1. เรื่อง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ าจิตรเจริญ
กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
จัดทาโดย..
นายกิตติศักดิ์ นึกชอบ

2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ าจิตรเจริญ
กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

3. พระประวัติ
พลเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ าจิตรเจริญ กรมพระยานริศรา
นุวัดติวงศ์ หรือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
เจ้าฟ้ ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ มีพระนามเดิม พระองค์เจ้าจิตร
เจริญ ต่อมาทรงได้รับพระราชทานสถาปนาเป็นเจ้าฟ้ า
ทรงเป็นต้น ราชสกุล จิตรพงศ์ เป็นพระราชโอรสของ พระบาทสมเด็จ
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และ พระสัมพันธวงศ์เธอ
พระองค์เจ้าพรรณราย ประสูติเมื่อวันอังคารเดือน ๖ ขึ้น ๑๑ ค่า ปีกุน
เบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ ตรงกับวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2406

4. พระกรณียกิจ

5. • ด้านราชการ
พระองค์ทรงเป็นเสนาบดีหลายกระทรวงทั้ง กระทรวงโยธาธิการ กระทรวง
พระคลังมหาสมบัติ กระทรวงกลาโหม กระทรวงวังสมัยรัชกาล
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงตาแหน่งอภิรัฐมนตรีที่ปรึกษา
ราชการแผ่นดิน อุปนายก ราชบัณฑิตยสภา แผนกศิลปากร หลัง
เปลี่ยนแปลงการปกครอง ทรงได้รับแต่งตั้งเป็น ผู้สาเร็จราชการแทน
พระองค์ ขณะที่ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จต่างประเทศ

6. ด้านศิลปกรรม
• งานสถาปัตยกรรมที่โปรดทามากคือ แบบพระเมรุ
โดยตรัสว่า "เป็นงานที่ทาขึ้นใช้ชั่วคราวแล้วรื้อทิ้งไป
เป็นโอกาสได้ทดลองใช้
ปัญญาความคิดแผลงได้เต็มที่ จะผิดพลาดไปบ้างก็
ไม่สู้กระไร ระวังเพียงอย่างเดียวคือเรื่องทุนเท่านั้น“
• ในภาพเป็นพระเมรุมาศสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรม
ราชินีนาถในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่หัว เป็นพระเมรุมาศแรกที่สมเด็จฯ เจ้าฟ้ ากรม
พระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงออกแบบ
(ศิลปากร,กรม,๒๕๓๙,ศิลปะสถาปัตยกรรมไทย
ในพระเมรุมาศ)

7. ด้านสถาปัตยกรรม
• คือ การออกแบบก่อสร้างพระอุโบสถ
วัดเบญจมบพิตร
ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
เมื่อ พ.ศ. 2442
• งานด้านสถาปัตยกรรมเป็นงานที่พระองค์ทรง
พิถีพิถันอย่างมาก เพราะตรัสว่า
"ต้องระวังเพราะสร้างขึ้นก็เพื่อความพอใจ ความ
เพลิดเพลินตา ไม่ใช่สร้างขึ้นเพื่ออยากจะรื้อทิ้ง
ทุนรอนที่เสียไปก็ใช่จะเอาคืนมาได้ ผลที่สุดก็ต้องทิ้งไว้
เป็นอนุสาวรีย์สาหรับขายความอาย"

8. ด้านภาพจิตรกรรม
• ภาพเขียน
ภาพเขียนสีน้ามันประกอบ
พระราชพงศาวดาร แผ่นดิน
พระเจ้าท้ายสระ ครั้ง กรุงศรี
อยุธยา เป็นภาพช้างทรงพระ
มหาอุปราชแทงช้างพระที่นั่ง
ภาพเขียนรถพระอาทิตย์ที่
เพดานพระที่นั่งภานุมาศ
จารูญ ( พระที่นั่งบรมพิมาน )

9. • ภาพประกอบ
เรื่องธรรมาธรรมะสงคราม

10. งานออกแบบ
• ออกแบบตรากระทรวงต่างๆ ,
อนุสาวรีย์ทหารอาสา
สงครามโลกครั้งที่ 1 , องค์พระ
ธรณีบีบมวยผมที่เชิง สะพาน
ผ่านพิภพลีลา พระบรมรูปหล่อ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ า
จุฬาโลกมหาราช ที่เชิง สะพาน
พระพุทธยอดฟ้ า

