ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

1. ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΌ ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΌ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΌ
ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΏΝ ΣΠΟΥΔΏΝ
«ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΈΣ, ΔΙΔΑΚΤΙΚΈΣ & ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΈΣ ΠΡΟΣΕΓΓΊΣΕΙΣ
ΣΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΈΣ ΕΠΙΣΤΉΜΕΣ»
ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΠΌ ΑΠΌΣΤΑΣΗ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΏΝ
ΜΑΘΗΜΆΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΊΚΩΝ:
ΜΕΛΈΤΗ ΠΕΡΊΠΤΩΣΗΣ ΣΕ ΣΧΟΛΕΊΟ ΔΕΎΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΊΑΣ ΤΗΣ ΔΡΆΜΑΣ.

2. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Μαρία Μπουσχανετζή, Α.Μ.: 270
ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Αικατερίνη Κεδράκα, Αναπληρώτρια
Καθηγήτρια
2ο Μέλος: Μαρία Δημάση, Καθηγήτρια
3ο Μέλος: Fabrizio Manuel Sirign, Καθηγητής

3. Περίληψη
Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της από απόσταση
εκπαίδευσης των φιλολογικών μαθημάτων στην εκπαίδευση ενηλίκων. Πιο συγκεκριμένα, αποτελεί μελέτη περίπτωσης σε
Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας της Δράμας.
Πιο αναλυτικά, η εργασία επιχειρεί, μέσα από τη μέθοδο της θεματικής ανάλυσης, μια ποιοτική μέθοδο ανάλυσης, να
διερευνήσει τις στάσεις των εκπαιδευτικών των ΣΔΕ τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της από απόσταση εκπαίδευσης
των φιλολογικών μαθημάτων στην εκπαίδευση ενηλίκων. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσει τις
σύγχρονες στάσεις των εκπαιδευτικών προς αυτή την κατεύθυνση.
Για τις ανάγκες υποστήριξης της παρούσας διατριβής, υλοποιήθηκε έρευνα, βασισμένη στις αρχές της ποιοτικής
ερευνητικής διαδικασίας, ώστε να έρθουν στο φως χρήσιμα συμπεράσματα.
Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για τη θεωρητική ανασκόπηση παρατίθενται στο τέλος του συγγράμματος και έχουν
οργανωθεί αλφαβητικά, σύμφωνα με το πιο σύγχρονο σύστημα ταξινόμησης APA (7η έκδοση).

4. Εισαγωγή
Η επιλογή του θέματος έγινε με βάση την ιδέα ότι τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας είναι μία ευκαιρία για
ενήλικες να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να παραμείνουν ανταγωνιστικοί στην αγορά εργασίας ή να
τους βοηθήσει αυτό να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Ακόμα πιο σημαντικό κρίθηκε το γεγονός ότι αυτή η
κατάσταση μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Ως προς τη δομή της, η εργασία απαρτίζεται από το θεωρητικό μέρος και έπειτα παρουσιάζεται η
ερευνητική προσπάθεια. Στο μέρος του θεωρητικού υποβάθρου πραγματοποιείται βιβλιογραφική
ανασκόπηση, ώστε να τεθεί ο κορμός για την υπάρχουσα γνώση που προηγείται της έρευνας. Πιο
συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται όροι σχετικά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ενώ γίνεται
αναφορά στους στόχους και τις μεθόδους που εφαρμόζονται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Επιπλέον,
καλύπτεται και το ζήτημα της φοίτησης ενηλίκων στην εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Στο δεύτερο κεφάλαιο
αναλύονται τα χαρακτηριστικά των σχολείων δεύτερης ευκαιρίας και το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους. Πιο
συγκεκριμένα, οι αναφορές αφορούν τα ελληνικά Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και τη φιλοσοφία γύρω από τη
δημιουργία τους και το όραμα τους. Επιπλέον, γίνονται διευκρινιστικές αναφορές στο πρόγραμμα μαθημάτων
των εκπαιδευομένων ενηλίκων και στο πώς εφαρμόζεται το φιλολογικό εκπαιδευτικό υλικό σε αυτά τα σχολεία.

