2. ԿենսագրությունO Ալբերտ Այնշտայն, թարգմանության այլ տարբերակով՝ Ալբերտ
Էյնշտեյն :Ալբերտ Այնշտայն` գերմանացի մեծ ֆիզիկոս-
տեսաբան, համարվում է մարդկության պատմության այն 100
մարդկանցից մեկն, ով փոխել է պատմության ընթացքը: Ծնվել է
1879թ. մարտի 14 ին, Գերմանիայի Ուլմ քաղաքում: Նախնական
կրթությունը ստացել է տեղի կաթոլիկ դպրոցում: 1895 թ.
Էյնշտեյնը տապալեց ընդունելության քննությունները, եւ նրան
չհաջողվեց ընդունվել Շվեյցարիայի Ցյուրիխ քաղաքի
համալսարան: Միայն 1896 թ., կրկին դիմելով եւ հանձնելով
քննությունները, նա կարողացավ դառնալ այդ համալսարանի
ֆիզիկայի եւ մաթեմատիկայի ֆակուլտետի ուսանող:
Գիտության մեջ նրա ամենամեծ նվաճումներից մեկը համարում
է հարաբերականության տեսությունը,որը փոխեց ժամանակի եւ
տարածության մասին մինչ այդ ունեցած պատկերացումները:
O 1921 թ. Էյնշտեյնն արժանացավ Նոբելյան մրցանակի` լույսի
մասնիկի` ֆոտոնի հայտնագործության եւ լուսաէֆեկտի
երեւույթի քվանտային տեսության ստեղծման համար: Էյնշտեյնը
մահացել է 1955թ.ապրիլի 18-ին ԱՄՆ-ի Նյու Ջերսի քաղաքում:
3. O Իր գործունեության շեմին Այնշտայնը կարծում էր, որ
Նյուտոնյան մեխանիկան այլևս բավարար չէ
համապատասխանացնելու դասական մեխանիկայի
օրենքները էլեկտրամագնիսական դաշտի օրենքների հետ։
Այս գաղափարը և ուղղորդեց նրան զարգացնելու
իր հարաբերականության հատուկ տեսություն։
Այնշտայնը հասկացավ, որ հարաբերականության
սկզբունքը կարելի է տարածել գրավիտացիոն դաշտերի
վրա, որին և հետևեց 1916թվականին գրավիտացիոն
տեսության ստեղծումը, որի մասին նա հրատարակեց
Հարաբերականության ընդհանուր տեսություն հոդվածը։
Նա շարունակում էր զբաղվել վիճակագրական
մեխանիկայի և քվանտային տեսության պրոբլեմներով,
որոնք հանգեցրին մասնիկների տեսության և
մոլեկուլների շարժման նրա բացատրությանը։
4. Այնշտայնի մրցանակները
O Նրա հանրահայտ զանգված-էներգիա
համարժեքության բանաձևն E = mc2 երկու
անգամ համարվել է «աշխարհի
ամենահայտնի հավասարումը»։ 1921
թվականին տեսական ֆիզիկայում իր
ներդրումների համար նա արժանացել է
Նոբելյան մրցանակի ֆիզիկայում,
մասնավորապես «ֆոտոէֆեկտի օրենքի
հայտնագործության համար»։ Վերջինս
վճռական դեր խաղաց
ֆիզիկայում քվանտային մեխանիկայի
հիմնադրման գործում։
5. O 1917 թվականին Այնշտայնն ուսումնասիրեց նաև
լույսի ջերմային հատկությունները, որոնք
լույսի ֆոտոնային տեսության հիմք
հանդիսացան։ Նա հարաբերականության
ընդհանուր տեսությունը կիրառեց որպեսզի
մոդելավորի տիեզերքի կառուցվածքը որպես
ամբողջություն։
O 1933 թվականին, երբ Ադոլֆ Հիտլերը եկավ
իշխանության, Այնշտայնը գտնվում էր Միացյալ
Նահանգներում, որտեղից նա այլևս
չվերադարձավ Գերմանիա, չնայած նա Բեռլինի
Գիտությունների Ակադեմիայի պրոֆեսոր էր։
6. Վաղ տարիներին
O Նրա հայրը՝ Հերման Այնշտայնը (1847-1902)
մի փոքր ընկերության համասեփականատեր
էր, որը զբաղվում էր ներքնակների և
փետրաներքնակների համար փետրավոր
խցկոնքի արտադրությամբ։ Մայրը՝
Պաուլինա Այնշտայնը 1858-1920), սերում
էր եգիպտացորենի առևտրով զբաղվող
Յուլիուս Դերցբախերի (1842թ. ազգանունը
փոխեց Կոխ) և Յետա Բերնխայմերի
հարուստ ընտանիքից։
7. O Ալբերտ Այնշտայնը նախնական կրթությունը
ստացել է տեղի կաթոլիկ դպրոցում։ 12 տարեկան
