1. Μάκθμα 2ο
Δεκζμβριοσ 2012 -- 2 διδακτικζσ ώρεσ.
ΟΙ ΝΩΠΟΓΡΑΦΙΕ΢
΢ΣΟΧΟΙ:
1.
2.
3.
4.
5.
Να γίνει γνωριμία με τθν τζχνθ τθσ νωπογραφίασ.
Να εντοπιςτεί θ ιςτορικι εξζλιξθ τθσ τεχνικισ.
Να παρουςιαςτεί θ τεχνικι των νωπογραφιϊν.
Να προβλθκοφν ςθμαντικά καλλιτεχνικά δείγματα
Να παρουςιαςτεί ο τρόποσ αποκατάςταςθσ φκαρμζνων νωπογραφιϊν.
Ειςθγθτισ: Κυριακουλόπουλοσ Ευάγγελοσ ΡΕ01
Η ειςιγθςθ βαςίςτθκε ςε πλθροφορίεσ των διαδυκτιακϊν τόπων: www.ygeiaonlime.gr
www.xanthi.ilps.gr

2. Nωπογραφία
Τεχνικι
τθσ
τοιχογραφίασ
εκτελεςμζνθ με χρϊματα διαλυτά ςτο
νερό, που τοποκετοφνται επάνω ςτο
κονίαμα του τοίχου όςο ακόμα είναι
νωπό· ονομάηεται επίςθσ φρζςκο από
τον αντίςτοιχο ιταλικό όρο (fresco). Η
τεχνικι τθσ ν. είναι διαφορετικι από
αυτιν
τθσ
τζμπερασ
ι
τθσ
εγκαυςτικισ. Η παλζτα τθσ είναι πολφ
πιο περιοριςμζνθ από των δφο
προαναφερκζντων, γιατί χρθςιμοποιεί
ωσ λευκό χρϊμα τον αςβζςτθ, με τον
οποίο λίγα μόνο χρϊματα μποροφν να
αναμειχκοφν. Η τεχνικι τθσ βαςίηεται
ςτθν
ιδιότθτα
που
ζχει
ο
αςβζςτθσ, όταν ενωκεί με ποταμίςια
άμμο ι με αργιλϊδεσ χϊμα, να
ςχθματίηει κακϊσ ξθραίνεται ζνα
κονίαμα με ςκλθρι κρυςταλλικι
επιφάνεια.

3. Το ζργο ςχεδιάηεται ολόκλθρο με
κάρβουνο και κόκκινο χϊμα ςτο
κατϊτερο ςτρϊμα του κονιάματοσ.
Ύςτερα, ζνα μζροσ του, τόςο όςο
κρίνει ο καλλιτζχνθσ ότι μπορεί να
ηωγραφίςει
μζςα
ςε
μία
θμζρα, καλφπτεται με το δεφτερο
ςτρϊμα
του
κονιάματοσ
που
ηωγραφίηεται όςο ακόμα είναι νωπό.
Το υπόλοιπο τμιμα τθσ ςφνκεςθσ που
δεν εκτελζςτθκε μζςα ςτθν ίδια θμζρα
παραμζνει ςχεδιαςμζνο ςτο πρϊτο
ςτρϊμα του κονιάματοσ, ϊςτε να
χρθςιμεφει ωσ οδθγόσ τθσ ςφνκεςθσ.
Η οριςτικι ςχεδίαςθ του ζργου ςτο
επίςτρωμα γίνεται με τθ βοικεια των
χαρτονιϊν. Ρρόκειται για φφλλα πολφ
χοντροφ χαρτιοφ, ςτα οποία ζχει
ςχεδιαςτεί με απόλυτθ ακρίβεια θ
ςφνκεςθ

4. Στθ ςυνζχεια, με μια βελόνα
δθμιουργοφνται μικρζσ τρφπεσ ςτο
χαρτί, ςε όλο το περίγραμμα του
ςχεδίου. Τοποκετείται τότε το χαρτί
επάνω ςτο κονίαμα και τινάηεται ςτισ
τρφπεσ ζνα ςακοφλι που περιζχει
χρωςτικι ουςία ςε ςκόνθ. Η ςκόνθ
αυτι επικάκεται ςτο νωπό κονίαμα
και ςχθματίηει το ςχζδιο το οποίο ο
καλλιτζχνθσ μπορεί, αν κζλει να το
ςτακεροποιιςει περιςςότερο, να
χαράξει με αιχμθρό εργαλείο. Ζπειτα
αρχίηει θ κακαυτό ηωγραφικι εργαςία.