5. Εισαγωγή (I)
Στο δεύτερο ερευνητικό μέρος παρουσιάζεται το συνολικό επιχείρημα της μελέτης περίπτωσης για τις
απόψεις εκπαιδευτικών του σχολείου δεύτερης ευκαιρίας της Δράμας αναφορικά με τα πλεονεκτήματα και τα
μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης των φιλολογικών μαθημάτων, Αρχικά, γίνονται σαφή τα
ερευνητικά ερωτήματα και ο σκοπός, καθώς και η μεθοδολογία της έρευνας. Έπειτα αναφέρονται τα στοιχεία
του προφίλ των συμμετεχόντων στην έρευνα, δηλαδή το δείγμα της έρευνας. Έπειτα εξηγείται ο λόγος
επιλογής του εργαλείου για τη συλλογή των ερευνητικών δεδομένων και η διαδικασία που πραγματοποιήθηκε
για τη συλλογή αυτών των δεδομένων. Τυχόν περιορισμοί κατά τη διάρκεια της έρευνας αλλά και στοιχεία για
την αξιοπιστία και την εγκυρότητα της αναφέρονται, επίσης. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα
αποτελέσματα της έρευνας, συνοδευόμενα από σχετικούς απεικονιστικού πίνακες. Τέλος, γίνεται συζήτηση των
ευρημάτων της έρευνας και στο παράρτημα της εργασίας βρίσκεται ο οδηγός της συνέντευξης.

6. Α. Θεωρητικό υπόβαθρο
1. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση
1.1 Ορισμός και στόχοι
Ο τομέας της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έχει αλλάξει σημαντικά από το 2000 και μετά. Πρόκειται
για μια ταχέως αναπτυσσόμενη μορφή εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση
περιγράφεται ως η δομημένη μάθηση κατά την οποία, ο μαθητής και ο εκπαιδευτής δε βρίσκονται στον ίδιο
τόπο (Πολύδωρος, 2016). Βέβαια, η εκπαίδευση που λαμβάνει χώρα χωρίς τη φυσική παρουσία του
εκπαιδευτικού, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για το χώρο της διδασκαλίας, καθώς αυτή η πρακτική είναι
γνωστή εδώ και περίπου έναν αιώνα (Βασάλα, 2005). Ιστορικά, σε διεθνές επίπεδο, η εξ αποστάσεως
εκπαίδευση εμφανίστηκε αρχικά ως λύση για την υλοποίηση πανεπιστημιακών μαθημάτων στην
Τριτοβάθµια Εκπαίδευση, ενώ διαδόθηκε εξαιρετικά γρήγορα στην Εκπαίδευση Ενηλίκων.

7. 1.2 Μέθοδοι που εφαρμόζονται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση
Οι μέθοδοι της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης διαφέρουν από τις μεθόδους που εφαρμόζονται μέσα στη
σχολική τάξη ως προς τρία βασικά χαρακτηριστικά (Kaye, 1989).
Α) ως προς τις μαθησιακές εμπειρίες των μαθητών
Β) τη φύση του διδακτικού - μαθησιακού υλικού και
Γ) τη διοικητική και οργανωτική δομή του ιδρύματος που παρέχει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να είναι σύντομη ή να διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να έχει
τοπικό ή πιο εκτεταμένο χαρακτήρα (π.χ. πανελλαδικής εμβέλειας), να είναι ευέλικτη ή πιο συμπαγής (Kaye, 1989).
Η από απόσταση εκπαίδευση έχει είτε σύγχρονη, είτε ασύγχρονη μορφή και συνδυάζει και τα δύο μοντέλα.

8. 1.3 Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όλοι οι εκπαιδευόμενοι δεν έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά μάθησης. Σε γενικές
γραμμές, οι εκπαιδευόμενοι διαφοροποιούνται από τους μαθητές παραδοσιακού στυλ (Knowles et al.,
2005). Προϋπόθεση για τον εκπαιδευόμενο είναι να έχει επίγνωση της κατάστασης και να έχει
συνειδητοποιήσει ότι πήρε την απόφαση να υλοποιήσει τις σπουδές του (ή να λάβει γνώσεις) με τη μέθοδο
της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Μια άλλη πρόκληση που αντιμετωπίζεται στην εξ αποστάσεως
εκπαίδευση των ενηλίκων είναι η συμβατότητα του περιεχομένου της μάθησης με τις ανάγκες των
εκπαιδευόμενων, οι οποίοι αναζητούν ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης και βελτίωσης των προσωπικών
τους δεξιοτήτων μέσω της περαιτέρω κατάρτισής τους (Rubenson, 2011).

