کانون آرمان شریعتی, profile picture
Uploaded byکانون آرمان شریعتی
PDF, PPTX519 views

وفاداری به انسان جدید

Sara1005

Embed presentation

Download as PDF, PPTX
‫‪sco‬‬ ‫كانــون آرمــان شــريعتـي‬ ‫وفاداری به انسان جديد‬ ‫ِ‬ ‫‪Sco1385@Gmail.com‬‬ ‫ســارا شريعتی‬ ‫5001‬ ‫شماره مقالـه :‬ ‫01‬ ‫تعـداد صفحـه :‬ ‫50/78‬ ‫آخرين بررسی :‬ ‫2831‬ ‫تاريــخ تحـرير :‬ ‫‪www.shandel.org‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫موضـوع : گذر از هويت بومی به هويت انساني‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫1‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫وفاداری به انسان جدید‬ ‫ِ‬ ‫و آغازِ دوبارهٔ تاریخ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این مجلس دعوتی است برای بزرگداشت شریعتی. من فکر کردم بیاییم از دعوت خود شریعتی صحبت کنیم. دعوت شریعتی از ما. دعوت به وفاداری.‬ ‫وفاداری به انسان جدید و آغازِ دوبارهٔ تاریخ. پیش از آن اجازه میخواهم نگاهی به شرایط امروز بیاندازم.‬ ‫ِ‬ ‫دوران جدید را دوران گذار میگویند. شریعتی سیسال پیش گفت و مصداقش امروز است.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫گذار یعنی چه؟ یعنی از جایی به جای دیگر رفتن. مبدایی و مقصدی داشتن. اما ویژگی این گذار، گذاری که جامعه ما با آن شاخص میشود، این‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫است که ما هم مبدأ را و هم مقصد را در خود داریم. گذارِ ما به معنای رساندن ذهنیتمان به عینیتمان است. رساندن واقعیت روزمرگیمان به ذهنیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫جهانیمان است. رساندن هویت بومیمان به هویت انسانیمان است. اتیک )‪ )éthique‬به اتوس )‪ .)éthos‬اخالقمان به رفتارمان. گذار برای ترمیم آنچه که‬ ‫ِ‬ ‫یکی از روشنفکران ما، اِسکیزوفِرُنی اجتماعی نامیده است.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این گذار معموالً زمان میبرد، مدت دارد. از جایی به جای دیگر رفتن، به نسبت مسافتها و فاصلهها، طول میکشد. اما ویژگی دیگرِ این گذار، همزمان‬ ‫ِ‬ ‫بودن آن است. به چه معنا؟ به این معنا که ما در یک زمان هم اینجا ایم و هم آنجا. هم رسیدهایم و هم هنوز راه نیافتادهایم و این مراحل، همه باهم، در‬ ‫ِ‬ ‫یکجا و یکزمان اتفاق افتاده است. "طی" نشده است بلکه "اتفاق" افتاده است!‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ ِ‬ ‫در یک دورهٔ بیستساله، ما هم تجربه انقالب داریم، هم تجربه جنگ، هم به نوعی تجربه جنگ داخلی، هم تجربه اصالحات! هم حکومت مذهبی داریم‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ ٔ ِ‬ ‫ِ‬ ‫و هم سکوالریزاسیون قرن بیستمی را. هم یقین مدرنیزاسیون اوایل قرن را داریم و هم شک پُستمدرنیته آستانه قرن بعد را. و چون اینها همه باهم‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫اتفاق افتاده است، فرصت فاصلهگیری و تحلیل و آماده شدن برای مرحله بعد را نداریم.‬ ‫ٔ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫2‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در تاریخ میگویند، برای انتخاب موضوعِ تحقیق باید 05 سالی با آن فاصله داشته باشی، امّا ما در اینجا، در مملکت خودمان تحقیق تاریخیمان هم،‬ ‫ِ‬ ‫به ناگزیر میدانی است! یعنی اینکه همانجا، در جا، بالفاصله باید تحلیل کنیم. و این فوریت )‪ ، )immédiateté‬این همزمانی، ویژگی عصرِ جدید است.‬ ‫ِ‬ ‫ویژگی مدرنیته.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ژانوس خدای این دوران گذار است. خدایی که دو چهره دارد و به دو طرف نگاه میکند. به دوجهت. یک چشم در پشت سرش دارد و چشمی در‬ ‫ِ‬ ‫جلوی سرش. ما امروز، ما ساکنین این جوامع درحال گذار، همه ژانوسی هستیم. در آن واحد، هم نگاه به پشتِسر داریم و هم چشم به روبرو. هم پا در‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اینجا داریم و هم سر در آنجا. در مزینان خودمان نشستهایم پشت اینترنت! پشت ماهواره. و این همزمانی میان زیست بومیمان و ذهنیت جهانیمان،‬ ‫ِ‬ ‫ناهمزمانی ایجاد میکند! نا همزمانی میان خود و جامعه. این دوجهته بودن، دوپارگی ایجاد میکند. دوپارگی میان خصوصی و عمومی.‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫این دو چشم، این دو چهرهٔ دوران گذار، کداماند؟ نخست هویت، یعنی آنچه که شخصیت مرا میسازد. یعنی تاریخم، حافظه جمعی و خاطراتم، فرهنگ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ٔ‬ ‫ِ‬ ‫و مذهبم. من شهروند ایرانینسب مسلمان شیعه دوازده امامی، که در سال 2831 زندگی میکنم. و چهرهٔ دیگرم : من انسانی متعلق به قرن بیستویکم،‬ ‫ِ‬ ‫من انسانیای که سرنوشت مشترکی با بشریت دارم. بشریتی با سرنوشتی مشترک و ارزشهایی واحد.‬‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در زندگی روزمرهام ، میبینم که به عنوان یک ایرانی، درگیرِ مشکالت خودمام؛ فقر، بیکاری، عقبافتادگی فرهنگی، نا امنی، مشکالت سیاسی، مسائل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مذهبی... و از روزمرگی که خارج میشوم، کتاب که بدست میگیرم و یا مینشینم پشت اینترنت، پشت ماهواره، با جهان و دنیاهای دیگر که رابطه برقرار‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫میکنم... از حقارت این مسائل و کوچکی جهان خودم در شگفت میمانم. میخواهم میان این و آن رابطه بر قرار کنم. میان عینیت اجتماعیام و ذهنیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫فکریام. میان واقعیت زندگیام و حقیقت انسانیام. میان هویت ایرانی ـ فرهنگی خودم و ارزشهای جهانشمول انسانیام. میخواهم " از اهالی اینجا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫باشم و با همه افقهای باز نسبت داشته باشم."‬ ‫ٔ‬ ‫اما به هر کدام که رجوع میکنم میبینم که در انحصارِ یک مُتِوَلّی است.‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫3‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫بهعنوان یک انسان به ارزشهای انسانی و جهانشمول تکیه میکنیم. به انسانیت، حقوق بشر، آزادی وعقالنیت. و میبینیم که این عرصه، متولی‬ ‫ِ ِ‬ ‫دارد. برخی از روشنفکران ما میگویند که این ارزشها صاحب دارد. یک کُل تفکیکناپذیر است و متولی دارد. متولیای که تحت عنوان جهان شمولیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در برابرِ هویت، یک الگو و یک گفتمان را تبلیغ میکند و این ارزشهای جهانی را به تصاحب خود درآورده است : الگوی نئولیبرالیسم و دیسکورِ پایان‬ ‫ِ‬ ‫ایدئولوژیها و پایان تاریخ را .‬ ‫ِ‬ ‫به قول "پی یر بوردیو"، بر طبق این گفتمان، انسان امروز در برابر یک آلترناتیو قرار گرفته است : یا الگوی جدید را، بپذیرد، وگرنه متوحش است.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یا بپذیرد که ایدئولوژیها شکست خورداهاند، اسطورهٔ جهانسوم به تاریخ پیوسته، اتوپیهایی که وعده میدادند به تحقق پیوسته و به جهنم بدل شدند. تاریخ‬ ‫ِ‬ ‫به پایان رسیده و تنها راهِ نجات، پیوستن به کَمپ فاتحین است. به کَمپ پیروز شدگان. یعنی به کَمپ تمدن غرب بهعنوان تمدن غالب و یا نپذیرد و در‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این صورت راهِ دیگری به جز توحش در برابرش نیست. و توحش یعنی مقاومت در برابرِ این هویت غالب و مسلط و حاکم. این هویت پیروز. تمدن غرب.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫درنتیجه میبینم که :‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫تکیه من به جهانشمولیت و ارزشهای انسانی، عمالً یعنی تبعیت از حکومت واحد جهانی، که متشکل از پنج سازمان بینالمللی است و پذیرش این‬ ‫ٔ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫تفکرِ توتالیترِ حاکم ـ پذیرش نئولیبرالیسم ـ که امروز الگوی مسلط اونیورسالیزم است. و پذیرش این الگو، تحت عنوان هویت مشترک انسانمدرن، عمالً‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫به حذف ویژگیهای خودم، سنتم، فرهنگم، مذهبم میانجامد و از سوی دیگر به معنای بستن هرگونه چشماندازِ دیگری در تاریخ است. و تنها وظیفه من‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این خواهد بود که وفادارانه از این الگو تبعیت کنم. کاری که در جامعه ما، رضاخان کرد و در ترکیه آتاتُرک و هر دو تجربه، شکست خورده و ناکام.‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫از سوی دیگر، به این نتیجه میرسم که من باید خودم به فکرِ خودم باشم و جز به مدد همین فرهنگ بومی، همین تاریخ ، همین سنت و همین‬ ‫ِ‬ ‫مذهب، امکان رشد و تحولی نخواهم داشت. با تکیه به هویت خودم. و باز مردم میگویند که این عرصه هم صاحب دارد. متولی دارد. نهاد رسمی دارد.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫بنیادگرایی تحت عنوان اصالت، دین را و سنت را و فرهنگ مرا صاحب شده و باز مرا در برابرِ یک آلترناتیو قرار میدهد : یا این دین و سنت و تاریخ و‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫4‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫فرهنگ را همانطور که هست میپذیری، و اگر نپذیری میشوی غربزده!‬ ‫ِ‬ ‫هردو صاحبان رسمی، از ما میخواهند که یک چشممان را کور کنیم. هر دو از ما میخواهند که تبعیت کنیم. یکی از ما میخواهد که واقعیت جهان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٔ‬ ‫را بپذیریم و دیگری از ما میخواهد که واقعیت جامعه خود را بپذیریم. اولی خود را متولی جهانشمولیت میداند و دومی خود را متولی سنت. در هر دو‬ ‫ِ‬ ‫امر، خشونت هست و اجبار. هر دو فکر میکنند که تاریخ به پایان رسیده است و هر دو از ما میخواهند که به "دیکتاتوری واقعیت" تن دهیم. جستجو را‬ ‫کنار بگذاریم و این توهم را که میشود ـ به گفته فانون ـ از " آغازِ دوبارهٔ تاریخ" سخن گفت.‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫سیسال پیش، شریعتی رسالت روشنفکر را در تحقق یک پروژهٔ رهاییبخش میدانست. رهایی یعنی چه؟ یعنی از مخمصه در آمدن. نجات از مخمصه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مرگ، نابودی. نجات یعنی تمهید انسان برای بقا، برای جاودانگی. شریعتی پروژهٔ رهاییبخش خود را، نجات ارزشها از متولیان آن میدانست. رهایی سه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫آرمان بزرگ بشری : رهایی سوسیالیزم از تُولیَّت زور، دمکراسی از تولیت زر، و مذهب از تولیت تزویر.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫امروز، دیوار برلین فروریخته (البته نه برای برخی ازروشنفکران ما که هنوز پشت این دیوار اسیرند!)، سوسیالیزمِ دولتی از بین رفته است و دیسکورِ‬ ‫ِ‬ ‫سوسیالیسم مغلوبه اعالم شده است، در عین حال که فقر و گرسنگی در جهان بیشتر از هر زمان دیگری بیداد میکنند.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫استعمارِ اروپایی زمان شریعتی، از بین رفته است، و دمکراسیهای لیبرال و دولتهای ملی سرمایهداری، اقتدارِ دیرین خود را ندارند و در برابرِ حکومت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫جهانی، روزبهروز ضعیفتر میشوند.‬ ‫ادیان نهادینه و رسمی، کلیساها و کنیسهها و حوزهها، از نظرِ اجتماعی دچارِ بحراناند و ایمان روزبهروز وحشیتر و نا اهلیتر میشود.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ارزشها و آرمانهامان همانهاست : آزادی، عدالت اجتماعی، معنویت و عرفان. اما، دشمنانمان متفاوتاند. و با اینحال ما هنوز در مخمصهایم و در‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫جستجوی نجات. نجات از چنگ متولیان جدید. امروز باید پروژهٔ رهائیبخش دیگری را پیریخت.‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫5‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫انسان با آزادی است که آغاز میشود. این سخن شریعتی است. آزادی یعنی اهلی نشدن. خو نگرفتن. نهادینه نشدن. رسمیت نیافتن. محتومیت را‬ ‫ِ‬ ‫نپذیرفتن. آزادی یعنی، عبور از مرزها و پیوستن همه افقها به هم.‬ ‫ِ ٔ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت شریعتی از ماست. دعوت روشنفکران جدید. روشنفکرانی که ما صدایشان را کمتر میشنویم. روشنفکران مطرودی که هنوز در قالبی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نگنجیدهاند و قالبی را انتخاب نکردهاند. و یا به دنبال یک بُعد دیگر، یک افق دیگر و یک راهِ دیگرند.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت فانون است به "انسان جدید". انسان جدید با قهر، و آغازِ دوبارهٔ تاریخ است که شاخص میشود. این سخن فانون است. قهر یعنی نادیده‬ ‫گرفتن و نپذیرفتن واقعیت. تن به الگوی حاکم جهانی و الگوی بومی ندادن. انسانی که میگفت : "من خود بنیان خودم هستم. حجم تاریخ هیچ یک از‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫کنشهایم را تعیین نمیکند و بدین ترتیب در دایرهٔ آزادی خویش، وارد میشوم".‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت ژاکبرک است به آندلُس. اندیشه دو کرانه. جمع مجدد دو کرانه از هم گسیخته غرب و شرق مدیترانه. تا "غنای تکثر را با وحدت انسانی"‬ ‫ِ‬ ‫بتوان بازترکیب نمود. دعوتی دردسرساز و سخت.‬ ‫ِ‬ ‫دعوت به درافتادن. درافتادن با نظم جهانی، با نئولیبرالیسم که خشونت میکند. بیداد میکند. جنایت میکند و درافتادن با گفتارِ رسمی و مسلط‬ ‫ِ‬ ‫مذهب. در افتادن هم با سنت و هم با مدرنیته. با سنت که زمینگیرمان میکند و با مدرنیته بیبنیاد. دعوت به پاالیش سنت و به نقد مدرنیته. این دعوت،‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫دعوت به بازسازی است، پس از تخریب. دعوت به "رفرم" در دین است و به "ضدِ رفرم" در نهاد رسمی دین. دعوت به مبارزه با واقعیت است و به خلق و‬ ‫ِ‬ ‫ابداعِ الگوهای جدید. این دعوت، دعوت به فَرارَوی است و نه عقبنشینی. دعوت به اورودیس است و نه ژانوس. دعوت به جلو رفتن و به عقب برنگشتن.‬ ‫ِ‬ ‫به این دعوت امروز چگونه میتوان پاسخ داد : با نجات انسانیت از انحصارِ نئولیبرالیزمِ جدید. بازگشت به اومانیزمی که رستگاری را برای همه میخواهد‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و همبستگی میان انسانها را شعارِ خود قرار داده بود. بازگشت به اومانیزمی عدالتخواهانه که آزادی بشر را جز با عدالت اجتماعی ممکن نمیداند.‬ ‫ِ ِ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫6‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و نجات مذهب از انحصارِ بنیادگرایی. با اصالح دین. اصالح دین و تقویت اصالح در درون نهاد دین. این دعوت شریعتی از ماست.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫آیا چنین دعوتی خود حامل نوعی اسکیزوفرنی نیست؟ نه! ما نمیخواهیم دو همجواری ایجاد کنیم. نمیخواهیم هر کدام را بفرستیم به یک حوزه،‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یکی را به عرصه عمومی و دیگری را به عرصه خصوصی و همه تالشمان این باشد که ایندو باهم برخورد نکنند. صحبت از بازسازی دوباره است.‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫سخن گفتن از انسان جدید، از آغازِ دوبارهٔ تاریخ، برای جامعه ما که تجربه اتوپی و شکست اتوپی و انقالب و جنگ را از سر گذرانده، جذابیت ندارد. ما‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یک جامعه خستهایم و مجروح. این است که از واکنشهایمان در برابرِ تجربیاتمان گاه تئوری میسازیم. از واکنشمان نسبت به شکست، تئوری واقعگرایی‬ ‫ٔ‬ ‫میسازیم. دیگر حوصله نداریم. از ادعاهای جوانی دست کشیدهایم. برخی از روشنفکرانمان هم براین باورند و دارند اَقلّی میشوند. به واقعیت باج میدهند.‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫عقبنشینی میکنند. با گُفتمان مسلط بر جهان همصدا میشوند ، تا مخاطب پیدا کنند. با واکنش جامعه نسبت به شکست خویش، ... تا مقبولیت پیدا‬ ‫ِ‬ ‫کنند. مخالفتخوانی نمیکنند، جامعه را تکان نمیدهند ...‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و اگر خستگی از این تجربههای همه تلخ و زدگی از این ادعاهای بزرگ را از جامعه میتوان پذیرفت و فهمید امّا، از جانب روشنفکران ما قابل قبول‬ ‫نیست. مگرنه اینکه روشنفکر، وجدان آگاه و منتقد جامعه است؟ مگرنه اینکه شاخصه روشنفکری، بینش انتقادی و آزادی اش در تفکر است؟‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫امروز ما نیازمند یک فریاد جدید هستیم. یک " ال"ی جدید، یک "نَهِ" دوباره.