5. Οι καταλλθλότερεσ χρωςτικζσ ουςίεσ
για τθ ν. είναι εκείνεσ που αντζχουν
καλφτερα ςτον αςβζςτθ, όπωσ τα
οξείδια του ςιδιρου, από τα οποία
προζρχονται τα κίτρινα, τα καςτανά
και τα κόκκινα. Κατάλλθλα χρϊματα
είναι επίςθσ το γαλάηιο και το πράςινο
του κοβαλτίου, ενϊ άλλεσ ουςίεσ
πρζπει να χρθςιμοποιοφνται με
μεγάλθ προςοχι, γιατί αλλοιϊνονται
εφκολα.
Το
κονίαμα
και
το
χρϊμα,
κακϊσ
ςτεγνϊνουν,
ςχθματίηουν
ζνα
ςυμπαγζσ ςϊμα. Η ν. μπορεί να
δϊςει λαμπρά αποτελζςματα, αλλά
απαιτεί απόλυτθ κατοχι τθσ τεχνικισ
(που αποκτάται μόνο με μεγάλθ
άςκθςθ), κακϊσ και τθν ικανότθτα τθσ
πολφ
γριγορθσ
και
ςίγουρθσ
ηωγραφικισ εκτζλεςθσ, γιατί, αντίκετα
από τισ άλλεσ ηωγραφικζσ τεχνικζσ, θ
ν. δεν επιτρζπει τροποποιιςεισ και
διορκϊςεισ.

6. Ιςτορία. Οι τοιχογραφίεσ τθσ αρχαίασ
Αιγφπτου, αν και ονομάηονται
ςυνικωσ φρζςκα, δθλαδι ν., είναι
εκτελεςμζνεσ κατά το μεγαλφτερο
μζροσ τουσ με διαφορετικοφσ τρόπουσ
απ’ ό,τι θ πραγματικι ν., που, όπωσ
προαναφζρκθκε, είναι ηωγραφικι
επάνω ςε νωπό κονίαμα με χρϊματα
διαλυμζνα ςε νερό. Οι Αιγφπτιοι
ηωγράφοι προτιμοφςαν τθν τεχνικι
τθσ τζμπερασ, αναμείγνυαν δθλαδι τα
χρϊματα με κρόκο αβγοφ, λάδι, γάλα
ι μζλι και τα τοποκετοφςαν πάνω ςτο
ξερό
κονίαμα.
Σε
οριςμζνεσ
περιπτϊςεισ χρθςιμοποιοφςαν τθ
λεγόμενθ
ξθρογραφικι
ν., τοποκετοφςαν δθλαδι τα χρϊματα
ςε
κονίαμα
βρεγμζνο
με
αςβεςτόνερο.

7. Στισ τοιχογραφικζσ διακοςμιςεισ των
ανακτόρων τθσ Κνωςοφ και τθσ
Φαιςτοφ, που είναι από τα πιο
ηωντανά τεκμιρια του μινωικοφ
πολιτιςμοφ,
χρθςιμοποιικθκαν
τζμπερεσ όπωσ και ςτθν Αίγυπτο, με
τθ διαφορά ότι οι Μινωίτεσ
καλλιτζχνεσ τισ τοποκετοφςαν επάνω
ςε νωπό κονίαμα. Οι λίγεσ ςχετικζσ
πλθροφορίεσ που άφθςαν οι αρχαίοι
ςυγγραφείσ δεν οδθγοφν ςε αςφαλι
ςυμπεράςματα ςχετικά με τισ τεχνικζσ
τθσ καταςκευισ.

