Presentatie in de workshop compost een zegen voor bodem opbrengst en boer op de Voedsel Anders conferentie 12 februari 2016 in Wageningen

1. Workshop compost: een zegen voor
bodem, opbrengst en boer
Voedsel Anders, Wageningen, 12 februari 2016
Janjo de Haan, Piet Rombouts

2. Inhoud
1. Compostering, compost en organische stof
2. Systeemonderzoek Vredepeel rond organisch stofbeheer
3. Waarde van organische stof en compost
4. Plaats van compost in de bemestingsstrategie

3. 1. Compost en
organische stof

4. Compostering
Omzetten van plantaardige en dierlijke materialen door
micro-organismen tot een stabiel humusachtig materiaal
Waarom
 Omzetten van afval in waardevolle grondstof
 Verminderen van ziekte en onkruiddruk in uitgangsmat.
Randvoorwaarden
 30-60% droge stof
 C-N verhouding 20-40
 Voldoende structuur/lucht

5. Compost in Nederland
 Consumenten in eigen tuin
 Boeren op eigen bedrijf
 Composteerders
● 1.6 miljoen ton
● < 1 ton/ha/jaar landbouwgrond
● < 5% fosfaatproductie dierlijke mest
 Knelpunten compost
● Vervuiling glas/plastic
● Onvolledige slechte compostering
● Te grove delen
● Prijs

6. Effectieve organische stof
Is de organische stof uit mest, compost, gewasresten en
groenbemesters die één jaar na toediening nog over is.
 Gewasresten / groenbemesters 10-30%
 Mest 30-70%
 Compost 60-90%

7. Samenstelling mest en compost
www.handboekbodemenbemesting.nl
Mest/compost
Stikstof
totaal
g/kg
Stikstof
mineraal
%
Fosfaat
g/kg
Organische
stof
g/kg
EOS
g/kg
Varkensdrijfmest 7.1 65 4.6 43 14
Runderdrijfmest 4.1 49 1.5 64 45
Vaste kippenmest 25.6 10 19.6 416 137
Vaste rundermest 5.3 16 2.8 152 106
GFT-compost 12.8 9 6.3 242 181
Groencompost 5.0 10 2.2 179 134

8. Hoeveelheid EOS per kg fosfaat (kg)
0
10
20
30
40
50
60
70
Varken Rund Kippen Rund GFT Groen
Drijfmest Vaste mest Compost

9. 2. Systeem-
onderzoek
Vrepedeel
organisch
stofbeheer

10. Onderzoeksvraag:
Wat is het effect van organische
stofaanvoer op:
 Opbrengst
 Nitraatuitspoeling
 Bodemkwaliteit
2001
2005
2011
2003
2008
2016
Bodemkwaliteit
op zandgrond
Systeemonderzoek
Vredepeel
Bedrijfssystemen-
onderzoek
1989
2000

11. Vruchtwisseling
 Belangrijke gewassen in de regio, diverse
typen
● Akkerbouw-, groenten- en
voedergewassen
● Maai- en rooivruchten
● Gevoeligheid aaltjes en bodemziekten
● Maximale maar verantwoorde inzet
groenbemesters
aardappel
(+gbm)
erwt+
gras(klaver)
prei
zomergerst+
gbm
suikerbiet/
peen
maïs

12. Laag
1000 kg EOS/ha/jr
Standaard
2000 kg EOS/ha/jr
Vergelijking aanvoer effectieve organische
stof
Mineralen-
concentraat en
kunstmest
Drijfmest en
kunstmest
Hoog
3000 kg EOS/ha/jr
Biologisch
Vaste mest,
drijfmest en
vinassekali

13. EOS-aanvoer (kg/ha)
gemiddelde 2011-2014 per systeem

14. Verschil in stand Standaard en Laag

15. BIO
Trend in opbrengst 2001-2013
Standaard
Opbrengsten hoge aanvoer stijgend
Opbrengsten lage o.s. aanvoer dalend
Hoog +20%
Laag 8%
Indexopbrengsten
gemiddeldoverallegewassenenjaren

16. Nitraatconcentraties in grondwater
2001-2014, mg NO3
-/l Nitraatuitspoeling
Hoog onder EU norm
Laag + Standaard boven EU norm

17. Bodemkwaliteit
 In Hoog ‘beter’ dan Standaard en Laag
● N-mineralisatie, bodemvocht, agregaatstabiliteit,
aantal bacterien en schimmels
 In Hoog stabieler dan Standaard en Laag
● In parameters minder variatie in ruimte en tijd
N-mineralisatie
(mg/kg)
Covariantie
N-mineralisatie

18. Samenvattend
 Lage organische stof aanvoer geeft op termijn
● Een vergelijkbare uitspoeling als standaard
● Lagere opbrengsten
 Hoge organische stof aanvoer geeft op termijn
● Een lage uitspoeling
● Stijgende opbrengsten
● Een betere en stabielere bodemkwaliteit
 Hogere organische stofaanvoer verlaagt uitspoeling en
handhaaft opbrengsten bij lager bemestingsniveau

19. 3. Waarde
organische stof
en compost

20. Verschil bruto opbrengst Standaard – Laag
Lage organische stofaanvoer
geeft hogere kosten en lagere
opbrengsten: Niet rendabel

21. Waarde 1 kg EOS
€ 0,55
(€ 0,04 – 2.22)
Waarde van een kg EOS
Verschil EOS-aanvoer
Standaard - Laag
900 kg/ha
Saldoverschil
Standaard - Laag
480 €/ha
(30-2000 €/ha)

22. Waarde van organische meststoffen
 Varkensdrijfmest 5 euro/ton
 Runderdrijfmest 18 euro/ton
 Vaste mest 50 euro/ton
 Compost 75 euro/ton
 Stro achterlaten 75 euro/ton
 Groenbemester 400 euro/ha
O.b.v. gecorrigeerde waarde EOS van 0,40 €/kg

23. 4. Plaats van
compost in de
bemestings-
strategie

24. EOS aanvoer gewasresten
0
500
1000
1500
2000
2500
Aard-
appel
Erwt Prei Zomer-
gerst
Suiker-
biet
Mais Gem.
EOS-aanvoer verschilt per gewas
Gem ½ streven EOS-aanvoer

25. EOS aanvoer + groenbemesters
0
500
1000
1500
2000
2500
Aard-
appel
Erwt Prei Zomer-
gerst
Suiker-
biet
Mais Gem.
Met geslaagde groenbemesters belangrijke
verhoging organische stof aanvoer

26. EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer
Varkensdrijfmest
weinig EOS-aanvoer
Rundermest veel
EOS-aanvoer

27. EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer
Met half-half varkens-en
rundermest voldoende
EOS-aanvoer met deze
vruchtwisseling

28. EOS aanvoer + mest

29. EOS aanvoer + mest
Met compost hoge
EOS-aanvoer mogelijk

30. Boodschap
 Voer maximaal organische stof
aan binnen de mogelijkheden van
● Vruchtwisseling en bedrijf
● Gebruiksnormen
 Hoe:
● Gewaskeuze incl. groenbemesters
● Mestkeuze: rundermest
● Tekort aanvullen met compost
● Zelf composteren organisch materiaal
Kengetallen: www.handboekbodemenbemesting.nl