workshop Consultatiedag Erfgoedwet 24 februari 2014

1. De wet tot het behoud van cultuurbezit
en
het wetsvoorstel Erfgoedwet
1
Consultatiebijeenkomst 24 februari 2014 RCE, Amersfoort
mr. dr. Robert Verhoogt,
senior beleidsmedewerker Directie Erfgoed en Kunsten
Ministerie van OCW.
r.m.verhoogt@minocw.nl

2. Victor de Stuers, ‘Holland op z’n smalst’, De Gids 1873
2

3. Wet tot behoud van cultuurbezit (WBC)
‘Allen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten:
Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is het
behoud van het Nederlands cultuurbezit te bevorderen door het
vaststellen van bepalingen die de mogelijkheid openen te
voorkomen dat voorwerpen van bijzondere cultuur-historische of
wetenschappelijke betekenis teloorgaan voor het Nederlands
cultuurbezit’

4. Aanleiding: Museumbrief Samen werken,
samen sterker (2013)
‘Uit oogpunt van overzichtelijke en kenbare regelgeving is het
aangewezen om niet meerdere sectorale wetten te hebben, maar
één Erfgoedwet waarin de overheid vastlegt hoe met ons erfgoed
van nationaal belang wordt omgegaan, wie welke
verantwoordelijkheden daarin heeft en hoe het toezicht daarop
wordt uitgeoefend. Het tot stand brengen van een Erfgoedwet
wordt ook expliciet geadviseerd door de Raad en in mijn
gesprekken met het veld werd ook het belang van een dergelijke
wet meermalen onderschreven. Ik betrek daarbij ook de Wet
tot Behoud van Cultuurbezit.’

5. Inhoud
• Wet tot behoud van cultuurbezit
• Uitgangspunten wetsvoorstel Erfgoedwet
• Bescherming van roerend cultureel erfgoed
• Verschillen en overeenkomsten WBC en Erfgoedwet
• Voorbeeld
• Mobiel Erfgoed

6. Wet tot behoud van cultuurbezit (WBC)
6
Doel van de WBC:
Het beschermen van roerend erfgoed in particulier bezit dat
onmisbaar en onvervangbaar is voor het Nederlands kunstbezit.

7. Wet tot behoud van cultuurbezit (WBC)
7
Bescherming via de WBC:
• bescherming door aanwijzing en plaatsing van beschermde
voorwerpen op een lijst;
• Verplaatsingen moeten worden gemeld;
• Toezicht door de Erfgoedinspectie
• Mogelijkheid tot aankoop door de staat en derden als het
beschermde roerend cultureel erfgoed in particulier bezit uit
Nederland dreigt te verdwijnen.

8. Voorbeelden…

9. Erfgoedwet
Doel van de Erfgoedwet:
• Vereenvoudigen en uniformeren van regelgeving
• Bescherming van roerend en onroerend cultureel erfgoed
• Verankering van toezicht en handhaving

10. Uitgangspunten bij bescherming van roerend
cultureel erfgoed
Integrale benadering van de Erfgoedwet:
• Roerend en onroerend erfgoed
• Publiek en Privaat eigendom
• Belangrijke rol van de eigenaar (privaat / publiek)

11. Algemeen belang van het Nederlands
cultuurbezit vs
beperking van het belang van de eigenaar
11
Afweging tussen:
1. behoud van cultuurbezit voor Nederland
2. Belang van de eigenaar
3. Vrij verkeer van goederen
• Transparante verdeling van verantwoordelijkheden
• Vergroting van het maatschappelijk draagvlak / participatie
voor cultureel erfgoed

12. WBC in de structuur van de Erfgoedwet
12
Hoofdstuk 1: algemene bepalingen
Hoofdstuk 2: beheer Rijkscollectie
Hoofdstuk 3: aanwijzing als beschermd erfgoed
Hoofdstuk 4: beperkingen op erfgoed
Hoofdstuk 5: archeologische monumentenzorg
Hoofdstuk 6: Internationale teruggave
Hoofdstuk 7: Financiën
Hoofdstuk 8: Toezicht en handhaving

13. Hoofdstuk 3: aanwijzen van beschermd roerend
cultureel erfgoed
• Criteria ‘onmisbaar’ en ‘onvervangbaar’ blijven gehandhaafd
• Symboolfunctie, schakelfunctie, ijkfunctie
• Nieuw: Aanwijzing zal ambtshalve gebeuren
• Facultatief advies van de Raad voor Cultuur
• Alleen objecten in particulier bezit

14. Hoofdstuk 4: beperkingen voor de eigenaar
• Verplichte melding door de eigenaar van verplaatsingen,
vervreemding
• Nieuw: kennisgeving door de Minister (nadat zij bedenkingen
heeft geuit tegen verkoop van een voorwerp naar het
buitenland) in de Staatscourant (en op andere geschikte wijze);
• Doel: om de maatschappij (musea en particuliere
kunstverzamelaars) meer in de gelegenheid te stellen een bod
te doen alvorens de minister eventueel zelf gebruik zal maken
van haar bevoegdheid om een WBC-object aan te kopen;

15. Aankopen door de minister kan, maar is niet
vanzelfsprekend
• Terughoudend verwervingsbeleid
• Bestaande collecties voorrang boven verwerven van nieuwe
collecties
• Versterken van het maatschappelijk draagvlak/participatie
• Belang van musea, fondsen en particuliere kunstverzamelaars
is toegenomen.