9. 2. Τα χαρακτηριστικά των ΣΔΕ και το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας
2.1 Τα Σχολεία Δεύτερης ευκαιρίας και η φιλοσοφία τους
Τα Σχολεία δεύτερης Ευκαιρίας (στο εξής θα αναφέρονται ως ΣΔΕ στο κείμενο) έχουν διαφορετική δομή από τα
σχολεία αναφοράς, συμβάλλουν στην προώθηση του κοινωνικού έργου για την κάθε περιοχή, ενώ ο
χαρακτήρας τους θεωρείται πρωτοποριακός στο χώρο της εκπαίδευσης ενηλίκων (Κόκκος, 2005α). Τα ΣΔΕ
προτείνουν ένα νέο πρόγραμμα ενηλίκων που αναφέρεται σε αποφοίτους του δημοτικού σχολείου. Στην
πραγματικότητα, απευθύνονται σε άτομα που είχαν αναγκαστεί να διακόψουν την υποχρεωτική τους
εκπαίδευση και επιθυμούν να επιστρέψουν ως ενήλικες στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αν και είναι βέβαιο ότι, το
πρόγραμμα φοίτησης στα ΣΔΕ παρέχει ένα απολυτήριο που θεωρείται ισότιμο με το πρόγραμμα φοίτησης του
γυμνασίου. Aναφέρεται σε άτομα άνω των 18 ετών και διαρκεί 18 μήνες. Προβλέπεται Α’ και Β’ περίοδος
φοίτησης, οι οποίες διαρκούν εννέα (9) μήνες η κάθε μια.

10. 2.2 Πρόγραμμα μαθημάτων εκπαιδευόμενων ενηλίκων
Στα ΣΔΕ διδάσκονται η ανάγνωση, η γραφή και η αριθμητική. Στο πρόγραμμα μαθημάτων
περιλαμβάνονται αναλυτικά: η Ελληνική Γλώσσα, τα Μαθηματικά, η Πληροφορική, η Αγγλική
Γλώσσα, η Κοινωνική Εκπαίδευση, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, η Αισθητική Αγωγή και οι
Φυσικές Επιστήμες. Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα των ΣΔΕ δεν είναι όμοιο με αυτό της
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα δύο αυτά προγράμματα δεν έχουν κοινά σημεία ως προς τη
μέθοδο διδασκαλίας, το περιεχόμενο και την αξιολόγηση των εκπαιδευομένων (Βερβενιώτη, 2010).

11. 2.3 Τα ΣΔΕ στην Ελλάδα
Το 2000 ιδρύθηκε στην Ελλάδα το πρώτο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας κατόπιν πολλών
επιμορφώσεων και επιλογών διδασκόντων για την στελέχωση ενός τέτοιου τύπου σχολείου.
Τα χαρακτηριστικά των περιοχών στις οποίες ιδρύθηκαν τα πρώτα ΣΔΕ ταυτίζονταν με τον
ιδρυτικό σκοπό των ΣΔΕ και για αυτό το λόγο επιλέχθηκαν σκόπιμα. Μέχρι σήμερα έχουν
ιδρυθεί 58 ΣΔΕ καθώς και αρκετά παραρτήματα. Η λειτουργία των ελληνικών ΣΔΕ βασίζεται
σε πρότυπα άλλων χωρών ως προς την ταυτότητα του θεσμού (Πηγιάκη, 2006). Στο τέλος του
πρώτου έτους λειτουργίας των ελληνικών ΣΔΕ, η αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε έφερε
στην επιφάνεια αδυναμίες και λάθη σχετικά με το σχεδιασμό και τη λειτουργία τους. Έτσι,
συστάθηκε μία νέα ομάδα από το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων που θα
σχεδίαζε τις βλέψεις του Προγράμματος Σπουδών του ΣΔΕ (Ταρατόρη κ.ά., 2008).

12. Β. Ερευνητικό υπόβαθρο
3. Μελέτη περίπτωσης: Απόψεις εκπαιδευτικών Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας της Δράμας αναφορικά με τα
πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης των φιλολογικών μαθημάτων.
3.1 Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα
Η παρούσα έρευνα στοχεύει στην καταγραφή των στάσεων και των απόψεων των εκπαιδευτικών του Σχολείου
Δεύτερης Ευκαιρίας στη Δράμα αναφορικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης των
φιλολογικών μαθημάτων.
Τα ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται για τη διερεύνηση των ανωτέρω διαρθρώνονται ως εξής:
Ποιά είναι η άποψη των εκπαιδευτικών του ΣΔΕ Δράμας αναφορικά με την εξ αποστάσεως μέθοδο στην εκπαίδευση
ενηλίκων σε ΣΔΕ κατά τη διάρκεια της πανδημίας και μετά;
Ποιά είναι η άποψη των εκπαιδευτικών του ΣΔΕ Δράμας αναφορικά με την καταλληλότητα της εξ αποστάσεως
εκπαίδευσης για τη διδασκαλία φιλολογικών μαθημάτων σε ενηλίκους κατά τη διάρκεια της πανδημίας αλλά και μετά;
Ποια μορφή (σύγχρονη ή/και ασύγχρονη) εξ αποστάσεως εκπαίδευσης προτιμούν οι εκπαιδευτικοί του ΣΔΕ Δράμας
για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων σε ενηλίκους;

13. 3.2. Μεθοδολογία
Στη συγκεκριμένη μελέτη επιλέγεται η μέθοδος της ποιοτικής έρευνας και ανάλυσης.Η ερευνήτρια
θα εστιάσει στον εντοπισμό τόσο των πλεονεκτημάτων όσο και των μειονεκτημάτων της εξ
αποστάσεως εκπαίδευσης κατά την πανδημία αλλά και μετά στη διδασκαλία φιλολογικών
μαθημάτων σε ενήλικες.

14. 3.3. Δείγμα έρευνας
Στη συγκεκριμένη μελέτη διενεργήθηκε η μελέτη ομοιογενούς δειγματοληψίας, διότι επιλέχθηκαν μονάχα
εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε ΣΔΕ και συγκεκριμένα στο σχολείο της Δράμας. Το δείγμα αποτελείται
συνολικά από 8 εκπαιδευτικούς φιλολογικών μαθημάτων από τους οποίους οι 2 είναι άνδρες και οι 6
γυναίκες. Αναφορικά με την ηλικία των συμμετεχόντων, ο μέσος όρος είναι 41,8 έτη. Ο μέσος όρος
εργασιακής εμπειρίας σε ΣΔΕ είναι τα 5,1 έτη, ενώ όλοι διδάσκουν τον Ελληνικό Γραμματισμό εκτός από μια
εκπαιδευτικό που διδάσκει και Κοινωνικό Γραμματισμό.

15. 3.4 Εργαλείο συλλογής των ερευνητικών δεδομένων
Το κύριο ερευνητικό εργαλείο της μελέτης αυτής είναι η ημι-δομημένη συνέντευξη.Οι ερωτήσεις είναι
ανοιχτές και χαρακτηρίζονται από ευελιξία ενώ είναι διαφανείς και κατανοητές στους
συνεντευξιαζόμενους και φυσικά σχετικές με την εμπειρία τους. Η χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου
επιτρέπει τη διεύρυνση σε βάθος του συγκεκριμένου πολύπλοκου ζητήματος που χαρακτηρίζεται από
τρεις κύριους ερευνητικούς άξονες που ταυτίζονται με τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν.

16. 3.5 Διαδικασία συλλογής δεδομένων
Η προσέγγιση πραγματοποιήθηκε τόσο μέσω τηλεφώνου όσο και δια ζώσης. Κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής
συνέντευξης ο συνεντευξιαζόμενος ενημερώθηκε προφορικά για τη φόρμα συγκατάθεσης, τον ενημερωτικό
οδηγό σχετικά με τη διατήρηση της ανωνυμίας. Η έρευνα διήρκησε περίπου μια εβδομάδα και διεξάχθηκε
κατόπιν ραντεβού. Δαπανήθηκαν επιπλέον 10 λεπτά πριν την έναρξη της συνέντευξης για να επιβεβαιωθούν τα
στοιχεία του συμμετέχοντα, να γίνει μια εισαγωγή σχετικά με τη διαδικασία που θα ακολουθήσει. Οι συνεντεύξεις
θα διαρκέσουν περίπου 10 με 15 λεπτά. Με την ολοκλήρωση των συνεντεύξεων η ερευνήτρια προχώρησε στη
διαδικασία της απομαγνητοφώνησης. Στην συνέχεια, επήλθε η διαδικασία της ανάλυσης - την επεξεργασία λέξη
προς λέξη του κειμένου από την ερευνήτρια. Έπειτα συγκεντρώθηκαν και οργανώθηκαν τα αποσπάσματα αυτά
ανάλογα με την αντιστοιχία τους ανά ερευνητικό ερώτημα κατασκευάζοντας παράλληλα ένα πίνακα οργάνωσης
των δεδομένων.

17. Αποτελέσματα της έρευνας (Ι)
Από την ποιοτική θεματική ανάλυση ημιδομημένης συνέντευξης που διενεργήθηκε προκύπτουν τρεις
θεματικές. Η πρώτη που καταδεικνύεται είναι «οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» και περιλαμβάνει τα «Εργαλεία
ΤΠΕ», τη «Σχέση των Εκπαιδευτικών με ΤΠΕ» και το «Επίπεδο Γνώσεων ΤΠΕ των Εκπαιδευτικών». Τα
«Εργαλεία ΤΠΕ», που χρησιμοποιήθηκαν πιο πολύ από τους εκπαιδευτικούς κατά τη διάρκεια της πανδημίας
είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, πλατφόρμες διαδικτυακών συναντήσεων και την πλατφόρμα της
ηλεκτρονικής τάξης. Αναφέρθηκε όμως και η χρήση ενός εργαλείου από μια εκπαιδευτικό, η οποία και μετά
την πανδημία διατήρησε τη χρήση μιας εφαρμογής ερωτηματολογίων. Η «Σχέση των Εκπαιδευτικών με ΤΠΕ»
είναι αρκετά καλή, καθώς οι περισσότεροι συμμετέχοντες δήλωσαν θετικά σχόλια, το οποίο φαίνεται να
έρχεται σε συνάρτηση με «Επίπεδο Γνώσεων ΤΠΕ των Εκπαιδευτικών», καθώς οι περισσότεροι έχουν
επιμορφωθεί σχετικά και έχουν πιστοποιήσει τις γνώσεις τους.

18. Αποτελέσματα της έρευνας (ΙΙ)
Η δεύτερη θεματική αφορά τα «Πλεονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης» και περιλαμβάνει
την «Προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών», η οποία ήταν εμφανείς κυρίως σε άτομα νεαρής
ηλικίας ή μη ομιλούντων της ελληνικής γλώσσας. Επίσης, αναφέρθηκε η «Κατάργηση της απόστασης»,
καθώς στα ΣΔΕ είναι συχνό φαινόμενο οι εκπαιδευόμενοι να έχουν οικονομικά ζητήματα ή αυξημένες
υποχρεώσεις που δυσχεραίνουν τη μετακίνηση τους. Ένα άλλο πλεονέκτημα που αναφέρθηκε ήταν η
«Χρήση πολυμέσων και διαδραστικών στοιχείων», καθώς οι ΤΠΕ δίνουν τη δυνατότητα χρήσης
εφαρμογών, εικόνας, ήχου και βίντεο που είναι μη συνήθης στη δια ζώσης εκπαίδευση. Τέλος,
περιλαμβάνεται στα πλεονεκτήματα και η «Παροχή περισσότερης πληροφορίας», διότι πολλοί
εκπαιδευτικοί τόνισαν την πρόσβαση σε μεγάλο όγκο πληροφορίας.

19. Αποτελέσματα της έρευνας (ΙΙΙ)
Η τρίτη θεματική είναι τα «Μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης». Αρχικά, περιλαμβάνει την «Απώλεια
προσωπικής επαφής», η οποία ήταν το κύριο ζήτημα των εκπαιδευτικών ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας και μετέβαλε το
σύνηθες κλίμα της τάξης. Επίσης, η «Μη παρακολούθηση και οι Παρεμβολές» ήταν κάτι που δυσχεραίνει την εκπαιδευτική
διαδικασία κατά τους εκπαιδευτικούς και ιδιαίτερα σε ΣΔΕ που αρκετοί είναι και εργαζόμενοι. Η «Απώλεια προσωπικής επαφής»
που προαναφέρθηκε συνδέεται με ένα ακόμα μειονέκτημα που αναδείχθηκε από τους συμμετέχοντες την «Αδυναμία διόρθωσης
γραμματικών και ορθογραφικών λαθών εκπαιδευομένων», η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική στη διδασκαλία φιλολογικών
μαθημάτων και ειδικότερα όσον αφορά τα μαθήματα του Ελληνικού Γραμματισμού.
Ένα ακόμα μειονέκτημα που κατέδειξαν οι εκπαιδευτικοί ήταν η «Αδυναμία σύνδεσης στο διαδίκτυο και τα Τεχνικά
προβλήματα» και πιο αναλυτικά αναφέρθηκαν τόσο στην κακή ποιότητα σύνδεσης όσο και σε αυτήν της διακοπής της, αλλά και
τεχνικά ζητήματα. Παράλληλα με το προηγούμενο αναφέρθηκε και η «Απουσία ή κακής ποιότητας υλικοτεχνική
υποδομή/εξοπλισμός», καθώς τόσο εκπαιδευτικοί όσο και εκπαιδευόμενοι δε διαθέτουν τις ίδιες δυνατότητες πρόσβασης σε
εξοπλισμό. Τέλος, ένα μειονέκτημα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης αφορά τη «Διαδικασία ψηφιοποίησης του υλικού», η οποία
χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα χρονοβόρα.

20. Συζήτηση ευρημάτων έρευνας (Ι)
Οι κωδικοί που κατασκευάστηκαν με βάση την συχνότητα ορισμένων νοημάτων αναφορικά με τα μειονεκτήματα ξεπερνούν
μόνο κατά ένας τα πλεονεκτήματα. Η κατάργηση της απόστασης αναδείχθηκε σε σημαντική διευκόλυνση των εκπαιδευομένων
ενηλίκων, καθώς όπως έχει φανεί και σε προηγούμενες έρευνες η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί μια οικονομική μορφή
εκπαίδευσης, καθώς δεν περιλαμβάνει το κόστος μετακίνησης και τα λοιπά εμπόδια που σχετίζονται με αυτή. Παρόλα αυτά
φαίνεται όμως η διευκόλυνση της πρόσβασης του εκπαιδευόμενου στην εκπαιδευτική διαδικασία να εξαρτάται αρκετά από τη
δυνατότητα πρόσβασης σε κατάλληλο εξοπλισμό και από την τήρηση του προγράμματος εκπαίδευσης με την παρακολούθηση
των μαθημάτων και τη μη παρεμβολή της από εξωτερικούς παράγοντες όπως η εργασία. Οι εκπαιδευτικοί τόνισαν αρκετά τις
δυνατότητες που τους παρείχε η χρήση ΤΠΕ στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της πανδημίας και για αυτό το
λόγο ορισμένοι έχουν εντάξει τη χρήση τους και στη διαδικασία της δια ζώσης εκπαίδευσης. Όμως, επιβεβαιώνεται τόσο για
τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους εκπαιδευόμενους ότι η ανεπάρκεια ως προς την υλικοτεχνική υποδομή των ΣΔΕ, καθώς
όλοι οι συμμετέχοντες την έθεσαν ως σημαντικό εμπόδιο της εκπαιδευτικής διαδικασία που διενεργείται εξ αποστάσεως. . Κύριο
ζήτημα είναι ότι ακόμη και αν διασφαλιστεί καλής ποιότητας εξοπλισμός για τους εκπαιδευτικούς δεν αρκεί, αν οι εκπαιδευόμενοι
δε διαθέτουν τα ίδια ή παρόμοια εργαλεία. Τέλος, αντίθετα από άλλες έρευνες οι περισσότεροι συμμετέχοντες της έρευνας
(εκτός από έναν) έχουν εκπαιδευτεί και πιστοποιηθεί στη χρήση ΤΠΕ, έχουν θετική στάση σχετικά με τη χρήση τους αλλά και
την ευκολία εκμάθησης και την αναδεικνύουν ως εκπαιδευτικό εργαλείο.

