W niniejszym artykule została podjęta próba odpowiedzi na pytanie, jakie wyobrażenie sfery kultury leży u podstaw polityki kulturalnej UE, a także jak wyglądały zmiany w tym zakresie następujące wraz z rozwojem wspomnianej polityki. Materiał badawczy stanowiły wspólne stanowiska rządów państw członkowskich UE przyjęte na posiedzeniach Rady UE. Badanie przeprowadzono metodą jakościowej analizy zawartości. Najbardziej ogólnym wnioskiem z badań jest stwierdzenie, iż u podstaw polityki kulturalnej UE od początku badanego okresu współistnieją dwa odmienne wyobrażenia sfery kulturowej w UE: jedności kulturowej oraz kulturowej różnorodności. Ponadto twórcy polityki kulturalnej UE przypisują kulturze poczwórną rolę w procesie integracji: jako wartości nieinstrumentalnej, czynnika społecznotwórczego, czynnika ekonomicznego, czynnika wspomagającego relacje zewnętrzne UE. W ciągu badanego okresu zaobserwowano zmiany w zakresie sposobu podejścia do sfery kultury. Polegały one albo na zmianie treści idei już istniejących albo na pojawianiu się nowych koncepcji dotyczących sfery kultury.
More Info: Burgoński P., Sposób podejścia do sfery kultury w stanowiskach Rady Unii Europejskiej, „Studia Europejskie” 2017, nr 1(81), s. 159-176.
Publication Date: 2017
Research Interests: European Studies, Culture, European Union oraz European Union Politics
Syllabus zajęć fakultatywnych "Antropologia rzeczy". Zajęcia będą się odbywały w semestrze letnim 2010/2011 w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.
prowadząca: dr Agata Stanisz
Syllabus zajęć fakultatywnych "Antropologia rzeczy". Zajęcia będą się odbywały w semestrze letnim 2010/2011 w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.
prowadząca: dr Agata Stanisz
Unia Europejska i jej granice. W poszukiwaniu modelu integracji na europejsk...Adam Mickiewicz University
Research into borders and frontiers in the context of European integration has evolved leading to the question of the shape of the external borders of the EU and their organization in relation to the external surroundings. The approach to how the unification processes of the continent are presented has recently changed, and the Union is being perceived through its pe-ripheries. The one-way model of the flow of ideas from the center to the peripheries has been replaced by a two-way one. This allows us to use the Westfalen, imperial and neo-medieval geopolitical model to analyze the EU and, consequently, the four geo-strategies that are re-gionally diversified in the northern, eastern and southern peripheries of the Union. Nevertheless, it is the periphery that plays the key role and initiates certain types of relations with neighbors, whereas the center approves of them and modifies them, according to its own re-quirements.
RECOMMENDATIONS OF THE FIRST
EASTERN PARTNERSHIP CULTURE CONGRESS
Forum of authors, cultural managers and organizers of cultural activities, representatives of ministries, local governments, nongovernmental
organizations, academia, and media from member states of the Eastern Partnership (EaP) project and the European Union (EU).
Lublin, 21-23th of October 2011
Kultura polityczna jako wyznacznik społeczeństwa obywatelskiego w państwach w...Małgorzata Sikora-Gaca
Kultura polityczna łączy w sobie dwa dość istotne zagadnienia będące często podstawowym wyznacznikiem społeczeństwa obywatelskiego – kulturę i politykę. Zakres terminu nie jest jeszcze do końca usystematyzowany, co powoduje, iż problematyka zjawiska prezentowana jest w rożnych ujęciach. Można stwierdzić, iż łączy ono w sobie trzy zasadnicze kwestie: instynkt społeczny, rozum i naturę.
M. Sikora-Gaca, R. Herba, Kultura polityczna jako wyznacznik społeczeństwa obywatelskiego w państwach wschodnioeuropejskich, [w:] L. Kacprzak, B. Koszel, A. Marcinkowski, Społeczeństwo obywatelskie jako dobro wspólne, Piła 2012, s. 137-151.
Projekt badawczy "Cyfrowe praktyki i strategie udostępniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014".
Celem projektu jest syntetyczna analiza cyfrowych praktyk i strategii udostępniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014. Dostęp do zasobów dziedzictwa kulturowego jest kluczowym aspektem określania jednostkowej i zbiorowej identyfikacji. Jednocześnie rozwój cyfrowej infrastruktury kultury, digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego oraz mediatyzacja komunikacji społecznej to słabo rozpoznany obszar zmian kulturowych wpływających na uczestnictwo w kulturze oraz społecznie przeżywane i konstruowane formy tradycji, historii i pamięci.
Projekt realizowany we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Dofinansowano przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Programu Obserwatorium kultury.
Kultura popularna jako obszar edukacji kulturalnej. Patrycja Karczewska, Anna...Anna Mielec
Edukacja kulturalna i kultura popularna: definicje, rodzaje, przykłady.
Prezentacja przygotowana na zajęcia ze studiów Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo rok II sum. wraz z Patrycją Karczewską.
19.01.2015 r.
Komentarz do projektu Małopolskiego Instytutu Kultury:
Poprawa jakości gromadzenia danych – o publicznych i niepublicznych instytucjach kultury w Polsce
Fenomenografia stanowi jakościowe (interpretatywne) podejście badawcze, polegające na empirycznym poznawaniu i opisie różnorodnych sposobów doświadczania, postrzegania, rozumienia i konceptualizacji rzeczywistości przez ludzi. W informatologii fenomenografia jest wykorzystywana od lat 90. XX wieku, w szczególności w kontekście Information Literacy i zachowań informacyjnych.
Celem niniejszego referatu jest identyfikacja oraz analiza kierunków i obszarów dociekań informatologicznych z lat 2001-2016, prowadzonych z perspektywy fenomenograficznej. Wykorzystano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa w oparciu o wyszukiwanie w bazie LISTA.
Phenomenography is a qualitative research approach that aims to empirically explore variation in how people experience, understand and interpret different aspects of their world. In Information Science phenomenography has been used since the 1990s, particularly in the context of Information Literacy and information behavior.
This paper intends to identify and analyze trends and areas of information science research, conducted from the phenomenographic perspective in years 2001-2016. A critical literature review, using the EBSCO’s LISTA database, has been the leading method.
Raport środowiska naukowego PAN dotyczący integracji europejskiej i miejsca P...Sylvia Konopacka
Raport powstał jako reakcja na nasilające się w naszym kraju zjawiska naruszania tych wartości, a więc podważania fundamentów, na których opiera się funkcjonowanie Unii Europejskiej, do której należymy od 2004 roku.
Konflikt między równością a wolnością religijną w prawie pracy Unii EuropejskiejPiotr Burgonski
Artykuł podejmuje problem sposobu rozwiązania w legislacji Unii Europejskiej konfliktu między prawem do bycia niedyskryminowanym a prawem do wolności religijnej, której podmiotem są instytucje religijne jako pracodawcy. Kontekstem jego powstania są liczne przypadki oskarżeń o dyskryminację kierowane pod adresem instytucji religijnych z tego względu, że różnicują one pracowników lub kandydatów na pracowników, kierując się określonymi przez siebie kryteriami. Przedmiotem analiz zawartych w artykule są przepisy art. 4 dyrektywy Rady UE 2000/78/WE, który reguluje kwestie zatrudniania pracowników przez instytucje religijne. Przeprowadzone analizy pokazują, że w dyrektywie 2000/78/WE nie przypisano wartości absolutnej ani prawu do bycia niedyskryminowanym, ani prawu do wolności religijnej. Nie ustalono też ich wyraźnej hierarchii. Konflikt między nimi rozwiązano na zasadzie szukania równowagi za pomocą koncesji czynionych przez każdą ze stron. Widać jednak, że prawo do bycia niedyskryminowanym jest ograniczane w większym stopniu niż prawo do wolności religijnej. Przeprowadzone analizy ujawniają istnienie we wspomnianej dyrektywie różnych sposobów postrzegania charakteru instytucji religijnych. Pokazują też,
że art. 4 dyrektywy stanowi przykład respektowania zasady pomocniczości, ponieważ uwzględnia specyfikę i tradycję państw członkowskich w zakresie regulowania autonomii instytucji religijnych, pozostawiając państwom wiele swobody w dookreśleniu lub nawet modyfikacji przepisów dyrektywy.
Artykuł podejmuje próbę wyjaśnienia, na czym polega, z punktu widzenia
Kościoła katolickiego, wspomniana przez Jana Pawła II w encyklice Centesimus annus autonomia porządku demokratycznego. W przeprowadzonych analizach wykazano, że współczesne ujęcie demokracji zostało w znacznym stopniu ukształtowane przez chrześcijaństwo. Pokazano ponadto, że Kościół autonomię
porządku demokratycznego rozumie na dwa sposoby: w wymiarze ontologicznym oraz normatywnym. Pierwsze rozumienie oznacza, że Kościół dostrzega obiektywną wartość demokracji. Ceni tę formę rządów przede wszystkim za to, że uznaje ona równość ludzi, daje możliwość urzeczywistniania wolności i wpływania na decyzje polityczne. Autonomię demokracji w wymiarze normatywnym
Kościół rozumie jako respektowanie praw, którymi się ona rządzi. Kościół uznaje i szanuje właściwą dla demokracji zasadę rządów ludu, rządów większości oraz podziału władzy. Uważa, że pluralizm polityczny jest w demokracji uprawniony. Uznaje też fakt istnienia pluralizmu światopoglądowego. Jednakże
w obu wymiarach Kościół nie nadaje autonomii demokracji charakteru absolutnego. Twierdzi, że w zakresie podstaw aksjologicznych demokracja zależna jest od sił zewnętrznych, głównie od religii. W wymiarze normatywnym, zdaniem Kościoła, rządy większości powinny być ograniczone przez uznanie i respektowanie norm moralnych zakorzenionych w samej naturze istoty ludzkiej. Zakres własnej ingerencji w porządek demokratyczny Kościół widzi jako pełnienie
przez niego funkcji integrującej, legitymizującej, stabilizującej, krytycznej oraz mediacyjnej. Kościół jako instytucja chce się ograniczać do sfery metapolityki, natomiast sfera ściśle polityczna stanowi domenę wiernych świeckich. Kościół w życiu publicznym powinien tak funkcjonować, by nie naruszać formalnych reguł demokracji.