16. WBC vs Erfgoedwet (1)
16
WBC
• Eigenaar meldt voornemen tot
verkoop aan buitenland aan de
Minister (art. 7 lid 1);
• Gedurende 4 (max. 12) weken is
verkoop verboden en kan M
bedenkingen uiten (art. 7 lid 4);
• Bij vervreemding naar buitenland,
gelden bedenkingen gedurende 3
maanden als “aanbod van M tot koop”:
(art. 10 lid 1);
Voorstel Erfgoedwet
• Eigenaar meldt voornemen tot verkoop aan
buitenland aan de Minister;
• Gedurende max 6 weken is verkoop verboden
en kan de Minister bedenkingen uiten;
• Minister publiceert bedenkingen in de
Staatscourant en op andere geschikte wijze
(website, vakblad?):
• Gedurende 6 weken na publicatie kunnen
geïnteresseerde kopers zich melden bij de
Minister. Zij geeft onverwijld aan de eigenaar
door als een geïnteresseerde zich gemeld
heeft;
• Als zich na 6 weken geen geïnteresseerde
heeft gemeld gelden bedenkingen gedurende 3
maanden als “aanbod tot koop”;

17. WBC vs Erfgoedwet (2)
WBC
• M treedt in onderhandeling met
eigenaar over prijs en
voorwaarden aankoop (art.12);
• Indien geen overeenstemming,
dan kan Rb Den Haag de prijs
vaststellen (art. 12 lid 2);
• Staat koopt aan, zo niet dan
krijgt eigenaar alsnog
toestemming om voorwerp aan
buitenland te verkopen.
Wetsvoorstel Erfgoedwet
• M treedt in onderhandeling met
eigenaar over prijs en voorwaarden
aankoop;
• Indien geen overeenstemming, dan
kan Rb Den Haag de prijs
vaststellen;
• Staat koopt eventueel aan, zo niet
dan krijgt eigenaar alsnog
toestemming om voorwerp aan
buitenland te verkopen.

18. Tijdlijn vernieuwde procedure Erfgoedwet
18
Eigenaar
meldt verkoop aan M
M uit bedenkingen
en publiceert deze in
Staatscourant
“De markt” kan
aanbod tot
koop doen
6 weken 6 weken
Bij geen
interesse: M
doet “aanbod
tot koop”
Onderhandelen Rechtbank DH
kan prijs
bepalen
aankoop door
Staat, dan wel
eigenaar mag
verkopen
buiten NL

19. Voorbeeld
• NL particulier wil collectie familiezilver
(aangewezen als beschermde verzameling)
schenken aan zijn neef in Australië;
• Eigenaar meldt dit aan Minister;
• Minister vindt dat zilver in NL moet blijven,
want uniek en onvervangbaar;
• Minister uit bedenkingen per brief en
publiceert bedenkingen in de Staatscourant
en op andere geschikte wijze;
• Een andere koper in Nederland meldt zich
bij de Minister;
• Afweging voor behoud Nederlands
cultuurbezit: eigenaar ziet van plan af /
verkoop aan derde in NL/ verkoop aan NL
staat (ultimum remedium).

20. Mobiel Erfgoed?
Het Nationaal Register Mobiel Erfgoed bevat:
• Ca. 1.400 objecten in de sector Railgebonden erfgoed
• Ca. 1.000 objecten in de sector Vliegend erfgoed
• Ca. 150 objecten in de sector Rijdend erfgoed
• Ca. 20 objecten in de sector Varend erfgoed

21. Mobiel Erfgoed
• In beginsel integreren in de structuur van de Erfgoedwet
• Indien gewenst strategisch advies door de Raad voor Cultuur.
• Aanwijzing, bescherming, procedures, toezicht en handhaving.
• Melding van verplaatsing…
• Terughoudend aankoopbeleid

22. 5 stellingen…
1. De gewijzigde procedure zal leiden tot meer
aankopen door NL musea, fondsen of particulieren /
minder aankopen door M dan voorheen;
2. De gewijzigde procedure leidt tot meer
belemmeringen (gedoe, inbreuk op privacy) voor de
eigenaar;
3. De nieuwe procedure heeft ongunstiger gevolgen
voor de prijsontwikkeling dan de huidige;
4. De voorgestelde termijnen zijn realistisch;
5. De Staatscourant alleen is voldoende als medium
voor bekendmaking van de kennisgeving.

23. Tot slot
• Wij hebben uw opmerkingen en suggesties genoteerd;
• Plenaire terugkoppeling in de zaal;
• Opbrengst deze en andere consultaties wordt meegenomen en
benut bij ontwikkeling van het wetsvoorstel Erfgoedwet;
• Hartelijk dank voor uw aandacht en inbreng!