‬ ‫"نه"ِ همزمان، به گفتمان هویتگرایی. به سنت متصلب. به تولیت دین. به گفتمان مذهب منهای آزادی. منهای خرد. منهای فردیت. منهای انسانیت.‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و "نه" به گفتمان "پایان تاریخ" . گفتمان پایان ایدئولوژیها. گفتمان پایان اُمید و اُتوپی. گفتمان آزادی بدون عدالت. دینداری منهای اجتماع. معنویت‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫فردی بدون مسئولیت اجتماعی.‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫7‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫تاریخ به پایان نرسیده است، دوستان! بلکه ایستاده است. متوقف شده است. چرا؟ چون ما متوقف شدهایم. چون ما دیگر به نیرویمان برای تغییرش‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ایمان نداریم. چون دیگر امید نداریم. چون در برابرِ واقعیت بد و بدتر قرار گرفتهایم و دیگر امید به تحقّق حقیقت خوبمان را نداریم. چون محتومیت این‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫واقعیتها را پذیرفتهایم. و میان ایندو انتخاب میکنیم. اینست که تاریخ ایستاده است. در بنبست نئولیبرالیسم تمدن غربی و بنیادگرایی و هویتخواهی‬ ‫ِ‬ ‫ما.‬ ‫انسان امّا، با آزادی آغاز میشود. با یک "نَهِ" بزرگ. با آغازِ دوبارهٔ تاریخ.‬ ‫دیروز از ارشاد که برمیگشتم، در حالیکه سوار ماشین میشدم، یکی از دور از من پرسید : شریعتی چهگونه شریعتی شد؟ چشمام افتاد به ارشاد،‬ ‫ِ‬ ‫سوار شدم و از پشت پنجرهٔ باز گفتم : با "نَه" گفتن!‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫8‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫تکیه من به جهانشمولیت و ارزشهای انسانی، عمالً یعنی تبعیت‬ ‫ٔ‬ ‫دوران جدید را دوران گذار میگویند. شریعتی سیسال پیش گفت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫از حکومت واحد جهانی، که متشکل از پنج سازمان بینالمللی است‬‫ِ‬ ‫و مصداقش امروز است. گذار یعنی چه؟ یعنی از جایی به جای دیگر‬ ‫و پذیرش این تفکرِ توتالیترِ حاکم ـ پذیرش نئولیبرالیسم ـ که امروز‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫رفتن. مبدایی و مقصدی داشتن. اما ویژگی این گذار، گذاری که جامعه‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫الگوی مسلط اونیورسالیزم است. و پذیرش این الگو، تحت عنوان هویت‬ ‫ما با آن شاخص میشود، اینست که ما هم مبدأ را و هم مقصد را در‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫مشترک انسانمدرن، عمالً به حذف ویژگیهای خودم، سنتم، فرهنگم،‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫خود داریم. گذارِ ما به معنای رساندن ذهنیتمان به عینیتمان است.‬ ‫ِ‬ ‫و مذهبم میانجامد و از سوی دیگر به معنای بستن هرگونه چشماندازِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫رساندن واقعیت روزمرگیمان به ذهنیت جهانیمان است. رساندن هویت‬ ‫ِ‬ ‫دیگری در تاریخ است. و تنها وظیفه من این خواهد بود که وفادارانه از‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫بومیمان به هویت انسانیمان است. اتیک ‪ éthique‬به اتوس ‪.éthos‬‬ ‫این الگو تبعیت کنم. کاری که در جامعه ما، رضاخان کرد و در ترکیه‬ ‫ٔ‬ ‫اخالقمان به رفتارمان. گذار برای ترمیم آنچه که یکی از روشنفکران‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫آتاتُرک و هر دو تجربه، شکست خورده و ناکام.‬ ‫ما، اِسکیزوفِرُنی اجتماعی نامیده است.‬ ‫ِ‬ ‫سخن گفتن از انسان جدید، از آغازِ دوبارهٔ تاریخ، برای جامعه ما که‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در زندگی روزمرهام ، میبینم که به عنوان یک ایرانی، درگیرِ مشکالت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫تجربه اتوپی و شکست اتوپی و انقالب و جنگ را از سر گذرانده، جذابیت‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫خودمام؛ فقر، بیکاری، عقبافتادگی فرهنگی، نا امنی، مشکالت سیاسی،‬ ‫ِ‬ ‫ندارد. ما یک جامعه خستهایم و مجروح. این است که از واکنشهایمان‬ ‫ٔ‬ ‫مسائل مذهبی... و از روزمرگی که خارج میشوم، کتاب که بدست‬ ‫ِ‬ ‫در برابرِ تجربیاتمان گاه تئوری میسازیم. از واکنشمان نسبت به‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫میگیرم و یا مینشینم پشت انترنت، پشت ماهواره، با جهان و دنیاهای‬ ‫ِ‬ ‫شکست، تئوری واقعگرایی میسازیم. دیگر حوصله نداریم. از ادعاهای‬ ‫ِ‬ ‫دیگر که رابطه برقرار میکنم... از حقارت این مسائل و کوچکی جهان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫جوانی دست کشیدهایم. برخی از روشنفکرانمان هم براین باورند و دارند‬ ‫خودم در شگفت میمانم. میخواهم میان این و آن رابطه بر قرار کنم.‬ ‫اَقلّی میشوند. به واقعیت باج میدهند. عقبنشینی میکنند. با گُفتمان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫میان عینیت اجتماعیام و ذهنیت فکریام. میان واقعیت زندگیام و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مسلط بر جهان همصدا میشوند، تا مخاطب پیدا کنند. مخالفتخوانی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫حقیقت انسانیام. میان هویت ایرانی ـ فرهنگی خودم و ارزشهای‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نمیکنند، جامعه را تکان نمیدهند.‬ ‫جهانشمول انسانیام.‬ ‫ِ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫9‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت فانون است به "انسان جدید". انسان جدید با قهر، و آغازِ‬ ‫ِ‬ ‫سیسال پیش، شریعتی رسالت روشنفکر را در تحقق یک پروژهٔ‬ ‫ِ‬ ‫دوبارهٔ تاریخ است که شاخص میشود. این سخن فانون است. قهر یعنی‬ ‫رهاییبخش میدانست. رهایی یعنی چه؟ یعنی از مخمصه در آمدن.‬ ‫نادیده گرفتن و نپذیرفتن واقعیت. تن به الگوی حاکم جهانی و الگوی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نجات از مخمصه مرگ، نابودی. نجات یعنی تمهید انسان برای بقا،‬ ‫ٔ‬ ‫بومی ندادن. انسانی که میگفت :‬ ‫برای جاودانگی.‬ ‫"...من خود بنیان خودم هستم. حجم تاریخ هیچ یک از کنشهایم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫شریعتی پروژهٔ رهاییبخش خود را، نجات ارزشها از متولیان آن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫را تعیین نمیکند و بدین ترتیب در دایرهٔ آزادی خویش، وارد‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫میدانست. رهایی سه آرمان بزرگ بشری : رهایی سوسیالیزم از تُولیَّت‬ ‫ِ‬ ‫میشوم...".‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫زور، دمکراسی از تولیت زر، و مذهب از تولیت تزویر.‬ ‫امروز ما نیازمند یک فریاد جدید هستیم. یک " ال"ی جدید، یک‬ ‫انسان با آزادی است که آغاز میشود. این سخن شریعتی است. آزادی‬ ‫ِ‬ ‫"نهِ" دوباره.‬ ‫یعنی اهلی نشدن. خو نگرفتن. نهادینه نشدن. رسمیت نیافتن. محتومیت‬ ‫را نپذیرفتن. آزادی یعنی، عبور از مرزها و پیوستن همه افقها به هم.‬ ‫ِ ٔ‬ ‫"نهِ" همزمان، به گفتمان هویتگرایی. به سنت متصلب. به تولیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫دین. به گفتمان مذهب منهای آزادی. منهای خرد. منهای فردیت. منهای‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت شریعتی از ماست. دعوت روشنفکران جدید. روشنفکرانی‬ ‫ِ‬ ‫انسانیت، و "نه" به گفتمان "پایان تاریخ". گفتمان پایان ایدئولوژیها.‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫که ما صدایشان را کمتر میشنویم. روشنفکران مطرودی که هنوز در‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان پایان اُمید و اُتوپی. گفتمان آزادی بدون عدالت. دینداری منهای‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫"قالب"ی نگنجیدهاند و قالبی را انتخاب نکردهاند. و یا به دنبال یک‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫اجتماع. معنویت فردی بدون مسئولیت اجتماعی.‬ ‫بُعد دیگر، یک افق دیگر و یک راهِ دیگرند.‬ ‫ِ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫01‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬

More Related Content

PDF
دو راهیِ فرهنگ در جامعه
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
ما نیز مردمي هستيم
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
دو چهره دین
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
زمان امید
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
در ستایش و سنجش فلسفه
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
اصلاح‌طلبي حرفي، محافظه‌کاري عملي
byکانون آرمان شریعتی
 
PPT
Comment favoriser le référencement
byTechniques d'intégration multimédia Collège de Maisonneuve
 
PDF
مصاحبه با روزنامه شرق
byکانون آرمان شریعتی
 
دو راهیِ فرهنگ در جامعه
byکانون آرمان شریعتی
 
ما نیز مردمي هستيم
byکانون آرمان شریعتی
 
دو چهره دین
byکانون آرمان شریعتی
 
زمان امید
byکانون آرمان شریعتی
 
در ستایش و سنجش فلسفه
byکانون آرمان شریعتی
 
اصلاح‌طلبي حرفي، محافظه‌کاري عملي
byکانون آرمان شریعتی
 
Comment favoriser le référencement
byTechniques d'intégration multimédia Collège de Maisonneuve
 
مصاحبه با روزنامه شرق
byکانون آرمان شریعتی
 

Viewers also liked

PDF
انسان و جستجوی دانش
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
پیشگفتار مچموعه آثار ۱۱ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
فانونی که ما می‌شناسیم
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
مکاتبِ تاریخ و روشِ تحقیقِ آن ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
خاتمي، کروبي، عبدالله نوري؟ یا هيچکدام؟
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
پروژه بازسازي
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
بي‌مايه فطير است
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
توسعهٔ اُيراني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
زبانِ سروش، زبانِ تنفر
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
دینِ ما و دینِ آنها
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
آزادي هميشه پشت در خانه ماست ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
شریعتی منتقد و نه نافی لیبرالیسم
byکانون آرمان شریعتی
 
PPS
GOSTO DE ME ENTRETER ASSIM !
byACSSLIDESHARE
 
PDF
La livraison, un levier de satisfaction et de fidélisation pour les e.commerç...
byOGZ
 
انسان و جستجوی دانش
byکانون آرمان شریعتی
 
پیشگفتار مچموعه آثار ۱۱ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
فانونی که ما می‌شناسیم
byکانون آرمان شریعتی
 
مکاتبِ تاریخ و روشِ تحقیقِ آن ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
خاتمي، کروبي، عبدالله نوري؟ یا هيچکدام؟
byکانون آرمان شریعتی
 
پروژه بازسازي
byکانون آرمان شریعتی
 
بي‌مايه فطير است
byکانون آرمان شریعتی
 
توسعهٔ اُيراني
byکانون آرمان شریعتی
 
زبانِ سروش، زبانِ تنفر
byکانون آرمان شریعتی
 
دینِ ما و دینِ آنها
byکانون آرمان شریعتی
 
آزادي هميشه پشت در خانه ماست ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
شریعتی منتقد و نه نافی لیبرالیسم
byکانون آرمان شریعتی
 
GOSTO DE ME ENTRETER ASSIM !
byACSSLIDESHARE
 
La livraison, un levier de satisfaction et de fidélisation pour les e.commerç...
byOGZ
 

Similar to وفاداری به انسان جدید

PDF
ما و ميراث شريعتي
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
شريعتي، پيام آورِ اميد
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
باز هم بازگشت به خویشتن خویش
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
از انديشه شريعتي استبداد در نمي‌آيد
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
دو صدایی بودن متون از مشروطه تا کنون
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
مصاحبه با نشريه آرش
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
شريعتي شاه بيت انديشه ايراني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
سيماي پارادوکسيکال شريعتي
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
در میانهٔ دوگانه‌های تراژیک
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
همنشيني اجباري علوم
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
لازم‌آمدِ گفتگو
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
به یادِ نسل حنیف
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
نکاتي درباره سخنراني هابرماس
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
شریعتی، اندیشمند آزادی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
جامعه‌شناسي هزاره‌گرايي
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
آگاهي‌هاي موازي و روشنفکرِ آواره
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
جامعه ـ انسان‌شناسی تخیلِ اجتماعی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
چشم‌اندازهای جنبش دانشجویی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
تولد اندیشۀ آزادی، عدالت و عرفان
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
اريکه ايرانيان
byکانون آرمان شریعتی
 
