МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГЫН ТӨСӨЛ www.advocate.mn

1. 2024-05-09
МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН
ТУХАЙ ХУУЛИЙН ШИНЭЧИЛСЭН
НАЙРУУЛГЫН ТӨСӨЛ
Бэлтгэсэн: Э.Эрдэнэцэцэг
Г.Батаа

2. АГУУЛГА
• Цэцийн хянан шийдвэрлэх маргаан;
• Цэцийн гишүүнийг томилох.

3. МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ
/1992 ОН/
• 1996-2024 ОНЫ ХООРОНД НИЙТ 12 УДАА НЭМЭЛТ,
ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛСАН.

4. МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН
ТУХАЙ ХУУЛЬ/1992/
1. Монгол Улсын Үндсэн хууль, түүнд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөөс бусад хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэр
Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
2. Зарлиг, Ерөнхийлөгчийн бусад шийдвэр Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
3. Засгийн газрын тогтоол, бусад шийдвэр Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
4. Монгол Улсын олон улсын гэрээ Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
5. Ард нийтийн санал асуулгын талаар сонгуулийн төв байгууллагын гаргасан шийдвэр Үндсэн хуульд нийцэж байгаа
эсэх;
6. Улсын Их Хурал, түүний гишүүний ба Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн талаар сонгуулийн төв байгууллагын гаргасан
шийдвэр Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх.
8 дугаар зүйл.
Үндсэн хуулийн
биелэлтэд тавих дээд
хяналт
Цэц Үндсэн хуулийг зөрчсөн тухай дараах маргаантай асуудлыг хянан үзэж, дүгнэлт гарган Улсын Их Хуралд оруулах
бөгөөд хэрэв дүгнэлтийг нь Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрөөгүй бол Цэц дахин хянан үзэж, эцсийн шийдвэр гаргана.
Цэц Үндсэн хуулийг зөрчсөн тухай дараах маргаантай асуудлыг хянан үзэж, дүгнэлт гарган Улсын Их Хуралд оруулна:
1. Ерөнхийлөгч Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх;
2. Улсын Их Хурлын дарга, гишүүн Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх;
3. Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх;
4. Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Улсын ерөнхий прокурор Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх;
5. Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын дарга, Ерөнхий сайдыг огцруулах, Улсын Их Хурлын гишүүнийг эгүүлэн татах Үндсэн
хууль зөрчсөн гэх үндэслэл байгаа эсэх.
6. Улсын Их Хурлын гишүүн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ өргөсөн тангаргаасаа няцаж Үндсэн хууль зөрчсөн гэх үндэслэл
байгаа эсэх.

5. ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦЭД МАРГААН ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ
АЖИЛЛАГААНЫ ТУХАЙ ХУУЛЬ /1997/
1/Монгол Улсын Үндсэн хууль, түүнд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөөс бусад хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэр;
2/Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг, бусад шийдвэр;
3/Засгийн газрын шийдвэр;
4/Монгол Улсын олон улсын гэрээ;
5/ард нийтийн санал асуулга, Улсын Их Хурал, түүний гишүүний болон Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн талаар сонгуулийн
төв байгууллагын гаргасан шийдвэр.
13 дугаар
зүйл.Маргааны
харьяалал
Цэц Үндсэн хуулийг зөрчсөн эсэх тухай дор дурдсан маргааныг хянаж дүгнэлт гаргах бөгөөд шаардлагатай бол дахин
хянаж, эцэслэн шийдвэрлэнэ:
Цэц дор дурдсан албан тушаалтан Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх тухай асуудлаар гарсан маргааныг хянаж дүгнэлт гаргана:
1/Монгол Улсын Ерөнхийлөгч;
2/Улсын Их Хурлын дарга;
3/Улсын Их Хурлын гишүүн;
4/Ерөнхий сайд;
5/Засгийн газрын гишүүн;
6/Улсын Дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч;
7/Улсын ерөнхий прокурор.
Цэц дор дурдсан албан тушаалтан Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх тухай асуудлаар гарсан маргааныг хянаж дүгнэлт гаргана:
1/Монгол улсын ерөнхийлөгч
2/Улсын Их Хурлын дарга;
3/Ерөнхий сайд;
4/Улсын Их Хурлын гишүүн.