8. Στουσ ρωμαϊκοφσ χρόνουσ, οι τοίχοι
ηωγραφίηονταν ςυνικωσ πάνω ςε μια
προετοιμαςία
κονιάματοσ
τοποκετθμζνου ςε πολλά ςτρϊματα.
Kατά τθν περίφθμθ μελζτθ του
Βιτροφβιου Ρερί Αρχιτεκτονικισ, ζξι
ζπρεπε να είναι τα ςτρϊματα αυτά:
τρία πιο χοντρά και τρία πιο λεπτά.
Αλλά οι πιο πολφτιμεσ τοιχογραφίεσ
καταςκευάηονταν
τότε
ςτο
καβαλζτο,
επάνω
ςε
κονίαμα
τοποκετθμζνο μζςα ςε ξφλινα πλαίςια
και φςτερα προςαρμοηόμενο ςτουσ
τοίχουσ με ςιδερζνια καρφιά ι
ςυνδζςμουσ.

9. Οι
ρωμαϊκζσ
τοιχογραφίεσ
κεωροφνται ςυνικωσ ν., αλλά τα
αντικρουόμενα αποτελζςματα των
χθμικϊν αναλφςεων δεν ζχουν
αποςαφθνίςει ακόμα αν οι ΢ωμαίοι
ηωγράφοι
χρθςιμοποιοφςαν
τισ
τεχνικζσ
τθσ
τζμπερασ,
τθσ
εγκαυςτικισ και τθσ ν. ταυτόχρονα ι
χωριςτά. Οπωςδιποτε όμωσ, θ ν.
επικράτθςε.
Στισ
κατακόμβεσ
χρθςιμοποιικθκε θ μζκοδοσ των
ν., που απαιτοφςε μεγάλθ ταχφτθτα
εκτζλεςθσ και ταίριαηε απόλυτα με τθ
γριγορθ ηωγραφικι τεχνικι εκείνων
των καλλιτεχνϊν, που ςυνικιηαν να
τοποκετοφν τα χρϊματα με τρόπουσ
ανάλογουσ με εκείνουσ των Γάλλων
ιμπρεςιονιςτϊν
Αγία Ρρίςκιλλα, ΢ϊμθ

10. Από τθν ελλθνιςτικι και ρωμαϊκι ν.,
θ τεχνικι διαδόκθκε ςτο Βυηάντιο και
ςτισ δυτικζσ χϊρεσ.
Μονι Χϊρασ, 1350

11. Στουντζνιτςα,1330
Καςτοριά, 1100

12. Οι ν. τθσ Σάντα Μαρία Αντίκουα ςτθ
΢ϊμθ επιτρζπουν να γνωρίςει κανείσ
τισ τεχνικζσ που χρθςιμοποιικθκαν
από τον 5ο ζωσ τον 10ο αι. από τουσ
Βυηαντινοφσ και ΢ωμαίουσ καλλιτζχνεσ
ςτα επτά επάλλθλα ςτρϊματα των
κονιαμάτων που ιρκαν ςτο φωσ. Στθ
Δφςθ, θ ν. ςυνεχίςτθκε ωσ τον 16ο αι.
και ζφταςε ςτο αποκορφφωμά τθσ,
ςτισ Αίκουςεσ που φιλοτζχνθςε ο
΢αφαιλ και ςτθ διακόςμθςθ τθσ
Καπζλα Σιξτίνα ςτθ ΢ϊμθ από τον
Μιχαιλ Άγγελο.
Τον 18ο αι. ο Τιζπολο ςυνζχιςε με
επιτυχία
τθν
τεχνικι
τθσ
νωπογραφίασ.

13. Καπζλλα ΢ιξτίνα

15. 1.
Aπό ποια μζρθ αποτελείται μια
τοιχογραφία;
H τοιχογραφία αποτελείται από το
κονίαμα (υπόςτρωμα) και τθ
ηωγραφικι επιφάνεια.

