσο και στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, ενώ βιομηχανικό πάρκο υπάρχει μόνο στο νομό
Αχαΐας.
Υποδομές Υγείας (Δημόσια και Ιδιωτικά Νοσοκομεία): στο νομό Αχαΐας υπάρχουν 10 μονάδες,
στο νομό Αιτωλοακαρνανίας υπάρχουν 4 μονάδες, όπως και στο νομό Ηλείας που υπάρχουν ακόμα
4 μονάδες.
Τουριστικές Υποδομές: κλίνες σε ξενοδοχεία – καταλύματα υπάρχουν 7.242 στο νομό Αχαΐας,
3.797 στο νομό Αιτωλοακαρνανίας και 7.740 στο νομό Ηλείας.
Μέσα στις υποδομές της περιφέρειας ανήκει και το μεγάλο έργο της γέφυρας του Ρίου – Αντιρρίου που
συνδέει με ταχύτητα και ασφάλεια Αχαΐα και Αιτωλοακαρνανία, ενώ ξεκίνησαν και ολοκληρώνονται τα
έργα της Ιονίας Οδού που συνδέει την ΠΔΕ με την περιφέρεια της Ηπείρου και την Εγνατία Οδό, καθώς
και τα έργα στην Εθνική Οδό Κορίνθου – Πατρών, που θα συνδέσει την Περιφέρεια με το μεγάλο αστικό
κέντρο της Αθήνας.
Οι υποδομές αυτές αποτελούν στοιχεία προς αξιοποίηση τόσο για την περαιτέρω ανάπτυξη της υπάρχουσας
οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας της περιφέρειας, όσο και για τον οποιοδήποτε μελλοντικό
σχεδιασμό. Στόχος είναι ο εντοπισμός των ιδιαίτερων εκείνων χαρακτηριστικών τα οποία παρέχουν
ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις της περιφέρειας έναντι εγχώριων και ξένων ανταγωνιστών,
προκειμένου να επιβιώσουν της οικονομικής κρίσης, να μεγεθυνθούν και να συνεισφέρουν στην ευρύτερη
περιφερειακή ανάπτυξη.

12. 1.5 Οικονομικός Χαρακτήρας και Τρέχουσα Κατάσταση Περιφέρειας
Δυτικής Ελλάδος
Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος είναι μία σχετικά πυκνοκατοικημένη ζώνη με έντονες τάσεις
αστικοποίησης, την ώρα που δεν διαθέτει ένα σαφώς καθορισμένο αναπτυξιακό χαρακτήρα. Την περίοδο
1995-2003 όταν και πραγματοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό η σύγκληση της ελληνικής οικονομίας, η ΠΔΕ
παρέμεινε μάλλον στάσιμη (<0.5% ετησίως), γεγονός που συνετέλεσε στη σημερινή της αναπτυξιακή
υστέρηση.
Ο οικονομικός χαρακτήρας της περιφέρειας είναι προσανατολισμένος στην παροχή υπηρεσιών. Όπως και οι
περισσότερες περιφέρειες της χώρας έτσι και στη ΠΔΕ δόθηκε στο παρελθόν μεγάλο βάρος στον τριτογενή
τομέα με τη συμμετοχή του στην εθνική Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ εφεξής) να φτάνει το 71%
(έναντι 79,1% σε εθνικό επίπεδο), σε μικρότερο βαθμό στο δευτερογενή τομέα με τη συμμετοχή στην
εθνική ΑΠΑ να φτάνει το 17% (έναντι 17,8% σε εθνικό επίπεδο) και σε ακόμα μικρότερο βαθμό στον
πρωτογενή τομέα, με τη συμμετοχή στην εθνική ΑΠΑ να φτάνει το 10% (έναντι 3,1% σε εθνικό επίπεδο).
Τα ποσοστά αυτά μεταβάλλονται σημαντικά σε επίπεδο νομού, με τον πρωτογενή τομέα να υπερβαίνει το
10% και το 20%, στις περιπτώσεις των νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ηλείας αντιστοίχως, στοιχείο που
υποδηλώνει την ύπαρξη δυναμικότητας στον εν λόγω κλάδο. Το ακόλουθο διάγραμμα (Διάγραμμα 1)
παρουσιάζει τη συμμετοχή του κάθε τομέα στην εθνική ΑΠΑ σε επίπεδο περιφέρειας, ενώ σε επίπεδο
νομών παρουσιάζει τη συμμετοχή του κάθε τομέα στη διαμόρφωση της περιφερειακής ΑΠΑ.

13. Διάγραμμα 1: Συμμετοχή του κάθε τομέα στο σχηματισμό της ΑΠΑ
Εν τούτοις αξίζει να σημειωθεί πως ο πρωτογενής τομέας της περιφέρειας υπερβαίνει σημαντικά του
αντίστοιχου μέσου όρου της χώρας, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη μίας σημαντικής περιφερειακής
δύναμης στην παραγωγή (περιφερειακής και εθνικής ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας). Επιπροσθέτως, ο
πρωτογενής τομέας της ΠΔΕ χαρακτηρίζεται από υψηλή εξειδίκευση και αποτελεί το 13% της
Περιφερειακής ΑΠΑ, με τάσεις αυξητικές λόγω της οικονομικής κρίσης που έχει περιορίσει σημαντικά τη
δυναμική του τριτογενή τομέα υπηρεσιών. Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την ανάγκη διερεύνησης
ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων από την περαιτέρω επέκταση, και τη συστηματική στήριξη του εν λόγω
τομέα παραγωγής.
Η ΠΔΕ αποτελεί μία από τις φτωχότερες περιφέρειες της χώρας, όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ
(Πίνακας 4). Το στοιχείο αυτό σχετίζεται με την τρέχουσα οικονομική κατάσταση στην Περιφέρεια, αλλά
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας
Νομός Αχαίας
Νομός Αιτωλοακαρνανίας
Νομός Ηλείας
10,4
6,9
12,9
21,2
17,9
22,5
20,4
14,5
71,7
70,6
66,7
64,3
Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας

14. και με τις μελλοντικές δυνατότητες της για χρηματοδότηση καθώς σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς
κανονισμούς για να εισέλθει μια Περιφέρεια στο ΕΣΠΑ πρέπει το ΑΕΠ ανά κάτοικο να είναι χαμηλότερο
από το 75% του μέσου εισοδήματος της ΕΕ. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία η ΠΔΕ αποτελεί μία από τις
τρεις φτωχότερες περιφέρειες της χώρας, γεγονός που επιδρά στο σύνολο της οικονομικής της ζωής και στις
προοπτικές επαγγελματικής δραστηριοποίησης σε αυτήν.
Πίνακας 4: ΑΕΠ - Κατά κεφαλή εισόδημα ανά Περιφέρεια (ευρώ) για το έτος 2011
Ανατολική Μακεδονία 13.338
Κεντρική Μακεδονία 14.611
Δυτική Μακεδονία 18.760
Θεσσαλία 13.251
Ήπειρος 12.957
Ιόνια Νησιά 17.676
Δυτική Ελλάδα 13.946
Στερεά Ελλάδα 16.913
Πελοπόννησος 15.166
Αττική 25.224
Βόρειο Αιγαίο 14.765
Νότιο Αιγαίο 20.896
Κρήτη 16.225
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011, “Κατά κεφαλή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν κατά περιφέρεια και νομό”
Τα στοιχεία κατάταξης της περιφέρειας σε εθνικό περιφερειακό επίπεδο (Πίνακας 5) καταδεικνύουν πως
υστερεί σε σημαντικά μεγέθη που είναι αναλογικά του πληθυσμού της, έστω και αν σε απόλυτα μεγέθη
παρουσιάζει σημαντικά νούμερα. Το στοιχείο αυτό επαληθεύει το ότι η περιφέρεια αν και διαθέτει πόρους,
αυτοί μάλλον παραμένουν συγκριτικά αναξιοποίητοι αφού το κατά κεφαλήν ΑΕΠ παραμένει ένα από τα
χαμηλότερα σε εθνικό επίπεδο. Μεταξύ των 3 νομών που απαρτίζουν την ΠΔΕ, ο νομός Αχαΐας εμφανίζει