ما و ميراث شريعتي
byکانون آرمان شریعتی
 
شريعتي، پيام آورِ اميد
byکانون آرمان شریعتی
 
باز هم بازگشت به خویشتن خویش
byکانون آرمان شریعتی
 
از انديشه شريعتي استبداد در نمي‌آيد
byکانون آرمان شریعتی
 
دو صدایی بودن متون از مشروطه تا کنون
byکانون آرمان شریعتی
 
مصاحبه با نشريه آرش
byکانون آرمان شریعتی
 
شريعتي شاه بيت انديشه ايراني
byکانون آرمان شریعتی
 
سيماي پارادوکسيکال شريعتي
byکانون آرمان شریعتی
 
در میانهٔ دوگانه‌های تراژیک
byکانون آرمان شریعتی
 
همنشيني اجباري علوم
byکانون آرمان شریعتی
 
لازم‌آمدِ گفتگو
byکانون آرمان شریعتی
 
به یادِ نسل حنیف
byکانون آرمان شریعتی
 
نکاتي درباره سخنراني هابرماس
byکانون آرمان شریعتی
 
شریعتی، اندیشمند آزادی
byکانون آرمان شریعتی
 
جامعه‌شناسي هزاره‌گرايي
byکانون آرمان شریعتی
 
آگاهي‌هاي موازي و روشنفکرِ آواره
byکانون آرمان شریعتی
 
جامعه ـ انسان‌شناسی تخیلِ اجتماعی
byکانون آرمان شریعتی
 
چشم‌اندازهای جنبش دانشجویی
byکانون آرمان شریعتی
 
تولد اندیشۀ آزادی، عدالت و عرفان
byکانون آرمان شریعتی
 
اريکه ايرانيان
byکانون آرمان شریعتی
 

More from کانون آرمان شریعتی

PDF
بحران غزه، حماس و حزب‌الله ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
چرا تقويت صنف بر احزاب اولويت دارد ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
درمان جاي ديگري است ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
تعریفِ تاریخ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
بحثِ کلی راجع به تمدن و فرهنگ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
تمدن چیست؟ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
کدام روشنفکر
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
من اعتراف می کنم
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
پروژهٔ ۴۰ سال شریعتی‌زدایی
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
بازخواني انتقادي سه نمادِ جنبشِ دانشجویي
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
دورِ حلزوني و دموکراسي‌خواهي بدونِ باني
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
قرآن و "مساله" اي به نامِ زن
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
نافرماني مدني در شرايطِ فعلي ممکن نيست
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
حقوقِ بشر و "نسبيتِ فرهنگي" در اسلام
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
معرفت شناسي قرآن
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
مي‌خواستند دانشگاه را حوزه کنند، برعکس شد
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
روح و جانِ مشروطه، برابري انسانهاست
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
خاتمي ديگر يک خاطره است
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
جنگ بنيادگرايان با جهان نامعقول است
byکانون آرمان شریعتی
 
PDF
گفتگو با سايت تغيير براي برابري
byکانون آرمان شریعتی
 
بحران غزه، حماس و حزب‌الله ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
چرا تقويت صنف بر احزاب اولويت دارد ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
درمان جاي ديگري است ـ تقي رحماني
byکانون آرمان شریعتی
 
تعریفِ تاریخ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
بحثِ کلی راجع به تمدن و فرهنگ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
تمدن چیست؟ ـ دکتر شریعتی
byکانون آرمان شریعتی
 