Doi: http://dx.doi.org/10.15633/97883743852061.12
More Info: Burgoński P., Problem autonomii porządku demokratycznego, w: J. Mazur (red.), Polityka społeczna wobec „rzeczy nowych”. 25-lecie encykliki „Centesimus annus” św. Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Kraków 2016, s. 203-218.
Publication Date: 2016
More Related Content
Similar to Sposób podejścia do sfery kultury w stanowiskach Rady Unii Europejskiej
Unia Europejska i jej granice. W poszukiwaniu modelu integracji na europejsk...Adam Mickiewicz University
Research into borders and frontiers in the context of European integration has evolved leading to the question of the shape of the external borders of the EU and their organization in relation to the external surroundings. The approach to how the unification processes of the continent are presented has recently changed, and the Union is being perceived through its pe-ripheries. The one-way model of the flow of ideas from the center to the peripheries has been replaced by a two-way one. This allows us to use the Westfalen, imperial and neo-medieval geopolitical model to analyze the EU and, consequently, the four geo-strategies that are re-gionally diversified in the northern, eastern and southern peripheries of the Union. Nevertheless, it is the periphery that plays the key role and initiates certain types of relations with neighbors, whereas the center approves of them and modifies them, according to its own re-quirements.
RECOMMENDATIONS OF THE FIRST
EASTERN PARTNERSHIP CULTURE CONGRESS
Forum of authors, cultural managers and organizers of cultural activities, representatives of ministries, local governments, nongovernmental
organizations, academia, and media from member states of the Eastern Partnership (EaP) project and the European Union (EU).
Lublin, 21-23th of October 2011
Kultura polityczna jako wyznacznik społeczeństwa obywatelskiego w państwach w...Małgorzata Sikora-Gaca
Kultura polityczna łączy w sobie dwa dość istotne zagadnienia będące często podstawowym wyznacznikiem społeczeństwa obywatelskiego – kulturę i politykę. Zakres terminu nie jest jeszcze do końca usystematyzowany, co powoduje, iż problematyka zjawiska prezentowana jest w rożnych ujęciach. Można stwierdzić, iż łączy ono w sobie trzy zasadnicze kwestie: instynkt społeczny, rozum i naturę.
M. Sikora-Gaca, R. Herba, Kultura polityczna jako wyznacznik społeczeństwa obywatelskiego w państwach wschodnioeuropejskich, [w:] L. Kacprzak, B. Koszel, A. Marcinkowski, Społeczeństwo obywatelskie jako dobro wspólne, Piła 2012, s. 137-151.
Projekt badawczy "Cyfrowe praktyki i strategie udostępniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014".
Celem projektu jest syntetyczna analiza cyfrowych praktyk i strategii udostępniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014. Dostęp do zasobów dziedzictwa kulturowego jest kluczowym aspektem określania jednostkowej i zbiorowej identyfikacji. Jednocześnie rozwój cyfrowej infrastruktury kultury, digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego oraz mediatyzacja komunikacji społecznej to słabo rozpoznany obszar zmian kulturowych wpływających na uczestnictwo w kulturze oraz społecznie przeżywane i konstruowane formy tradycji, historii i pamięci.
Projekt realizowany we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Dofinansowano przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Programu Obserwatorium kultury.
Kultura popularna jako obszar edukacji kulturalnej. Patrycja Karczewska, Anna...Anna Mielec
Edukacja kulturalna i kultura popularna: definicje, rodzaje, przykłady.
Prezentacja przygotowana na zajęcia ze studiów Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo rok II sum. wraz z Patrycją Karczewską.
19.01.2015 r.
Komentarz do projektu Małopolskiego Instytutu Kultury:
Poprawa jakości gromadzenia danych – o publicznych i niepublicznych instytucjach kultury w Polsce
Fenomenografia stanowi jakościowe (interpretatywne) podejście badawcze, polegające na empirycznym poznawaniu i opisie różnorodnych sposobów doświadczania, postrzegania, rozumienia i konceptualizacji rzeczywistości przez ludzi. W informatologii fenomenografia jest wykorzystywana od lat 90. XX wieku, w szczególności w kontekście Information Literacy i zachowań informacyjnych.
Celem niniejszego referatu jest identyfikacja oraz analiza kierunków i obszarów dociekań informatologicznych z lat 2001-2016, prowadzonych z perspektywy fenomenograficznej. Wykorzystano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa w oparciu o wyszukiwanie w bazie LISTA.
Phenomenography is a qualitative research approach that aims to empirically explore variation in how people experience, understand and interpret different aspects of their world. In Information Science phenomenography has been used since the 1990s, particularly in the context of Information Literacy and information behavior.
This paper intends to identify and analyze trends and areas of information science research, conducted from the phenomenographic perspective in years 2001-2016. A critical literature review, using the EBSCO’s LISTA database, has been the leading method.
Raport środowiska naukowego PAN dotyczący integracji europejskiej i miejsca P...Sylvia Konopacka
Raport powstał jako reakcja na nasilające się w naszym kraju zjawiska naruszania tych wartości, a więc podważania fundamentów, na których opiera się funkcjonowanie Unii Europejskiej, do której należymy od 2004 roku.
Konflikt między równością a wolnością religijną w prawie pracy Unii EuropejskiejPiotr Burgonski
Artykuł podejmuje problem sposobu rozwiązania w legislacji Unii Europejskiej konfliktu między prawem do bycia niedyskryminowanym a prawem do wolności religijnej, której podmiotem są instytucje religijne jako pracodawcy. Kontekstem jego powstania są liczne przypadki oskarżeń o dyskryminację kierowane pod adresem instytucji religijnych z tego względu, że różnicują one pracowników lub kandydatów na pracowników, kierując się określonymi przez siebie kryteriami. Przedmiotem analiz zawartych w artykule są przepisy art. 4 dyrektywy Rady UE 2000/78/WE, który reguluje kwestie zatrudniania pracowników przez instytucje religijne. Przeprowadzone analizy pokazują, że w dyrektywie 2000/78/WE nie przypisano wartości absolutnej ani prawu do bycia niedyskryminowanym, ani prawu do wolności religijnej. Nie ustalono też ich wyraźnej hierarchii. Konflikt między nimi rozwiązano na zasadzie szukania równowagi za pomocą koncesji czynionych przez każdą ze stron. Widać jednak, że prawo do bycia niedyskryminowanym jest ograniczane w większym stopniu niż prawo do wolności religijnej. Przeprowadzone analizy ujawniają istnienie we wspomnianej dyrektywie różnych sposobów postrzegania charakteru instytucji religijnych. Pokazują też,
że art. 4 dyrektywy stanowi przykład respektowania zasady pomocniczości, ponieważ uwzględnia specyfikę i tradycję państw członkowskich w zakresie regulowania autonomii instytucji religijnych, pozostawiając państwom wiele swobody w dookreśleniu lub nawet modyfikacji przepisów dyrektywy.
Artykuł podejmuje próbę wyjaśnienia, na czym polega, z punktu widzenia
Kościoła katolickiego, wspomniana przez Jana Pawła II w encyklice Centesimus annus autonomia porządku demokratycznego. W przeprowadzonych analizach wykazano, że współczesne ujęcie demokracji zostało w znacznym stopniu ukształtowane przez chrześcijaństwo. Pokazano ponadto, że Kościół autonomię
porządku demokratycznego rozumie na dwa sposoby: w wymiarze ontologicznym oraz normatywnym. Pierwsze rozumienie oznacza, że Kościół dostrzega obiektywną wartość demokracji. Ceni tę formę rządów przede wszystkim za to, że uznaje ona równość ludzi, daje możliwość urzeczywistniania wolności i wpływania na decyzje polityczne. Autonomię demokracji w wymiarze normatywnym
Kościół rozumie jako respektowanie praw, którymi się ona rządzi. Kościół uznaje i szanuje właściwą dla demokracji zasadę rządów ludu, rządów większości oraz podziału władzy. Uważa, że pluralizm polityczny jest w demokracji uprawniony. Uznaje też fakt istnienia pluralizmu światopoglądowego. Jednakże
w obu wymiarach Kościół nie nadaje autonomii demokracji charakteru absolutnego. Twierdzi, że w zakresie podstaw aksjologicznych demokracja zależna jest od sił zewnętrznych, głównie od religii. W wymiarze normatywnym, zdaniem Kościoła, rządy większości powinny być ograniczone przez uznanie i respektowanie norm moralnych zakorzenionych w samej naturze istoty ludzkiej. Zakres własnej ingerencji w porządek demokratyczny Kościół widzi jako pełnienie
przez niego funkcji integrującej, legitymizującej, stabilizującej, krytycznej oraz mediacyjnej. Kościół jako instytucja chce się ograniczać do sfery metapolityki, natomiast sfera ściśle polityczna stanowi domenę wiernych świeckich. Kościół w życiu publicznym powinien tak funkcjonować, by nie naruszać formalnych reguł demokracji.
Doi: http://dx.doi.org/10.15633/97883743852061.12
More Info: Burgoński P., Problem autonomii porządku demokratycznego, w: J. Mazur (red.), Polityka społeczna wobec „rzeczy nowych”. 25-lecie encykliki „Centesimus annus” św. Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Kraków 2016, s. 203-218.