15. τις καλύτερες επιδόσεις, γεγονός που, ασφαλώς, σχετίζεται με το λιμάνι και τη βιομηχανική περιοχή της
Πάτρας που συγκεντρώνει μεγάλο κομμάτι εμπορικής και βιομηχανικής δραστηριότητας.
Πίνακας 5: Κατάταξη ΠΔΕ και των νομών της σε εθνικό επίπεδο
(ποσά σε χιλ. ευρώ)
Κατάταξη σε
σχέση με τις 13
περιφέρειες
Κατάταξη
Νομού Αχαΐας
σε σχέση με
τους 52 νομούς
Κατάταξη
Νομού
Αιτωλ/νίας σε
σχέση με τους
52 νομούς
Κατάταξη
Νομού
Ηλείας σε
σχέση με
τους 52
νομούς
Αποταμιευτικές Καταθέσεις ανά Κάτοικο 13 30 48 52
Δηλωθέν Εισόδημα ανά Φορολογούμενο 10 5 44 40
Φόρος Εισοδήματος ανά
Φορολογούμενο
9 5 42 41
Φορολογούμενοι 4 4 8 22
Δηλωθέν στην εφορία εισόδημα 4 4 10 23
Φόρος εισοδήματος φ.π. 4 4 14 25
Αποταμιευτικές καταθέσεις 6 4 15 24
Η συνολική συμμετοχή της περιφέρειας στη διαμόρφωση του εθνικού ΑΕΠ είναι μικρότερη του 5%
(Πίνακας 6), ενώ η συμμετοχή του κάθε νομού της περιφέρειας σε αυτό υποδεικνύει την ύπαρξη μεγάλων
ανισοτήτων. Η οικονομική σύγκλιση και η αύξηση της συμμετοχής στο εθνικό ΑΕΠ μπορεί να επιτευχθεί
με την ανάπτυξη των κλάδων εκείνων που οι νομοί παρουσιάζουν συγκριτικό ή / και ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα, αν συνυπολογιστούν επιπρόσθετοι παράγοντες, όπως η γεωγραφική θέση, οι ανάγκες των
αγορών, η οικονομική συγκυρία και άλλα.

16. Πίνακας 6: Ποσοστό συμμετοχής στο εθνικό ΑΕΠ (2011)
% Συμμετοχής στο Εθνικό ΑΕΠ
Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας 4,6%
Νομός Αχαΐας 2,45%
Νομός Αιτωλοακαρνανίας 1,25%
Νομός Ηλείας 0,9%
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011, Δελτίο Τύπου, “ Περιφερειακοί Λογαριασμοί: Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία για το έτος
2011”
Η συμμετοχή στο εθνικό ΑΕΠ βασίζεται σε έναν σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται
στην ΠΔΕ (Πίνακας 7). Με βάση τα εθνικά δεδομένα πάντως και αναλογικά με το μέγεθος του πληθυσμού
τις περιφέρειας, η επιχειρηματικότητα υστερεί έναντι άλλων περιφερειών και αξίζει να διερευνηθούν τα
αίτια αυτά, σε επίπεδο κατάρτισης για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας, αλλά και σε επίπεδο
επαγγελματικών τομέων στους οποίους η επιχειρηματικότητα αυτή μπορεί να διοχετευτεί. Ένα από τα
βασικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας της περιφέρειας είναι το γεγονός πως κυρίαρχος κλάδος
όσον αφορά τον κύκλο εργασιών αποτελούν οι επιχειρήσεις λιανικού και χονδρικού εμπορίου, οι οποίες αν
και αποτελούν μόλις το 5% - 6% την επιχειρήσεων της περιφέρειας, ο κύκλος εργασιών τους ανέρχεται
μεταξύ 22 – 25% του συνολικού κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων της ΠΔΕ.
Πίνακας 7: Αριθμός επιχειρήσεων που εδρεύουν στην ΠΔΕ (2002)
Αριθμός Επιχειρήσεων Κύκλος Εργασιών σε εκ. ευρώ
Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας 46.418 5.845,82
Νομός Αχαΐας 22.051 3.406,19
Νομός Αιτωλοακαρνανίας 13.929 1.440,3
Νομός Ηλείας 10.438 999,33
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2002, Μητρώα Επιχειρήσεων: “Αριθμός επιχειρήσεων και τζίρος αυτών (σε εκατομμύρια ευρώ) κατά
Περιφέρεια και κλάδο οικονομικής δραστηριότητας”

17. Στην ΠΔΕ δραστηριοποιείται το 5,28% των επιχειρήσεων της χώρας. Αναλυτικότερα, στο νομό Αχαΐας
εδρεύει το 2,51% των επιχειρήσεων της χώρας, με συνολικό κύκλο εργασιών ίσο με το 1,41% του
συνολικού κύκλου εργασιών σε επίπεδο χώρας. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στον
κλάδο του λιανικού και του χονδρικού εμπορίου, στις χερσαίες μεταφορές, στην επισκευή μηχανοκίνητων
οχημάτων και μοτοσικλετών, καθώς και στις υπηρεσίες εστίασης.
Στο νομό Αιτωλοακαρνανίας εδρεύει το 1,58% των επιχειρήσεων της χώρας με τζίρο ίσο με το 0,6% του
συνολικού τζίρου. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του νομού δραστηριοποιούνται στον τομέα του λιανικού
και χονδρικού εμπορίου, στις υπηρεσίες επισκευής μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών, στις
εξειδικευμένες κατασκευαστικές δραστηριότητες, στις υπηρεσίες εστίασης και στη βιομηχανία τροφίμων.
Στο νομό Ηλείας δραστηριοποιείτε το 1,19% των επιχειρήσεων της χώρας, με τζίρο που αντιστοιχεί στο
0,41% του συνολικού τζίρου της χώρας. Και στην περίπτωση του νομού Ηλείας κυριαρχούν οι επιχειρήσεις
λιανικού και χονδρικού εμπορίου, η βιομηχανία τροφίμων, οι εξειδικευμένες κατασκευαστικές
δραστηριότητες, η εστίαση και οι υπηρεσίες επισκευής μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών.
Μέσα στα δυνατά σημεία της περιφέρειας περιλαμβάνεται το γεγονός πως διαθέτει πληθώρα επιχειρήσεων
που δραστηριοποιούνται στο χονδρικό εμπόριο, αλλά και σειρά επιχειρήσεων με αντικείμενο της μεταφορές
προϊόντων. Μεγάλο ρόλο παίζει η ύπαρξη του λιμανιού της Πάτρας ως κόμβος με τη Δυτική Ευρώπη, αλλά
και η ευρύτερη θέση της περιφέρειας που την καθιστά εμπορικό και διαμετακομιστικό κόμβο. Η περαιτέρω
ανάπτυξη της περιφέρειας μπορεί λοιπόν να προέλθει από την παραγωγή προϊόντων, τα οποία και θα
αποτελέσουν τη βάση περαιτέρω ανάπτυξης κλάδων όπως το εμπόριο και οι μεταφορές. Όπως καθίσταται
σαφές, ήδη στους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Ηλείας υπάρχει ανεπτυγμένη σε κάποιο βαθμό η
πρωτογενής παραγωγή και η βιομηχανία τροφίμων. Η περαιτέρω ποιοτική επέκταση και επιχειρηματική