کدام روشنفکر
byکانون آرمان شریعتی
 
من اعتراف می کنم
byکانون آرمان شریعتی
 
پروژهٔ ۴۰ سال شریعتی‌زدایی
byکانون آرمان شریعتی
 
بازخواني انتقادي سه نمادِ جنبشِ دانشجویي
byکانون آرمان شریعتی
 
دورِ حلزوني و دموکراسي‌خواهي بدونِ باني
byکانون آرمان شریعتی
 
قرآن و "مساله" اي به نامِ زن
byکانون آرمان شریعتی
 
نافرماني مدني در شرايطِ فعلي ممکن نيست
byکانون آرمان شریعتی
 
حقوقِ بشر و "نسبيتِ فرهنگي" در اسلام
byکانون آرمان شریعتی
 
معرفت شناسي قرآن
byکانون آرمان شریعتی
 
مي‌خواستند دانشگاه را حوزه کنند، برعکس شد
byکانون آرمان شریعتی
 
روح و جانِ مشروطه، برابري انسانهاست
byکانون آرمان شریعتی
 
خاتمي ديگر يک خاطره است
byکانون آرمان شریعتی
 
جنگ بنيادگرايان با جهان نامعقول است
byکانون آرمان شریعتی
 
گفتگو با سايت تغيير براي برابري
byکانون آرمان شریعتی
 

وفاداری به انسان جدید

  • 1.
    ‫‪sco‬‬ ‫كانــون آرمــان شــريعتـي‬ ‫وفاداری به انسان جديد‬ ‫ِ‬ ‫‪Sco1385@Gmail.com‬‬ ‫ســارا شريعتی‬ ‫5001‬ ‫شماره مقالـه :‬ ‫01‬ ‫تعـداد صفحـه :‬ ‫50/78‬ ‫آخرين بررسی :‬ ‫2831‬ ‫تاريــخ تحـرير :‬ ‫‪www.shandel.org‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫موضـوع : گذر از هويت بومی به هويت انساني‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫1‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 2.
    ‫وفاداری به انسانجدید‬ ‫ِ‬ ‫و آغازِ دوبارهٔ تاریخ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این مجلس دعوتی است برای بزرگداشت شریعتی. من فکر کردم بیاییم از دعوت خود شریعتی صحبت کنیم. دعوت شریعتی از ما. دعوت به وفاداری.‬ ‫وفاداری به انسان جدید و آغازِ دوبارهٔ تاریخ. پیش از آن اجازه میخواهم نگاهی به شرایط امروز بیاندازم.‬ ‫ِ‬ ‫دوران جدید را دوران گذار میگویند. شریعتی سیسال پیش گفت و مصداقش امروز است.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫گذار یعنی چه؟ یعنی از جایی به جای دیگر رفتن. مبدایی و مقصدی داشتن. اما ویژگی این گذار، گذاری که جامعه ما با آن شاخص میشود، این‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫است که ما هم مبدأ را و هم مقصد را در خود داریم. گذارِ ما به معنای رساندن ذهنیتمان به عینیتمان است. رساندن واقعیت روزمرگیمان به ذهنیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫جهانیمان است. رساندن هویت بومیمان به هویت انسانیمان است. اتیک )‪ )éthique‬به اتوس )‪ .)éthos‬اخالقمان به رفتارمان. گذار برای ترمیم آنچه که‬ ‫ِ‬ ‫یکی از روشنفکران ما، اِسکیزوفِرُنی اجتماعی نامیده است.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این گذار معموالً زمان میبرد، مدت دارد. از جایی به جای دیگر رفتن، به نسبت مسافتها و فاصلهها، طول میکشد. اما ویژگی دیگرِ این گذار، همزمان‬ ‫ِ‬ ‫بودن آن است. به چه معنا؟ به این معنا که ما در یک زمان هم اینجا ایم و هم آنجا. هم رسیدهایم و هم هنوز راه نیافتادهایم و این مراحل، همه باهم، در‬ ‫ِ‬ ‫یکجا و یکزمان اتفاق افتاده است. "طی" نشده است بلکه "اتفاق" افتاده است!‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ ِ‬ ‫در یک دورهٔ بیستساله، ما هم تجربه انقالب داریم، هم تجربه جنگ، هم به نوعی تجربه جنگ داخلی، هم تجربه اصالحات! هم حکومت مذهبی داریم‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ ٔ ِ‬ ‫ِ‬ ‫و هم سکوالریزاسیون قرن بیستمی را. هم یقین مدرنیزاسیون اوایل قرن را داریم و هم شک پُستمدرنیته آستانه قرن بعد را. و چون اینها همه باهم‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫اتفاق افتاده است، فرصت فاصلهگیری و تحلیل و آماده شدن برای مرحله بعد را نداریم.‬ ‫ٔ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫2‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 3.
    ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در تاریخ میگویند، برای انتخاب موضوعِ تحقیق باید 05 سالی با آن فاصله داشته باشی، امّا ما در اینجا، در مملکت خودمان تحقیق تاریخیمان هم،‬ ‫ِ‬ ‫به ناگزیر میدانی است! یعنی اینکه همانجا، در جا، بالفاصله باید تحلیل کنیم. و این فوریت )‪ ، )immédiateté‬این همزمانی، ویژگی عصرِ جدید است.‬ ‫ِ‬ ‫ویژگی مدرنیته.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ژانوس خدای این دوران گذار است. خدایی که دو چهره دارد و به دو طرف نگاه میکند. به دوجهت. یک چشم در پشت سرش دارد و چشمی در‬ ‫ِ‬ ‫جلوی سرش. ما امروز، ما ساکنین این جوامع درحال گذار، همه ژانوسی هستیم. در آن واحد، هم نگاه به پشتِسر داریم و هم چشم به روبرو. هم پا در‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اینجا داریم و هم سر در آنجا. در مزینان خودمان نشستهایم پشت اینترنت! پشت ماهواره. و این همزمانی میان زیست بومیمان و ذهنیت جهانیمان،‬ ‫ِ‬ ‫ناهمزمانی ایجاد میکند! نا همزمانی میان خود و جامعه. این دوجهته بودن، دوپارگی ایجاد میکند. دوپارگی میان خصوصی و عمومی.‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫این دو چشم، این دو چهرهٔ دوران گذار، کداماند؟ نخست هویت، یعنی آنچه که شخصیت مرا میسازد. یعنی تاریخم، حافظه جمعی و خاطراتم، فرهنگ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ٔ‬ ‫ِ‬ ‫و مذهبم. من شهروند ایرانینسب مسلمان شیعه دوازده امامی، که در سال 2831 زندگی میکنم. و چهرهٔ دیگرم : من انسانی متعلق به قرن بیستویکم،‬ ‫ِ‬ ‫من انسانیای که سرنوشت مشترکی با بشریت دارم. بشریتی با سرنوشتی مشترک و ارزشهایی واحد.‬‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در زندگی روزمرهام ، میبینم که به عنوان یک ایرانی، درگیرِ مشکالت خودمام؛ فقر، بیکاری، عقبافتادگی فرهنگی، نا امنی، مشکالت سیاسی، مسائل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مذهبی... و از روزمرگی که خارج میشوم، کتاب که بدست میگیرم و یا مینشینم پشت اینترنت، پشت ماهواره، با جهان و دنیاهای دیگر که رابطه برقرار‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫میکنم... از حقارت این مسائل و کوچکی جهان خودم در شگفت میمانم. میخواهم میان این و آن رابطه بر قرار کنم. میان عینیت اجتماعیام و ذهنیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫فکریام. میان واقعیت زندگیام و حقیقت انسانیام. میان هویت ایرانی ـ فرهنگی خودم و ارزشهای جهانشمول انسانیام. میخواهم " از اهالی اینجا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫باشم و با همه افقهای باز نسبت داشته باشم."‬ ‫ٔ‬ ‫اما به هر کدام که رجوع میکنم میبینم که در انحصارِ یک مُتِوَلّی است.‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫3‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 4.
    ‫بهعنوان یک انسانبه ارزشهای انسانی و جهانشمول تکیه میکنیم. به انسانیت، حقوق بشر، آزادی وعقالنیت. و میبینیم که این عرصه، متولی‬ ‫ِ ِ‬ ‫دارد. برخی از روشنفکران ما میگویند که این ارزشها صاحب دارد. یک کُل تفکیکناپذیر است و متولی دارد. متولیای که تحت عنوان جهان شمولیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در برابرِ هویت، یک الگو و یک گفتمان را تبلیغ میکند و این ارزشهای جهانی را به تصاحب خود درآورده است : الگوی نئولیبرالیسم و دیسکورِ پایان‬ ‫ِ‬ ‫ایدئولوژیها و پایان تاریخ را .‬ ‫ِ‬ ‫به قول "پی یر بوردیو"، بر طبق این گفتمان، انسان امروز در برابر یک آلترناتیو قرار گرفته است : یا الگوی جدید را، بپذیرد، وگرنه متوحش است.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یا بپذیرد که ایدئولوژیها شکست خورداهاند، اسطورهٔ جهانسوم به تاریخ پیوسته، اتوپیهایی که وعده میدادند به تحقق پیوسته و به جهنم بدل شدند. تاریخ‬ ‫ِ‬ ‫به پایان رسیده و تنها راهِ نجات، پیوستن به کَمپ فاتحین است. به کَمپ پیروز شدگان. یعنی به کَمپ تمدن غرب بهعنوان تمدن غالب و یا نپذیرد و در‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این صورت راهِ دیگری به جز توحش در برابرش نیست. و توحش یعنی مقاومت در برابرِ این هویت غالب و مسلط و حاکم. این هویت پیروز. تمدن غرب.