16. 2. Tι είναι το κονίαμα; Aπό τι
αποτελείται;
Kονίαμα είναι ο τοιχογραφικόσ ςοβάσ
των εκκλθςιϊν και αποτελείται από 3
ςτρϊματα που το πρϊτο είναι πιο
παχφ περίπου 10 χιλιοςτά, το δεφτερο
3 χιλιοςτά και το τρίτο που είναι και το
ηωγραφικό ςτρϊμα 2 χιλιοςτά. Tα
υλικά του κονιάματοσ είναι αςβζςτθσ
και
άμμοσ.

17. 3. O αςβζςτθσ που χρθςιμοποιείται
ςτο κονίαμα είναι υλικό που
βρίςκεται ςτθ φφςθ όπωσ θ άμμοσ
ςτθ κάλαςςα;
Tον αςβζςτθ τον βρίςκουμε ςτθ φφςθ
με τθν μορφι πζτρασ αςβεςτόπετρασ
με ανκρακικό οξφ και άλλεσ κειοφχεσ
ενϊςεισ. Για να μετατραπεί ςε κακαρό
αςβζςτθ όπωσ είναι απαραίτθτο ςτθν
τοιχογραφία, πρζπει να μπει ςε ειδικό
καμίνι και να ψθκεί καλά ςε φωτιά με
κλιματόβεργεσ.
Για να γίνει κακαρόσ πρζπει να
ςβθςτεί καλά, να ςουρωκεί και
κρατθκεί ςε λάκκο μζςα ςτθ
γθ, τουλάχιςτον 7 μινεσ πριν τθ χριςθ
του. H δε άμμοσ πρζπει να είναι
ποταμίςια για να μθν περιζχει
αλάτι, καλά πλυμζνθ και ςωςτά
κοςκινιςμζνθ (χοντρι, μζτρια, ψιλι).

18. . Eκτόσ από τθν άμμο και τον αςβζςτθ
χρθςιμοποιοφνται άλλα υλικά;
Mποροφμε επίςθσ να προςκζςουμε
και μερικά άλλα υλικά για καλφτερο
κονίαμα:
τουβλόςκονθ,
για
περιςςότερθ απορροφθτικότθτα
γιδότριχα ι τηίβα, για ςυνοχι
άχυρο λεπτό κομμζνο, για ςυνοχι και
χωρίσ ςκαςίματα ςτζγνωμα του
αςβζςτθ.

19. 5. H ηωγραφικι επιφάνεια τθσ
τοιχογραφίασ από τι αποτελείται;
H ηωγραφικι επιφάνεια αποτελείται
από χρϊματα, φυςικά ορυκτά και
κάποιο ςυνδετικό υλικό ανάλογα με
τθν τεχνικι που ζχει χρθςιμοποιιςει ο
καλλιτζχνθσ.

20. 6. Yπάρχουν πολλζσ τεχνικζσ
ηωγραφικισ τθσ τοιχογραφίασ;
Yπάρχουν 3 τεχνικζσ που τισ λζμε:
Fresco, Secco και Mezzo fresco.

21. Tι είναι θ τεχνικι του Fresco;
O ηωγράφοσ τοποκετεί τα χρϊματά
του ςτο υγρό ακόμα κονίαμα δίχωσ
ςυνδετικό. Tα χρϊματα ενϊνονται με
το νερό που αποβάλλεται διαμζςου
τθσ επιφάνειασ του τρίτου ςτρϊματοσ
του κονιάματοσ όπου ςυγκεντρϊνεται
και ενϊ αυτό ςτεγνϊνει κα
ςτακεροποιθκοφν και κα γίνουν ζνα
μ'αυτό.
Tο αποτζλεςμα αυτισ τθσ τεχνικισ ςτο
νωπό κονίαμα κα είναι μία
νωπογραφία,
μια
ηωγραφικι
επιφάνεια, θ οποία λζγεται Afresco ι
fresco.