18. ανάπτυξη των εν λόγω κλάδων και τομέων οικονομικής δραστηριότητας, μπορούν να αποτελέσουν
περιφερειακό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και βάση ανάπτυξης σε επίπεδο επιχειρηματικό και σε επίπεδο
δημιουργίας θέσεων εργασίας.
1.6 Απασχόληση – Ανεργία
Η ενότητα χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος αναλύεται η ανεργία όπως αυτή καταγράφεται από τον
ΟΑΕΔ (άνεργοι που καταγράφονται και βγάζουν κάρτα ανεργίας) και η ανεργία όπως αυτή καταγράφεται
από την Ελληνική Στατιστική Αρχή για το σύνολο της χώρας και για τις επιμέρους γεωγραφικές περιοχές.
1.6.1 Καταγεγραμμένη Ανεργία από τον ΟΑΕΔ
Ο ΟΑΕΔ είναι ο μόνος φορέας που μπορεί να παρέχει πληροφορίες αναφορικά με την εγγεγραμμένη
ανεργία μέσα από το δίκτυο των τοπικών του υπηρεσιών σ’ όλη την Ελλάδα. Αν και έχουν καταβληθεί
σημαντικές προσπάθειες μηχανοργάνωσης των υπηρεσιών του ΟΑΕΔ που καταγράφουν τους ανέργους,
εντούτοις παραμένουν αρκετά σημαντικά προβλήματα τα οποία δημιουργούν ζητήματα ως προς τον ακριβή
αριθμό των ανέργων. Τα ζητήματα αυτά είναι:
η ανάπτυξη και δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος το οποίο θα συνδέει
τα μητρώα του οργανισμού με τους φορείς ασφάλισης και τις κατά τόπους εφορίες,
με την μη εγγραφή όλων όσων μένουν άνεργοι στα μητρώα του οργανισμού, ενός παράλληλα
γράφονται σε αυτόν άτομα που δικαιούνται (φοιτητές),

19. με το συχνό λάθος της συσχέτισης της ανεργίας με το επίδομα ανεργίας, οπότε και υπάρχουν άτομα
που δεν εγγράφονται άνεργοι όταν δεν δικαιούνται επίδομα.
Σύμφωνα με στοιχεία του Ο.Α.Ε.Δ. οι επίσημα εγγεγραμμένοι άνεργοι στην Π.Δ.Ε. αυξήθηκαν από τους
42.494 που ήταν το Δεκέμβριο 2010, σε 49.441 τον αντίστοιχο μήνα του 2011, φτάνοντας σε ακόμα
υψηλότερα νούμερα το Δεκέμβριο του 2012 όταν οι άνεργοι στην ΠΔΕ έφτασαν τους 55.151. Συνολικά
λοιπόν, για το διάστημα Δεκ. 2010 – Δεκ. 2012, η ανεργία αυξήθηκε κατά 29,78% στην ΠΔΕ. Από τους
εγγεγραμμένους ανέργους το 2012 (Δεκέμβριος) στην ΠΔΕ, το 44,8% (24.707) αυτών είναι μακροχρόνια
άνεργοι (για διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών), ενώ το 55,2% (30.444) είναι άνεργοι για διάστημα
μικρότερο των 12 μηνών.
Τα τελευταία στοιχεία του ΟΑΕΔ που αφορούν το Νοέμβριο του 2013 είναι ακόμα πιο ανησυχητικά. Στον
παρακάτω πίνακα (Πίνακας 8) παρουσιάζεται σε απόλυτους αριθμούς ο αριθμός των ανέργων ανά
περιφέρεια καθώς και η ποσοστιαία κατανομή αυτών στο σύνολο της χώρας. Παρατηρούμε πως η ΠΔΕ
υπέστη μία περαιτέρω αύξηση στον αριθμό των ανέργων φτάνοντας τους 67.284 ανέργους, κάνοντας την
ΠΔΕ τρίτη σε (απόλυτο) αριθμό ανέργων ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας, πίσω μόνο από τις
Περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας.
Ο Πίνακας 9 αποκαλύπτει ένα επιπλέον ανησυχητικό εύρημα που αφορά την ΠΔΕ. Τα στοιχεία
καταδεικνύουν πως η ΠΔΕ είναι η περιφέρεια που κατέγραψε για το 2013 την μεγαλύτερη ποσοστιαία
αύξηση (23,45%) σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2012. Αν στα παραπάνω νούμερα προστεθούν και

20. 6.995 ενήλικες (ικανοί για εργασία) οι οποίοι έχουν σταματήσει να αναζητούν εργασία1
, ολοκληρώνεται η
εικόνα του πόσο έχει πληγεί η απασχόληση στην ΠΔΕ την περίοδο της οικονομικής κρίσης.
Πίνακας 8 – Αριθμός ανέργων και η ποσοστιαία κατανομή τους ανά Περιφέρεια
Πηγή: ΟΑΕΔ 2013, Συνοπτική Έκθεση Στοιχείων Ανέργων & Επιδοτούμενων (Νοεμβρ. 2013)
1
που αντιστοιχεί σε ποσοστιαία αύξηση 3,39% σε σχέση με το 2012, ωστόσο η ποσοστιαία αύξηση των μη
αναζητούντων εργασία είναι μικρή σε σχέση με τις αντίστοιχες των υπόλοιπων περιφερειών της χώρας.

21. Πίνακας 9 – Μεταβολές ανέργων αναζητούντων εργασία ανά Περιφέρεια
Πηγή: ΟΑΕΔ 2013, Συνοπτική Έκθεση Στοιχείων Ανέργων & Επιδοτούμενων (Νοεμβρ. 2013)
1.6.2 Καταγεγραμμένη Ανεργία από την ΕΛ.ΣΤΑΤ.
Σχετικά με την εξέλιξη της απασχόλησης και της ανεργίας για το 2011 στη ΠΔΕ, βάση των στοιχείων που
είναι διαθέσιμα από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., ισχύουν τα εξής:
Το εργατικό δυναμικό από 321,6 χιλιάδες εργαζόμενους το Α Τρίμηνο του 2011 μειώθηκε σε 315
χιλιάδες εργαζόμενους το Γ Τρίμηνο του 2011. Συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2010 το

22. εργατικό δυναμικό μειώθηκε κατά 2%, κάτι οφείλεται κατά κύριο λόγω στα αποτελέσματα μείωσης
της απασχόληση κατά το 2011. Το στοιχείο αυτό δείχνει πως το ποσοστό μετανάστευσης είναι σε
χαμηλά επίπεδα. Η ανεργία αυξήθηκε από 27,1% που ήταν στο γ’ τρίμηνο του 2012, στο 28,8% το
αντίστοιχο τρίμηνο του 2013, όντας σταθερά στις 3 πρώτες θέσεις των Περιφερειών της χώρας με τη
μεγαλύτερη ποσοστιαία ανεργία.
Οι απασχολούμενοι μειώθηκαν από 273 χιλιάδες το Α Τρίμηνο του 2011, σε 256,7 χιλιάδες το Γ
Τρίμηνο (μείωση της τάξεως του 6% - μείωση 2,74% σε επίπεδο χώρας). Συγκριτικά με το
αντίστοιχο τρίμηνο του 2010 οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά 8%.
Οι άνεργοι αυξήθηκαν από 48,5 χιλιάδες το Α Τρίμηνο του 2011, σε 58,3 χιλιάδες το Γ Τρίμηνο του
2011 (αύξηση της τάξεως του 20,2% - αύξηση 10,81% σε επίπεδο χώρας). Συγκριτικά με το
αντίστοιχο τρίμηνο του 2010 οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 44,66%.
Ο μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός αυξήθηκε από 299,7 χιλιάδες το Α Τρίμηνο του 2011, σε 307,4
χιλιάδες το Γ Τρίμηνο του 2011 (αύξηση της τάξεως του 2,56% - αύξηση 1,05% σε επίπεδο χώρας).
Συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2010 ο μη οικονομικά πληθυσμός αυξήθηκε κατά 3,71%.
Πίνακας 10: Στοιχεία Απασχόλησης και Ανεργίας (ΕΛ.ΣΤΑΤ.)
(χιλ. εργαζόμενοι) ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ Δυτική Ελλάδα
ΑΤρίμηνο
2011
Εργατικό Δυναμικό 4.987,0 321,6
Απασχολούμενοι 4.194,4 273,1
Άνεργοι 792,6 48,5
Μη οικονομικά ενεργοί 4.342,4 299,7
Β
Τρίμη
νο
2011
Εργατικό Δυναμικό 4.967,2 316,0
Απασχολούμενοι 4.156,3 265,0

23. Άνεργοι 810,8 51,0
Μη οικονομικά ενεργοί 4.370,5 305,9
ΓΤρίμηνο
2011
Εργατικό Δυναμικό 4.957,6 315,0
Απασχολούμενοι 4.079,3 256,7
Άνεργοι 878,3 58,3
Μη οικονομικά ενεργοί 4.388,4 307,4
Τα στοιχεία δείχνουν μικρή μετανάστευση, μικρή αύξηση του μη οικονομικά ενεργού πληθυσμού,
σημαντική μείωση του απασχολούμενου εργατικού δυναμικού και ραγδαία αύξηση των ανέργων. Η
επιδείνωση της κατάστασης είναι κατά κύριο λόγω αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της
επιβάρυνσης που αυτή πρόσθεσε στην περιφερειακή οικονομία κατά το έτος 2011. Μόνο στο επίπεδο της
ανεργίας τα αποτελέσματα αφορούν και το 2010. Το εργατικό δυναμικό ως ποσοστό του συνολικού
πληθυσμού για το Γ Τρίμηνο του 2011 αποτελεί το 50,6% (έναντι 52% για την αντίστοιχη περίοδο του
2010), ενώ το ποσοστό των ανέργων στο σύνολο του εργατικού δυναμικού για την ίδια περίοδο αποτελεί το
18,5% (έναντι 12,5% για την αντίστοιχη περίοδο του 2010). Το επίπεδο ανεργίας αυξάνεται πολύ ταχύτερα
στην ΠΔΕ έναντι του αντίστοιχου μεγέθους που αφορά το σύνολο της χώρας.
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και τα στοιχεία που παρατίθενται στους Πίνακες 11 και 12,
αντιλαμβανόμαστε πλήρως την εξέλιξη της ανεργίας στην ΠΔΕ. Από το 2009 μέχρι και το β’ τρίμηνο του
2013, το ποσοστό ανεργίας στην ΠΔΕ έχει υποστεί ποσοστιαία αύξηση της τάξεως του 185%, γεγονός που
κάνει επιτακτική την ανάγκη λήψης αποφάσεων και μέτρων που θα τονώσουν την απασχόληση σε επίπεδο
περιφέρειας.
Πίνακας 11 - Μέσο ποσοστό ανεργίας της ΠΔΕ και των νομών της (2005-2012)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Δυτική Ελλάδα 10,5 9,5 9,7 9,6 9,5 11,7 17,3 25,5
Αιτωλοακαρνανία 11,0 9,2 10,3 9,1 9,2 11,7 18,4 29,1

24. Αχαΐα 11,5 10,7 9,6 10,2 10,2 13,5 19,3 29,3
Ηλεία 7,7 7,1 8,6 9,1 8,6 8,2 12,0 13,3
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΕΕΔ 2005 - 2012
Πίνακας 12 – Ανεργία (%) ανά Περιφέρεια
Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2013, Δελτίο Τύπου (Σεπτεμ. 2013)
1.7 Μορφωτικό Επίπεδο
Το Διάγραμμα 2 παρουσιάζει την κατανομή του πληθυσμού κατά επίπεδο εκπαίδευσης. Τα στοιχεία
δείχνουν πως η περιφέρεια υπολείπεται της χώρας σε επίπεδο αποφοίτων ανώτατης και μέσης εκπαίδευσης,
ενώ διαθέτει άνω του εθνικού μέσου αποφοίτους δημοτικού. Το στοιχείο αυτό καθορίζει σε μεγάλο βαθμό

25. και τις αναπτυξιακές δυνατότητες της περιφέρειας, αφού η εκπαίδευση και η γνώση αποτελούν
καθοριστικούς παράγοντες οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας.
Είναι χαρακτηριστικό πως η ανεργία απλά αυξάνεται για τους αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης, καθώς
και για τους αποφοίτους δημοτικού και λυκείου, ενώ μειώνεται σημαντικά μόνο για τους απασχολούμενους
με μεταλυκειακή εκπαίδευση. Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει πως στην παρούσα χρονική περίοδο η αγορά
εργασίας δίνει έμφαση στην εξειδικευμένη κατάρτιση και στη στοχευμένη και πρακτική επιμόρφωση.
Διάγραμμα 2: Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού κατά επίπεδο εκπαίδευσης

26. 1.8 Σύνοψη Κεφαλαίου
Συνοπτικά Συμπεράσματα Κεφαλαίου:
1. Η ΠΔΕ αποτελεί μία από τις φτωχότερες περιφέρειες (ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ) της χώρας,
γεγονός που επιβαρύνει το φαινόμενο εγκατάλειψης της υπαίθρου για την αναζήτηση εργασίας στα
μεγάλα αστικά κέντρα.
2. Η ΠΔΕ παρουσιάζει ανομοιογένεια ως προς την κατανομή των επιμέρους τομέων παραγωγικής
δραστηριότητας. Η απόκλιση που παρουσιάζεται ως προς την συνεπακολουθούμενη οικονομική
μεγέθυνση σε επίπεδο νομών, μπορεί να ανασχεθεί με την συστηματική ανάπτυξη και αξιοποίηση
των τομέων εκείνων που παρουσιάζουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε κάθε νομό.
3. Η ΠΔΕ υπερτερεί έναντι των άλλων περιφερειών ως προς τον πρωτογενή της τομέα, με τη συμβολή
του στην εθνική ΑΠΑ να υπερβαίνει τον εθνικό μέσο όρο. Αποτελεί λοιπόν ο πρωτογενής τομέας
σημείο επιχειρηματικής ενασχόλησης και πεδίο λήψης μέτρων για τη μείωση της ανεργίας.
4. Η ΠΔΕ διαθέτει αρκετά ανεπτυγμένους κλάδους εμπορίου (λιανικού αλλά κυρίως χονδρικού),
καθώς και εξελιγμένο κλάδο χερσαίων και άλλων μεταφορών. Η ύπαρξη πρωτογενούς τομέα
παραγωγής και βιομηχανίας τροφίμων, μπορούν να αποτελέσουν τη συμπληρωματική εκείνη
δραστηριότητα που θα διαμορφώσει περιφερειακό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και θα αποτελέσει
μοχλό συλλογικής ανάπτυξης και μείωσης της ανεργίας.
5. Η ανεργία επιβαρύνθηκε σημαντικά κατά το διάστημα 2009-2013. Το επίπεδο ανεργίας αυξάνεται
πολύ ταχύτερα στην ΠΔΕ έναντι του αντίστοιχου μεγέθους που αφορά το σύνολο της χώρας.

27. 6. Η ανεργία μειώνεται έστω και οριακά μόνο για τους αποφοίτους μεταλυκειακής εκπαίδευσης,
στοιχείο που καταδεικνύει πως η στοχευμένη και πρακτική κατάρτιση αποτελεί επιθυμητό από την
αγορά εργασίας στοιχείο.