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫درنتیجه میبینم که :‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫تکیه من به جهانشمولیت و ارزشهای انسانی، عمالً یعنی تبعیت از حکومت واحد جهانی، که متشکل از پنج سازمان بینالمللی است و پذیرش این‬ ‫ٔ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫تفکرِ توتالیترِ حاکم ـ پذیرش نئولیبرالیسم ـ که امروز الگوی مسلط اونیورسالیزم است. و پذیرش این الگو، تحت عنوان هویت مشترک انسانمدرن، عمالً‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫به حذف ویژگیهای خودم، سنتم، فرهنگم، مذهبم میانجامد و از سوی دیگر به معنای بستن هرگونه چشماندازِ دیگری در تاریخ است. و تنها وظیفه من‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این خواهد بود که وفادارانه از این الگو تبعیت کنم. کاری که در جامعه ما، رضاخان کرد و در ترکیه آتاتُرک و هر دو تجربه، شکست خورده و ناکام.‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫از سوی دیگر، به این نتیجه میرسم که من باید خودم به فکرِ خودم باشم و جز به مدد همین فرهنگ بومی، همین تاریخ ، همین سنت و همین‬ ‫ِ‬ ‫مذهب، امکان رشد و تحولی نخواهم داشت. با تکیه به هویت خودم. و باز مردم میگویند که این عرصه هم صاحب دارد. متولی دارد. نهاد رسمی دارد.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫بنیادگرایی تحت عنوان اصالت، دین را و سنت را و فرهنگ مرا صاحب شده و باز مرا در برابرِ یک آلترناتیو قرار میدهد : یا این دین و سنت و تاریخ و‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫4‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 5.
    ‫فرهنگ را همانطورکه هست میپذیری، و اگر نپذیری میشوی غربزده!‬ ‫ِ‬ ‫هردو صاحبان رسمی، از ما میخواهند که یک چشممان را کور کنیم. هر دو از ما میخواهند که تبعیت کنیم. یکی از ما میخواهد که واقعیت جهان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٔ‬ ‫را بپذیریم و دیگری از ما میخواهد که واقعیت جامعه خود را بپذیریم. اولی خود را متولی جهانشمولیت میداند و دومی خود را متولی سنت. در هر دو‬ ‫ِ‬ ‫امر، خشونت هست و اجبار. هر دو فکر میکنند که تاریخ به پایان رسیده است و هر دو از ما میخواهند که به "دیکتاتوری واقعیت" تن دهیم. جستجو را‬ ‫کنار بگذاریم و این توهم را که میشود ـ به گفته فانون ـ از " آغازِ دوبارهٔ تاریخ" سخن گفت.‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫سیسال پیش، شریعتی رسالت روشنفکر را در تحقق یک پروژهٔ رهاییبخش میدانست. رهایی یعنی چه؟ یعنی از مخمصه در آمدن. نجات از مخمصه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مرگ، نابودی. نجات یعنی تمهید انسان برای بقا، برای جاودانگی. شریعتی پروژهٔ رهاییبخش خود را، نجات ارزشها از متولیان آن میدانست. رهایی سه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫آرمان بزرگ بشری : رهایی سوسیالیزم از تُولیَّت زور، دمکراسی از تولیت زر، و مذهب از تولیت تزویر.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫امروز، دیوار برلین فروریخته (البته نه برای برخی ازروشنفکران ما که هنوز پشت این دیوار اسیرند!)، سوسیالیزمِ دولتی از بین رفته است و دیسکورِ‬ ‫ِ‬ ‫سوسیالیسم مغلوبه اعالم شده است، در عین حال که فقر و گرسنگی در جهان بیشتر از هر زمان دیگری بیداد میکنند.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫استعمارِ اروپایی زمان شریعتی، از بین رفته است، و دمکراسیهای لیبرال و دولتهای ملی سرمایهداری، اقتدارِ دیرین خود را ندارند و در برابرِ حکومت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫جهانی، روزبهروز ضعیفتر میشوند.‬ ‫ادیان نهادینه و رسمی، کلیساها و کنیسهها و حوزهها، از نظرِ اجتماعی دچارِ بحراناند و ایمان روزبهروز وحشیتر و نا اهلیتر میشود.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ارزشها و آرمانهامان همانهاست : آزادی، عدالت اجتماعی، معنویت و عرفان. اما، دشمنانمان متفاوتاند. و با اینحال ما هنوز در مخمصهایم و در‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫جستجوی نجات. نجات از چنگ متولیان جدید. امروز باید پروژهٔ رهائیبخش دیگری را پیریخت.‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫5‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 6.
    ‫انسان با آزادیاست که آغاز میشود. این سخن شریعتی است. آزادی یعنی اهلی نشدن. خو نگرفتن. نهادینه نشدن. رسمیت نیافتن. محتومیت را‬ ‫ِ‬ ‫نپذیرفتن. آزادی یعنی، عبور از مرزها و پیوستن همه افقها به هم.‬ ‫ِ ٔ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت شریعتی از ماست. دعوت روشنفکران جدید. روشنفکرانی که ما صدایشان را کمتر میشنویم. روشنفکران مطرودی که هنوز در قالبی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نگنجیدهاند و قالبی را انتخاب نکردهاند. و یا به دنبال یک بُعد دیگر، یک افق دیگر و یک راهِ دیگرند.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت فانون است به "انسان جدید". انسان جدید با قهر، و آغازِ دوبارهٔ تاریخ است که شاخص میشود. این سخن فانون است. قهر یعنی نادیده‬ ‫گرفتن و نپذیرفتن واقعیت. تن به الگوی حاکم جهانی و الگوی بومی ندادن. انسانی که میگفت : "من خود بنیان خودم هستم. حجم تاریخ هیچ یک از‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫کنشهایم را تعیین نمیکند و بدین ترتیب در دایرهٔ آزادی خویش، وارد میشوم".‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت ژاکبرک است به آندلُس. اندیشه دو کرانه. جمع مجدد دو کرانه از هم گسیخته غرب و شرق مدیترانه. تا "غنای تکثر را با وحدت انسانی"‬ ‫ِ‬ ‫بتوان بازترکیب نمود. دعوتی دردسرساز و سخت.‬ ‫ِ‬ ‫دعوت به درافتادن. درافتادن با نظم جهانی، با نئولیبرالیسم که خشونت میکند. بیداد میکند. جنایت میکند و درافتادن با گفتارِ رسمی و مسلط‬ ‫ِ‬ ‫مذهب. در افتادن هم با سنت و هم با مدرنیته. با سنت که زمینگیرمان میکند و با مدرنیته بیبنیاد. دعوت به پاالیش سنت و به نقد مدرنیته. این دعوت،‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫دعوت به بازسازی است، پس از تخریب. دعوت به "رفرم" در دین است و به "ضدِ رفرم" در نهاد رسمی دین. دعوت به مبارزه با واقعیت است و به خلق و‬ ‫ِ‬ ‫ابداعِ الگوهای جدید. این دعوت، دعوت به فَرارَوی است و نه عقبنشینی. دعوت به اورودیس است و نه ژانوس. دعوت به جلو رفتن و به عقب برنگشتن.‬ ‫ِ‬ ‫به این دعوت امروز چگونه میتوان پاسخ داد : با نجات انسانیت از انحصارِ نئولیبرالیزمِ جدید. بازگشت به اومانیزمی که رستگاری را برای همه میخواهد‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و همبستگی میان انسانها را شعارِ خود قرار داده بود. بازگشت به اومانیزمی عدالتخواهانه که آزادی بشر را جز با عدالت اجتماعی ممکن نمیداند.‬ ‫ِ ِ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫6‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 7.
    ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و نجات مذهب از انحصارِ بنیادگرایی. با اصالح دین. اصالح دین و تقویت اصالح در درون نهاد دین. این دعوت شریعتی از ماست.‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫آیا چنین دعوتی خود حامل نوعی اسکیزوفرنی نیست؟ نه! ما نمیخواهیم دو همجواری ایجاد کنیم. نمیخواهیم هر کدام را بفرستیم به یک حوزه،‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یکی را به عرصه عمومی و دیگری را به عرصه خصوصی و همه تالشمان این باشد که ایندو باهم برخورد نکنند. صحبت از بازسازی دوباره است.‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫سخن گفتن از انسان جدید، از آغازِ دوبارهٔ تاریخ، برای جامعه ما که تجربه اتوپی و شکست اتوپی و انقالب و جنگ را از سر گذرانده، جذابیت ندارد. ما‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یک جامعه خستهایم و مجروح. این است که از واکنشهایمان در برابرِ تجربیاتمان گاه تئوری میسازیم. از واکنشمان نسبت به شکست، تئوری واقعگرایی‬ ‫ٔ‬ ‫میسازیم. دیگر حوصله نداریم. از ادعاهای جوانی دست کشیدهایم. برخی از روشنفکرانمان هم براین باورند و دارند اَقلّی میشوند. به واقعیت باج میدهند.‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫عقبنشینی میکنند. با گُفتمان مسلط بر جهان همصدا میشوند ، تا مخاطب پیدا کنند. با واکنش جامعه نسبت به شکست خویش، ... تا مقبولیت پیدا‬ ‫ِ‬ ‫کنند. مخالفتخوانی نمیکنند، جامعه را تکان نمیدهند ...‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و اگر خستگی از این تجربههای همه تلخ و زدگی از این ادعاهای بزرگ را از جامعه میتوان پذیرفت و فهمید امّا، از جانب روشنفکران ما قابل قبول‬ ‫نیست. مگرنه اینکه روشنفکر، وجدان آگاه و منتقد جامعه است؟ مگرنه اینکه شاخصه روشنفکری، بینش انتقادی و آزادی اش در تفکر است؟‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫امروز ما نیازمند یک فریاد جدید هستیم. یک " ال"ی جدید، یک "نَهِ" دوباره.‬ ‫"نه"ِ همزمان، به گفتمان هویتگرایی. به سنت متصلب. به تولیت دین. به گفتمان مذهب منهای آزادی. منهای خرد. منهای فردیت. منهای انسانیت.‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و "نه" به گفتمان "پایان تاریخ" . گفتمان پایان ایدئولوژیها. گفتمان پایان اُمید و اُتوپی. گفتمان آزادی بدون عدالت. دینداری منهای اجتماع. معنویت‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫فردی بدون مسئولیت اجتماعی.‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫7‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 8.