22. . H τεχνικι του Secco ςε τι διαφζρει
από τθν τεχνικι του fresco;
Aν τοποκετιςει κάποιοσ τα χρϊματα
ςε μία επιφάνεια κονιάματοσ που ζχει
ιδθ ςτεγνϊςει ι ςκλθρφνει τότε το
αποτζλεςμα δεν είναι νωπογραφία
και χρειάηεται οπωςδιποτε ζνα
ςυνδετικό υλικό που κα κρατιςει τα
χρϊματα
ςτθν
επιφάνεια
του
κονιάματοσ αυγό, λάδι ι ηωικι κόλλα.
Aυτι θ τεχνικι λζγεται secco.

23. . H τεχνικι Mezzo fresco ζχει ςτοιχεία
από τισ άλλεσ δφο δθλ. του fresco και
Secco;
Aκριβϊσ. Tα χρϊματα τοποκετοφνται
ςε κονίαμα που ζχει ςτεγνϊςει μερικά
και δεν απορροφϊνται τόςο βακιά
όςο ςτο γνιςιο fresco και γι'αυτό
ενιςχφονται με κάποιο ςυνδετικό
όπωσ ηωικι κόλλα, αυγό ι λάδι.

24. 10. Aπό ποιουσ παράγοντεσ εξαρτάται το είδοσ και θ ζκταςθ
τθσ φκοράσ μιασ τοιχογραφίασ;
Ραράγοντεσ που επθρεάηουν τθ φκορά μιασ τοιχογραφίασ
είναι ςυνικωσ: H υγραςία: επθρεάηει όλα τα υγροςκοπικά
υλικά που αποτελοφν μία τοιχογραφία και οδθγεί ςτθν
αποςφνκεςι τουσ.
H δράςθ των αλάτων: ςε μεταβολζσ υγραςίασ- κερμοκραςία
ζχουμε κρυςταλλοποίθςθ διάλυςθ των αλάτων και θ
τοιχογραφία
γίνεται
ςακρι.
Yπάρχουν
2
τφποι
κρυςταλλοποίθςθσ
αλάτων
ςε
μία
τοιχογραφία.
α) Συνεχισ διείςδυςθ και γριγορθ εξάτμιςθ υγραςίασ, τα
άλατα
κρυςταλλοποιοφνται
ςτθν
επιφάνεια
β) Aργι διείςδυςθ υγραςίασ, ςυγκζντρωςθ αλάτων κάτω από
τθν επιφάνεια, αςκοφν πιζςεισ και δθμιουργία ρωγμϊν.
Bιολογικοί
παράγοντεσ:
α) Λειχινεσ, φφκια-μφκθτεσ, όταν θ ςχετικι υγραςία είναι
πάνω από 65%,επθρεάηουν το κονίαμα εκκρίνοντασ οξζα.
β) Ρεριττϊματα πουλιϊν, επειδι περιζχουν νιτρικά και
φωςφορικά
άλατα.
γ) Mικροοργανιςμοί, μικρόβια τα οποία προζρχονται από
φιλιματα, ομαδικι εκπνοι, άγγιγμα με το χζρι.
Φυςικοί παράγοντεσ: ςειςμοί, πλθμμφρεσ, κ.λ.π.
Άλλεσ αιτίεσ είναι το φωσ, θ κάπνα των κεριϊν (αικάλθ), θ
κζρμανςθ μνθμείων και εκκλθςιϊν, ζντομα, ηϊα, κ.λ.π.
Eπίςθσ ζχουμε αλλοιϊςεισ που οφείλονται ςτθν κακι
ποιότθτα των υλικϊν, ςε ακατάλλθλεσ τεχνικζσ και τζλοσ ςτον
ανκρϊπινο παράγοντα.