6. Цэц дараах маргааныг хянан
шийдвэрлэж дүгнэлт гаргах
замаар энэ хуульд заасан
бүрэн эрхээ хэрэгжүүлнэ:
Хууль, зарлиг, Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгчийн бусад
шийдвэр, Засгийн газрын шийдвэр, Монгол Улсын
олон улсын гэрээ Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
Ард нийтийн санал асуулга, Улсын Их Хурал, түүний
гишүүний ба Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн талаар
сонгуулийн төв байгууллагын гаргасан шийдвэр
Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын дарга, гишүүн,
Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн, Улсын дээд
шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Улсын ерөнхий прокурор
Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх;
Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын дарга, Ерөнхий
сайдыг огцруулах, Улсын Их Хурлын гишүүнийг
эгүүлэн татах үндэслэл байгаа эсэх;
Иргэний үндсэн эрхийн маргаан.
МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ТУХАЙ ХУУЛИН ШИНЭЧИЛСЭН
НАЙРУУЛГЫН ТӨСӨЛ /2024/
Маргааныг хянан
шийдвэрлэсэн
дүгнэлтийг Улсын Их
Хурал хүлээн
зөвшөөрөөгүй бол Цэц
дахин хянан үзэж эцсийн
шийдвэр гаргана.
4 дүгээр зүйл.Үндсэн
хуулийн цэц, түүний
бүрэн эрх

7. Цэцийн гишүүнийг томилох
УЛСЫН ИХ ХУРАЛ
/3/
ЕРӨНХИЙЛӨГЧ /3/
УЛСЫН ДЭЭД ШҮҮХ
/3/
ЦЭЦ 9 ГИШҮҮНЭЭС БҮРДЭНЭ.
Улсын Их Хурал 6 жилийн хугацаагаар томилно. Цэцийн гишүүнээр зөвхөн нэг удаа дахин
томилж болно.
“ЭРХ БҮХИЙ БАЙГУУЛЛАГА, АЛБАН ТУШААЛТАН”

8. Цэцийн гишүүнийг томилох
Дараах иргэнийг Цэцийн гишүүнээр
томилохыг хориглоно:
1.төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт
хүрсэн /65 нас/;
2.сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд улс
төрийн болон улс төрийн намын удирдах
албан тушаал эрхэлсэн;
3.санаатай гэмт хэрэг үйлдэж эрүүгийн
хариуцлага хүлээж байсан.

9. Цэцийн гишүүнд тавигдах шаардлага, томилох
ажиллагаа
Цэцийн гишүүнээр
хууль зүйн дээд
боловсролтой, хууль
зүй, улс төрийн өндөр
мэргэшилтэй, Монгол
Улсын 40 нас хүрсэн
иргэнийг томилно.
Тавигдах шаардлага: Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийн
хугацаа дуусах өдрөөс 45-аас
доошгүй хоногийн өмнө, эсхүл
гишүүний бүрэн эрх хугацаанаасаа
өмнө дуусгавар болсон өдрөөс хойш
45 хоногийн дотор эрх бүхий
байгууллага, албан тушаалтан
Цэцийн гишүүнд тавих болзол,
шаардлагыг хангасан иргэнийг нэр
дэвшүүлнэ.
Эрх бүхий байгууллага, албан
тушаалтан саналаа Улсын Их
Хуралд хүргүүлэхээс өмнө
тухайн нэр дэвшигч Цэцийн
гишүүнд тавих болзол,
шаардлагыг хангасан тухай
танилцуулгыг 5-аас доошгүй
ажлын өдөр цахим хуудастаа
байршуулна.
Нэр дэвшигчийн сонсголыг Монгол
Улсын Их Хурлын чуулганы
хуралдааны дэгийн тухай хуульд
заасны дагуу зохион байгуулж
томилно. Цэцийн гишүүнээр дахин
томилох тохиолдолд нэр дэвшигчийн
сонсголыг зохион байгуулахгүй.
Санал болгосон нэр дэвшигчийг
Улсын Их Хурал томилохоос
татгалзсан бол санал гаргасан
байгууллага, албан тушаалтан 30
хоногийн дотор энэ зүйлд заасны
дагуу өөр нэр дэвшигчийг санал
болгоно.

10. Цэцийн гишүүний бүрэн эрх эхлэх, дуусгавар болох
Цэцийн гишүүний бүрэн эрх томилогдсон өдрөөс эхэлж, дараах 6
үндэслэлээр дуусгавар болох хүртэл үргэлжилнэ. Үүнд:
1.нас барсан;
2.бүрэн эрхийн хугацаа дуусаж дараагийн гишүүн томилогдсон;
3.чөлөөлөгдөх хүсэлт гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн авсан;
4.Монгол Улсын иргэний харьяаллаас гарсан;
5.Цэцийн гишүүнийг эгүүлэн татах тухай Улсын Их Хурлын шийдвэр
гарсан;
6.гэмт хэрэг үйлдсэн талаар шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр
болсон.
Цэцийн гишүүнээр томилогдсоноос хойш төрийн алба хаах насны дээд
хязгаарт хүрсэн нь тухайн гишүүний бүрэн эрх дуусгавар болох үндэслэл
болохгүй.

11. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА.