1. №4. Гэр бүлийн гишүүдийн
эдийн бус амины харилцаа
1. Гэрлэгсдийн эд хөрөнгийн бус амины
эрх, үүрэг
2. Эцэг эх, хүүхдийн эд хөрөнгийн бус
амины эрх, үүрэг
3. Хүүхдийн эцэг эхийг тогтоох

2. Гэрлэгчдийн эрх, үүрэгийг эд хөрөнгийн бус
амины болон эд хөрөнгийн эрх, үүрэг гэж 2 ангилна.
Гэрлэгчдийн хоорондын амины эрх, үүрэг нь хэн
нэгэнд шилжих, дамжих боломжгүй байна.
.
Гэрлэгчид дараах амины эрх эдэлнэ.
- Ажил мэргэжлээ чөлөөтэй сонгох эрхтэй.
- Оршин суугаа газраа чөлөөтэй сонгох эрхтэй.
- Гэрлэгчид гэр бүлээ төлөвлөхөд тэгш эрхтэй байх.
- Гэрлэгчид харилцан тохиролцож ураг төрлөө
залгамжлуулж хэдэн хүүхэд төрүүлэх эсэхээ
шийдвэрлэнэ. Мөн хүүхдээ үрчлүүлэх, хүүхэд
үрчлэн авах, бусдын хүүхдийг гэр бүлдээ асран
хүмүүжүүлэхэд харилцан тохиролцож шийдвэрлэнэ.

3. Гэрлэгчид гэр бүлийн тухай хуульд
зааснаар дараах үүрэгтэй.
• Бие биедээ үнэнч байх
• Хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх
• Бие биенээ халамжлах, хүндэтгэх
• Хэн нэгнийхээ эрхийг зөрчихгүй байх

4. Эцэг, эх хүүхдийн амины эрх, үүрэг:
Хүүхэд төрснөөр, үрчилснээр эцэг эх, хүүхдийн хооронд
эрх, үүрэг үүснэ. Хүүхэд гэр бүлд дараах эрхийг эдэлнэ.
- Хүүхэд төрмөгцөө нэр авах эрхтэй. Эцэг эх нь тохиролцсоны үндсэн
дээр хүүхэддээ нэр өгөх бөгөөд хүүхэд эцгийн нэрийг авна. Олдсон
хүүхдэд сум дүүргийн засаг дарга, эсхүл иргэний гэр бүлийн
бүртгэлийн байгууллагын ажилтан нэр өгнө.
- Хүүхэд эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй. Эцэг эх нь хүүхдээ
орон байр, ахуйн хэрэгсэл, эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн хоол
хүнсээр хангах үүрэгтэй.
- Хүүхэд эцэг, эхтэйгээ амьдрах, тэдний анхаарал халамжинд байх
эрхтэй. Энэ нь хүүхэд эцэг эхээ мэдэх, эцэг эхтэйгээ 1 гэр бүлд хамт
амьдрах, тэдний хайр халамжинд байх, хэрэв эцэг, эх нь гэрлэлтээ
бүртгүүлсэн бол хэнтэй нь амьдрах хүсэлтээ эрх бүхий байгууллагад
гаргах, эцэг эхээсээ тусдаа амьдрарч байгаа тохиолдолд тэдэнтэй
байнгын харилцаатай байхыг ойлгоно.

5. - Хүүхэд эрх ашгаа хамгаалуулах эрхтэй. Түүний
эрх, ашгийг эцэг эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч
бусдын өмнө хамгаалах үүрэгтэй.
- Хүүхэд эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх
үзлэг, шинжилгээ, эмчилгээ болон эрүүл мэндийн даатгалд
хамрагдаж, эмнэлгийн тусламж авах, тэтгэвэр тэтгэмж
асрамж, халамж хүртэх эрхтэй.
- Хүүхэд ерөнхий боловсролыг үнэ төлбөргүй эзэмших
эрхтэй.
- Хүүхэд төрөлх бичиг үсэг, ѐс заншил, түүх соѐлын
уламжлалыг өвлөх эрхтэй.
- Хүүхэд үзэл бодлоо чөлөөтэй
илэрхийлж, бодож, сэтгэх, мэдээлэл хийх эрхтэй.