Publication Date: 2016
More Info: Burgoński P., Modele relacji między religią i polityką, w: P. Burgoński, M. Gierycz (red.), Religia i polityka. Zarys pro-blematyki, Instytut Politologii UKSW, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2014, s. 216-239.
Publication Date: 2014
Europejska Partia Ludowa nazywana jest „partią wartości” z tego powodu, iż w swoich programach i działaniu odwołuje się do chrześcijańsko-demokratycznej aksjologii. Analiza dokumentów programowych EPL z lat 1992–2014 ujawniła, że EPL prezentuje swoje wartości na różne sposoby. Przyjętym przez siebie wartościom nadaje ona odświętny charakter, wartości te wykorzystuje do racjonalizacji działań politycznych oraz traktuje je jako funkcjonalne składniki systemu politycznego. Dokumenty programowe EPL w miejscach, gdzie mowa jest o wartościach, zawierają również ślad gry o władzę, w jakiej uczestniczyła EPL w badanym okresie. Ponadto analiza dokumentów pokazuje, że w EPL pojawiła się tendencja do redefinicji tożsamości tego ugrupowania politycznego. Stało się to za sprawą osłabienia czy nawet zanegowania dotychczasowej metafizyki, w której zakotwiczone były wartości stanowiące podstawę tożsamości EPL.
Burgoński P., Patronat i mediacja duchownych w polityce, w: Burgoński P., Sowiński S. (red.), Ile Kościoła w polityce, ile polityki w Kościele, Wydawnictwo Księgarnia św. Jacka, Katowice 2009, s. 139-158.
Burgoński P., Europeizacja w czasach kryzysu, w: A. Skolimowska, K. Grzybowska-Walecka (red.), Dlaczego Europeistyka? Europa w czasie kryzysu, Instytut Politologii UKSW, Warszawa 2015, s. 44-51.
Burgoński P., Braterstwo – mit, partykularyzm, utopia?, w: T. Adamczyk, J. Mazur (red.), Caritas in veritate zasadą polityki społecznej. Refleksje na kanwie encykliki Benedykta XVI o integralnym rozwoju ludzkim, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011, s. 159-186.
The Catholic Church in the Face of the Europeanization of Polish Policy of Eq...Piotr Burgonski
This article shall analyse the attitude of the Catholic Church towards the process of Europeanization of Polish policy of equality and non-discrimination. It shall be an analysis of a single case, i.e. the debate around Poland’s adoption ofthe CAHVIO Convention of the Council of Europe. These analyses shall seek the answer to the question of how the Catholic Church sees the process of Europeanization of equality and anti-discrimination policy in Poland. Whether it supports it or opposes it. What role does it want to play in this process? How is the Church and its attitude towards Europeanization perceived by other participants of the public debate and how does this affect the ability of the Church to control the process of Europeanization? The theoretical approach used in the research shall be the paradigm of the public sphere and Europeanization. Methods and techniques of discourse analysis shall be applied as well.
More Info: Burgoński P., The Catholic Church in the Face of Europeization of the Polish Policy of Equality and Non-discrimination. The Case of CAHVIO Convention, “Politics and Religion Journal (PRJ)” 2015 vol. 9, no. 2, pp. 249-267.
Sobór Watykański II i samookreślenie Kościoła: w kierunku nowoczesnej religii...Piotr Burgonski
Burgoński P., Sobór Watykański II i samookreślenie Kościoła: w kierunku nowoczesnej religii publicznej?, w: J. Grosfeld (red.), 50 lat później. Posoborowe dylematy współczesnego Kościoła, Instytut Politologii UKSW, Centrum Myśli Jana Pawła II, Warszawa 2014, s. 47-60.
Polski patriotyzm w dobie komunizmu. Koncepcja patriotyzmu w nauczaniu księdz...Piotr Burgonski
Hereby article presents how Fr Jerzy Popieluszko conceived the idea of patriotism in his sermons which were given when he was celebrating “the Masses for the motherland” between the year 1982 and 1984. Main object of this article is not only the meaning of Fr Popieluszko concept of patriotism, but also it shows what intellectual traditions he drew on his ideas, what patterns of patriotism influenced him and how social, political and cultural background can shape the idea of patriotism. The example of Fr Popieluszko can help understand that patriotism is not fixed idea which we accept unchanged from our ancestors but can be created in the way which binds the past with the pre-sent time.
More Info: Burgoński P., Polski patriotyzm w dobie komunizmu. Koncepcja patriotyzmu w nauczaniu księdza Jerzego Popiełuszki, „Warszawskie Studia Teologiczne” XXIII/1/2010, s. 241-252.
Na Soborze Watykańskim II Kościół katolicki zdefiniował na nowo swą tożsamość, dzięki czemu stał się nowoczesną religią publiczną. Zaakceptował strukturalny rozdział wspólnoty religijnej od politycznej oraz uznał nowoczesne wolności indywidualne. Z aprobatą Kościoła spotkał się system, który zapewnia wolność i pokój obywatelom niezależnie od religii, wyznań, światopoglądów, narodowości czy pozycji społecznej. Kościół nie zaakceptował sprywatyzowanej roli, stając się religią publiczną działającą w sferze społeczeństwa obywatelskiego. Sfera ta nie tylko ma świecki charakter, to znaczy pozostaje oddzielona od religijnych instytucji i norm, ale również jest wielogłosowa. Dyskurs, który ma tam miejsce pozostaje bowiem dostępny dla wszystkich obywateli, bez względu na ich przekonania, a także otwarty na różnorodne kwestie. Z tej racji, iż Kościół stanowi wspólnotę etyczno-religijną, przedmiotem refleksji podjętej w niniejszym artykule będzie pluralizm światopoglądowy sfery publicznej. Rozważania zmierzać będą do udzielenia odpowiedzi na pytanie, jakie wyzwania dla Kościoła – zarówno w rozumieniu wspólnoty, jak instytucji – stwarza wspomniany rodzaj pluralizmu w sferze publicznej, jaki stosunek Kościół zajmuje względem niego oraz jaką rolę Kościół może odgrywać w pluralistycznej sferze publicznej.
More Info: Burgoński P., Kościół wobec pluralizmu sfery publicznej, „Chrześcijaństwo – Świat – Polityka” 2013/2014 nr 1/2 (15/16), s. 54-64.
Koncepcja narodu w ujęciu katolickiej nauki społecznejPiotr Burgonski
In catholic social teaching the nation is recognized as a community in which its members share a cultural bond. The nature of this relationship makes the nation spiritual community. The relationship between members of nation rely on their mutual love. That bond bases mainly on the ethos which is a part of the national culture. In addition an essential element of national culture is also a history of the nation. In catholic social teaching the existence of the nation is seen as a natural phenomenon, moreover, it is necessary because the spiritual development of man is impossible beyond the nation. The importance of culture in the life of the nation is reflected in the fact that it allows the expression and strengthening of its spiritual "sovereignty". In addition, the culture allows the nation to survive despite the loss of political and economic independence. The nation as a community of people is the subject of a specific behavior and actions. The subjectivity of the nation is the basis of its rights (e.g. right to exist, to their own language and culture, to shape their lives according to their own traditions). Catholic social teaching indicates the obligation of patriotism, which is an expression of justice, because everyone owes a lot to own nation. Patriotism can be seen also as a manifestation of social charity, which relies on the common realization of shared values. Catholic social teaching rejects nationalism because it often takes the form of worship of own nation and orders contempt of other nations and cultures.
More Info: Burgoński P., Koncepcja narodu w ujęciu katolickiej nauki społecznej, „Studia Gdańskie” t. 35 (2014), s. 125-135.
Jan Paweł II i islam: polityka przyjaznych gestów czy polityczny sojusz?Piotr Burgonski
Burgoński P., Jan Paweł II i islam: polityka przyjaznych gestów czy polityczny sojusz?, w: K. Kalinowska, B. Brodzińska, M. Zamojska (red.), Jan Paweł II i Europa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009, s. 271-286.
Europeizacja polskiej polityki równościowej i antydyskryminacyjnejPiotr Burgonski
Dynamikę procesu europeizacji polskiego prawa i polityki równościowej oraz antydyskryminacyjnej wyznaczyły momenty, w których Polska przystąpiła do europejskich organizacji oraz cykle polityki krajowej. Adopcja europejskich standardów równościowych i antydyskryminacyjnych pozostaje w Polsce w dużej mierze formalna i stanowi wyraz racjonalnego wyboru, w mniejszym zaś stopniu polega na internalizacji przez elity polityczne i społeczeństwo wartości transmitowanych z poziomu europejskiego. Europeizacja funkcjonalna została w dużym stopniu wymuszona przez formalne mechanizmy stosowane przez europejskie instytucje. Nie wychodzi ona poza to, co nakazują instytucje ponadnarodowe. Ponadto pojawiają się problemy z przestrzeganiem już formalnie przyjętych norm równościowych, dostrzega się niski poziom szacunku dla tego prawa i brak tradycji prawniczej w tym zakresie. Niekiedy europeizacja w badanym obszarze jest traktowana jako zasób, który umożliwia redystrybucję władzy. Efektem europeizacji jest zwiększenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego. Do innych barier procesu europeizacji w zakresie prawa i polityki równościowej w Polsce należy zaliczyć możliwości finansowe państwa oraz słabo zorganizowany interes społeczny. Od strony państwa polskiego brakuje gotowości do stworzenia instytucjonalnych i finansowych fundamentów dla aktywizacji obywateli oraz włączenia aktorów niepaństwowych do procesu stanowienia prawa i tworzenia polityki.