11. ด้านวรรณกรรม
• มีทั้งร้อยแก้วและร้อยกรอง เช่น โคลงประกอบภาพ จิตรกรรม ภาพ พระราชพงศาวดาร ,
โคลงประกอบเรื่องรามเกียรติ์ ทรงนิพนธ์เมื่องานฉลองพระนครครบรอบร้อยปี , ลายพระ
หัตถ์โต้ตอบประทานบุคคลต่างๆ เช่น จดหมายเวรโต้ตอบกับ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพ ลายพระหัตถ์ประทานความรู้ใน
ลักษณะจดหมายโต้ตอบพระสาร
ประเสริฐและพระยาอนุมานราชธน เรื่องภาษาและประเพณี ลายพระหัตถ์โต้ตอบเหล่านี้
เป็นเหมือนคลังความรู้สาหรับผู้สนใจ
ใฝ่ศึกษาค้นคว้าทั่วไป

12. ด้านดุริยางคศิลป์ และนาฏศิลป์
• ทรงสนพระทัยทั้ง ดนตรีไทย และ ดนตรีสากล โดยเฉพาะดนตรีไทยนั้นทรงฝึกฝนมาแต่พระเยาว์ ทรง
ถนัดเล่นปี่พาทย์และระนาด
มากกว่าเครื่องดนตรีอื่นๆ
• เพลงพระนิพนธ์
เพลงสรรเสริญพระบารมี
เพลงสรรเสริญพระบารมี เป็นเพลงที่บรรเลงเพื่อสรรเสริญพระบารมีแห่งพระมหากษัตริย์เดิมที เพลง
สรรเสริญพระบารมี ถูกใช้เป็นเพลงประจาชาติ ซึ่งประพันธ์ขึ้นในระหว่างปี พ.ศ. 2431 - 2475 โดยเป็น
เพลงชาติไทยฉบับที่ 3 ของไทย นิพนธ์คาร้องโดย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุ
วัดติวงศ์ส่วนทานอง แต่งโดย ปโยตร์ สซูโรฟสกี้ (Pyotr Schurovsky) นักประพันธ์เพลงชาว
รัสเซีย ในปัจจุบัน คาร้องของเพลง ได้ถูกดัดแปลงไป ซึ่งในตอนแรก ท่อนสุดท้าย ใช้คาว่า ฉะนี้ แต่
ต่อมา พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเปลี่ยนคาว่า ฉะนี้ ให้เป็น ไชโย
** ข้าวรพุทธเจ้า เอามโนและศิระกราน
นบพระภูมิบาลบุญดิเรก เอกบรมจักริน
พระสยามินทร์ พระยศยิ่งยง
เย็นศิระเพราะพระบริบาล ผลพระคุณ ธ รักษา
ปวงประชาเป็นสุขศานต์ ขอบันดาล ธ ประสงค์ใด
จงสฤษดิ์ดัง หวังวรหฤทัย ดุจถวายชัย ชโย

13. • ด้านบทละคร
ทรงนิพนธ์บทละครดึกดาบรรพ์
ไว้หลายเรื่อง เช่น
สังข์ทอง ตอนทิ้งพวงมาลัย ตีคลี และตอน
ถอดรูป
คาวี ตอนเผาพระขรรค์ ชุบตัว และตอนหึง
อิเหนา ตอนตัดดอกไม้ฉายกริช ไหว้พระ
และตอนบวงสรวง
รามเกียรติ์ ตอนศูรปนขาตีสีดา

14. ชีวิตบั้นปลาย
• สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงประชวรด้วย
โรคพระหทัยโตขณะที่ยังทรงรับราชการในตาแหน่งเสนาบดีกระทรวงวัง
จึงกราบถวายบังคมลาออกจากราชการ แต่ยังรับราชการส่วนพระองค์ใน
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และรัชกาล พระบาทสมเด็จ
พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงใช้เวลาส่วนใหญ่กับงานศิลปะและวิทยาการจนพระ
กาลังพระปัญญาเสื่อมลงทุกที ด้วยทรงพระชราด้วยโรคภัยเบียดเบียน คือโรค
พระหทัยโต หลอดลมอักเสบเรื้อรัง และโรคเส้นพระโลหิตแข็ง วันที่ 10 มีนาคม
พ.ศ. 2490 จึงสิ้นพระชนม์โดยสงบ ขณะมีพระชันษาได้ 83 ปี

15. เกียรติประวัติ
วันที่ 28 เมษายนเป็นวันครบรอบวันประสูติ
ของพระองค์ ทุกปีจะมีงาน
"วันนริศ" ณ ตาหนักปลายเนิน คลองเตย มี
การแสดงละคร การบรรเลง
เพลงพระนิพนธ์ การตั้งแสดงงานฝีพระหัตถ์
บางชิ้น และการมอบ
"ทุนนริศรานุวัดติวงศ์" แก่นักศึกษาใน
สาขาวิชาศิลปะ
องค์การยูเนสโก ยกย่องให้พระองค์เป็น
บุคคลสาคัญของโลก
ประจาปี พ.ศ. 2506

16. Thank You..