21. Συζήτηση ευρημάτων έρευνας (ΙΙ)
Αναφορικά με τις απόψεις των εκπαιδευτικών του ΣΔΕ Δράμας αναφορικά με την καταλληλότητα της εξ
αποστάσεως εκπαίδευσης για την διδασκαλία φιλολογικών μαθημάτων σε ενηλίκους κατά τη διάρκεια της
πανδημίας αλλά και μετά, αρκετοί συμμετέχοντες βρίσκουν συγκεκριμένες δυνατότητες στη χρήση ΤΠΕ για την
αναβάθμιση της διδασκαλίας φιλολογικών μαθημάτων, όπως είναι η παρακολούθηση βιντεοσκοπημένου μαθήματος
από τον εκπαιδευόμενο όσες φορές το επιθυμεί και η προσιτότητα για άτομα που δεν ομιλούν την ελληνική γλώσσα
ως μητρική. Από την άλλη πλευρά όμως, τίθεται το ζήτημα της απουσίας της προσωπικής επαφής σε συνδυασμό με
την αδυναμία άμεσης παρακολούθησης της εκπαιδευτικής μεθόδου και διόρθωσης των ορθογραφικών και
γραμματικών λαθών των εκπαιδευόμενων, τα οποία είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη διδασκαλία των φιλολογικών
μαθημάτων και κυρίως (λόγω δείγματος) της διδασκαλίας του ελληνικού γραμματισμού.

22. Συζήτηση ευρημάτων έρευνας (ΙΙΙ)
Επίσης, η μεταβολή του κλίματος της τάξης, δηλαδή μια ψυχρή ατμόσφαιρά στην εικονική τάξη απασχολεί
σημαντικά ορισμένους εκπαιδευτικούς ιδιαίτερα για τα συγκεκριμένα μαθήματα που αφορούν τη διδασκαλία της
ελληνική γλώσσας και η αμεσότητα της επικοινωνίας είναι σημαντική σε αυτή. Αυτό έχει διαπιστωθεί και από
άλλες έρευνες που σχετίζουν εμπόδια στην εκπαιδευτική διαδικασία με την έλλειψη άμεσης επικοινωνίας μεταξύ
εκπαιδευόμενου και καθηγητή, αλλά επίσης και τη σημασία του ρόλου του εκπαιδευτικού να μην μεταβιβάζει
απλώς γνώσεις αλλά να δύναται να δημιουργήσει ένα κλίμα διεύρυνσης της γνώσης. Όσον αφορά τις μορφές εξ
αποστάσεως εκπαίδευσης, κατά τη διάρκεια της πανδημίας επικράτησε η χρήση τόσο της σύγχρονης όσο και της
ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, καθώς οι εκπαιδευτικοί κατά ανάγκη εξαιτίας των συνθηκών -όπως
δήλωσαν- ήταν απαραίτητη η δημιουργία μιας εικονικής τάξης με τη χρήση πλατφορμών διαδικτυακών
συναντήσεων, αλλά και διαχείρισής του υλικού από ένα σύστημα ηλεκτρονικής τάξης. Τα εργαλεία ασύγχρονης
εξ αποστάσεως εκπαίδευσης διατηρήθηκαν και μετά την πανδημία και συγκεκριμένα: το σύστημα ηλεκτρονικής
τάξης, η επικοινωνία με ηλεκτρονική αλληλογραφία, αλλά και η χρήση εφαρμογών. Επίσης, επισημάνθηκε και η
χρήση μια σύγχρονης μορφής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που αφορά μια εφαρμογή ερωτηματολογίου για την
εξάσκηση και αξιολόγηση των εκπαιδευόμενων σε πραγματικό χρόνο.

23. Συζήτηση ευρημάτων έρευνας (ΙV)
Καταληκτικά, παρατηρήθηκε μια θετική στάση των εκπαιδευτικών με κύριο σημείο την αναγνώριση
των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα εργαλεία ΤΠΕ που αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν στην
πανδημία, αλλά και μια ταυτόχρονη επιφύλαξη για ορισμένα χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως
εκπαίδευσης, τα οποία σχετίζονται κυρίως και με τη φύση των φιλολογικών μαθημάτων, η οποία
επηρεάζει άμεσα το τρόπο διδασκαλίας. Τέλος, η μέριμνα για αναβάθμιση των υλικοτεχνικών υποδομών
που έχουν πρόσβαση εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτικοί αναδείχθηκε σε σημαντική και κύρια
προβληματική αναφορικά με την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα της εκπαιδευτικής μεθόδου.

24. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!