    ‫تاریخ به پایاننرسیده است، دوستان! بلکه ایستاده است. متوقف شده است. چرا؟ چون ما متوقف شدهایم. چون ما دیگر به نیرویمان برای تغییرش‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ایمان نداریم. چون دیگر امید نداریم. چون در برابرِ واقعیت بد و بدتر قرار گرفتهایم و دیگر امید به تحقّق حقیقت خوبمان را نداریم. چون محتومیت این‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫واقعیتها را پذیرفتهایم. و میان ایندو انتخاب میکنیم. اینست که تاریخ ایستاده است. در بنبست نئولیبرالیسم تمدن غربی و بنیادگرایی و هویتخواهی‬ ‫ِ‬ ‫ما.‬ ‫انسان امّا، با آزادی آغاز میشود. با یک "نَهِ" بزرگ. با آغازِ دوبارهٔ تاریخ.‬ ‫دیروز از ارشاد که برمیگشتم، در حالیکه سوار ماشین میشدم، یکی از دور از من پرسید : شریعتی چهگونه شریعتی شد؟ چشمام افتاد به ارشاد،‬ ‫ِ‬ ‫سوار شدم و از پشت پنجرهٔ باز گفتم : با "نَه" گفتن!‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫8‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 9.
    ‫تکیه من بهجهانشمولیت و ارزشهای انسانی، عمالً یعنی تبعیت‬ ‫ٔ‬ ‫دوران جدید را دوران گذار میگویند. شریعتی سیسال پیش گفت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫از حکومت واحد جهانی، که متشکل از پنج سازمان بینالمللی است‬‫ِ‬ ‫و مصداقش امروز است. گذار یعنی چه؟ یعنی از جایی به جای دیگر‬ ‫و پذیرش این تفکرِ توتالیترِ حاکم ـ پذیرش نئولیبرالیسم ـ که امروز‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫رفتن. مبدایی و مقصدی داشتن. اما ویژگی این گذار، گذاری که جامعه‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫الگوی مسلط اونیورسالیزم است. و پذیرش این الگو، تحت عنوان هویت‬ ‫ما با آن شاخص میشود، اینست که ما هم مبدأ را و هم مقصد را در‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫مشترک انسانمدرن، عمالً به حذف ویژگیهای خودم، سنتم، فرهنگم،‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫خود داریم. گذارِ ما به معنای رساندن ذهنیتمان به عینیتمان است.‬ ‫ِ‬ ‫و مذهبم میانجامد و از سوی دیگر به معنای بستن هرگونه چشماندازِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫رساندن واقعیت روزمرگیمان به ذهنیت جهانیمان است. رساندن هویت‬ ‫ِ‬ ‫دیگری در تاریخ است. و تنها وظیفه من این خواهد بود که وفادارانه از‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫بومیمان به هویت انسانیمان است. اتیک ‪ éthique‬به اتوس ‪.éthos‬‬ ‫این الگو تبعیت کنم. کاری که در جامعه ما، رضاخان کرد و در ترکیه‬ ‫ٔ‬ ‫اخالقمان به رفتارمان. گذار برای ترمیم آنچه که یکی از روشنفکران‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫آتاتُرک و هر دو تجربه، شکست خورده و ناکام.‬ ‫ما، اِسکیزوفِرُنی اجتماعی نامیده است.‬ ‫ِ‬ ‫سخن گفتن از انسان جدید، از آغازِ دوبارهٔ تاریخ، برای جامعه ما که‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫در زندگی روزمرهام ، میبینم که به عنوان یک ایرانی، درگیرِ مشکالت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫تجربه اتوپی و شکست اتوپی و انقالب و جنگ را از سر گذرانده، جذابیت‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫خودمام؛ فقر، بیکاری، عقبافتادگی فرهنگی، نا امنی، مشکالت سیاسی،‬ ‫ِ‬ ‫ندارد. ما یک جامعه خستهایم و مجروح. این است که از واکنشهایمان‬ ‫ٔ‬ ‫مسائل مذهبی... و از روزمرگی که خارج میشوم، کتاب که بدست‬ ‫ِ‬ ‫در برابرِ تجربیاتمان گاه تئوری میسازیم. از واکنشمان نسبت به‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫میگیرم و یا مینشینم پشت انترنت، پشت ماهواره، با جهان و دنیاهای‬ ‫ِ‬ ‫شکست، تئوری واقعگرایی میسازیم. دیگر حوصله نداریم. از ادعاهای‬ ‫ِ‬ ‫دیگر که رابطه برقرار میکنم... از حقارت این مسائل و کوچکی جهان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫جوانی دست کشیدهایم. برخی از روشنفکرانمان هم براین باورند و دارند‬ ‫خودم در شگفت میمانم. میخواهم میان این و آن رابطه بر قرار کنم.‬ ‫اَقلّی میشوند. به واقعیت باج میدهند. عقبنشینی میکنند. با گُفتمان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫میان عینیت اجتماعیام و ذهنیت فکریام. میان واقعیت زندگیام و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مسلط بر جهان همصدا میشوند، تا مخاطب پیدا کنند. مخالفتخوانی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫حقیقت انسانیام. میان هویت ایرانی ـ فرهنگی خودم و ارزشهای‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نمیکنند، جامعه را تکان نمیدهند.‬ ‫جهانشمول انسانیام.‬ ‫ِ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫9‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬
  • 10.
    ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت فانون است به "انسان جدید". انسان جدید با قهر، و آغازِ‬ ‫ِ‬ ‫سیسال پیش، شریعتی رسالت روشنفکر را در تحقق یک پروژهٔ‬ ‫ِ‬ ‫دوبارهٔ تاریخ است که شاخص میشود. این سخن فانون است. قهر یعنی‬ ‫رهاییبخش میدانست. رهایی یعنی چه؟ یعنی از مخمصه در آمدن.‬ ‫نادیده گرفتن و نپذیرفتن واقعیت. تن به الگوی حاکم جهانی و الگوی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نجات از مخمصه مرگ، نابودی. نجات یعنی تمهید انسان برای بقا،‬ ‫ٔ‬ ‫بومی ندادن. انسانی که میگفت :‬ ‫برای جاودانگی.‬ ‫"...من خود بنیان خودم هستم. حجم تاریخ هیچ یک از کنشهایم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫شریعتی پروژهٔ رهاییبخش خود را، نجات ارزشها از متولیان آن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫را تعیین نمیکند و بدین ترتیب در دایرهٔ آزادی خویش، وارد‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫میدانست. رهایی سه آرمان بزرگ بشری : رهایی سوسیالیزم از تُولیَّت‬ ‫ِ‬ ‫میشوم...".‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫زور، دمکراسی از تولیت زر، و مذهب از تولیت تزویر.‬ ‫امروز ما نیازمند یک فریاد جدید هستیم. یک " ال"ی جدید، یک‬ ‫انسان با آزادی است که آغاز میشود. این سخن شریعتی است. آزادی‬ ‫ِ‬ ‫"نهِ" دوباره.‬ ‫یعنی اهلی نشدن. خو نگرفتن. نهادینه نشدن. رسمیت نیافتن. محتومیت‬ ‫را نپذیرفتن. آزادی یعنی، عبور از مرزها و پیوستن همه افقها به هم.‬ ‫ِ ٔ‬ ‫"نهِ" همزمان، به گفتمان هویتگرایی. به سنت متصلب. به تولیت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫دین. به گفتمان مذهب منهای آزادی. منهای خرد. منهای فردیت. منهای‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫این دعوت شریعتی از ماست. دعوت روشنفکران جدید. روشنفکرانی‬ ‫ِ‬ ‫انسانیت، و "نه" به گفتمان "پایان تاریخ". گفتمان پایان ایدئولوژیها.‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫که ما صدایشان را کمتر میشنویم. روشنفکران مطرودی که هنوز در‬ ‫ِ‬ ‫گفتمان پایان اُمید و اُتوپی. گفتمان آزادی بدون عدالت. دینداری منهای‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫"قالب"ی نگنجیدهاند و قالبی را انتخاب نکردهاند. و یا به دنبال یک‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫اجتماع. معنویت فردی بدون مسئولیت اجتماعی.‬ ‫بُعد دیگر، یک افق دیگر و یک راهِ دیگرند.‬ ‫ِ‬ ‫‪Print‬‬ ‫‪search‬‬ ‫‪Prev‬‬ ‫01‬ ‫‪Next‬‬ ‫‪Home‬‬ ‫‪Full‬‬ ‫‪Exit‬‬