More Info: Burgoński P., Europeizacja polskiej polityki równościowej i antydyskryminacyjnej, „Przegląd Europejski” 2(25) 2012, s. 145-167.
Sposób podejścia do sfery kultury w stanowiskach Rady Unii Europejskiej
1. 159
Piotr Burgoński*
Sposób podejścia do sfery kultury
w stanowiskach Rady Unii Europejskiej
Wstęp
Od początku lat 70. XX w. we Wspólnotach Europejskich narastało prze-
konanie, że należy sięgnąć po kulturę, by wykorzystać jej integracyjny poten-
cjał. Dokumentem, który stworzył podstawy prawne dla polityki kultural-
nej UE, był traktat z Maastricht (1993 r.). Przełomowy dokument stanowiła
jednak Europejska Agenda dla Kultury ogłoszona przez Komisję Europejską
i zatwierdzona przez Radę UE w 2007 r., określająca trzy główne priorytety,
które odtąd stały się punktem odniesienia dla wszystkich działań UE w ob-
szarze kultury. Obejmują one następujące działania: 1) promowanie różno-
rodności kulturowej i dialogu międzykulturowego, 2) promowanie kultury
jako katalizatora kreatywności w ramach strategii lizbońskiej na rzecz wzro-
stu, zatrudnienia, innowacji i konkurencyjności, 3) promowanie kultury jako
istotnego elementu stosunków międzynarodowych UE1
.
Celem niniejszego artykułu jest określenie, w jaki sposób twórcy po-
lityki kulturalnej Unii Europejskiej myślą o sferze kultury. Istnieją, co
prawda, badania wymiaru ideowego polityki kulturalnej UE, jednakże
zwykle skupiają się one na jednej, dwóch bądź trzech ideach, nie podno-
szą problemu ich współistnienia oraz ewolucji w dłuższym okresie. Ty-
tułem przykładu można wymienić tutaj prace Doroty Jurkiewicz-Eckert,
która analizuje koncepcje wspólnego dziedzictwa kulturowego i wspólnej
przestrzeni kulturowej, a także w sposób bardzo ogólny ewolucję wymia-
ru ideowego polityki kulturalnej UE2
. Wiele prac zostało poświęconych
temu, w jaki sposób twórcy polityki kulturalnej UE postrzegają rolę kul-
* Dr Piotr Burgoński – Instytut Politologii, Wydział Nauk Historycznych i Społecz-
nych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, burgonski@onet.eu.
1
D. Jurkiewicz-Eckert, Od Traktatu o Unii Europejskiej do Europejskiej Agendy dla Kul-
tury – narodziny i rozwój polityki kulturalnej UE, „Studia Europejskie”, nr 1/2015, s. 66–77.
2
D. Jurkiewicz-Eckert, Od „wspólnego dziedzictwa kulturowego” do „wspólnego obszaru
kulturowego”. O nowych kierunkach debaty wokół przyszłości kultury w Unii Europejskiej, „Stu-
dia Europejskie”, nr 3/2003, s. 81–97.
2. 160
Studia Europejskie, 1/2017
tury. Na przykład Cris Shore bada kulturę jako narzędzie do promowa-
nia tożsamości europejskiej3
. Z kolei Anabelle Littoz-Monnet, analizując
ideowy wymiar polityki kulturalnej UE, skupia się na przedstawianiu
kultury jako istotnego elementu współczesnej ekonomii4
.
Główny cel niniejszego artykułu zostanie zoperacjonalizowany za pomocą
próby odpowiedzi na następujące pytania: jakie idee leżą u podstaw polityki
kulturalnej UE, jaka jest ich szczegółowa treść oraz jak wyglądały zmiany
w tym zakresie następujące wraz z rozwojem wspomnianej polityki.
Materiałbadawczyzaprezentowanychponiżejanalizstanowiływspólne
stanowiska rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich (Unii
Europejskiej) przyjęte na posiedzeniach Rady Ministrów (Rady UE). Nie-
które z nich są wspólnymi stanowiskami Rady i Parlamentu Europejskie-
go z tej racji, że niekiedy do uchwalenia danego aktu wymagany był udział
obydwu tych instytucji. Innego materiału nie wzięto pod uwagę, jak na
przykład dokumentów Komisji Europejskiej, gdyż chodziło o analizę po-
lityki kulturalnej w kształcie, na jaki zgodziły się państwa członkowskie
(Rada). Stanowiska ministrów rządów państw członkowskich zaczerp-
nięto z przyjętych przez Radę dyrektyw, decyzji, regulacji, konkluzji, re-
komendacji oraz rezolucji. W sumie badaniu poddano 149 dokumentów
tego typu (wszystkie w języku angielskim). Zostały one pozyskane z ofi-
cjalnego archiwum internetowego Rady5
i wyselekcjonowane przez wpi-
sanie hasła culture jako tematu dokumentu. Zakres czasowy badań objął
lata 1976–2016, czyli od momentu, w którym rozpoczęto podejmowanie
wspólnotowych działań w obszarze kultury, aż do chwili obecnej.
Badanie przeprowadzono metodą jakościowej analizy zawartości (quali-
tative content analysis). Zgromadzony materiał poddano analizie pod kątem
realizacji określonego na wstępie celu, czyli zidentyfikowania sposobów
myślenia o sferze kultury przez państwa członkowskie UE (Radę). W re-
zultacie uzyskano hierarchicznie uporządkowaną, trzypoziomową struk-
turę złożoną z kategorii i subkategorii (wyk. 1). Konstruując ją, posiłko-
wano się zarówno istniejącą teorią polityki kulturalnej UE (concept-driven
way), jak i tworzono kategorie i subkategorie „oddolnie”, tzn. abstrahowa-
no je z tekstu dokumentów Rady (data-driven way). W dalszej części badań
3
C. Shore, ‘In uno plures’ (?) EU Cultural Policy and the Governance of Europe, “Cultural
Analysis”, nr 5/2006, s. 7–26.
4
A. Littoz-Monnet, Encapsulating EU Cultural Policy into the EU’s Growth and Compe-
tiveness Agenda: Explaining the Success of a Paradigmatic Shift in Brussels, w: Cultural Gover-
nance and the European Union. Protecting and Promoting Cultural Diversity in Europe, red. E.
Psychogiopoulou, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2015, s. 25–36.
5
European Council, Council of the European Union, Public register: http://www.
consilium.europa.eu/register/en/content/int/?typ=ADV (dostęp 24.01.2016).
3. 161
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
struktura złożona z kategorii i subkategorii posłużyła jako rama analitycz-
na (coding frame), pozwalająca kodować badane dokumenty6
. Kodowania
dokonano przy użyciu programu QDA Miner 4. W efekcie otrzymano wy-
odrębnione fragmenty tekstu dokumentów odpowiadające każdej z sub-
kategorii. W kolejnym etapie badań były one analizowane jakościowo pod
kątem odpowiedzi na postawione na wstępie pytania badawcze.
Wykres 1. Hierarchiczna struktura składająca się z kategorii (główne
aspekty badanego zagadnienia) i subkategorii (szczegółowe kwestie do-
tyczące poszczególnych aspektów). Została ona wykorzystana do kodowa-
nia materiału empirycznego (dokumentów Rady UE)
Źródło: opracowanie własne.
Uzyskana struktura składająca się z kategorii i subkategorii pokazuje,
że odpowiedź na pytanie o sposób podejścia do sfery kultury przez twórców
polityki kulturalnej UE uwzględniać powinna dwa aspekty: wyobrażenie
modelu sfery kulturowej oraz przypisanie kulturze określonej roli w pro-
cesie integracji europejskiej. Struktura kodów pokazuje ponadto, że gdy
analizuje się materiał empiryczny, należy uwzględnić subkategorie, które
wskazują na szczegółowe zagadnienia związane z głównymi aspektami.
W przypadku modelu sfery kulturowej wyodrębniono dwie subkategorie:
ujmowanie sfery kulturowej jako jedności oraz różnorodności kulturowej,
a w odniesieniu do roli kultury – cztery subkategorie: rozumienie kultury
jako wartości nieinstrumentalnej, postrzeganie jej roli społecznotwórczej,
pojmowanie kultury w kategoriach ekonomicznych oraz przypisanie jej
roli wspomagającej relacje zewnętrzne UE.
6
M. Schreier, Qualitative Content Analysis in Practice, SAGE, London 2012, s. 80–99.
kultura w polityce UE
model
sfery kulturowej
rola kultury
wspomaga-
nie relacji
zewnętrz-
nych UE
ekono-
mizacja
kultury
rola
społeczno-
-twórcza
wartość
nieinstru-
mentalna
różno-
rodność
kulturowa
jedność
kulturowa
4. 162
Studia Europejskie, 1/2017
Odpowiedzi na ostatnie z pytań badawczych, czyli o zmiany w podej-
ściu państw członkowskich UE (Rady) do sfery kultury, spróbowno udzie-
lić, dokonując analizy o charakterze ilościowym. Polegała ona na ustaleniu
częstotliwości pojawiania się kodów w ramach każej z subkategorii w po-
szczególnych latach istnienia polityki kulturalnej UE. W każdym z bada-
nych 149 dokumentów program QDA Miner 4 dokonał podsumowania
liczby kodów należących do poszczególnych subkategorii. Następnie dla
każdej z subkategorii obliczono liczbę kodów występujących w poszcze-
gólnych latach (od 1976 do 2016 r.).
Modele sfery kulturowej w UE
Polityka kulturalna UE została ufundowana na dwóch, z pozoru prze-
ciwstawnych, wyobrażeniach sfery kulturowej w UE: jedności kulturowej
oraz kulturowego pluralizmu. Poniżej zostaną zaprezentowane rezultaty
jakościowej analizy zawartości dokumentów unijnych, które pokazują,
jak w polityce kuturalnej UE rozumie się jedność i pluralizm kulturowy,
a także relacje między nimi.