28. 2. SWOT Analysis
2.1 Η Ανάλυση SWOT στη Λήψη Στρατηγικών Αποφάσεων
Η ανάλυση SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) ως μεθολογικό εργαλείο, αποτελεί ένα
υπόδειγμα καταγραφής των σημαντικότερων συμπερασμάτων που προκύπτουν από την ανάλυση και την
καταγραφή του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης. Απώτερος στόχος είναι ο
εντοπισμός των ισχυρών σημείων στη βάση των οποίων μπορεί να στηριχθεί η αναπτυξιακή πορεία της
περιοχής αναφοράς και να καθοριστούν οι στρατηγικές κατευθύνσεις μιας συνεκτικής και συνολικής
στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης. Επίσης, ο εντοπισμός και η καταγραφή των αδύνατων σημείων αποτελεί
την αναγκαία βάση για εκείνες τις πολιτικές και δράσεις που θα συνέβαλαν στη αντιμετώπισή τους. Σε ένα
δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον παρουσιάζονται ευκαιρίες και κίνδυνοι, που πρέπει να αξιολογούνται
και να λαμβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασμό των παρεμβάσεων πολιτικής υπέρ της περιοχής αναφοράς.
Οι δύο πρώτες κατευθύνσεις συνδέονται με την ανάλυση του εσωτερικού περιβάλλοντος, δηλαδή των
ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής μελέτης και αφορούν αποκλειστικά τον προσδιορισμό των
πλεονεκτημάτων ή μειονεκτημάτων που πηγάζουν από την υφιστάμενη υποδομή, τις χωρικές διαρθρώσεις
και τα στοιχεία που διαμορφώνουν το κοινωνικοοικονομικό προφίλ της περιοχής. Η συλλογή, ανάλυση και
επεξεργασία των φυσιογνωμικών, οικονομικών, κοινωνικών και λοιπών στοιχείων που έχει προηγηθεί
επιτρέπει την αξιολόγηση και τη σύνοψη των συμπερασμάτων σχετικά με τα δυνατά και αδύνατα σημεία
που σκιαγραφούν το χαρακτήρα της υπό μελέτη περιοχής. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που
συγκροτούν το εσωτερικό περιβάλλον της περιοχής μελέτης, εντοπίζονται και εξειδικεύονται οι παράμετροι
που συνιστούν τα δυνατά σημεία, τα οποία πρέπει να αναπτύξει η παραγωγική δραστηριότητα στην
περιοχή, καθώς και τα αδύνατα σημεία, τα οποία καλείται να περιορίσει, ώστε να μην αποτελούν
ανασταλτικό παράγοντα στην ανάπτυξή της. Αντίστοιχα, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα από την

29. ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος, προσδιορίζονται τα σημεία εκείνα που διαφαίνεται να αποτελούν
ευκαιρίες για ανάπτυξη και τα οποία θα πρέπει να εκμεταλλευθεί ο στρατηγικός αναπτυξιακός σχεδιασμός
της περιοχής μελέτης, καθώς και οι κίνδυνοι που ενδέχεται να αντιμετωπίσει στο μέλλον η περιοχή
αναφοράς.
Συνοψίζοντας, η μεθοδολογία της SWOT ανάλυσης αποσκοπεί στη διαμόρφωση αναπτυξιακής στρατηγικής
με βάση δύο καίριες κατευθύνσεις:
(α) την εξωτερική αξιολόγηση, όπως αποτυπώνεται από τους κινδύνους και τις ευκαιρίες του υπό
εξέταση συστήματος (περιοχής) στο περιβάλλον που λειτουργεί και
(β) από την εσωτερική αξιολόγηση, όπως αποτυπώνεται από τις δυνάμεις και τις αδυναμίες μέσα στο
υπό εξέταση σύστημα (περιοχή).
Οι δύο ανωτέρω κατευθύνσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με το βαθμό ελέγχου των παραγόντων και
αλλαγών μέσα σε κάθε κατηγορία. Η δυναμική και απεριόριστη φύση του εξωτερικού περιβάλλοντος
μπορεί σοβαρά να παρακωλύσει τη διαδικασία του στρατηγικού προγραμματισμού, ενώ οι εσωτερικοί
παράγοντες καθιστώνται ευκολότερα κατανοητοί και υπό έλεγχο.
Σε επίπεδο περιφερειακής ανάπτυξης, η ανάλυση SWOT συνδέεται με τη διαμόρφωση αναπτυξιακής
στρατηγικής, σε ένα περιβάλλον με διακυμάνσεις, περιορισμούς και αυξανόμενο ανταγωνισμό. Έμφαση
δίδεται σε ένα σύνολο παραγόντων που ασκούν ευμενή ή δυσμενή επίδραση στο παραγωγικό σύστημα της
περιοχής αναφοράς. Οι παράγοντες αυτοί συνήθως αφορούν εξωγενείς και ενδογενείς περιορισμούς αλλά
και δυνατότητες που δημιουργούνται τόσο στο τοπικό / περιφερειακό επίπεδο, όσο και από την

30. αλληλεξάρτηση του τοπικού με το εθνικό και το διεθνές επίπεδο αναφοράς. Οι εξωτερικές ευκαιρίες και
απειλές μπορούν να έχουν επιπτώσεις στο ρυθμό ανάπτυξης της περιοχής και να απαιτούνται μέτρα δράσης
για προώθηση υποστηρικτικών ή / και διορθωτικών πολιτικών, ανάλογα με τη δυναμική των εξελίξεων. Η
εσωτερική ανάλυση των δυνάμεων και των αδυναμιών αποσκοπεί στην αξιολόγηση των πόρων, των
οργανωτικών και λοιπών δυνατοτήτων που έχει η περιοχή προκειμένου να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες στο
εξωτερικό της περιβάλλον ή να αναδείξει τομείς που ενδέχεται να πρέπει να δράσει, ώστε να αντιμετωπίσει
τις προκλήσεις του εξωτερικού της περιβάλλοντος. Η ανάλυση και η μεθοδική αξιοποίηση των
πληροφοριών για το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον της υπό μελέτη περιοχής είναι καθοριστικής
σημασίας για τον περιορισμό της αβεβαιότητας στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και στη διαμόρφωση
ενός ρεαλιστικού πλαισίου αναφοράς για την ορθολογική αξιολόγηση των ορίων ανάπτυξης και
απασχόλησης στην περιοχή μελέτης. Με βάση αυτά η SWOT ανάλυση περιλαμβάνει:
1. Strengths: = δύναμη, πόροι, ικανότητες περιοχής αναφοράς που μπορεί να χρησιμοποιήσει
αποτελεσματικά προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της.
2. Weaknesses: αδυναμίες, περιορισμοί, ελαττώματα ή ατέλειες που εμποδίζουν την περιοχή αναφοράς
στην επίτευξη των στόχων της.
3. Opportunities: ευκαιρίες, ευνοϊκή κατάσταση, αλλαγή, ή συγκυρία στο εξωτερικό περιβάλλον που
μπορεί να ωφελήσει την περιοχή αναφοράς.
4. Threats: κίνδυνοι, δυσμενής κατάσταση, απειλές στο περιβάλλον της περιοχής αναφοράς που μπορεί
να επηρεάσει δυσμενώς την υλοποίηση της αναπτυξιακής στρατηγικής.