6. Хүүхдийн эцэг эхийн оршин суугаа, эсвэл хүүхдийн өөрийнх нь
төрсөн газрын СДЗДТГ-ын иргэний бүртгэлийн ажилтан дараах
баримт бичгийг үндэслэн иргэний бүртгэлийн байдалд бүртгэнэ.
•
•
•
•
Хүүхэд төрсөн тухай эмнэлгийн магадлагаа, эрүүл мэндийн дэвтэр
Эцэг эхийн иргэний үнэмлэх
Эцэг эхийн гэрлэлтийн гэрчилгээ
Эцэг эх нь хэн болох нь тогтоогдоогүй олдмол хүүхдийг асрамжлан
авсан хүн эсвэл хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагын эрх
бүхий ажилтан өргөдөл гаргаж цагдаагийн байгууллагын
тодорхойлолт, хүүхдийн нас хүйсийг тогтоосон эмчийн
тодорхойлолтыг үндэслэнэ. Эцэг нь нас барснаас хойш 10 сарын
дотор төрсөн хүүхдийг бүртгэхдээ эцгийн нас барсны гэрчилгээг
үндэслэн нас барагчийн овог нэрээр бүртгэж болно. Харин
гэрлэлтийг цуцалсан, эсхүл хүчин төгөлдөр бус гэж тооцсоноос
хойш 10 сарын дотор төрсөн хүүхдийг бүртгэхдээ эцэг эхийн
хамтран гаргасан өргөдөл, эсхүл шүүхийн шийдвэрийг үндэслэнэ.
• Ихэр хүүхдийг тус тусад нь бүртгэж дараалсан дугаартай
гэрчилгээ олгоно.

7. Гадаадад оршин суугаа Монгол улсын
харъяат иргэнээс төрсөн хүүхдийг хилийн чанад
дахь Монгол улсын диполмат төлөөлөгчийн болон
консулын
газар
бүртгэнэ.
.
Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр төрсөн
гадаадын иргэн, харъяалалгүй хүний хүүхдийг
бүртгэж
гэрчилгээ
олгож
болно.
.
Эцэг эхийн хэн нэг нь Монгол улсын иргэн
бол түүний гадаадад төрсөн хүүхдийн тухайн
оронд олгосон төрсний гэрчилгээг үндэслэн
иргэний гэр бүлийн байдлын бүртгэлд бүртгэж
гэрчилгээ олгож болно.

8. Гадаадад оршин суугаа Монгол улсын харъяат
иргэнээс төрсөн хүүхдийг хилийн чанад дахь Монгол улсын
диполмат төлөөлөгчийн болон консулын газар бүртгэнэ.
Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр төрсөн гадаадын иргэн,
харъяалалгүй хүний хүүхдийг бүртгэж гэрчилгээ олгож
болно. Эцэг эхийн хэн нэг нь Монгол улсын иргэн бол
түүний гадаадад төрсөн хүүхдийн тухайн оронд олгосон
төрсний гэрчилгээг үндэслэн иргэний гэр бүлийн байдлын
бүртгэлд
бүртгэж
гэрчилгээ
олгож
болно.
Амьдралд эцэг эх нь гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй атлаа
хүүхэд төрүүлэх явдал элбэг тохиолддог. Энэ үед хүүхдийн
эцэг,
эхийг
тогтоох
асуудал
гарч
ирнэ.
Хүүхдийн
эцэг
эхийг
2
журмаар
тогтооно.
а/.Захиргааны
журмаар
тогтоох.
.
б/.Шүүхийн
журмаар
тогтоох.