Kulturowa jedność
Pojawiającą się najczęściej w badanych dokumentach ideę kulturo-
wej jedności stanowi koncepcja dziedzictwa kulturowego wspólnego dla
wszystkich Europejczyków. Autorzy dokumentów zastosowali kilka ter-
minów, aby ją wyrazić: wspólne dziedzictwo (shared heritage), europejskie
dziedzictwo (European heritage), wspólnotowe dziedzictwo (Community he-
ritage), kulturowe dziedzictwo o europejskim znaczeniu (cultural heritage
of European significance, cultural heritage of European importance), wspólne
dziedzictwo kulturowe (common cultural heritage), europejskie dziedzictwo
kulturowe (European cultural heritage).
Niekiedy autorzy dokumentów wyodrędniają różne części tego dzie-
dzictwa, nawiązując do istniejących działów kultury: europejskie dziedzi-
ctwo filmu (European film heritage), europejskie dziedzictwo kina (Euro-
pean cinema heritage), europejskie dziedzictwo audiowizualne (European
audiovisual heritage), europejskie dziedzictwo musicalu (European musical
heritage), dziedzictwo arichitektoniczne Europy (Europe’s architectural heri-
tage), wspólnotowe dziedzictwo archeologiczne (Community’s archaeological
heritage), europejskie dziedzictwo archiwalne (European archival heri-
tage).
Posłużenie się ideą dziedzictwa ujawnia przywiązanie autorów bada-
nych dokumentów do myślenia w kategoriach prymordializmu. Na grun-
5. 163
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
cie prymordializmu dziedzictwo postrzegane jest jako zasób kulturowy
o charakterze zastanym, odziedziczony po poprzednich pokoleniach, a na-
stępnie przekazywany kolejnym pokoleniom. O prymordialnym podejściu
autorów badanych dokumentów świadczą również występujące w wielu
miejscach stwierdzenia, że europejskie dziedzictwo kulturowe powinno
być konserwowane, restaurowane, zachowane, chronione i zabezpieczo-
ne dla pożytku obecnych i przyszłych pokoleń, oraz jedna wzmianka, że
może ono być zagrożone7
.
Jakkolwiek podejście prymordialne dominuje, to w dokumentach od-
najdujemy również ślad podejścia konstruktywistycznego, zgodnie z któ-
rym kultura stanowi rezultat świadomych i zaplanowanych ludzkich dzia-
łań. Świadczą o tym miejsca, w których jest mowa o rozwoju europejskiego
dziedzictwa kulturowego, a zwłaszcza wzmianki, że ów rozwój ma nastą-
pić w wyniku europejskiej współpracy. Przejawem myślenia konstruk-
tywistycznego może być także użyty jeden raz w dokumentach termin
„współczesne dziedzictwo” (contemporary heritage), który, jak się wydaje,
oznacza dorobek współcześnie żyjących ludzi, a więc ich wkład w rozwój
wspólnego dziedzictwa. Co ciekawe, bywa, że obydwa ujęcia obecne są
w tym samym zdaniu (safeguarding and development of the European cultural
heritage). Jak się wydaje, autorzy dokumentów w idei wspólnego dziedzi-
ctwa widzą możliwość połączenia tych dwóch ujęć.
Określenie dziedzictwa kulturowego przymiotnikiem „europejski”
świadczy o tym, że polityka kulturalna UE zakłada istnienie dorobku,
który został wypracowany przez poprzednie pokolenia i może zostać
uznany za bogactwo wspólne dla wszystkich Europejczyków. Decyden-
ci unijni sprecyzowali, w jaki sposób rozumieją wspólnotowy charak-
ter dziedzictwa kulturowego, stwierdzając, że należy zaliczyć do niego
miejsca (sites), które: odegrały znaczącą rolę w historii i kulturze Eu-
ropy oraz/lub budowaniu UE, przekraczają granice lub posiadają pan-
europejską naturę, których przeszły i obecny wpływ oraz atrakcyjność
wykracza poza granice jednego państwa członkowskiego, mają związek
z kluczowymi europejskimi wydarzeniami, osobami, ruchami, odegrały
rolę w rozwoju i promocji wspólnych wartości, na których opiera się
integracja europejska. Takie ujęcie może budzić kontrowersje z powo-
du niekonsekwencji. Europejski charakter przyznaje bowiem zarówno
miejscom, wydarzeniom, osobom o paneuropejskim charakterze, jak
i miejscom, które mają znaczenie jedynie dla więcej niż jednego pań-
stwa. Poza tym może pojawić się pytanie o relację między europejskim
dziedzictwem kulturowym a dziedzictwem poszczególnych europejskich
7
Por. A.D. Smith, Nations and Nationalism in a Global Era, Polity Press, Cambridge
2002, s. 126–127.
6. 164
Studia Europejskie, 1/2017
narodów. Z przytoczonego powyżej ujęcia wynika, że do europejskiego
dziedzictwa zaliczane są tylko niektóre elementy kulturowego dziedzi-
ctwa europejskich narodów. Z drugiej strony w decyzji Rady i Parlamen-
tu Europejskiego z 1997 r. można przeczytać, że wspólne dziedzictwo
kulturowe jest ekspresją narodowych i regionalnych tożsamości, a w re-
komendacji Rady i Parlamentu Europejskiego z 2005 r. pojawia się zda-
nie, które brzmi: „Audiowizualne dziedzictwo państw członkowskich
wzięte razem stanowi europejskie dziedzictwo audiowizualne”. Zgodnie
z logiką tych sformułowań należałoby uznać, że europejskie dziedzictwo
kulturowe nie stanowi nowej jakości, ale jest po prostu sumą ekspresji
tożsamości narodowych i regionalnych czy też sumą dorobku kulturo-
wego wszystkich państw członkowskich.
W badanych dokumentach można odnaleźć przekonanie o możliwości
zbudowania w Europie kulturowej jedności opartej na wartościach. W do-
kumentach mowa jest o wspólnych wartościach (shared values), wspólnych
kulturowych wartościach (common cultural values), europejskich kulturalnych
wartościach (European cultural values), wspólnych podstawowych wartościach
(common fundamental values), wspólnych demokratycznych wartościach (com-
mon democratic values), wspólnych i podzielanych podstawowych społecznych
oraz kulturowych wartościach (common and shared fundamental social and cultu-
ral values). Europa została nazwana wspólnotą wspólnych wartości (communi-
ty of shared values). W badanych dokumentach, w miejscach, w których mowa
jest o wspólnych wartościach, następuje odesłanie do Traktatu o UE i Karty
praw podstawowych UE albo przywołuje się wartości w nich wymienione.
Powższe ujęcie kulturowej jedności może budzić dwa zastrzeżenia. Katalog
wartości, jakie znalazły się w Traktacie, KPP i pozostałych dokumentach jest
znacznie uboższy w stosunku do tego, co niektórzy (np. kościoły chrześci-
jańskie) uznają za wartości europejskie. Na przykład w przyjętym katalogu
nie znalazł się zapis o wartości rodziny opierającej się na małżeństwie. Po
drugie, w badanych dokumentach nie została ujawniona treść przyjętych
wartości ani źródło, z którego są one wywodzone. W związku z tym wymie-
nione wartości mogą być różnie interpretowane.
Kolejną ideę, jaką można odnaleźć w badanych dokumentach, służącą
wyrażeniu jedności kulturowej w Europie, stanowi koncepcja wspólnej
przestrzeni kulturowej (common cultural area lub shared cultural area). Za-
kłada ona, że UE stanie się obszarem, w którym uczestnicy kultury będą
swobodnie przemieszczać się między różnymi państwami, a ponadto
w jego obrębie odbywać się będzie nieskrępowana transnarodowa cyrku-
lacja dóbr kulturowych. W efekcie ludzie różnych kultur będą mogli się
spotkać, poznać kultury inne niż własna, stać się uczestnikami dialogu
międzykulturowego i wzajemnie się zrozumieć.
7. 165
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
W wyobrażeniu autorów badanych dokumentów wspólna przestrzeń
kulturowa powstanie w wyniku zaplanowanych działań. W passusach
dotyczących tej koncepcji można odnaleźć wzmianki, na czym owe dzia-
łania mają polegać. Przede wszystkim mają to być działania, które spo-
wodują transnarodowe przemieszczanie się ludzi, dóbr kultury, wiedzy,
doświadczeń. Ponadto chodzi o zapewnienie dostępu do kultury, do czego
ma się przyczynić promowanie wielojęzyczności, digitalizacja, turystyka
kulturowa, tłumaczenia na europejskie języki, dialog międzykulturowy,
wymiana wiedzy o kulturze i historii europejskich ludów, stymulowanie
współpracy oraz budowanie sieci współpracy. Co ciekawe, w dokumen-
tach pojawia się stwierdzenie, że „europejska przestrzeń kulturowa opiera
się na wspólnym dziedzictwie kulturowym”, co oznacza, że wspomniane
idee mobilności, obiegu kultury, promowania dostępu do kultury itd. od-
noszą się przede wszystkim do tego dziedzictwa.
Z ideą wspólnej przestrzeni kulturowej ściśle związane są dwie kon-
cepcje: europejskiej wartości dodanej (European added value) oraz euro-
pejskiego wymiaru (European dimension). Pierwsza z nich oznacza efekty
synergii o charakterze kulturowym pojawiające się za sprawą transnarodo-
wej współpracy w dziedzinie kultury. W badanych dokumentach autorzy
deklarują, że UE będzie wspierać przede wszystkim współpracę partnerów
z kilku państw członkowskich, promować mobilność osób i cyrkulację
dóbr kulturowych jako najważniejsze środki do wytworzenia europejskiej
wartości dodanej. Jej uzyskanie jest najbardziej efektywne przez działania
podejmowane na poziomie wspólnotowym.
