Presentatie over het belang en de waarde van organische stof op het Boerderij event Grond om te boeren 8 december 2015 Papendal. Presentatie legt belangrijke begrippen rond organische stof uit, geeft de resultaten weer van het systeemonderzoek op Proefbedrijf Vredepeel en geeft handvatten voor akkerbouwers hoe hun organische stofmanagement uit te voeren.

2. Het belang van organische stof
Organische stof, meer waard dan je denkt
Ervaringen uit het systeemonderzoek PPO-locatie Vredepeel
Boerderij, Grond om te boeren, Papendal, 8 december 2015
Janjo de Haan

3. Testvraag: Ik werk
1 2 3 4
53%
0%
8%
39%
1.Als boer of tuinder
2.In het (agrarisch)
bedrijfsleven
3.Bij een
kennisinstelling
4.Bij de overheid

4. De bodem en organische stof
Vaste
fractie
Organische
stof
Water
Lucht

5. Organische stof
 levert voedingsstoffen en houdt
voedingsstoffen vast
 zorgt voor wateropslag en afvoer van
water
 geeft de bodem structuur
 maakt de bodem weerbaarder tegen
ziekten en plagen

6. Organisch stofgehalte is een goede
indicator voor veranderingen van de
bodemvruchtbaarheid
1 2
20
%
80
%
1.Ja
2.Nee

7. Hoeveel organische stof bevat de bodem
bouwvoor 25 cm, 3% organische stof
1 2 3 4
6%
14%
30%
50%
1.1 000 kg/ha
2.10 000 kg/ha
3.100 000 kg/ha
4.1 000 000 kg/ha

8. Effectieve organische stof
Is de organische stof uit mest, compost,
gewasresten en groenbemesters die één
jaar na toediening nog over is.
 Gewasresten / groenbemesters 10-30%
 Mest 30-70%
 Compost 60-90%

9. Hoeveel effectieve organische stof moet
jaarlijks aangevoerd worden om het
organisch stofgehalte op peil te houden?
1 2 3 4
6%
28%
36%
30%
1.1000-1500 kg/ha
2.1500-2000 kg/ha
3.2000-2500 kg/ha
4.>2500 kg/ha

10. Hoeveel organische stof bevat de bodem
bouwvoor 25 cm, 3% organische stof
 Volume grond 1 ha:
● 10 000 m2 * 0.25 m = 2 500 m3
 Gewicht grond 1 ha:
● 2 500 m3 * 1.4 ton/m3 = 3 500 ton
 Gewicht organische stof 1 ha:
● 3 500 ton / ha * 3% = 105 000 kg
 Jaarlijkse afbraak organische stof 2%
● 105 000 * 2% = 2100 kg

11. Organische stofgehalte geen goede maat
voor bodemvruchtbaarheid
 Geen zichtbare
trends op korte
termijn
 Netto aanvoer
organische stof
klein tov
voorraad in de
bodem
 Relatief grote
meetfout
O.S.
aanvoer
Start Na 30
jaar
Na 30 jaar
+compost
Hoog 3.7 3.9 4.6
Standaard 3.7 3.7 4.35
Laag 3.7 3.45 4.1

12. Wat geeft de hoogste effectieve organische
stofaanvoer
1 2 3 4
21%
60%
3%
16%
1.Groenbemester
1 ha geslaagd
2.Stro inwerken
4 ton
3.Varkensdrijfmest
50 ton
4.Compost
6 ton

13. Effectieve organische stofaanvoer
www.handboekbodemenbemesting.nl
Gewasresten/
groenbemesters (kg/ha)
 Granen 1300-1700
 Granen + stro 1900-2500
 Overige gewassen
300-1300
 Gras 1 jaar 1200
 Gras 3 jaar 4000
 Groenbemesters
800-1200
Mest en compost
(kg/ton)
 Varkensdrijfmest 14
 Runderdrijfmest 45
 Vaste mest 106
 Compost 182

14. Onderzoeksvraag:
Wat is het effect van organische
stofaanvoer op:
 Opbrengst
 Nitraatuitspoeling
 Bodemkwaliteit
2001
2005
2011
2003
2008
2016
Bodemkwaliteit
op zandgrond
Systeemonderzoek
Vredepeel
Bedrijfssystemen-
onderzoek
1989
2000

15. Vruchtwisseling
 Belangrijke gewassen in de regio, diverse
typen
● Akkerbouw-, groenten- en
voedergewassen
● Maai- en rooivruchten
● Gevoeligheid aaltjes en bodemziekten
 Maximale inzet groenbemesters (verantwoord)
aardappel
(+gbm)
erwt+
gras(klaver)
prei
zomergerst+
gbm
suikerbiet/
peen
maïs

16. Laag
1000 kg EOS/ha/jr
Standaard
2000 kg EOS/ha/jr
Vergelijking aanvoer effectieve organische
stof
Mineralen-
concentraat en
kunstmest
Drijfmest en
kunstmest
Hoog
3000 kg EOS/ha/jr
Biologisch
Vaste mest,
drijfmest en
vinassekali