31. Οι ενέργειες που αναλαμβάνονται και μπορούν να συναχθούν από τους τέσσερις αυτούς
τομείς είναι οι ακόλουθες:
Στήριξη στις δυνάμεις της περιοχής αναφοράς.
Περιορισμός των αδυναμιών.
Αξιοποίηση των ευκαιριών.
Αντιμετώπιση των απειλών.
Στην περίπτωση ανάλυσης του αναπτυξιακού προφίλ της ΠΔΕ και της διαμόρφωσης στρατηγικών και
πολιτικών για την εφαρμογή ενός περιφερειακού προγράμματος με έμφαση στην απασχόληση, τα στάδια
εφαρμογής της ανάλυσης έχουν όπως παρακάτω.
Περιγραφή – προκαταρκτικές ενέργειες: τη συλλογή στοιχείων και πληροφοριών, και την ανάπτυξη της
μεθοδολογίας, καθώς και την ανάλυση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα διαμορφωθεί αποτελεσματική
αναπτυξιακή στρατηγική με έμφαση στην ενίσχυση της απασχόλησης.
Ανάλυση: καταγραφή των παραγόντων που επηρεάζουν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη με την
ανάλυση των δυνατοτήτων και αδυναμιών, που είτε υποστηρίζουν είτε παρεμποδίζουν την αναπτυξιακή
διαδικασία καθώς και των ευκαιριών και των κινδύνων (ανάλυση SWOT). Αποτύπωση του παραγωγικού
δυναμικού και ανάλυση της δυναμικής του στην περιοχή αναφοράς. Ανάλυση του πληθυσμού και των
χαρακτηριστικών των ανέργων.

32. Διαμόρφωση στρατηγικής: διαμόρφωση των βασικών κατευθύνσεων της στρατηγικής ανάπτυξης - με
έμφαση στην αύξηση της απασχόλησης - με τον προσδιορισμό πιθανών δράσεων ή την υπόδειξη τομέων
στους οποίους η περιοχή αναφοράς μπορεί να αναπτύξει σημαντικό δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα στο
άμεσο μέλλον.
2.2 Σύνοψη Αναπτυξιακών Χαρακτηριστικών Περιφέρειας Δυτικής
Ελλάδας
Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πρώτο κεφάλαιο, όπου γίνεται η αποτύπωση της ΠΔΕ και
τον παρακάτω πίνακα ο οποίος συνοψίζει τους ενδεικτικούς αναπτυξιακούς δείκτες ευημερίας θα προκύψει
η περαιτέρω ανάλυση για τη λήψη αποφάσεων και τη χάραξη στρατηγικής. Αυτό γίνεται με την ανάλυση
των πλεονεκτημάτων, μειονεκτημάτων, προοπτικών και απειλών που αντιμετωπίζει μια περιοχή, δηλαδή με
την ανάλυση SWOΤ.
Πίνακας 13: Αναπτυξιακοί δείκτες ευημερίας ΠΔΕ
(ποσά σε χιλ. ευρώ)
Περιφέρεια Δυτικής
Ελλάδας
Κατάταξη σε σχέση με τις
13 περιφέρειες
Αποταμιευτικές Καταθέσεις ανά Κάτοικο 8,8 13
Δηλωθέν Εισόδημα ανά Φορολογούμενο 13,45 10
Φόρος Εισοδήματος ανά Φορολογούμενο 1,0 9
Συμμετοχή στα συνολικά μεγέθη της χώρας

33. Φορολογούμενοι 5,7% 4
Δηλωθέν στην εφορία εισόδημα 4,9% 4
Φόρος εισοδήματος φ.π. 3,9% 4
Αποταμιευτικές καταθέσεις 3,7% 6
2.3 Ανάλυση SWOT Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδα
2.3.1 Δυνατά Σημεία (Strengths)
Η περιφέρεια αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς κόμβους της χώρας καθώς ενώνει τη
χώρα με τα λιμάνια της Ιταλίας και της Δυτικής Ευρώπης, τη Δυτική Πελοπόννησο και την Ήπειρο με την
Αττική και την Πρωτεύουσα Αθήνα και τέλος τη Δυτική Πελοπόννησο και τη Δυτική Ελλάδα με την αγορά
των Βαλκανίων. Η εκμετάλλευση αυτού του πλεονεκτήματος συνδέεται με τη διαθεσιμότητα και ανάπτυξη
των υποδομών, καθιστώντας τις μεταφορές και τις μεταφορικές υποδομές βασική προϋπόθεση ανάπτυξης
της περιοχής.
Συμπληρωματικό, ως προς το ανωτέρω είναι η ύπαρξη υποδομών μεταφοράς, όπως η γέφυρα Ρίου –
Αντιρρίου και το Λιμάνι της Πάτρας που αποτελεί «πύλη» εισόδου και εξόδου στη χώρα από τη δυτική
Ευρώπη. Σημαντικά έργα υποδομής που έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία έτη μέσω του Β’ και Γ’ ΚΠΣ,
καθώς και έργα που είναι σε εξέλιξη ή σε σχεδιασμό, δίνουν έμφαση στη βελτίωση των οδικών μεταφορών
και τις υποστηρικτικές δράσεις των μεταφορικών υποδομών Στα πλαίσια του αναπτυξιακού προγράμματος,
τα αναπτυξιακά έργα στο νομό αποσκοπούν στην άρση της απομόνωσης, στην αποδοτικότερη γεωργική
εκμετάλλευση και τη στήριξη της κτηνοτροφίας, στην προώθηση εναλλακτικών μορφών οικονομικής
δραστηριότητας και την ανάπτυξη του τουρισμού ως βασικών μοχλών ανάπτυξης, με την ανάδειξη των

34. συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής. Με την ολοκλήρωση των έργων υποδομών η διασύνδεση με
την Ήπειρο και την Εγνατία Οδό, αλλά και με την Αττική και τον Λιμένα Πειραιώς θα καταστεί ακόμα
ταχύτερη και ασφαλής.
Η περιφέρεια είναι προνομιούχος από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς φιλοξενεί πολλά,
σημαντικά και ποικίλα ευαίσθητα οικοσυστήματα. Η περιοχή μελέτης
αποτελεί για τα Ελληνικά δεδομένα ένα μοναδικό συνδυασμό ορεινού, πεδινού και παράλιου τοπίου, με
πλούσιους υδάτινους πόρους, που συνθέτουν ένα περιβάλλον υψηλού φυσικού κάλλους. Η φυσική
κληρονομιά έλκει σειρά επισκεπτών, συμβάλλοντας στην αναπτυξιακή πορεία της ΠΔΕ. Έμφαση μπορεί να
δοθεί σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού που ο φυσικός πλούτος επιτρέπει να αναπτυχθούν (ορειβασία,
κανό, καγιάκ, περιπατητικός, περιηγητικός τουρισμός και άλλα). Ενδεικτικά αναφέρονται:
Αιτωλοακαρνανία: Δέλτα Αχελώου, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού και εκβολές Εύηνου
& Νήσοι Εχινάδες (SPA), Όρος Παναιτωλικό, Όρος Βαράσοβα, Λίμνες Βουλκάρια και Σαλτίνι,
Λίμνη Αμβρακία, Λίμνη Οζέρος, Λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχεία, Όρος Αράκυνθος και στενά
Κλεισούρας.
Αχαία: Λιμνοθάλασσα Καλογριάς, Δάσος Στροφιλιάς και Έλος Λάμιας (SPA), Όρος Χελμός και
ύδατα Στίγος, Φαράγγι Βουραϊκού, Αισθητικό Δάσος Καλαβρύτων (SPA), Όροι Μάρμπας και
Κλόκος, Φαράγγι Σελινούντα, Αλυκή Αιγίου, Όρος Παναχαϊκό, Όρος Ερύμανθος, Σπήλαιο
Κάστριον.

35. Ηλεία: Οροπέδιο Φολόης, Εκβολές (Δέλτα) Πηνειού, Ολυμπία, Θίνες και Παραλιακό Δάσος
Ζαχάρως, Λίμνη Καϊάφα, Λιμνοθάλασσα Κοτύχι, Παράκτια Θαλάσσια Ζώνη από Καλογριά έως
Κυλλήνη, Θαλάσσια Περιοχή Κόλπου Κυπαρισσίας.
Παράλληλα, με τη φυσική κληρονομιά κινείται και η πολιτιστική κληρονομιά της περιφέρειας, η οποία
έλκει ταξιδιώτες. Η περιφέρεια είναι πλούσια σε πόρους πολιτιστικής κληρονομιάς, οι οποίοι αποτελούν
στοιχείο έλξης τουριστικής κίνησης τόσο από μόνοι τους όσο και σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους
τουριστικούς πόρους. Η περιοχή μελέτης διαθέτει πλούσια πολιτιστική παράδοση και έχει να επιδείξει από
μνημεία αρχαιότητας και βυζαντινά μνημεία, έως και νεώτερα μνημεία, αναπαλαιωμένα γεφύρια, μύλους
κ.α. Τα μνημεία αυτά είναι πόροι τοπικής σημασίας, όπως επίσης και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που
διοργανώνονται κατά καιρούς στην περιοχή και αποτελούν στοιχεία προσέλκυσης επισκεπτών. Μεταξύ των
πολιτιστικών αξιοθέατων περιλαμβάνεται σημαντικός αριθμός μουσείων, εκκλησιών και μοναστηριών. Η
πραγματοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων (όπως, Πατρινό Καρναβάλι, Εκδηλώσεις Ναυμαχίας
Ναυπάκτου κα.) ενισχύουν την πολιτιστική υποδομή και δραστηριότητα της περιοχής.
Kατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάπτυξη υποδομών, αγροτουρισμού και οικοτουρισμού για την
κάλυψη αυξανόμενης τουριστικής ζήτησης. Ανάπτυξη παρουσιάζει επίσης ο αθλητισμός αναψυχής, όπως
ιππασία, ιστιοπλοΐα, κανό, καγιάκ, πεζοπορία, ποδηλασία βουνού, ερασιτεχνικό ψάρεμα, αιωροπτερισμός
και παραπέντε και οργανωμένες διαδρομές πεζοπορίας σε δασικούς δρόμους, λιβάδια και δάση. Ως
αποτέλεσμα δημιουργήθηκε σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων παροχής τουριστικών υπηρεσιών, οι οποίες
επιβιώνουν από τον τουρισμό αυτό και μπορούν να καλύψουν απαιτήσεις υψηλών προδιαγραφών. Στην
ανάπτυξη της περιοχής έχει συμβάλλει και η υποστήριξη διαφόρων Ευρωπαϊκών και εγχώριων
προγραμμάτων για την ενίσχυση των υποδομών, με έμφαση την προστασία, διαχείριση και ανάδειξη του
φυσικού περιβάλλοντος.

36. Τέλος, η περιφέρεια παράγει πολλά παραδοσιακά - τοπικά προϊόντα, τα οποία χαρακτηρίζουν την
περιοχή. Τα γεωργικά και κτηνοτροφικά αγαθά είναι μερικά από τα προϊόντα που μπορούν να αναδείξουν
ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στη γεωργία, κτηνοτροφία και στον τουρισμό της περιοχής, γιατί συνδέονται
με το συγκριτικά καθαρό περιβάλλον της ελληνικής υπαίθρου, την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και την
πιο ενεργή οικολογική συνείδηση που σταδιακά διαμορφώνουν οι καταναλωτές. Το συγκριτικό
πλεονέκτημα της σημαντικής πρωτογενούς παραγωγής αποτελεί κρίσιμη μάζα για την υποστήριξη
μεταποιητικών δραστηριοτήτων, με έμφαση στην παραγωγή προϊόντων οικολογικής καλλιέργειας και
«ονομασίας προέλευσης» και την ανάπτυξη της τυποποίησης και της συσκευασίας αγροτικών προϊόντων
για εξαγωγή.
2.3.2 Αδύνατα Σημεία (Weaknesses)
Στα αδύναμα σημεία της ΠΔΕ συγκαταλέγεται το χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, που κυμαίνεται κάτω του
μέσου όρου της χώρας. Η συμμετοχή του αγροτικού τομέα στο συνολικό ΑΕΠ της περιφέρειας παρουσιάζει
μείωση, ενώ παρατηρούνται σοβαρές διαφορές των παραγωγικών χαρακτηριστικών μεταξύ των αγροτών
των πεδινών και ορεινών περιοχών. Ο δευτερογενής τομέας χαρακτηρίζεται «ασθενικός», με μικρή αύξηση
τη δεκαετία του ’90 προερχόμενη κυρίως από τον κλάδο των κατασκευών. Ο τομέας της μεταποίησης
παρουσιάζει μικρή αλλά συνεχή πτώση στην απασχόληση, αδυνατώντας έτσι να απορροφήσει το εργατικό
δυναμικό που απελευθερώνεται από τον πρωτογενή τομέα.
Επιπροσθέτως, παρά το γεγονός ότι ο πρωτογενής τομέας έχει σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή πορεία
του νομού, επιδρώντας τόσο στο δευτερογενή όσο και στον τριτογενή τομέα τις οικονομίας με

37. πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, εντούτοις η ανάπτυξη των τριών τομέων παρουσιάζει στρεβλώσεις
και ανισορροπίες. Κρίνονται αναγκαίες πολιτικές που να συμβάλλουν στη βελτίωση της παραγωγικότητας
του πρωτογενούς τομέα που να στηρίζονται στους ακόλουθους άξονες:
- έγγειες αναδιαρθρώσεις, πολιτική χρήσεων γης
- βελτίωση υποδομών και εκσυγχρονισμός των εκμεταλλεύσεων
- αξιοποίηση των τοπικών πόρων
- ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού και κατάρτιση του
- μέγεθος εκμετάλλευσης, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, βιωσιμότητας
- ανάπτυξη και βελτίωση θεσμικών υποδομών
- επιστημονική υποστήριξη - ενημέρωση - έρευνα - εκπαίδευση
- παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων προέλευσης με βελτίωση της ποιότητας
- βελτίωση συνθηκών παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας
- προστασία του περιβάλλοντος.
Η λήψη των απαραίτητων μέτρων θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση των αδυναμιών, στην αναδιοργάνωση
και στον εκσυγχρονισμό του πρωτογενή τομέα και κυρίως στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που
συνδέονται με την παγκόσμια αγορά, την ανταγωνιστικότητα, το περιβάλλον, την ποιότητα και τις νέες
τεχνολογίες. Η ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου παραμένει τομέας κρίσιμης προτεραιότητας με
ιδιαίτερη σημασία στην κοινωνικοοικονομική βάση και στην προστασία, την ορθολογική διαχείριση και την
αξιοποίηση των φυσικών πόρων.
Το παρατηρούμενο υψηλό ποσοστό ανεργίας της περιφέρειας αποτελεί σημαντική αδυναμία με
κοινωνικοοικονομικές συνέπειες. Οι κατηγορίες που πλήττονται περισσότερο είναι ιδιαίτερα οι νέοι