Idea europejskiego wymiaru (European dimension) nie została przez
unijnych decydentów zdefiniowana, ale na podstawie licznych wzmianek
można wnioskować, że chodzi tutaj o uzupełnienie wymiaru narodowego
o dodatkową perspektywę, tzn. perspektywę europejską. Wedle tej kon-
cepcji, własny naród nie powinien stanowić jedynego punktu odniesienia,
ale w postrzeganiu problemów, procesie nabywania wiedzy, określaniu
tożsamości itd. należy uwzględniać o wiele więcej punktów referencyj-
nych, tzn. inne europejskie narody oraz relacje między nimi. Stąd, po-
dobnie jak w przypadku wcześniej omawianej idei europejskiej wartości
dodanej, mowa jest o transnarodowej współpracy, dialogu międzykultu-
rowym, wzajemnym zrozumieniu, podkreślaniu wspólnych aspektów eu-
ropejskich kultur jako sposobach ewokowania wymiaru europejskiego.
Autorzy dokumentów widzą związek między przywoływanymi ideami.
Wytworzenie europejskiej wartości dodanej ma wedle nich dwie konse-
kwencje: przyczynia się do powstania wymiaru europejskiego oraz wspo-
maga rozwój wspólnej przestrzeni kulturowej.
8. 166
Studia Europejskie, 1/2017
Kulturowa różnorodność
W wielu miejscach w badanych dokumentach termin „kultura” poja-
wia się w liczbie mnogiej, np. mówi się o europejskich kulturach. Jednak
przewodnią ideą, którą odnajdujemy w dokumentach, nie jest wielość,
lecz różnorodność kultur. Wyrażają ją terminy: różnorodność kultur (di-
versity of cultures), europejska kulturowa różnorodność (European cultural
diversity) lub kulturowa różnorodność Europy (Europe’s cultural diversity).
Niekiedy pojawia się termin kulturowa rozmaitość (cultural variety). Bar-
dzo często wskazywane są dwa rodzaje różnorodności występującej w Eu-
ropie: językowa i kulturowa (Europe’s linguistic and cultural diversity).
W kontekście rozwijanej w dokumentach koncepcji kulturowej różno-
rodności stosowany bywa termin ekspresja kulturalna (cultural expression).
Zwykle pojawia się on w wyrażeniu „formy ekspresji kulturalnej” (forms
of cultural expression). Autorzy dokumentów używają również wyrażenia
„różnorodność kulturalnych ekspresji” (diversity of cultural expressions),
zaczerpniętego z Konwencji UNESCO o Ochronie i Promowaniu Róż-
norodności Form Ekspresji Kulturalnej. Z lektury dokumentów można
wywnioskować, że pojęcie „ekspresja” zostało zastosowane, ponieważ
w większym stopniu niż inne terminy podkreśla ludzką kreatywność
w dziedzinie kultury. W dokumentach termin „ekspresje kulturalne” zo-
stał zdefiniowany jako sposoby wyrazu, które mają kulturową treść i sta-
nowią rezultat kreatywności jednostek, grup i społeczeństw.
Badane dokumenty podejmują problem kształtu relacji między jednoś-
cią a różnorodnością kulturową w Europie. Zdaniem ich autorów nie ist-
nieje sprzeczność między tymi dwiema ideami. Przekonują oni o istnieniu
wspólnego wymiaru różnych kultur. Jednak to, co wspólne, ich zdaniem,
też jest wewnętrznie zróżnicowane. W dokumentach mowa jest o różnorod-
ności europejskiego kulturowego dziedzictwa (diversity of European cultural
heritage), wspólnym, lecz zróżnicowanym kulturowym dziedzictwie (com-
mon yet diverse cultural heritage) oraz różnych tradycjach kulturowych two-
rzących europejskie dziedzictwo (different cultural traditions of Europe’s herita-
ge). Podobna treść zawarta jest w sformułowaniu, że „językowa i kulturowa
różnorodność stanowi wspólne dziedzictwo” (linguistic and cultural diversity
is a shared heritage), czy wyrażeniu „językowa i kulturowa różnorodność sta-
nowi element europejskiej tożsamości” (linguistic and cultural diversity is part
of the European identity). W badanych dokumentach językowa i kulturowa
różnorodność w Europie oceniana jest jednoznacznie pozytywnie. Stwier-
dza się, że stanowi ona wartość dla jednostek i społeczeństw.
Najczęściej postulowanymi postawami i zachowaniami wobec europej-
skiej językowej i kulturowej różnorodności są: szacunek, zachowywanie,
9. 167
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
ochrona oraz promowanie. Ochrona powinna dotyczyć również tzw. ma-
łych kultur Europy (small cultures) oraz mniej rozpowszechnionych języków
(less widely-spoken languages). Promowanie polegać ma przede wszystkim na
zwiększaniu świadomości tej różnorodności i jej wartości, zwłaszcza u mło-
dego pokolenia, tzn. promowaniu w różnych państwach członkowskich oraz
poza Europą wiedzy o kulturach, tradycjach i stylach życia Europejczyków.
Kilkakrotnie pojawia się postulat wzmacniania różnorodności (enhance-
ment of European cultural diversity), a nawet jej zwiększania (the enlargement
of the Union will bring greater cultural diversity). Wzmacnianie dokonuje się za
sprawą interakcji między kulturami. Jest to korzystne dla wszystkich kultur
zaangażowanych w ten proces. W kontekście wzmacniania podkreślana jest
potrzeba otwartości na inne kultury oraz zapewnienia dostępu do szero-
kiego zakresu kulturalnych ekspresji, także spoza Europy, w celu nawią-
zania międzykulturowych interakcji. Polegać one mają przede wszystkim
na międzykulturowym dialogu prowadzącym do wzajemnego poznawania
się ludzi różnych kultur, zwiększaniu wiedzy jednych o drugich. Podkreśla
się w tym kontekście znaczenie mobilności, wymiany i współpracy ludzi
z sektora kultury. Autorzy badanych dokumentów, mówiąc o promowaniu
i wzmacnianiu różnorodności, dużą nadzieję pokładają w tłumaczeniach
oraz sektorze audiowizualnym, a w szczegołności w digitalizacji, kinemto-
grafii oraz interaktywnych mediach.
W kontekście różnorodności przywoływana bywa idea wspólnej prze-
strzeni kulturowej. Okazuje się zatem, że łączy ona w sobie zarówno myśle-
nie o Europie w kategoriach jedności kulturowej, o czym była mowa wcześ-
niej, jak i postrzeganie Europy jako przestrzeni zróźnicowanej kulturowo.
Obecne w badanych dokumentach idee, wyrażające europejską róż-
norodność kulturową, ujawniają zarówno dynamiczne, jak i statyczne
postrzeganie kultury8
. Z piewszym z nich mamy do czynienia wówczas,
gdy kultura przentowana jest jako rzeczywistość, w której występują róż-
ne wartości, często przeciwstawne, i w której splatają się ze sobą różne
europejskie tradycje. Nie jest ona izolowana od zewnętrznych wpływów,
ponieważ jest zdolna do wchodzenia w dialog z innymi kulturami9
. Nato-
miast na statyczne postrzeganie kultury, czyli jako rzeczywistości utrwa-
lonej w określonym kształcie, wskazują postulowane wobec kulturowej
8
Zob. T. Edensor, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, tłum.
A. Sadza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004, s. 18; H. Bhabha, In-
troduction, w: The Nation and Narration, red. H. Bhabha, Routledge, London 1990, s. 1–7.
9
Por. G. Delanty, Redefining Political Culture in Europe Today: from Ideology to the Poli-
tics of Identity and Beyond, w: Political Symbols, Symbolic Politics. European Identities in Trans-
formation, red. U. Hedetoft, Ashgate, Aldershot–Brookfield USA–Singapore–Sydney 1998,
s. 41.
10. 168
Studia Europejskie, 1/2017
różnorodności zachowania. Według autorów badanych dokumentów, róż-
norodność należy chronić (to protect), zachowywać (to preserve) oraz zabez-
pieczać (to safeguard)10
.
Warto też dodać, że zaprezentowana w dokumentach unijnych kon-
cepcja kulturowej różnorodności odpowiada artykułowanej obecnie przez
różne jednostki i grupy potrzebie równego uznania istniejących tożsamo-
ści. Podkreślaną w dokumentach konieczność szacunku dla każdej kultu-
ry można właśnie postrzegać jako postulat publicznego uznania różnych
tożsamości, które obecne są w europejskiej przestrzeni kulturowej11
.
Idea kulturowej jedności i różnorodności w latach 1976–2016
Analiza częstotliwości występowania kodów należących do subkate-
gorii „jedność kulturowa” pokazuje, że wyobrażenie sfery kultury jako
jedności było obecne w unijnych dokumentach niemal przez cały ba-
dany okres (wyk. 2). Wyobrażenie sfery kultury jako jedności opierało
się przede wszystkim na idei europejskiego dziedzictwa kulturowego.
Dopiero w 1992 r. pojawiły się idee europejskiej wartości dodanej, euro-
pejskiego wymiaru oraz wspólnych wartości, a w 2000 r. – idea wspólnej
przestrzeni kulturowej, które zaczęły współistnieć z koncepcją europej-
skiego dziedzictwa.
W trakcie badanego okresu zmieniała się treść idei różnorodności kul-
turowej. Począwszy od 1992 r. w kontekście tej idei zaczyna być stosowa-
ny termin „ekspresja kulturalna” (cultural expression). Od 2006 r. używane
jest wyrażenie „różnorodność kulturalnych ekspresji” (diversity of cultural
expressions).
Na podstawie rezultatów kodowania można stwierdzić, że obydwa spo-
soby myślenia o sferze kulturowej, czyli zarówno w kategoriach jedności,
jak i różnorodności, przez niemal cały badany okres współistniały. Warto
też zauważyć zbieżność między zmianą ogólnej liczby kodów należących
do subkategorii „jedność” i „różnorodność”. Przez większą część badane-
go okresu wzrost i zmniejszanie się liczby kodów należących do pierwszej
i drugiej subkategorii wykazywało podobną dynamikę (wyk. 2), co świad-
czy o tym, że myślenie w kategoriach jedności i różnorodności kulturowej
nie wykluczało się, lecz współistniało.
10
Zob. E. Gellner, Narody i nacjonalizm, tłum. T. Hołówka, PIW, Warszawa 1991,
s. 74; A. Smith, Nationalism and Modernism. A Critical Survey of Recent Theories of Nations
and Nationalism, Routledge, London–New York 2003, s. 187.
11
Por. A. Gutmann, Introduction, w: Multiculturalism. Examining the Politics of Recogni-
tion, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1994, s. 8.
11. 169
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
Wykres 2. Liczba kodów należących do subkategorii „jedność kulturowa”
oraz „różnorodność kulturowa” w dokumentach Rady UE w poszczegól-
nych latach (1976–2016)
Źródło: opracowanie własne.
Rola kultury w UE
Analiza badanych dokumentów ujawnia cztery funkcje, które twórcy
polityki kulturalnej UE przypisali kulturze. Po pierwsze, kultura stanowi
wartość, która nie służy żadnym innym utylitarnym celom poza dobrem
osobowym człowieka. Po drugie, kultura spełnia funkcję społecznotwór-
czą, po trzecie generuje dochody lub przyczynia się do tego, po czwarte
wspomaga relacje zewnętrzne UE.
Wartość autoteliczna kultury
Autorzy badanych dokumentów wyrażają przekonanie o reprezento-
waniu przez kulturę wartości nieinstrumentalnej (recognising the intrinsic
value of culture). Wyjaśniając tę właściwość kultury, wskazują, że kultura
odgrywa ważną rolę w określeniu tożsamości, a ponadto jest nośnikiem
innych wartości. Wspominają, że kultura może przyczyniać się do dobro-
stanu człowieka (well-being), jak również podnoszenia jakości jego życia
(quality of life). Postrzegają kulturę jako czynnik pobudzający do rozwoju
osobistego (driver for personal development). Ponadto stwierdzają, że kul-
tura ma znaczenie dla pełnej realizacji praw człowieka i podstawowych
1976
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1984 1986 1988 1990 1992 1994
jedność różnorodność
1996 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
12. 170
Studia Europejskie, 1/2017
wolności. O kulturowej różnorodności mówią, że stanowi bogaty i zróż-
nicowany świat, dzięki któremu człowiek dysponuje większym zakresem
możliwych wyborów. Mając dostęp do kulturowej różnorodności, czło-
wiek może wykorzystać ją do własnego rozwoju.
Społecznotwórcza funkcja kultury
Autorzy badanych dokumentów przypisują kulturze rolę w budowaniu
społeczeństwa. W ich ujęciu kultura stanowi istotny czynnik w integracji
społecznej. Kultura, a w szczególności wielojęzyczność, międzykulturo-
wy dialog i znajomość różnych kultur państw członkowskich, pomaga
wzmocnić społeczną spójność we Wspólnocie oraz zbudować klimat soli-
darności. Aktywność na polu kultury może przyczynić się do społecznej
inkluzji. Wskazuje się tutaj zwłaszcza na rolę edukacji i uczenia się przez
całe życie. W konkluzjach Rady z 2015 r. stwierdza się, że kultura i sztuka
mogą odegrać rolę w integracji uchodźców, którzy mają status azylantów,
ponieważ może im pomóc w lepszym zrozumieniu nowego środowiska
i jego interakcji z ich własnym społeczno-kulturowym pochodzeniem.
W kontekście kryzysku migracyjnego i uchodźczego formułowana jest
teza, że kultura i sztuka mogą pomóc ludziom zbliżyć się do siebie, zwięk-
szyć ich udział w kulturalnym i społecznym życiu oraz promować inter-
kulturowy dialog i kulturową różnorodność.
Społecznotwórczą rolę spełniać może również kulturowa różnorod-
ność. Poznawanie innych kultur przyczynia się do tolerancji, wzmacnia
demokrację, pokojowe współżycie, zwiększa bezpieczeństwo. Lepsze rozu-
mienie wspólnego, choć zróżnicowanego dziedzictwa pomoże wzmocnić
poczucie przynależności do UE. W warunkach kulturowej różnorodności
społeczeństwo staje się bardziej inkluzywne. Dialog między różnymi kul-
turami zbliża jednostki i ludy do siebie, eliminuje dyskryminację, rasizm
i ksenofobię, pomaga zapobiegać konfliktom i wspomaga proces pojedna-
nia, szczególnie w regionach, w których bezpieczeństwo jest zagrożone.
Innymi słowy, międzykulturowy dialog jest niezbędny, by nauczyć się żyć
razem w harmonii.
Od 1992 r. w dokumentach pojawia się nowy cel polityki kulturalnej
UE, którym jest rozwój obywatelstwa europejskiego/unijnego. Opierać się
ma ono na wspólnych kulturowych wartościach, które stanowią element
tożsamości obywateli i podstawę ich członkostwa we wspólnocie. Lepsze
rozumienie i docenienie wspólnego, choć zróżnicowanego dziedzictwa
może pomóc wzmocnić poczucie przynależności do UE. Kluczową rolę
w procesie przekazywania wspólnych wartości, zwłaszcza ludziom mło-
dym, odgrywa sektor audiowizualny. Poczucie przynależności do UE
13. 171
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
opierać się powinno również na elementach europejskiej historii i kultu-
rowego dziedzictwa. Rozwijane przez politykę kulturalną obywatelstwo
ma być otwarte na świat i respektować kulturową różnorodność. Dostęp
do kultury i możliwość ekspersji kulturowych tożsamości stanowią nie-
zbędne warunki dla pełnej partycypacji obywateli w społeczeństwie.
Ponadto w dokumentach wyrażone jest przekonanie, że w oparciu
o kulturę można kreować europejską tożsamość. Szczególna rola w ewoko-
waniu tej tożsamości przypisywana jest dialogowi międzykulturowemu.
Ekonomizacja kultury
W badanych dokumentach postrzeganie kultury w perspektywie eko-
nomicznej ma dwojaki sens. W pierwszym rozumieniu kultura stanowi
grunt dla ekonomicznego rozwoju. W drugim znaczeniu stanowi ona sek-
tor gospodarki generujący znaczące dochody. Autorzy dokumentów dekla-
rują, że nie istnieje sprzeczność między nieinstrumentalnym a instrumen-
talnym traktowaniem kultury. Żywią przekonanie, że nieinstrumentalna
wartość kultury nie ulega pomniejszeniu, gdy szacuje się jej ekonomiczny
potencjał. W dokumentach pojawia się postulat lepszego zbalansowania
ekonomicznych i kulturowych aspektów Wspólnoty w taki sposób, by się
wzajemnie uzupełniały i wspierały.
W pierwszym z wyżej wymienionych ujęć przypisuje się kulturze
funkcję wspomagającą ekonomię, zwłaszcza ekonomię opartą na wie-
dzy. Twórcy polityki kulturalnej UE postrzegają kulturę jako dziedzinę,
która rozwija zdolności kreatywne człowieka. Kreatywne umiejętności
są następnie transferowane do różnych sektorów gospodarki. Tam służą
one tworzeniu innowacyjnych idei, które materializują się w produktach
i usługach przyczyniających się do większej konkurencyjności gospodar-
ki i w konsekwencji do większego wzrostu gospodarczego. Efektem tego
procesu jest zwykle powstawanie nowych miejsc pracy.
Ekonomizacja kultury w drugim rozumieniu oznacza generowanie do-
chodów z działań podejmowanych w obszarze kultury. Ta idea została wy-
rażona w następujących terminach, które często pojawiają się w badanych
dokumentach: kulturalne i kreatywne przemysły (cultural and creative in-
dustries), przemysł audiowizualny (audiovisual industry), przemysł filmowy
(film industry lub cinema industry) itp. Bardzo często stosowany jest termin
„sektor” (cultural sector, cultural and creative sectors, audiovisual sector, book
sector, music sector). Jednak jak można wyczytać z unijnych dokumentów,
nie zawsze należy go kojarzyć z działalnością nakierowaną na korzyści
o charakterze ekonomicznym. Pojęciem „kulturalne sektory” autorzy do-
kumentów określają wszystkie sektory, których działaność oparta jest na
14. 172
Studia Europejskie, 1/2017
kulturowych wartościach niezależnie od tego, czy jest ona zorientowana
rynkowo czy też nie.
Potencjał do kreownia nowych miejsc pracy twórcy polityki kultural-
nej UE przypisują szczególnie turystyce kulturalnej, przemysłowi filmo-
wemu i sektorowi audiowizualnemu. Ten ostatni bywa wspominany jako
sektor najbardziej istotny dla powstawania wysoko kwalifikowanch i zo-
rientowanych na przyszłość zawodów.
Z ideą ekonomizacji kultury autorzy badanych dokumentów łączą inne
idee. Dostrzegają oni szczególną rolę wspólnego dziedzictwa kulturowego
dla zapewnienia ekonomicznego i trwałego rozwoju regionów, zwłaszcza
przez turystykę kulturalną. Uważają, że można wywołać efekt synergii
między dziedzictwem i działalnością opartą na kreatywności. Postulują
ekonomiczną eksploatację dziedzictwa, np. wykorzystując je do produk-
cji wysokiej jakości zawartości europejskich multimediów. Ekonomizację
kultury łączą też z ideą kulturowej różnorodności. Ich zdaniem promo-
cja i podtrzymanie kulturowej różnorodności stanowią niezbędny wymóg
trwałego rozwoju z korzyścią dla obecnych i przyszłych pokoleń.
Wspieranie relacji zewnętrznych UE
Autorzy badanych dokumentów przypisali kulturze również funkcję
wspomagającą relacje zewnętrzne UE. Po pierwsze, promowanie europej-
skiej kultury i dziedzictwa może przyczynić się do polepszenia zewnętrz-
nej widzialności UE. Po drugie, kultura zawiera w sobie potencjał do
wspierania współpracy rozwojowej, w ramach której może wnosić wkład
w budowanie długoterminowych relacji opartych na wymianie ludzi,
wzajemnym zrozumieniu, zaufaniu i wiarygodności. Kultura stanowi
niezbędny komponent rozwoju w wymiarze ludzkim, społecznym, eko-
nomicznym oraz ekologicznym i dlatego, gdy podejmuje się współpracę
rozwojową, należy postrzegać ją jako kluczowy czynnik zrównoważonego
rozwoju. Kulturowe i kreatywne sektory mogą przyczyniać się w krajach
partnerskich do redukcji ubówstwa, ponieważ stanowią ważny katalizator
wzrostu, zatrudnienia, społecznej spójności i lokalnego rozwoju. Promo-
cja szacunku do kulturowej różnorodności może przyczynić się do zapo-
bieżenia konfliktom, doprowadzenia do pokoju i pojednania w strefach,
które stanowiły arenę konfliktów. Niezależny kulturowy i medialny sek-
tor stanowi fundamentalny warunek dla wolności wyrażania opinii, ak-
tywnego obywatelstwa i trwałego demokratycznego rozwoju. Po trzecie,
w relacjach zewnętrznych kultura może pomóc wzbudzić nowego ducha
dialogu, wzajemnego słuchania i uczenia, wspólnego budowania global-
nej solidarności. W dokumentach postuluje się podejmowanie działań
15. 173
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
na rzecz międzykulturowego dialogu w relacjach zewnętrznych UE, wy-
mianę doświadczeń i wartości z krajami trzecimi, promowanie wzajemnej
wiedzy, szacunku i zrozumienia ich kultur. Międzykulturowy dialog może
przyczynić się do lepszego zrozumienia i ułatwić głębsze partnerstwo mię-
dzy interesariuszami.
Zmiany w zakresie podejścia do roli kultury w latach 1976–2016
Porównanie liczby kodów należących do każdej z czterech kategorii
określających wyobrażenie roli kultury w integracji europejskiej pozwa-
la stwierdzić, że w całym badanym okresie przeważał sposób myślenia
o kulturze w kategoriach ekonomicznych (wyk. 3). Warto zauważyć, że
był on obecny niemal od początku badanego okresu. Wówczas związany
był ze znoszeniem opłat i ceł na dobra kulturowe, np. książki (1979 r.),
oraz rozwojem sekora turystyki kulturalnej (1984 r.). W 1994 r. pojawiła
się idea rozwoju sektora audiowizualnego, w 2007 r. idea kreatywności,
której źródło stanowi kultura, oraz idea stymulowania innowacji dzięki
kulturze.
Zsumowana liczba kodów należących do pozostałych subkategorii
w żadnym roku nie przewyższyła liczby kodów wskazujących na myśle-
nie o roli kultury w kategoriach ekonomicznych. Spośród owych pozo-
stałych subkategorii najmniej kodów odpowiadało postrzeganiu kultury
jako wartości nieinstrumentalnej. Drugie pod względem odpowiadającej
mu liczby kodów było myślenie o kulturze jako czynniku społecznotwór-
czym. Istniało ono prawie od początku badanego okresu. Trzecia w kolej-
ności liczba kodów należała do subkategorii, która przypisywała kulturze
rolę wspomagającą relacje zewnętrzne UE.
16. 174
Studia Europejskie, 1/2017
Wykres 3. Liczba kodów wskazujących na cztery sposoby rozumienia roli
kultury w dokumentach Rady UE w poszczególnych latach (1976–2016)
Źródło: opracowanie własne.
Konkluzje
Wyniki przeprowadzonych badań prowadzą do ogólniejszych wnio-
sków dotyczących wymiaru ideowego polityk UE. Pokazują, że dana
polityka może opierać się na kilku ideach. Co więcej, mogą one być na
pozór sprzeczne ze sobą, co nie musi stanowić przeszkody w ich koeg-
zystencji. Idee, na których opiera się polityka UE, mogą mieć charakter
bardzo ogólnego poglądu na daną sferę rzeczywistości (np. ujęcie sfery
kultury w kategoriach jedności lub różnorodności). Wypełnienie ich treś-
cią wymaga sformułowania koncepcji konkretyzujących to ogólne ujęcie.
Wówczas ogólne idee obejmują jedną lub kilka bardziej szczegółowych
koncepcji (np. koncepcje europejskiego dziedzictwa i wspólnego obszaru
kulturowego funkcjonujące w ramach myślenia o kulturze jako jedności).
Ogólne idee mogą stanowić podstawę danej polityki przez długi okres, na-
wet przez cały czas istnienia danej polityki (np. idea jedności, różnorod-
ności kulturowej, ekonomizacji kultury). Nie oznacza to, że ich zmiana
nie jest możliwa. Może ona polegać na pojawianiu się nowych koncepcji,
które wypełnią nową treścią ujęcia ogólne (np. idea różnorodności ekspre-
sji kulturowych, która od 1992 r. stanowi aspekt idei różnorodności) lub
wartość nieinstrumentalna
relacje zewnętrzne UE
rola społecznotwórcza
ekonomizacja kultury
17. 175
P. Burgoński, Sposób podejścia do sfery kultury…
na pojawianiu się nowych koncepcji współistniejących z dotychczasowy-
mi (np. przypisanie kulturze roli wspierającej relacje zewnętrzne UE nie
oznaczało porzucenia idei ekonomizacji kultury).
Bibliografia
Bhabha H., Introduction, w: The Nation and Narration, red. H. Bhabha,
Routledge, London 1990.
Delanty G., Redefining Political Culture in Europe Today: from Ideology to
the Politics of Identity and Beyond, w: Political Symbols, Symbolic Politics.
European Identities in Transformation, red. U. Hedetoft, Ashgate, Alder-
shot–Brookfield USA–Singapore–Sydney 1998.
Edensor T., Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, tłum.
A. Sadza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.
Gellner E., Narody i nacjonalizm, tłum. T. Hołówka, PIW, Warszawa 1991.
Gutmann A., Introduction, w: Multiculturalism. Examining the Politics of
Recognition, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1994.
Jurkiewicz-Eckert D., Od „wspólnego dziedzictwa kulturowego” do „wspól-
nego obszaru kulturowego”. O nowych kierunkach debaty wokół przyszłości
kultury w Unii Europejskiej, „Studia Europejskie”, nr 3/2003, s. 81–97.
Jurkiewicz-Eckert D., Od Traktatu o Unii Europejskiej do Europejskiej Agen-
dy dla Kultury – narodziny i rozwój polityki kulturalnej UE, “Studia Euro-
pejskie”, nr 1/2015, s. 65–89.
Littoz-Monnet A., Encapsulating EU Cultural Policy into the EU’s Growth
and Competiveness Agenda: Explaining the Success of a Paradigmatic Shift
in Brussels, w: Cultural Governance and the European Union. Protecting
and Promoting Cultural Diversity in Europe, red. E. Psychogiopoulou,
Palgrave Macmillan, Basingstoke 2015, s. 25–36.
Schreier M., Qualitative Content Analysis in Practice, SAGE, Londyn 2012.
Shore C., ‘In uno plures’ (?) EU Cultural Policy and the Governance of Euro-
pe, “Cultural Analysis”, nr 5/2006, s. 7–26.
Smith A.D., Nations and Nationalism in a Global Era, Polity Press, Cam-
bridge 2002.
Smith A., Nationalism and Modernism. A Critical Survey of Recent Theories of
Nations and Nationalism, Routledge, London–New York 2003.
149 dokumentów Rady Unii Europejskiej (dyrektyw, decyzji, regulacji,
konkluzji, rekomendacji, rezolucji) pobranych ze strony European Coun-
cil, Council of the European Union, Public register, http://www.consilium.
europa.eu/register/en/content/int/?typ=ADV (dostęp 24.01.2016).
18. Studia Europejskie, 1/2017
Słowa kluczowe: kultura, polityka kulturalna, Unia Europejska, Rada UE
Key words: Culture, Cultural Policy, European Union, Council of the Eu-
ropean Union
Abstract
Approach to Culture in Positions of the Council
of the European Union
This article attempts to explain the understanding of culture which
form the basis of the EU’s cultural policy as well as to present changes
in that regard occurring along with the development of this policy. The
research material consisted of common positions of the EU member
states adopted during meetings of the Council of the European Union.
The research was done using qualitative content analysis. The most
general conclusion from the research is that the basis of the EU’s cultural
policy since the beginning of the researched period have consisted
of two different approaches to culture in the EU: cultural unity and
cultural diversity. Moreover, the creators of the EU’s cultural policy
understood the role of culture in the integration process in four ways:
as a non-instrumental value, a sociocreative factor, an economic factor as
well as a factor enhancing the external relations of the EU. During the
researched period we observed certain changes regarding the approach
towards culture. They involved either changes within the already
existing ideas or creating new concepts concerning the cultural sphere.