հասակում ամբողջությամբ տրվեց կրոնին, սակայն
շուտով գիտահանրամատչելի գրականություն
ընթերցելով, դարձավ ազատամիտ և սկսեց
թերահավատորեն վերաբերվել
հեղինակություններին։ Մանուկ հասակում նրա
վրա խորը տպավորություն են
թողելկողմնացույցը, Էվկլիդեսի «Սկզբունքներ»-ը
(1889 թ.) և Իմանուիլ Կանտի «Զուտ
բանականության քննադատություն»-ը։ Բացի այդ,
մոր նախաձեռնությամբ, 6 տարեկանից սկսել
է ջութակ նվագել սովորել։ Երաժշտությամբ
հրապուրվածությունն ուղեկցել է Այնշտայնին ողջ
կյանքի ընթացքում։
8. O Գիմնազիայում նա չէր փայլում
գիտելիքներով (բացառություն
էին մաթեմատիկան և լատիներենը)։
Աշակերտների կողմից նյութի
մեխանիկական սերտման արմատացած
համակարգը (որն ըստ նրա վնասում էր
ուսուցմանը և ստեղծագործական մտքին),
ինչպես նաև ուսուցիչների իշխող
վերաբերմունքն աշակերտների նկատմամբ,
Այնշտայնին տհաճ էր, այդ իսկ պատճառով
նա հաճախ էր վիճում ուսուցիչների հետ։
9. O 1894 թվականին Այնշտայնների ընտանիքը Մյունխենից
տեղափոխվեց իտալական Պավիա քաղաք՝ Միլանին մոտ, ուր և
Հերման և Յակոբ եղբայրները հիմնեցին իրենց նոր ընկերությունը ։
Ալբերտը բարեկամների հետ որոշ ժամանակ մնաց Մյունխենում,
որպեսզի ավարտի գիմնազիայի բոլոր 6 դասարանները։ Այդպես էլ
չստանալով հասունության վկայական՝1895 թվականին նա մեկնեց
ընտանիքի մոտ՝ Պավիա։
O Այնշտայնի՝ Արաուի վկայականը (գնահատականները 6 բալանոց
սանդղակով են)
O 1895 թվականի աշնանը Ալբերտ Այնշտայնը
մեկնեց Շվեյցարիա՝ Ցյուրիխի Տեխնիկական բարձրագույն դպրոցի
ընդունելության քննությունները հանձնելու ևֆիզիկայի ուսուցիչ
դառնալու համար։ Մաթեմատիկայի քննությանն իրեն
հրաշալիորեն դրսևորելով՝ նա միևնույն ժամանակ
տապալեց բուսաբանության ևֆրանսերենի քննությունները, որն էլ
խոչընդոտեց նրան ընդունվել Բարձրագույն դպրոց։ Սակայն
դպրոցի տնօրենը նրան խորհուրդ տվեց դիմել Արաուի
(Շվեյցարիա) դպրոցի ավարտական դասարան, որպեսզի
վկայական ստանա և կրկին փորձի։
10. O 1900 թվականին Այնշտայնն ավարտեց Ցյուրիխի
Տեխնիկական բարձրագույն դպրոցը՝
ստանալով մաթեմատիկայի ևֆիզիկայի ուսուցչի
դիպլոմ։ Նա հաջողությամբ հանձնեց
քննությունները, բայց ոչ փայլուն։ Շատ
պրոֆեսորներ բարձր էին գնահատում ուսանող
Այնշտայնի ընդունակությունները, սակայն ոչ ոք
չցանկացավ օգնել նրան շարունակել գիտական
կարիերան։ Այնշտայնը հետագայում հիշում էր.
O Իմ պրոֆեսորները քամահրանքով էին
վերաբերվում ինձ և չէին սիրում ինձ իմ
անկախության համար։ Այդ պատճառով էլ
փակեցին դեպի գիտություն իմ ճամփան։
11. O Թեև 1901 թականին Այնշտայնն
ստացավ Շվեյցարիայի քաղաքացիություն,
մինչև 1902 թվականը գարնանը
չկարողացավ մշտական աշխատանք գտնել՝
նույնիսկ որպես դպրոցի ուսուցիչ։
Աշխատանք և գումար չունենալու
պատճառով նա երբեմն օրերով քաղցած էր
մնում։ Դա լյարդի հիվանդության պատճառ
հանդիսացավ, որով գիտնականը տառապել
է մինչև կյանքի վերջը։ Չնայած 1900-
1902 թթ․ զրկանքներին՝ Այնշտայնը
ժամանակ էր գտնում ֆիզիկայի
ուսումնասիրության համար։
12. O 1905 թվականը ֆիզիկայի պատմության մեջ մտել է որպես «Հրաշքների
տարի» ։ Այդ տարի Գերմանիայի առաջատար «Ֆիզիկայի տարեգրքեր»
ամսագիրը հրատարակեց Այնշտայնի 3 բացառիկ հոդվածները, որով սկիզբ
դրվեց նոր գիտական հեղափոխությանը.