25. 1. Ποιεσ φκορζσ ςτισ τοιχογραφίεσ
δθμιουργεί
ο
ανκρώπινοσ
παράγοντασ;
Yπάρχουν αρκετοί λόγοι για τισ
φκορζσ των τοιχογραφιϊν από τον
ανκρϊπινο παράγοντα: O πόλεμοσ:
εκριξεισ, λογχίςματα, βομβαρδιςμοί,
κ.λ.π.
Θρθςκολθψία:
καταςτροφζσ
ειδωλολατρικϊν
τοιχογραφικϊν
κεμάτων, αφαίρεςθ με ξφςιμο μθ
θκικϊν
παραςτάςεων
(γυμνό, διάβολοι κ.λ.π.)
Aρχαιοκαπθλία: π.χ. κλζψιμο κεφαλϊν
Aγίων με αποτζλεςμα καταςτροφι και
απϊλεια τμθμάτων τοιχογραφιϊν και
Άγνοια: δθμιουργεί τισ περιςςότερεσ
καταςτροφζσ.

26. Ποιεσ καταςτροφζσ ςτισ τοιχογραφίεσ
μπορεί να δθμιουργιςει θ άγνοια;
α) Ξφςιμο ματιϊν, αυτιϊν Aγίων για
φάρμακα,
φυλακτά
κ.λ.π.
β) Ξφςιμο τοιχογραφικϊν κεμάτων:
Γιατί άλλαξε το πνεφμα τθσ εποχισ,
δεν ςυμφωνοφμε με το κζμα, τθν
παράςταςθ,
το
φφοσ
κ.λ.π.
γ)
Aςβζςτωμα
τοίχων:
Για
κακαριότθτα που καλφπτει ολόκλθρεσ
ςυνκζςεισ.
δ) Kόλλθμα αναμμζνων κεριϊν: Για
τάματα κατευκείαν ςτισ τοιχογραφίεσ
που
καίγονται
τα
χρϊματα.
ε) `Aναμα ακατάλλθλθσ ποιότθτασ
κεριϊν με αποτζλεςμα να μαυρίηουν
οι
τοιχογραφίεσ.
ςτ)
Διάφορεσ
επεμβάςεισ:
επιηωγραφίςεισ, επιτοιχογραφιςεισ,
εγκατάςταςθσ θλεκτρολογικοφ υλικοφ
κ.λ.π.

27. Mε ποιο τρόπο γίνεται θ ςτερζωςθ
του
υποςτρώματοσ
μιασ
τοιχογραφίασ που ζχει αποκολλθκεί
από τθν τοιχοδομι;
Ζνα αποκολλθμζνο από τον τοίχο
υπόςτρωμα για να ςτερεωκεί πρζπει
αρχικά
να
προςτατευκεί
με
επικόλλθςθ γάηασ και να πρεςαριςτεί
ϊςτε να επανζλκει ςτθν αρχικι του
κζςθ, ενϊ παράλλθλα ειςάγεται με
ςφριγγα το ςυγκολλθτικό υλικό που κα
επιλζξουμε.

28. ΢ε ποιεσ περιπτώςεισ γίνεται αποτοίχιςθ
των τοιχογραφιών ενόσ μνθμείου και θ
μεταφορά τουσ ςτο Mουςείο;
Oι
τοιχογραφίεσ
αποτελοφν
αναπόςπαςτο τμιμα του ςυνόλου ενόσ
μνθμείου για το οποίο ζχουν ςχεδιαςτεί
και το οποίο με τθ ςειρά του αςκεί μία
αποφαςιςτικι επίδραςθ ςτον χαρακτιρα
και το αιςκθτικό τουσ αποτζλεςμα.
H απόςπαςθ και θ μεταφορά τουσ πρζπει
να αποφαςίηεται μόνο όταν θ ςυντιρθςθ
είναι αδφνατον να γίνει επί τόπου και δεν
εξαςφαλίηεται θ διάςωςι τουσ. Άλλοι
λόγοι που μποροφν να υπάρξουν και οι
οποίοι κακιςτοφν απαραίτθτθ τθν
μεταφορά τουσ είναι και θ καταςκευι
ζργων υψίςτθσ εκνικισ ι διεκνοφσ
ςθμαςίασ ςτον τόπο που βρίςκονται π.χ.
θ καταςκευι φραγμάτων ςε ποταμοφσ.
Eπίςθσ πολλζσ φορζσ κρίκθκε αναγκαία θ
αποτοίχιςθ τοιχογραφιϊν όταν αυτζσ
ζχουν επιτοιχογραφίςεισ άλλθσ πολφ
ςπουδαιότερθσ εποχισ ι τεχνοτροπίασ.

29. Mε ποιο τρόπο γίνεται θ απόςπαςθ και θ
μεταφορά των τοιχογραφιών;;
Oι
βαςικζσ
μζκοδοι
είναι
τρεισ:
α) ΢τράπο (STRAPPO). Eίναι θ τεχνικι τθσ
αφαίρεςθσ μόνο τθσ ηωγραφικισ επιφάνειασ.
Xρθςιμοποιείται μόνο όταν υπάρχει ζλλειψθ
ςφνδεςθσ μεταξφ ηωγραφικισ και υποςτρϊματοσ
οφειλόμενθσ ςε υπερβολικι αποφλοίωςθ τθσ
ηωγραφικισ ι ςε πλιρθ ςακροποίθςθ του
υποςτρϊματοσ.β) ΢τάκο (STACCO). Eίναι θ τεχνικι
τθσ αφαίρεςθσ τθσ ηωγραφικισ επιφάνειασ μαηί
με το υπόςτρωμα ι μζροσ αυτοφ. Xρθςιμοποιείται
μόνο αν θ ηωγραφικι είναι καλά ςυνδεδεμζνθ με
το υπόςτρωμα και αυτό δεν κονιορτοποιείται και
είναι ςε καλι κατάςταςθ.
γ) ΢τάκο α μαςζλο (STACCO A MASSELO). H
τεχνικι αυτι περιλαμβάνει αφαίρεςθ τθσ
ηωγραφικισ επιφάνειασ, του υποςτρϊματοσ και
μζρουσ του τοίχου. Xρθςιμοποιείται μόνο όταν ο
τοίχοσ μπορεί να κυςιαςτεί και ςε ειδικζσ
περιπτϊςεισ, π.χ. όταν το υπόςτρωμα είναι
ιδιαίτερα ςκλθρό, όταν θ αναγλυφότθτα πρζπει
οπωςδιποτε να διατθρθκεί, όταν θ ηωγραφικι
ζχει γίνει απευκείασ πάνω ςε πζτρα.

30. ΢τθν
περίπτωςθ
που
υπάρχουν
απώλειεσ τμθμάτων ηωγραφικισ ι
κονιάματοσ τι κάνει ο ΢υντθρθτισ;
Πταν υπάρχουν απϊλειεσ τμθμάτων
ηωγραφικισ ι κονιάματοσ πρζπει ο
Συντθρθτισ να τθρεί δφο βαςικζσ
αρχζσ:α) ςεβαςμό ςτο ζργο ωσ τμιμα
ενόσ ιςτορικοφ τεκμθρίου, το οποίο
αποκλείει
οποιοδιποτε
είδοσ
απομίμθςθσ και
β) τθ μικρότερθ δυνατόν αιςκθτικι του
παρζμβαςθ προκειμζνου να μπορεί να
εκτιμθκεί
πλιρωσ
το
ζργο.
Tα μεγάλα κενά τα ςυμπλθρϊνουμε με
κονίαμα ςε επίπεδο ελαφρά χαμθλότερο
τθσ αρχικισ ηωγραφικισ επιφάνειασ με
ουδζτερο χρωματικό τόνο ϊςτε να
αποκακιςτοφν τθν ενότθτα του ζργου.
Στα μικρά κενά όταν είναι πάρα πολφ
αναγκαίο, γιατί διαςπάται θ ενότθτα του
ζργου, μπορεί να γίνει ςυμπλιρωςθ ςε
χαμθλότερουσ χρωματικοφσ τόνουσ με
ςεβαςμό πάντα ςτο ζργο και το φφοσ του
καλλιτζχνθ.