17. EOS-aanvoer (kg/ha)
gemiddelde 2011-2014 per systeem

18. Verschil in stand Standaard en Laag

19. BIO
Trend in opbrengst 2001-2013
Standaard
Opbrengsten hoge aanvoer stijgend
Opbrengsten lage o.s. aanvoer dalend
Hoog +20%
Laag 8%
Indexopbrengsten
gemiddeldoverallegewassenenjaren

20. Nitraatconcentraties in grondwater
2001-2014, mg NO3
-/l Nitraatuitspoeling
Hoog onder EU norm
Laag + Standaard boven EU norm

21. Bodemkwaliteit
 In Hoog ‘beter’ dan Standaard en Laag
● N-mineralisatie, bodemvocht, agregaatstabiliteit,
aantal bacterien en schimmels
 In Hoog stabieler dan Standaard en Laag
● In parameters minder variatie in ruimte en tijd
N-mineralisatie
(mg/kg)
Covariantie
N-mineralisatie

22. Verschil bruto opbrengst Standaard – Laag
Lage organische stofaanvoer
geeft hogere kosten en lagere
opbrengsten: Niet rendabel

23. Waarde 1 kg EOS
€ 0,55
(€ 0,04 – 2.22)
Waarde van een kg EOS
Verschil EOS-aanvoer
Standaard - Laag
900 kg/ha
Saldoverschil
Standaard - Laag
480 €/ha
(30-2000 €/ha)

24. Waarde van organische meststoffen
 Varkensdrijfmest 5 euro/ton
 Runderdrijfmest 18 euro/ton
 Vaste mest 50 euro/ton
 Compost 75 euro/ton
 Stro achterlaten 75 euro/ton
 Groenbemester 400 euro/ha
O.b.v. gecorrigeerde waarde EOS van 0,40 €/kg

25. Samenvattend
 Lage organische stof aanvoer geeft op termijn
● Een vergelijkbare uitspoeling als standaard
● Lagere opbrengsten
 Hoge organische stof aanvoer geeft op termijn
● Een lage uitspoeling
● Stijgende opbrengsten
● Een betere en stabielere bodemkwaliteit
 Hogere organische stofaanvoer verlaagt uitspoeling en
handhaaft opbrengsten bij lager bemestingsniveau

26. Wat betekent resultaat voor beleid
 Proef geeft mogelijk onderbouwing equivalente
maatregel
● Verruimen mogelijk organische stofaanvoer
● In mestbeleid nu meer organische stofaanvoer =
meer uitspoeling
 Bezig met heranalyse proef
● Vraag: verschilt uitspoelfractie tussen de systemen
● Gaat kleiner deel van bodemoverschot naar
grondwater?
 In samenspraak met ZLTO en LLTB

27. Organische
stofaanvoer in
de praktijk

28. EOS aanvoer gewasresten
0
500
1000
1500
2000
2500
Aard-
appel
Erwt Prei Zomer-
gerst
Suiker-
biet
Mais Gem.
EOS-aanvoer verschilt per gewas
Gem ½ streven EOS-aanvoer

29. EOS aanvoer + groenbemesters
0
500
1000
1500
2000
2500
Aard-
appel
Erwt Prei Zomer-
gerst
Suiker-
biet
Mais Gem.
Met geslaagde groenbemesters belangrijke
verhoging organische stof aanvoer

30. EOS inhoud mestsoorten
Varkensdrijfmest weinig EOS-aanvoer
Rundermest en compost veel EOS-aanvoer

31. EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer
Varkensdrijfmest
weinig EOS-aanvoer
Rundermest veel
EOS-aanvoer

32. EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer
Met half-half varkens-en
rundermest voldoende
EOS-aanvoer met deze
vruchtwisseling

33. EOS aanvoer + mest

34. EOS aanvoer + mest
Met compost hoge
EOS-aanvoer mogelijk

35. Boodschap
 Voer maximaal organische stof
aan binnen de mogelijkheden van
● Vruchtwisseling en
● Gebruiksnormen
 Hoe:
● Gewaskeuze
● Geslaagde groenbemesters
● Mest: rundermest, compost
 Kijk goed naar samenstelling van mest
Kengetallen: www.handboekbodemenbemesting.nl

36. Ik ben/wil meer organische stof met mest
gaan aanvoeren (compost, rundermest)
1 2 3
0% 0%0%
1.Ja
2.Nee
3.Geen antwoord

37. Ik ben/wil meer groenbemesters gaan
telen
1 2 3
0% 0%0%
1.Ja
2.Nee
3.Geen antwoord

38. Ik wil/ben andere gewassen gaan telen om
meer organische stof aan te voeren
1 2 3
0% 0%0%
1.Ja
2.Nee
3.Geen antwoord