O «Շարժվող մարմինների էլեկտրադինամիկան»։ Այս հոդվածից սկսվեց
հարաբերականության տեսությունը։
O «Լույսի առաջացման և փոխակերպման շուրջ էվրիստիկական մի
տեսակետի մասին»։ Սա այն աշխատություններից մեկն է, որը
նախադրյալներ ստեղծեց քվանտային տեսության համար։
O «Անշարժ հեղուկում կախույթային վիճակում գտնվող մասնիկների
շարժման մասին, որը պահանջված է ջերմության մոլեկուլային-կինետիկ
տեսության կողմից», որը նվիրված էր բրոունյան շարժմանը և էականորեն
նպաստեց վիճակագրական ֆիզիկայի առաջընթացին։
13. Հետաքրքիր փաստեր
O Դիմահարդարող և նկարիչ Ստյուարդ Ֆրիբորնը ստեղծել
է բոլոր հայտնի մարդկանց կերպարները օրիգինալ
տրիոլոգիայում :Իյոդ ֆրիրոն անունով կոչվող տիկնիկին
ստեղծել է խաչելով երկու դեմքեր :Օգտագործելով որպես
հիմք իր տեսքը և ավելացնելով Ալբերտ Այնշտայնի
դիմագծերը:
O 1930թ-ին,Երբ Այնշտայնը իրականացնում էր իր
հերթական արշավը դեպի ԱՄՆ ,նա վերցնում էր գումար
այն մարդկանցից,որոնք ցանկանում էին ստանալ իր
ստորագրությունը:Հասարակ ստորագրությունը արժեր
1$,իսկ ստորագրությունը ինչ-որ արժեքավոր իրի վրա
արժեր 5$:Հավաքած գումարը Գիտնականը ծախսել է
բարեգործություն կատարելու համար:
14. O Այնշտայնը սիրում էր նվագել Ջութակ,և մի անգամ
մասնակցեց բարեգործական համերգի
Գերմանիայում:Տեղացի Լրագրողներից մեկը հիացած
լինելով "Արտիստի" նվագով, հաջորդ օրը հրապարակեց
նշումներ մեծն երաժիշտի ելույթի, անհամեմատելի
վիրտուոզ-Ջութակահարի,Ալբերտ Այնշտայնի
մասին:Ալբերտն էլ պահպանել էր այդ նումները,ցույց տալով
մտերիմներին և ասելով ,որ ինքը իրականում մեխն
ջութակահար է այլ ոչ թե գիտնական:
O Այնշտայնի հայտնի նկարը,որտեղ նա ցույց է տալիս իր
լեզուն արվել է 1951թ-ին ֆիզիկոսի ծննդյան
տարեդարձին:Այնշտայնը այս նկարը նվիրել է Գիտական
հաղորդումների հաղորդավար Գովարդ Սմիթին և նկարի
հակառակ կողմում գրել է " Այս ժեստը Ձեզ դուր կգա քանի
որ այն ուղղված է բոլոր մարդկանց":
15. O Վերջին բառերը արտասանված
Այնշտայնի կողմից մնացել են անհայտ-
Բուժքույրը Չի հասկացել Գերմաներեն:
16. Իր մտքերից
O Խելագարություն է: Անել նույն բանը
նորից և նորից և ստանալ տարբեր
արդյունքներ:
O Երկիրը վտանգավոր տեղ է ապրելու
համար: Նրա համար չէ, որ մարդիկ չար
են , այլ նրա համար , որ կան մարդիք
ովքեր ոչինչ չեն անում:
O Սովորել երեկվա համար, ապրել
այսօրվա, հուսալ վաղվա: Կարևորը մի
դադարեք հարցեր տալ:
17. O Այն հարցը , որը ինձ ժամանակ առ
ժամանակ մղում ....... ես ե՞մ խելագար,
թե ուրիշները:
O Ապրել կյանքն այնպես, որ ապրես
ուրիշների կյանքով:
O Եթե փաստերը չեն համապատսխանում
թեորեմին, փոխեք փաստերը:
