1. «Χαρακτηριστικά της δυστοπίας στον κινηματογράφο
της δεκαετίας του ΄90: Τα παραδείγματα του Dark City
του Alex Proyas και του
12 Monkeys του Terry Gilliam».
Επιβλέπουσα: Δρ. Τατιανή Ραπατζίκου
Διπλωματική Εργασία:
Παρασκευοπούλου Αικατερίνη
2. ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ
Μάθημα: Εισαγωγή στην κινηματογραφική διασκευή
Διδάσκων: Ιωάννης Πάγκαλος
Θερινά μαθήματα 2008
“Blade runner” vs. “Do Androids Dream of Electric Sheep?”
Η ταινία “Blade Runner”, με σκηνοθέτη το Ridley Scott, είναι μια από τις πιο
σημαντικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας του αμερικανικού κινηματογράφου
και είναι βασισμένη στο βιβλίo “Do Androids Dream of Electric Sheep?” του
αμερικανού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Philip K. Dick.
Μάθημα: Η δυστοπία στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο
Διδάσκουσες: Τατιανή Ραπατζίκου- Αλεξάνδρα Ρασιδάκη
Θερινά μαθήματα 2009
«Η δυστοπία στο σύγχρονο κινηματογράφο: Εικονική πραγματικότητα, τεχνικές
ανοικείωσης και κοινωνική κριτική στην ταινία “eXistenZ” του David Cronenberg».
3. ΣΤΟΧΟΙ
Στόχος της εργασίας αυτής είναι:
• να εντοπίσει, μέσα από την παράλληλη σύγκριση δυο δημοφιλών
κινηματογραφικών ταινιών και τη χρήση παραδειγμάτων από αυτές,
τις τεχνικές με τις οποίες η δυστοπία καταφέρνει να αποτελέσει πεδίο
έκφρασης της αντίστασης του σύγχρονου ανθρώπου στις
ηγεμονικές δυνάμεις εξουσίας της εποχής του και ταυτόχρονα μέσο
διατήρησης της ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον, αλλά και
• να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο ένα μέσο μαζικής κουλτούρας
όπως ο δυστοπικός κινηματογράφος μπορεί να λειτουργήσει προς
αυτήν την κατεύθυνση μετατοπίζοντας το θεατή στο χώρο και το
χρόνο, αποδομώντας στερεότυπα και καταρρίπτοντας παγιωμένες
ιδεολογίες, καθώς και κοινωνικές αξίες.
4. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ- ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ
ΕΡΕΥΝΑΣ
• Συγκριτική ανάλυση των 2 ταινιών.
Παράλληλη ανάπτυξη των
χαρακτηριστικών τους.
• Η Δυστοπία τη δεκαετία του ΄90 (Ο όρος
κριτική δυστοπία)
• Επιστημονική φαντασία και δυστοπία
• Αφηγηματικές τεχνικές και
κινηματογράφος (Η ταινία ως κείμενο)
5. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μεταμοντέρνες Θεωρίες (Poststructuralism)
Jameson, Fredric “Cultural Logic of Late Capitalism” και “Utopianism and Anti-utopianism” στο The Jameson Reader, επιμ. Michael
Hardt και Kathi Weeks, Blackwell Publishers, Oxford; UK, 2000
Jameson, Fredric, “Postmodernism and Consumer Society” στο Postmodern Culture, επιμ. Hal Foster, Pluto Press, London, 1985
Hutcheon, Linda, A Poetics of Postmodernism: History, Theory, Fiction, Routledge, London and New York, 1988.
Hutcheon, Linda, The Politics of Postmodernity, Routledge, London and New York, 1990.
Baudrillard, Jean, “Symbolic Exchange and Death” και “Simulacra and Simulations” στο Selected Writings, επιμ. Mark Poster, Polity
Press, Cambridge, 1988
Baudrillard, Jean, Simulacra and Simulation, The University of Michigan Press, U.S.A., 2006.
Κινηματογράφος και Αφήγηση
McHale, Brian, Postmodernist Fiction, Routledge, New York, 1996.
Cobley, Paul, Narrative, Routledge, London and New York, 2001.
Graham, Allen, Intetextuallity, Routledge, New York, 2000
Δυστοπκά κείμενα
Science Fiction and the Dystopian Imagination, επιμ. Tom Moylan και Raffaella Baccolini, Routledge, New York, 2003
Dark Horizons: Science Fiction and the Dystopian Imagination, επιμ. Tom Moylan και Raffaella Baccolini, Routledge, London; New
York, 2003
Επιστημονική Φαντασία
Liquid Metal: The Science Fiction Film Reader, επιμ. Sean Redmond, Wallflower Press, London; New York, 2004
Alien Zone: Cultural Theory and Contemporary Science Fiction Cinema, επιμ. Annette Kuhn, Verso, London; New York, 1990
Κείμενα για τις συγκεκριμένες ταινίες
Ferguson, Paul, After the Past: Noir Legacies in an [Un]certain Future. William Gibson’s Virtual Light and Terry Gilliam’s Twelve
Monkeys. Διαδίκτυο: http://www.crimeculture.com/Contents/NewPaulFerguson.htm, Ημ. Πρόσβ. 16 Μαρτίου 2011
Hayles, N. Katherine και Gessler, Nicholas, “The Slipstream of Mixed Reality: Unstable Ontologies and Semiotic Markers in The
Thirteenth Floor, Dark City, and Mulholland Drive", PMLA, Vol. 119, No. 3, Special Topic: Science Fiction and Literary Studies: The Next
Millennium (May 2004), σελ. 482-499. Διαδίκτυο http://www.jstor.org/stable/25486063, Ημ. Πρόσβ. 22 Φεβρ. 2010
6. ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ
Το 12 Monkeys του
Terry Gilliam (1995)
χρησιμοποιεί ως πλαίσιο
ένα μετα-αποκαλυπτικό
περιβάλλον και ως
βασικό αφηγηματικό
μοτίβο το «ταξίδι στο
χρόνο» (time travel) για
να αποδώσει τη σύγχυση
και τη θραυσματικότητα
του σύγχρονου
ανθρώπου
7. ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ
Το Dark City του Alex
Proyas (1998)
μέσα από ένα σενάριο του
ελέγχου του κόσμου από
εξωγήινες δυνάμεις
εξουσίας, επιδιώκει να
αφυπνίσει το θεατή και να
τον φέρει αντιμέτωπο με την
πραγματικότητα, αλλά και
να καταδείξει την αγωνιώδη
προσπάθεια του ανθρώπου
για εύρεση ατομικής
ταυτότητας και μνήμης
9. Κεφ. 1ο :
Διακειμενικότητα
και
μεταμοντέρνο
Η έννοια της
διακειμενικότητας, το
pastiche, η μεταμοντέρνα
«ειρωνία» και το “neo-noir”
ως υβριδική μορφή
αφήγησης που επιτρέπει το
διακειμενικό διάλογο.
10. Dark City: Ο
σχεδιασμός της
νουάρ μητρόπολης
του μέλλοντος
• Το Dark City ως ανοιχτό,
διαλογικό κείμενο
• Το neo-noir
• To “Metropolis” του Fritz
Lang
• Επιρροές από γαλλικά
κόμιξ, τηλεόραση,
λογοτεχνία επιστημονικής
φαντασίας, σινεμά
γερμανικού
εξπρεσιονισμού, φιλμ
νουάρ και ζωγραφική
12 Monkeys: Το νέο
υβριδικό
δυστοπικό κείμενο
• Υπερ- κείμενο (Hypertext)
• To neo-noir
• “La Jetee” του Chris
Marker, “Vertigo” του
Hitchcock
• Επιρροές από άλλα
κινηματογραφικά είδη:
αστυνομικό θρίλερ, φιλμ
νουάρ και μαύρη
κωμωδία
11. Κεφ. 2ο : Η
αφήγηση και οι
έννοιες του
χώρου και του
χρόνου
Η αποδόμηση του χώρου και
του χρόνου, η κυκλική πορεία
της αφήγησης, η
πραγματικότητα ως
προσομοίωση και τα «κινέζικα
κουτιά» του Brian McHale.
12. Dark City:
Μεταμοντέρνα γραφή
και σύγχρονη
πραγματικότητα
• “Hyperreal”
• Το οπτικό pastiche
• Οπτική
κινηματογραφική
ψευδαίσθηση
• Διάχυση του χρόνου
στο χώρο και
έλλειψη βάθους
• Οπτικά μοτίβα: Η
σπείρα, ο
λαβύρινθος
12 Monkeys: Ταξίδι στο
χρόνο και στο χώρο
• Ταξίδι στο χρόνο
(Time travel) και
χρονικά παράδοξα
(time-loop
paradoxes)
• Ειρωνία και
γκροτέσκο
• “Seedy realism”
• Οπτικά μοτίβα: Η
σπείρα, ο ίλιγγος
13. Κεφ. 3ο :
Ιστορία, μνήμη
και ανθρώπινη
ταυτότητα
Η υποκειμενική φύση της μνήμης
και της πραγματικότητας, το
σύγχρονο κατακερματισμένο
υποκείμενο.
14. Dark City: Το
σύγχρονο,
αποκεντρωμένο
υποκείμενο
• Οι εμφυτευμένες,
θραυσματικές μνήμες
• Η σημασία της μνήμης
στην κατασκευή της
ανθρώπινης ταυτότητας
• Ο φόβος της απώλειας
του εαυτού μας και η
αγωνιώδης προσπάθεια
για αυτογνωσία
• Το ανοιχτό τέλος:
Δυνατότητες αντίστασης
του ατόμου και ουτοπική
ελπίδα
12 Monkeys :
Κοινωνική
πραγματικότητα
και σχιζοφρένεια
• Η σχιζοφρένεια του
σύγχρονου υποκειμένου
• Αποπροσανατολισμός
και σύγχυση, ψύχωση
και παραισθήσεις
• Τρόμος, παράνοια και
βία στη σύγχρονη
πραγματικότητα
• Το ανοιχτό τέλος: Η
απαισιόδοξη στάση του
Gilliam
15. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Το δυστοπικό κείμενο ως μέσο αφύπνισης και πεδίο αντίστασης του
σύγχρονου ανθρώπου
• Σχέση του δυστοπικού είδους με την εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα
• Περιγραφή σύγχρονου δυστοπικού είδους που υιοθετεί τα χαρακτηριστικα
της μεταμοντέρνας γραφής
• Άσκηση κριτικής σε σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα π.χ. ρόλος Μ.Μ.Ε.,
διαδίκτυο, ραγδαία ανάπτυξη τεχνολογίας
• Αύξηση δυστοπικών κειμένων στον 21ο αιώνα. Νέα θεματική: οικολογική
καταστροφή (μετα-αποκαλυπτικά σενάρια), παγκοσμιοποίηση, οικονομική
κρίση
• Διεύρυνση των ορίων της διακειμενικότητας και του διακειμενικού
διαλόγου