38. επιστήμονες (εφόσον η ζήτηση σε τοπικό επίπεδο αφορά ανειδίκευτους) και βέβαια οι ευπαθείς ομάδες του
πληθυσμού, οι γυναίκες και οι κοινωνικά αποκλεισμένοι. Σε σύνδεση με αυτό είναι και η συρρίκνωση του
αγροτικού εισοδήματος καθώς και η μετακίνηση του ανθρώπινου δυναμικού από την ύπαιθρο στα αστικά
κέντρα, οι μικροί ρυθμοί ανάπτυξης και τα προβλήματα αναδιάρθρωσης, οι περιορισμένες οδικές συνδέσεις,
η απομόνωση ορεινών περιοχών, και η έλλειψη επαρκών συνδέσεων με μεγάλα οδικά δίκτυα και
εμπορικούς κόμβους. Η αυξανόμενη τάση ανεργίας που παρατηρείται, εάν συνδυαστεί και με την τάση
φυγής των νέων, αναμένεται να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην περιφερειακή οικονομία. Για
την αντιμετώπιση του σύνθετου προβλήματος της ανεργίας απαιτούνται ενέργειες για την προώθηση της
επιμόρφωσης και της κατάρτισης.
Σε γενικές γραμμές η περιφέρεια διαθέτει μεν ένα ανταγωνιστικό πρωτογενή τομέα, αλλά η έλλειψη
εξειδικευμένου δευτερογενή τομέα αποτελεί τροχοπέδη ανάπτυξης. Η βιομηχανία και βιοτεχνία κινούνται
κυρίως γύρω από τον τομέα μεταποίησης κάποιων αγροτικών προϊόντων, με ελάχιστες μονάδες
μεταποίησης των λοιπών αγροτικών και κτηνοτροφικών αγαθών και πρώτων υλών. Παρόμοια εικόνα με τον
δευτερογενή τομέα παρουσιάζει και ο τριτογενής τομέας. Τα στοιχεία αυτά αφορούν κυρίως τους νομούς
Ηλείας και Αιτωλοακαρνανίας, καθώς ο νομός Αχαΐας διαθέτει αξιόλογη βιομηχανική παραγωγή. Έλλειψη
σχεδίου σύνδεσης της παραγωγής των τριών τομέων (πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς) και
ειδικά η έλλειψη εξειδικευμένου δευτερογενούς τομέα που να αξιοποιεί αποτελεσματικά τα προϊόντα
γεωργίας και κτηνοτροφίας αποτελούν βασικές περιοριστικές αδυναμίες ανάπτυξης και ενίσχυσης της
απασχόλησης του νομού.
Όπως αναφέρθηκε ο νομός χαρακτηρίζεται από παραγωγή μεγάλης ποικιλίας τοπικών προϊόντων, που
προέρχονται από ένα αγνό περιβάλλον, δεν είναι χημικώς επιβαρημένα και γενικώς παράγονται με
παραδοσιακό τρόπο. Όμως τα παραδοσιακά προϊόντα δεν είναι πιστοποιημένα και δεν προβάλλονται με

39. ενιαίες στρατηγικές προβολής ούτως ώστε να δημιουργούνται οικονομίες κλίμακας και να αποτελούν
χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς της περιοχής. Η απόκτηση ταυτότητας (brand name) για πολλά τοπικά
προϊόντα που είναι χαρακτηριστικά της περιοχής και η ευρύτερη δυναμική προώθησή τους εκτός της
τοπικής οικονομίας θα μπορούσε να ενισχύσει την εξωστρέφεια των τοπικών επιχειρήσεων και να
συμβάλλει στην ανάπτυξη διαφοροποιημένων οικονομικών δραστηριοτήτων. Μία τέτοια προσέγγιση θα
έχει πολλαπλασιαστικά αναπτυξιακά αποτελέσματα και θα παρέχει συνέργιες τόσο στον γεωργικό και
κτηνοτροφικό τομέα, όσο και στον τομέα της μεταποίησης και του τουρισμού, ενισχύοντας την αγορά
απασχόλησης.
Το σχετικά περιορισμένο μέγεθος της τοπικής αγοράς και ο προσανατολισμός των περισσότερων τοπικών
επιχειρήσεων στην εσωτερική (περιφερειακή) ή / και την εθνική αγορά παρά προς μία εξωστρεφή
(εξαγωγική) δραστηριοποίηση (ειδικά στους νομούς Ηλείας και Αιτωλοακαρνανίας), οδηγεί στη λειτουργία
επιχειρήσεων με μικρό μέγεθος σε κατακερματισμένους οικονομικούς κλάδους. Λόγω της ευρείας
διασποράς και του μικρού μεγέθους των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, παρατηρείται έλλειψη
επιχειρηματικής συνεργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρείται δυσκολία ανάληψης σημαντικών
επενδυτικών πρωτοβουλιών και συντονισμού κοινής πολιτικής, μη ορθολογική αξιοποίηση κεφαλαιακών
και ανθρώπινων πόρων και ανάπτυξη συνθηκών στρεβλού ανταγωνισμού. Σε συνάφεια, καθίσταται
εμφανής η απουσία τοπικών επιχειρήσεων-leaders που το μέγεθός τους θα συνέβαλε στο να
λειτουργήσουν ως πόλοι ανάπτυξης και άλλων υποστηρικτικών, συμπληρωματικών και περιφερειακών σε
αυτές επιχειρήσεων και θα αποτελούσαν πεδίο απασχόλησης και εκπαίδευσης στελεχιακού και εργατικού
δυναμικού. Υπάρχει ανάγκη βελτίωσης του επιπέδου κατάρτισης και δεξιοτήτων των εργαζομένων,
ενώ σημαντικό είναι το γεγονός ότι η ανάληψη επιχειρηματικότητας από νέους επιχειρηματίες παραμένει
περιορισμένη. Το μέγεθος της αγοράς και ο εσωστρεφής προσανατολισμός των επιχειρήσεων σε συνδυασμό
με την έλλειψη μηχανισμών διαρκούς εκπαίδευσης και ενημέρωσης των επιχειρηματιών και την ελλιπή

40. διασύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τους παραγωγικούς φορείς της περιφέρειας επιδεινώνουν την
κατάσταση.
Δεδομένων των περιορισμένων εναλλακτικών αναπτυξιακών επιλογών, η τουριστική δραστηριότητα έχει
αναπτυχθεί σημαντικά, με έμφαση στις περιοχές υψηλού φυσικού κάλλους. Η τουριστική ανάπτυξη όμως
είναι συνυφασμένη με εγγενείς αδυναμίες, καθώς διαμορφώνονται συνθήκες άνισης κατανομής πόρων
μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, ενώ η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων για τον τοπικό πληθυσμό
εξαρτάται από σειρά παραγόντων, όπως εκπαίδευση, τοπική κουλτούρα, οικολογική συνείδηση κα. Η
εποχικότητα, επίσης, που χαρακτηρίζει τις τουριστικές δραστηριότητες επιδρά στην παραγωγικότητα όλων
των εμπλεκόμενων φορέων. Παρατηρείται παράλληλα, τουριστικός κορεσμός σε συγκεκριμένες περιοχές
ιδίως σε περιόδους αιχμής που εξαντλεί τη φέρουσα ικανότητα, ενώ διαπιστώνονται οικιστικές αυθαιρεσίες
και πολεοδομικές ανομοιομορφίες που επιβαρύνουν την περιβαλλοντική ισορροπία. Η διατήρηση
ισορροπίας μεταξύ ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος είναι πρωταρχικής σημασίας για την
οικονομική ανάπτυξη της περιφέρειας.
Δεδομένου του συμπαγούς ορεινού όγκου που καλύπτει μεγάλο ποσοστό της ΠΔΕ, παρά τα σημαντικά έργα
υποδομής (κυρίως οδοποιίας), η άρση της απομόνωσης των πλέον ορεινών περιοχών δεν έχει
αντιμετωπισθεί πλήρως (ιδιαιτέρως με την επικράτηση δυσμενών καιρικών συνθηκών) και η
προσβασιμότητα παραμένει δύσκολη. Για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης ιδίως στις ορεινές περιοχές
προϋπόθεση είναι η εξασφάλιση, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αρμονικού συνδυασμού
στόχων και διαδικασιών που υπαγορεύουν η προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, η
αναπτυξιακή διαδικασία και η χωροταξία.