9. а/. Дараах тохиолдолд хүүхдийн эцэг эхийг сайн дурын
үндсэн дээр тогтооно.
Гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй эцэг эхээс хамтарч гаргасан
өргөдлийг үндэслэн захиргааны журмаар хүүхдийн
эцгийг тогтооно. Энэ тохиолдолд хүүхэд нь эцгийн хувьд
заавал цусан төрлийн холбоотой байхыг шаардахгүй.
Олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээгээр эцэг
тогтооход 2 зарчим баримталдаг.
А. Эцэг байхы ѐсны зарчим. Хүүхэд төрүүлсэн эхнэрийн
нөхөр нь төрсөн хүүхдийн эцэг байх.
Б. Эцэг болохоо сайн дураар хүлээн зөвшөөрөх.
1. Биологийн хувьд эцэг болохоо хүлээн зөвшөөрөх.
Энэ нь гэрлэлтээ батлуулаагүй тохиолдолд гарч ирдэг.
2. Цусан төрлийн холбоогүй боловч сайн дураараа эцэг
болохоо хүлээн зөвшөөрөх. Тухайлбал дагавар болон
үрчлэн авсан хүүхдийн хувьд эцэг болохоо зөвшөөрөх.

10. б/. Хүүхдийн эцгийн дангаараа гаргасан хүсэлтийг
үндэслэн
хүүхдийн
эцгийг
тогтоож
болно.
Хүүхдийн эх нь нас барсан, нас барсан гэж зарлагдсан
Эрх
зүйн
чадамжгүй
гэж
тооцогдсон
Эцэг эх байх эрхээ хасуулсан шүүхийн шийдвэр хүчин
төгөлдөр тохиолдолд хүүхдийн эцэг дангаараа эцэг
тогтоолгохоор
өргөдөл
гаргана.
.
Иргэний бүртгэлийн ажилтан хүүхдийн эцэг
тогтоосныг бүртгэхдээ эцэг эхийг биечлэн байлцуулна.
Хэрэв эцэг эхийн аль нэг нь хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар
ирж чадахгүй бол энэ тухай бичгээр илэрхийлж
нотариатаар гэрчлүүлнэ. Хүүхдийн эцгийг тогтоосныг
бүртгэсний үндсэн дээр хүүхдийн төрсний гэрчилгээг
шинэчлэн
олгоно.
.
в/. Хүүхдийн эхийг тогтоосныг бүртгэхдээ эцэг
тогтоосонтой адил журмаар бүртгэнэ. Энэ нь нийгэмд
олдмол, хаягдмал хүүхэд бий болсонтой холбоотой.

11. Хүүхдийн эцэг эхийг шүүхийн журмаар тогтоох.
Хүүхдийн эцэг мөн эсэх
талаар маргаантай
байгаа, гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй эцэг эхээс төрсөн хүүхэд
хэний хүүхэд болохыг тогтоолгох талаар хамтарч өргөдөл
гаргахаас татгалзсан тохиолдолд хүүхдийн эцэг эхийг
шүүхийн журмаар тогтооно.
.
Шүүхийн журмаар эцэг эх тогтоолгох хүсэлтийг:
- Хүүхдийн эцэг эх, асран хамгаалагч
.
- Төрөл, садангийн хүн
.
- Хүүхдийн эрх, ашгийг хамгаалах байгууллага
14
насанд
хүрсэн
хүүхэд
гаргах
эрхтэй.
Шүүх хүүхдийг төрөхөөс өмнө буюу төрсний дараа эцэг эх
нь хамт амьдарч, эр эмийн харилцаатай байсан
эсэх, хамтран гэр ахуйн ажлыг гүйцэтгэж хүүхдийг өсгөж
хүмүүжүүлэхэд оролцож байсан эсэхийг нотлох баримтанд
үндэслэн шийдвэрлэнэ. Нэхэмжлэгч хариуцагчийн аль нэг
нь хүсэлт гаргаснаар шаардлагатай бол шинжээч томилж
хүсэлт
гаргаж
шийдвэрлэж
болно.

12. Иргэн О Хөвсгөл аймгийн сум дундын шүүхэд гаргасан хүсэлтдээ тус
аймгийн Тосонцэнгэл сумын 2-р багт оршин суух С-ийг охин Ж-ийн
оршин