1. И Сонцето е ѕвезда * Македонија во ЕУ
The Sun, too, is a star * Macedonia in EU
СЕКРЕТАРЈИАТ ЗА ЕВРОПСКИ ПРАШАЊА British Embassy
Влада на Република Македонија Skopje
РЕЧНИК
НА ТЕРМИНИ:
ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ
GLOSSARY
OF TERMS:
EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

3. РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
ВЛАДА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
СЕКРЕТАРИЈАТ ЗА ЕВРОПСКИ ПРАШАЊА
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И
ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ
Скопје, 2007

4. Наслов:
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И
ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ
GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND
PRE-ACCESSION ASSISTANCE
Секретаријат за европски прашања
Влада на Република Македонија
Илинденска бб
1000 Скопје
Тел. + 389 2 3200 100
Факс: + 389 2 3117 310
www.sep.gov.mk
Издавач
Секретаријат за европски прашања
Влада на Република Македонија
Илинденска бб, 1000 Скопје
Книгата во pdf. формат може да се преземе од: http://www.sep.gov.mk
British Embassy
Skopje
Оваа публикација беше овозможена со поддршка од Британската амбасада. На-
ведените мислења во оваа публикација се мислења на авторите и не ги задолжи-
телно рефлектираат мислењата на Британската Амбасада.
The British Embassy in Skopje supported the publication of this publicatrion. However, the
content of this publication does not necessarily reflect the position or the opinions of the
British Embassy.
Уредник: Наташа Ценевска - Георгиева
Составил и превел: Катица Манова, Александра Крстеска
Лектор: Даниела Ѓоргиева
Ревизија: Проф. Д-р Ирена Кикеркова
Проф. Д-р Љубица Костовска
М-р Келманд Зајази
М-р Мирјана Алексоска - Чкатроска
Д-р Лидија Тантуровска
Печати: Аркус, Скопје
Тираж: 1628
Скопје, 2007 година

5. Кратка содржина
Contents
1. Предговор
Preface.......................................................................................................................5
2. Речник на термини: Жаргон на Европската унија
GLOSSARY OF TERMS: European Union
JARGON (EUROJARGON).....................................................................................7
3. Речник на термини: ПРЕТПРИСТАПНА ПОМОШ
НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА
GLOSSARY OF TERMS: European Union PRE-ACCESSION
ASSISTANCE........................................................................................................... 69
4. Речник на термини: ИНСТРУМЕНТОТ ЗА ПРЕТПРИСТАПНА
ПОМОШ ЗА РУРАЛЕН РАЗВОЈ (ИППРР/IPARD)
GLOSSARY OF TERMS: THE INSTRUMENT FOR PRE-ACCESSION
ASSISTANCE FOR RURAL DEVELOPMENT (IPARD).................................111
5. Речник на термини: Управување со
проектен циклус (УПЦ/ PCM)
PROJECT CYCLE MANAGEMENT (PCM).....................................................131

7. Предговор
Preface
В T
легувањето на Република Македо­ he opening of a new chapter of the
нија во едно ново поглавје од про- accession process of the Republic
цесот на пристапување кон Европ- of Macedonia into the European
ската унија, за што покрај кандидатскиот Union, for which attests both the can-
статус сведочи и можноста за користење didate status and the possibility to use
на сите пет компоненти од инструмен- the five components of the Instrument
тот за претпристапна помош, отвора нов for Pre-Accession Assistance, initiates a
спектар на предизвици и тестирање на whole range of challenges and is a test
сопствените капацитети. Во таа насока, for its own capacities. In addition, the civil
државната администрација како носеч- administration as a core in the process of
ко јадро во програмирањето, а подоцна programming, and later in the use of the
и во користењето на средствата пред- funds envisaged in the framework of the
видени во рамките на инструментот за
instrument for pre-accession assistance,
претпристапна помош, е главниот дви-
is the main driving force for both success-
гател за успешно спроведување на под-
ful implementation of the preparations
готовките за пристапување кон Европ-
for accession in the European Union and
ската унија, а подоцна и за користење
subsequently, for the use of the cohesion
на нејзините кохезивни и структурни
and structural funds.
фондови.
Thus, the main motive for creating the
Оттука, главниот мотив за создавање
на Речникот на термини: Европската Glossary of Terms: European Union and
унија и претпристапната помош, соста- the Pre-Accession Assistance, composed
вен од четири одделни, но и компле- of four complementary parts, was to col-
ментарни делови, беше на едно место, lect in one book, as a logical whole, all
во логична целина да се соберат терми- the most frequently used terms relating
ните кои најчесто се употребуваат при to the pre-accession assistance, starting
користењето на претпристапната по- from the ‘specific language’ used by the
мош, тргнувајќи од „посебниот јазик“ на European Union bureaucrats with whom
бирократите на Европската унија, оние the everyday communication is per-
со кои се комуницира секојдневно, пре- formed, then the terms used in the pre-
ку термините карактеристични за прет- accession and rural development area, all
пристапната помош и руралниот развој, the way to the terms used in the project
па сè до термините за управување со cycle management, which is a basic tool
проектниот циклус, основната алатка to the whole administration in order to be
потребна на целата администрација за able to successfully use the pre-accession
успешно користење на претпристап- fund.
ниот фонд. Each term is followed by a concise ex-
Секој термин е проследен со конциз- planation stating precisely what the con-
но објаснување, што точно подразбира cept covers in that particular context with
тој во определен контекст, со англиски equivalents both in Macedonian and in
и македонски еквиваленти, а додадена English language. An added value to the
вредност на Речникот на термини се и Glossary of terms is the equivalents in the
француските еквиваленти на секој тер- French language.
мин одделно. The compilation of this kind of Glossa-
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 5

8. Составувањето на еден ваков реч- ry was a very big challenge not only from
ник претставуваше голем предизвик не a point of view of making the right choice
само од аспект на добар избор на тер- of terms, looking for the exact explana-
мини, барање на вистинско објаснување tion understandable for everyone, but
кое ќе биде разбирливо за секого, туку also from a linguistic point of view. The
и од лингвистички аспект. Поголемиот majority of terms used in the Glossary of
дел од термините употребени во Реч- Terms represent a new occurrence in the
никот на термини претставуваат нова Macedonian language for which a certain
појава во македонскиот јазик за кој тре- compromise had to be made between the
баше да се направи своевиден компро- existing language rules and conveying
мис помеѓу постојните јазични правила the real meaning of the terms. Moreover,
и доловување на вистинската смисла на the acronyms which are more frequently
термините. Во прилог на тоа, скратени- used as a result of the even greater use
ците, кои сè повеќе се употребуваат ка- of English language documents require
ко резултат на сè поголемата употреба additional determination and expending
на документи на англиски јазик, а за кои the spelling norms aiming at following
е неопходно дополнително утврдување the language trends as a reflection of the
и проширување на правописните норми
developments in the society, was conse-
со цел следење на движењата во јазикот
quently, a source of many discussions and
како одраз на случувањата во опште-
dilemma.
ството, беше извор на голем број дис-
Yet, we do hope that the language so-
кусии и полемики.
lutions proposed in the Glossary of Terms:
Сепак, се надеваме дека јазичните
European Union and the Pre-Accession
решенија употребени во Речникот на
Assistance will contribute to the consis-
термини: Европската унија и претпри-
стапната помош ќе дадат свој придонес tency of the terminology for the areas
кон унифицирање на терминологијата covered in the Glossary of Terms, as well
во областите што ги покрива, како и as they will be a solid basis for further dis-
добра основа за натамошни дискусии и cussions and determination of the Mace-
утврдување на посоодветни македон- donian language equivalents.
ски еквиваленти.
Natasa Cenevska-Georgieva
Наташа Ценевска-Георгиева Head of the Sector for Preparation
Раководител на Секторот за of the National Version of the Acquis
подготовка на националната верзија на Communautaire
acquis communautaire
Секретаријат за европски прашања Secretariat for European Affairs
6 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

9. GLOSSARY OF TERMS:
European Union
JARGON (EUROJARGON)
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ:
ЖАРГОН НА
ЕВРОПСКАТА УНИЈА
(ЕВРОЖАРГОН)

10. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
8 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

11. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
Absorption capacity (fr. Capacité апсорпциски капацитет 1
A
d’absorption)1
The concept of absorption capacity implies Терминот апсорпциски капацитет се
obligations for the candidate countries однесува на обврските на земјите-
during the accession process. It also кандидатки за време на процесот на
implies that the European Union has the пристапување. Тој, исто така, се однесува
capacity to absorb new Member States. и на капацитетот што го има Европската
The other meaning is the ability of a унија за прием на нови земји-членки.
country or organisation to receive aid and Другото значење е способноста на една
use it effectively. Developing countries земја или организација да прими и
often lack this capacity. ефективно да искористи помош. На
земјите во развој честопати тоа им
недостасува.
Acceding – countries (fr. Pays земји-пристапнички
adhérents)
Acceding countries sign the Treaty of Земјите-пристапнички потпишуваат
Accession and are expected to become full договор за пристапување и се очекува
Member States on the date set out in the да станат полноправни членки на
Treaty. датумот утврден со договорот.
During the interim period, acceding Во меѓувреме, земјите-пристапнички ги
countries benefit from special користат посебните аранжмани. Исто
arrangements. They are also kept informed така, тие се во тек со законодавството на
of Community legislation via an Заедницата преку информативна и
information and consultation procedure консултативна постапка и им се дава
and are given the opportunity to comment можност да ги коментираат предлозите.
on proposals. They hold an active observer Тие имаат статус на активен набљудувач
status in all the relevant bodies in which во сите релевантни тела, каде што имаат
they have the right to speak but not to право да дискутираат, но немаат право
vote. на глас.
This is a candidate country that has met Тоа е всушност земја-кандидатка што ги
the Copenhagen criteria and has исполнила критериумите од Копенхаген
completed negotiations for joining the и ги завршила преговорите за
European Union. вклучување во Европската унија.
1 The term "absorption capacity" which refers to 1 Терминот „апсорпциски капацитет“ кој се
the capacity of the Union to accept new Member однесува на способноста на Унијата за прием
States, is replaced by the term "integration на нови земји-членки се заменува со терминот
capacity". „интегративен капацитет“
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 9

12. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
A Accession criteria (Copenhagen критериуми за пристапување
criteria) (fr. Critères d’adhésion (критериумите од Копенхаген)
(critères de Copenhague)
Sometimes known as the Copenhagen Критериумите за пристапување,
criteria, because they were agreed by EU понекогаш попознати како
leaders in Copenhagen in June 1993, they критериумите од Копенхаген, затоа што
recognise the right of the countries of беа договорени од лидерите на ЕУ во
Central and Eastern Europe to join the Копенхаген во јуни 1993 година, а со нив
European Union when they have fulfilled им се дава право на земјите од
three criteria: Централна и Источна Европа да ў се
• political: stable institutions приклучат на Европската унија кога ќе ги
guaranteeing democracy, the rule of исполнат трите критериуми:
law, human rights and respect for • политички: стабилни институции,
minorities; гарантирање на демократијата,
• economic: a functioning market владеење на правото, човековите
economy; права и почитување на
• incorporation of the acquis малцинствата;
communautaire: adherence to the • економски: функционална пазарна
various political, economic and економија;
monetary aims of the European • вградување на acquis
Union. communautaire: придржување кон
The accession criteria, or Copenhagen разни политички, економски и
criteria, are the essential conditions all монетарни цели на Европската
candidate countries must satisfy to унија.
become a Member State. Критериумите за пристапување или
However, the Union reserves the right to критериумите од Копенхаген, се
decide when it will be ready to accept new основните услови што мораат да ги
members. исполнат сите земји-кандидатки за да
станат земји-членки.
Сепак, Унијата го задржува правото да
одлучува кога ќе биде подготвена да
прифати нови членки.
Accession Partnership (fr. партнерство за пристапување
Partenariat pour l’adhésion)
Accession Partnerships, as part of the Партнерствата за пристапување, како
reinforced pre-accession strategy, make up дел од засилената стратегија за
the framework of the pre-accession претпристапување, ја прават рамката на
process for each candidate country. They процесот на претпристапување за секоја
set out: земја-кандидатка. Со нив се утврдуваат:
• key priority areas in which candidate • клучните приоритетни области во
countries need to make progress, i.e. кои земјите-кандидатки треба да
10 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

13. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
priorities identified in the European
Commission’s opinion on applications
постигнат напредок, т.е. приоритети
изнесени во мислењето на
A
for European Union membership; Европската комисија, по
• financial support under a single доставените барања за членство во
framework. Европската унија;
Accession Partnerships may be revised • финансиска поддршка под
according to the progress achieved by единствена рамка.
candidate countries and on the Партнерствата за пристапување се
development of new situations. преиспитуваат во согласност со
Accession partnerships are a pre-accession постигнатиот напредок на земјите-
strategy instrument which determines the кандидатки и развојот на состојбите.
candidate countries’ particular needs on Партнерствата за пристапување се
which pre-accession assistance should be стратегиски инструмент за
targeted and provides a framework for: претпристапување со кој се одредуваат
• the short and medium-term priorities, одделните потреби на земјите-
objectives and conditions determined кандидатки за кои претпристапната
for each candidate country on the помош треба да се oдреди и да обезбеди
basis of the accession criteria рамка за:
(Copenhagen criteria) in accordance • краткорочни и среднорочни
with the Commission’s opinion on its приоритети, цели и услови
membership application; одредени за секоја земја-кандидатка
• pre-accession assistance. врз основа на критериумите за
An accession partnership is established for пристапување (критериумите од
each candidate country to provide Копенхаген) во согласност со
encouragement during preparations for мислењето на Комисијата а во однос
membership. To this end, each candidate на барањето за членството;
country draws up a National Programme • претпристапна помош.
for the Adoption of the Acquis (NPAA), Партнерството за пристапување се
which sets out a timetable for putting the утврдува за секоја земја-кандидатка
partnership into effect. Each candidate одделно, за да ў се помогне во периодот
country also draws up an action plan for на подготовките за членство. За таа цел,
strengthening its administrative and секоја земја-кандидатка подготвува
judicial capacities. Национална програма за усвојување на
The accession partnership may also be правото на Европската унија (НПУПЕУ/
revised in the light of new developments, NPAA), со која се дава временска рамка
especially any new priorities identified за спроведување на партнерството за
during the pre-accession process. пристапување. Исто така, секоја земја-
кандидатка подготвува акциски план за
засилување на нејзиниот
административен и судски капацитет.
Партнерството за пристапување, исто
така, треба да се преиспита и во поглед
на новите случувања, особено ако се
утврдени нови приоритети за време на
процесот на претпристапување.
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 11

14. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
A Acquis communautaire (fr.) Acquis communautaire (правото
на Европската унија)
This is a French term meaning, essentially, Ова е француски термин што во основа
“the EU as it is” – in other words, the rights значи „ЕУ таква каква што е“ или со други
and obligations that EU countries share. зборови, правата и обврските што ги
The “acquis” includes all the EU’s treaties споделуваат земјите на ЕУ. Под „acquis“
and laws, declarations and resolutions, спаѓаат сите договори на ЕУ, правните
international agreements on EU affairs and акти, декларациите и резолуциите,
the judgments given by the Court of меѓународните спогодби за европски
Justice. It also includes action that EU прашања, како и пресудите донесени од
governments take together in the area of Судот на правдата. Исто така, тука
“justice and home affairs” and on the спаѓаат и активностите на владите на
Common Foreign and Security Policy. земјите-членки што ги преземаат
“Accepting the acquis” therefore means заеднички во областа на „правдата и
taking the EU as you find it. Candidate внатрешните работи“ како и оние во
countries have to accept the “acquis” областа на заедничката надворешна и
before they can join the EU, and make EU безбедносна политика. Според тоа,
law part of their own national legislation. „прифаќањето на acquis“ значи да се
Thus, the acquis communautaire is the прифати ЕУ таква каква што е во
body of common rights and obligations моментот кога се приклучува новата
which bind the European Union. It is членка кон неа. Земјите-кандидатки
constantly evolving and comprises: треба да го прифатат „acquis-то“ пред да
• the content, principles and political се приклучат кон ЕУ и да го прифатат
objectives of the Treaties; правото на ЕУ како дел од нивното
• the legislation adopted in application национално законодавство.
of the Treaties and the case law of the Според тоа, acquis communautaire е
Court of Justice; корпусот на заедничките права и
• Declarations and Resolutions adopted обврски што ја поврзува Европската
by the EU; унија. Тоа постојано се развива, а се
• measures relating to the common состои од:
foreign and security policy; • содржината, принципите и
• measures relating to justice and home политичките цели на договорите;
affairs; • донесеното законодавство во
• International agreements concluded примената на договорите и судската
by the Community and those практика на Судот на правдата;
concluded by the Member States • декларации и резолуции донесени
between themselves in the field of the од ЕУ;
EU’s activities. • мерки во врска со заедничката
надворешна и безбедносна
политика;
• мерки во врска со правдата и
внатрешните работи;
• меѓународни спогодби склучени од
Заедницата, како и спогодбите
склучени од земјите-членки помеѓу
12 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

15. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
нив самите на полето на
активностите на ЕУ.
A
Agenda 2000 (fr. Agenda 2000)2 Агенда 20002
Agenda 2000 is an action programme Агендата 2000 е акциска програма
adopted by the Commission in 1997 to донесена од Комисијата во 1997 година,
tackle the issues facing the European која ги опфаќа прашањата со кои се
Union at the beginning of the 21st century. соочува Европската унија во почетокот
Attached to it are the Commission’s на 21 век. Дел од програмата се и
opinions on the countries that have мислењата на Комисијата за земјите што
applied for Union membership. поднесле барање за членство во Унијата.
Agenda 2000 is in three parts: Агендата 2000 се состои од три дела:
• the first addresses the question of the • Првиот дел се однесува на
European Union’s internal operation, прашањето на работењето внатре
particularly the reform of the common во Европската унија, особено на
agricultural policy, and of the policy of реформата на заедничката
economic and social cohesion. It also земјоделска политика, како и на
contains recommendations on how to политиката за економскaта и
face the challenge of enlargement in социјалната кохезија. Исто така,
the best possible conditions and содржи и препораки за тоа како да
proposes putting in place a new се соочи со проширувањето во
financial framework for the period најдобри услови и предложува да се
2000-06; донесе финансиска рамка за
• the second proposes a reinforced pre- периодот 2000-2006 година;
accession strategy incorporating two • Со вториот дел се предложува
new elements: the partnership for засилување на претпристапната
accession and extended participation стратегија, која вклучува два нови
of the candidate countries in елемента: партнерство за
Community programmes and the пристапување и проширување на
mechanisms for applying the учеството на земјите-кандидатки во
Community acquis; програмите на Заедницата и во
• the third consists of a study of the механизмите за примена на acquis-
impact of enlargement on European то на Заедницата;
Union policies. • Третиот дел се состои од
It covers four closely linked areas for the испитување на влијанието врз
period 2000-06: политиките на Европската унија од
• reform of the Common Agricultural проширувањето.
Policy; Таа опфаќа четири тесно поврзани
• reform of regional policy; области за периодот 2000-2006 година:
• pre-accession instruments; and • реформа на заедничката
• financial framework. земјоделска политика;
• реформа на регионалната политика;
• претпристапни инструменти; и
• финансиска рамка.
2 It can also be used in context of rural 2 Се сретнува и во контекст на рурален развој
development
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 13

16. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
A Anti-trust (fr. Antitrust) антитраст
The EU aims to guarantee fair and free ЕУ има за цел да гарантира праведна и
competition in the single market, and to слободна конкуренција на Eдинствениот
ensure that companies compete rather пазар, како и да им обезбеди на
than collude. So EU rules prohibit компаниите да си конкурираат, а не да се
agreements that restrict competition (e.g. спогодуваат меѓусебно. Според тоа, со
secret agreements between companies to прописите на ЕУ се забрануваат
charge artificially high prices) and abuses спогодби со кои се ограничува
by firms who hold a dominant position on конкуренцијата (на пр.: тајни спогодби
the market. Rules of this kind are known as меѓу компании со кои се наплатуваат
“anti-trust” legislation. The Commission вештачки високи цени) и злоупотреба на
has considerable powers to prohibit anti- фирми што имаат доминантна положба
competitive activities, and to impose fines на пазарот. Прописите од овој тип се
on firms found guilty of anti-competitive познати под името „ законодавство за
conduct. антитраст“. Комисијата има големи
надлежности за забрана на
противконкурентски активности, како и
за воведување на казни за фирми за кои
е утврдена вина за неконкурентско
однесување.
Applicant countries (fr. Pays земји-апликанти/ки за членство
candidats)
This means a country that has applied to Ова означува дека некоја земја поднела
join the European Union. Once its барање за прием во Европската унија.
application has been officially accepted, it Кога барањето е официјално прифатено,
becomes a candidate country. таа станува земја-кандидатка.
Area of freedom, security and област на слобода, на
justice (fr. Espace de liberté, de безбедност и на правда
sécurité et de justice)
The Amsterdam Treaty established an area Со Договорот од Амстердам се
of freedom, security and justice to ensure востанови единствена област на
genuine freedom of movement for слобода, на безбедност и на правда со
individuals within the EU and more која се обезбедува вистинска слобода на
effective action against organised crime движење на поединци во рамките на ЕУ,
and fraud. како и поефикасна акција против
организираниот криминал и измама.
14 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

17. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
Assent procedure (fr. Procédure de постапка на согласување
B
l’avis conforme)
The assent procedure requires the Council Со постапката на согласување се бара
to obtain Parliament’s assent before Советот да добие согласност од
certain important decisions are taken. The Парламентот пред да бидат донесени
European Parliament may accept or reject одредени важни одлуки. Европскиот
a proposal but cannot amend it. If the парламент може да прифати или да
European Parliament does not give its одбие предлог, но не може да го измени.
assent, the act in question cannot be Ако Европскиот парламент не даде
adopted. It applies mainly to the accession согласност, предметното прашање не
of new Member States, association може да биде прифатено. Тоа главно се
agreements and other fundamental однесува на пристапувањето на новите
agreements with non-EU countries, and земји-членки, на спогодби за асоцијација
the appointment of the Commission и на други основни спогодби со земји
President. што не се членки на ЕУ, како и при
назначување претседател на Комисијата.
Benchmarking (fr. Point de одредување главни показатели
référence, repère)
This means measuring how well one Ова значи да се процени колку е добра и
country, business, industry, etc. is успешна една земја, односно нејзиното
performing compared to other countries, стопанство, нејзината индустрија итн.
businesses, industries, and so on. The споредено со други земји, стопанства,
“benchmark” is the standard by which индустрии итн. „Репер“ е стандардот
performance will be judged. според кој се проценува успешноста.
Best practice (fr. La meilleure најдобра практика
pratique)
One way of improving policies in the EU is Еден начин за подобрување на
for governments to look at what is going политиките во ЕУ е: владите да следат
on in other EU countries and to see what што се случува во другите земји на ЕУ и
works best. They can then adopt this “best да согледаат што е најдобро таму. Потоа,
practice”, adapting it to their own national тие можат да ја применат таа „најдобра
and local circumstances. практика“, приспособувајќи ја на своите
национални и локални услови.
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 15

18. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
C „Brussels has decided…“ (fr. „Брисел одлучи...“
Bruxelles a décidé…)
The term “Brussels” is often used in the Терминот „Брисел“ честопати се користи
media to refer to the EU institutions, most во медиумите за да се означат
of which are located in the city of Brussels. институциите на Европската унија, од
EU laws are proposed by the European кои повеќето се сместени во Брисел.
Commission but it is the Council of the Законите на ЕУ ги предлага Европската
European Union (ministers from the комисија, но Советот на Европската унија
national governments) and the European (составен од министри на националните
Parliament (elected by the European влади) и Европскиот парламент (избран
citizens) that debate amend and ultimately од граѓаните на Европа) се тие што
decide whether to pass these proposed дебатираат, што изменуваат и што
laws. дополнуваат и на крај што одлучуваат
дали да се донесат предложените
закони.
Budget deficit (fr. Déficit буџетски дефицит
budgétaire)
A technical term meaning the gap Ова претставува стручен термин со кој
between a government’s revenue and its се означува разликата меѓу приходите на
expenditure. една влада и нејзините расходи.
Candidate Country(-ies) (fr. Pays земја(-и)-кандидатка(-и)
candidat(s) à l’adhésion)
Candidate country status is conferred by Европскиот совет ў доделува на
the European Council on the basis of an одредена земја статус на земја-
opinion from the European Commission, кандидатка врз основа на мислењето од
drawn up following an application for Европската комисија, подготвено по
membership by the country concerned. барањето за членство од одредената
However, candidate country status does земја. Меѓутоа, со статусот - земја-
not give a right to join the Union кандидатка автоматски не се добива
automatically. The Commission scrutinises правото за влез во Унијата. Комисијата
the application in the light of the accession внимателно го разгледува барањето во
criteria (Copenhagen criteria). Depending однос на критериумите за пристапување
on their circumstances, candidate (критериумите од Копенхаген). Зависно
countries may be required to institute a од околностите, од земјите-кандидатки
reform process in order to bring their може да се побара да воведат процес на
legislation into line with the Community реформи со цел да ги усогласат нивните
acquis and to strengthen their законодавства со acquis-то на
16 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

19. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
infrastructure and administration if
necessary. The accession process is based
Заедницата, и ако е потребно, да ги
засилат нивните инфраструктури и
C
on the pre-accession strategy, which нивната администрација. Процесот на
provides instruments such as financial aid. пристапување е заснован врз
Accession depends on the progress made стратегијата за претпристапување, со
by the candidate countries, which is која се обезбедуваат инструменти, како
regularly assessed and monitored by the што е финансиската помош.
Commission. Пристапувањето зависи од направениот
At present there are three candidate напредок од страна на земјите-
countries: Croatia, Macedonia and Turkey. кандидатки, кој се проценува редовно и
се следи од страна на Комисијата.
Во моментов, има три земји-кандидатки:
Хрватска, Македонија и Турција.
Citizenship of the Union (fr. европско граѓанство
Citoyenneté de l’Union)
European citizenship was established by Европското граѓанство е востановено со
the Treaty on European Union (EU Treaty), Договорот за Европската унија
signed in Maastricht in 1992. (Договорот за ЕУ), потпишан во Мастрихт
Citizenship of the Union is dependent on во 1992 година.
holding the nationality of one of the Европското граѓанство е условено со
Member States. In other words, anyone поседување државјанство на една земја-
who is a national of a Member State is членка. Со други зборови, секој којшто е
considered to be a citizen of the Union. In државјанин на една од земјите-членки се
addition to the rights and duties laid down смета за граѓанин на Унијата. Покрај
in the Treaty establishing the European правата и должностите утврдени со
Community (EC Treaty), Union citizenship Договорот за основање на Европската
confers four special rights: заедница (Договорот за ЕЗ), со
• the freedom to move and take up европското граѓанство се пренесуваат
residence anywhere in the Union; четири посебни права:
• the right to vote and stand in local • Граѓаните имаат право да се движат
government and European Parliament слободно и да се населуваат
elections in the country of residence; насекаде во Унијата;
• diplomatic and consular protection • Граѓаните имаат право да избираат
from the authorities of any Member и да бидат избрани во локалните
State where the country of which a влади и во Европскиот парламент во
person is a national is not represented земјата на престој;
in a non-Union country (Article 20 of • Граѓаните имаат право на
the EC Treaty); дипломатска и конзуларна заштита
• the right of petition and appeal to the од властите на која и да е земја-
European Ombudsman. членка каде што земјата на која
Following the entry into force of the Treaty лицето е државјанин не е
of Amsterdam (1999), the status of претставена во земја која не е
“European citizen” also confers the членка на Унијата (според членот 20
following rights: од Договорот за ЕЗ);
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 17

20. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
C • the right to address the European
institutions in any one of the official
• Граѓаните имаат право на тужби и на
жалби до Европскиот
languages and to receive a reply правобранител.
written in the same language; По влегувањето во сила на Договорот од
• the right to access the documents of Амстердам (1999 год.), статусот на
the European Parliament, the Council „европски граѓанин“, исто така, ги
and the Commission, subject to подразбира и следниве права:
certain conditions (Article 255 of the • право да се обрати до европските
EC Treaty); институции на кој и да е од
• the right to non-discrimination официјалните јазици и да добие
between EU citizens on the basis of писмен одговор на истиот јазик;
nationality (Article 12 of the EC Treaty) • право на пристап до документите на
and to non-discrimination on the Европскиот парламент, на Советот и
basis of gender, race, religion, на Комисијата, што е предмет на
handicap, age or sexual orientation; одредени услови (според членот 255
• equal access to the Community’s civil од Договорот за ЕЗ);
service. • право на недискриминација меѓу
граѓаните на ЕУ врз основа на
The introduction of the notion of Union националност (според членот 12 од
citizenship does not replace national Договорот за ЕЗ) и на
citizenship: it is an addition to it. This gives недискриминација врз основа на:
citizens a deeper and more tangible sense пол, раса, религија, хендикеп,
of belonging to the Union. возраст или сексуална ориентација;
• еднаков пристап до граѓанските
служби на Заедницата.
Воведувањето на поимот на граѓанство на
Унијата не го заменува националното
државјанство: тоа е само додаток кон
него. Тоа, на граѓаните им дава само
подлабоко и многу поконкретно чувство
на припадност на Унијата.
Civil society (fr. Société civile) граѓанско општество
This is the collective name for all kinds of Ова е заедничко име за сите видови
organizations and associations that are not организации и здруженија што не се дел
part of government but that represent од владата, но претставуваат професии,
professions, interest groups or sections of интересни групи или делови од
society. It includes (for example) trade општеството. Во нив спаѓаат (на пример):
unions, employers’ associations, синдикати, здруженија на вработени,
environmental lobbies and groups лоби-групи од областа на екологијата и
representing women, farmers, people with групи што ги претставуваат жените,
disabilities and so on. Since these земјоделците, лицата со пречки во
organisations have a lot of expertise in развојот итн. Бидејќи овие организации
particular areas and are involved in се со големи стручни познавања во
18 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

21. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
implementing and monitoring European
Union policies, the EU regularly consults
одредените области и се вклучени во
спроведувањето и во следењето на
C
civil society and wants it to become more политиките на Европската унија, ЕУ
involved in policymaking. редовно се консултира со граѓанското
општество и сака тоа да се вклучи повеќе
во креирањето на политиката.
Closer cooperation (fr. поблиска соработка3
Cooperation plus étroite)3
The aim of such cooperation is to enable a Целта на ваквата соработка е да им
limited number of Member States that are овозможи на ограничен број на земји-
willing and able to advance further to членки што сакаат и се во можност, да ја
deepen European integration within the унапредат и понатаму да ја продлабочат
single institutional framework of the EU. европската интеграција во единствената
институционална рамка на ЕУ.
Codecision procedure (fr. постапка на соодлучување
Procédure de codécision)
The codecision gives the European Со постапката на соодлучување се дава
Parliament the power to adopt право на Европскиот парламент да
instruments jointly with the Council. The донесува инструменти заедно со
procedure comprises up to three readings Советот. Постапката се состои од три
and is now in effect the standard decision читања, а тоа сега всушност е
making procedure. стандардната постапка на донесување
одлуки.
Cohesion (fr. Cohésion) кохезија
This means (literally) “sticking together”. Тоа значи (буквално) „се држиме заедно“.
The jargon term “promoting social Терминот (жаргонот) „унапредување на
cohesion” means the EU tries to make sure социјалната кохезија“ значи дека ЕУ се
that everyone has a place in society – for обидува да обезбеди место во
example by tackling poverty, општеството за секого, на пример,
unemployment and discrimination. The EU справување со сиромаштијата, со
budget includes money known as the невработеноста и со дискриминацијата.
‘Cohesion Fund’ which is used to finance Буџетот на ЕУ содржи средства познати
projects that help the EU ‘stick together’. како „Кохезивен фонд“, кој се користи за
3 May be used in other contexts, except when 3 Може да се сретне и во други контексти, освен
referred to the Treaties. кога станува збор за Договорите.
See also Enhanced cooperation p.29
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 19

22. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
C For example, it finances new road and rail
links that help disadvantaged regions take
финансирање проекти што ў
овозможуваат на ЕУ „да се држи заедно“.
a full part in the EU economy. На пример, се финансира нов пат или
железничка пруга, со што им се помага
на недоволно развиените региони
рамноправно да учествуваат во
економијата на ЕУ.
Comitology (fr. Comitologie) комитологија
Although it is for the Commission to И покрај тоа што Комисијата е таа што го
implement legislation at Community level, спроведува законодавството на ниво на
in practice each legislative instrument Заедницата, во практиката, секој
specifies the scope of the implementing законодавен инструмент го утврдува
powers granted to the Commission and опсегот на овластувањата што ў е
how the Commission is to use them. доделен на Комисијата и како Комисијата
Frequently, the instrument will also allow треба да го применува тоа овластување.
for the Commission to be ‘assisted’ by a Честопати, со инструментот ў се
committee in accordance with a procedure овозможува на Комисијата да ў „помага“
known as comitology. некој комитет, во согласност со
The committees consist of representatives постапката позната како комитологија.
from Member States and are chaired by Комитетите ги сочинуваат претставници
the Commission. They enable the од земјите-членки, а со нив претседава
Commission to consult national Комисијата. Преку нив Комисијата ги
governments before adopting консултира националните влади пред
implementing measures. The Commission донесување мерки за спроведување.
ensures that they reflect the situation in Комисијата се грижи тие да ја одразат
each country in question as far as possible. состојбата на секоја одредена земја во
This is more correctly known as најголема можна мера.
“committee procedure”. It describes a Ова, многу е попознато како „постапка
process in which the Commission, when на комитети“. Со неа се опишува
implementing EU law, has to consult процесот во кој Комисијата, кога
special advisory committees made up of спроведува некој закон на ЕУ, треба да
experts from the EU countries. консултира специјализирани
советодавни комитети, кои пак се
состојат од експерти од земјите на ЕУ.
Common market (fr. Marché Заеднички пазар
commun)
When the EEC was founded in 1957, it was Кога во 1957 година беше основана ЕЕЗ
based on a “common market”. The (Европската економска заедница), таа се
Common Market was one of the most засноваше на „заеднички пазар“.
important objectives of the original EEC Заедничкиот пазар беше една од
20 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

23. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
Treaty. Within 12 years from the date of
commencement (1 January 1958) of the
најважните цели на Договорот за ЕЕЗ. Во
рок од 12 години од датумот на
C
Treaty, the Member States were required започнување на Договорот (1 јануари
to have formed a common market for 1958 г.), земјите-членки требаше да
products, services, persons and capital формираат заеднички пазар за:
within a fully customs union. No tariffs or производи, услуги, лица и капитал во
quantitative barriers were to remain. рамките на целосна царинска унија. Не
In other words, people, goods and services требаше да останат какви било царини
should be able to move around freely или квантитативни пречки.
between the member states as if they were Со други зборови, луѓето, стоката и
all one country, with no checks carried out услугите треба да се движат слободно
at the borders and no customs duties paid. меѓу земјите-членки како да ў припаѓаат
However, this took a while to achieve: на една иста земја, без проверки на
customs duties between the EEC countries границите и без плаќање царински
were not completely abolished until 1 July давачки.
1968. Other barriers to trade also took a Меѓутоа, за да се постигне тоа, беше
long while to remove, and it was not until потребно време: царинските давачки
the end of 1992 that the “Single Market” меѓу земјите на ЕЕЗ не беа целосно
(as it became known) was in place. укинати сè до 1 јули 1968 година.
Потребно беше време да се отстранат и
другите пречки во трговијата, сè до
крајот на 1992 година кога започна да
функционира (како што е сега познат)
„Единствениот пазар“.
Community law (fr. Droit право на Заедницата
communautaire)
Strictly speaking, Community law consists Поточно кажано, правото на Заедницата
of the founding Treaties (primary се состои од основачките договори
legislation) and the provisions of (примарното законодавство) и
instruments enacted by the Community одредбите на инструментите донесени
institutions by virtue of them (secondary од страна на институциите на
legislation - regulations, directives, etc.). Заедницата (секундарното
In a broader sense, Community law законодавство – регулативи, директиви
encompasses all the rules of the итн.).
Community legal order, including general Пошироко кажано, правото на
principles of law, the case law of the Court Заедницата ги опфаќа сите прописи на
of Justice, law flowing from the правниот поредок на Заедницата,
Community’s external relations and вклучително и општите принципи на
supplementary law contained in правото, судската практика на Судот на
conventions and similar agreements правдата, закони што произлегуваат од
concluded between the Member States to надворешните односи на Заедницата,
give effect to Treaty provisions. како и дополнителни закони содржани
All these rules of law form part of what is во конвенции и слични спогодби
known as the Community acquis. склучени меѓу земјите-членки со цел да
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 21

24. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
C се применат одредбите од Договорот.
Сите овие прописи од правото
сочинуваат дел од она што е познато
како acquis-то на Заедницата.
Competencies (fr. Compétences) надлежности
This is eurojargon for ‘powers and Ова е еврожаргон за „правата и
responsibilities’. It is often used in political одговорностите“. Во политичките
discussions about what powers and разговори честопати се користи за да
responsibilities should be given to EU означи, кои права и одговорности треба
institutions and what should be left to да ги имаат институциите на ЕУ, а што се
national, regional and local authorities. остава на националните, на
регионалните и на локалните власти.
Competent authority (fr. Autorité надлежен орган/надлежно тело
competente)
This usually means the government Ова обично означува владин оддел или
department or other body responsible for друго тело одговорно за работа со
dealing with a particular issue. It is одделни прашања. Надлежен е, односно
‘competent’ in the sense of having the надлежно е во смисла на тоа што има
legal power and responsibility. законско право и одговорност.
Constitution of the EU (fr. Устав на ЕУ
Constitution de l’UE)
The European Constitution, officially Европскиот устав, официјално познат
known as the “Treaty establishing a како „Договор за основање на Устав за
Constitution for Europe”, was conceived as Европа“, беше изготвен како
the continuation of the process of продолжение на процесот на реформи
institutional reforms initiated by the Treaty на институциите започнат со Договорот
of Nice. од Ница.
It was the result of the work of the Тоа беше резултат од работата на
Convention, which drew up a “Draft Treaty Конвенцијата која изготви „Нацрт-
establishing a Constitution for Europe” in договор за основање на Уставот за
July 2003. This draft served as a basis for Европа“ во јули 2003 година. Нацртот
the work of the Intergovernmental служеше како основа за работата на
Conference (IGC) which started officially in Меѓувладината конференција (МВК) која
October 2003. The IGC concluded on 29 официјално започна во октомври 2003
October 2004 in Rome with the signature година. МВК заврши на 29 октомври 2004
of the new Constitutional Treaty by the 25 година во Рим со потпишувањето на нов
22 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

25. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
Heads of State and Government of the
Member States.
Уставен договор од страна на 25 шефови
на држави и влади на земјите-членки.
C
To enter into force, the Treaty establishing За да влезе во сила, Договорот за
a Constitution for Europe had to be ratified основање на Устав за Европа требаше да
by all the Member States in accordance биде ратификуван од страна на сите
with each one’s constitutional rules, земји-членки во согласност со уставните
namely either parliamentary ratification or прописи на секоја од нив, имено, или
referendum. ратификација во парламентите или
Following the difficulties in ratifying the референдум.
Treaty in some Member States, the Heads По тешкотиите во процесот на
of State and Government decided, at the ратификација на Договорот кај некои
European Council meeting on 16 and 17 земји-членки, шефовите на држави и
June 2005, to launch a “period of влади, на состанокот на Европскиот
reflection” on the future of Europe. совет одржан на 16 и 17 јуни 2005
At the European Council meeting on 21 година, одлучија да отпочнат „период на
and 22 June 2007, European leaders размислување“ за иднината на Европа.
reached a compromise and agreed to На состанокот на Европскиот совет
convene an IGC to finalise and adopt a одржан на 21 и 22 јуни 2007 година,
“reform treaty” for the European Union. европските лидери постигнаа
The aim of the Treaty establishing a компромис и се согласија да ја свикаат
Constitution for Europe was to make the МВК за завршување и донесување на
enlarged Europe more effective, „реформски договор“ за Европската
democratic and transparent. It was унија.
intended to replace the Treaty on Целта на Договорот за основање на
European Union and the Treaty Устав за Европа беше да се направи
establishing the European Community. It проширената Европа поефикасна,
also: демократска и транспарентна. Намерата
yy simplified the treaties so as to raise the беше да се замени Договорот за
profile of the EU’s work; основање на Европската унија и
yy reformed the institutions; Договорот за основање на Европската
yy deepened European integration (for заедница. Исто така, имаше за цел:
example reinforcing the common yy да ги поедностави договорите за да
foreign and security policy by creating се подигне нивото на профилот на
a European foreign affairs minister). работа на ЕУ;
yy да ги реформира институциите;
yy продлабочена европска интеграција
(на пример, засилување на
заедничката надворешна и
безбедносна политика со
назначување на министер за
надворешни прашања).
Convention (fr. Convention) конвенција
This term has various meanings, including Овој термин има многу различни
(in the EU context) a group of people значења, вклучително (во контекст на ЕУ)
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 23

26. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
C representing the EU institutions, the
national governments and parliaments,
и група луѓе што ги претставуваат
институциите на ЕУ, националните влади
who come together to draw up an и парламенти, кои се здружиле за да
important document. Conventions of this изработат важен документ.
sort met to draw up the Charter of Конвенции од овој вид се состанаа за да
Fundamental Rights of the European ја подготват Повелбата за основните
Union and the draft EU Constitution. права на Европската унија и Нацртот на
Уставот на ЕУ.
Convention on the future of Конвенција за иднината на
Europe (fr. Convention sur l’avenir Европа
de l’Europe)
The European Convention (also known as Европската конвенција (исто така
the Convention on the future of Europe) позната и како Конвенција за иднината
was set up in December 2001. It had 105 на Европа) беше одржана во декември
members, representing the presidents or 2001 година. Имаше претставници од 105
prime ministers of the EU member states членки, претседатели или премиери на
and candidate countries, their national земјите-членки на ЕУ и земјите-
parliaments, the European Parliament and кандидатки, нивните национални
the European Commission. Its Chairman парламенти, Европскиот парламент и
was former French President Valéry Giscard Европската комисија. Нејзин претседавач
d’Estaing. The Convention’s job was to беше поранешниот француски
draw up a new Treaty that would set out претседател Валери Жискар Дестен.
clear rules for running the European Union Работата на Конвенцијата се состоеше во
after enlargement. It was, in effect, to be изработка на нов договор со кој ќе се
the Constitution of the EU (see above). The постават јасни правила за работата на
Convention completed its work on 10 July Европската унија по проширувањето.
2003. Тоа всушност требаше да биде Устав на
ЕУ (види погоре). Конвенцијата заврши
со нејзината работа на 10 јули 2003
година.
Convergence criteria (fr. Critères критериуми за приближување
de convergence)
In order to ensure the sustainable Со цел да се обезбеди одржливо
convergence required for the achievement приближување, потребно за
of economic and monetary union (EMU), постигнување Економска и монетарна
the Treaty sets five convergence criteria унија (ЕМУ/EMU), Договорот утврдува пет
which must be met by each Member State критериуми за приближување што треба
before it can take part in the third stage of секоја земја-членка да ги исполни пред
EMU and hence before it can adopt the таа да може да земе учество во третата
euro. Compliance is checked on the basis фаза на ЕМУ, т.е. пред да го усвои еврото.
24 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

27. РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
of reports produced by the Commission
and the European Central Bank (ECB). The
Усогласувањето се проверува врз основа
на извештаи изготвени од страна на
C
criteria are: Комисијата и на Европската централна
• the ratio of government deficit to банка (ЕЦБ/ECB). Критериумите се
gross domestic product must not следниве:
exceed 3%; • односот на владиниот дефицит со
• the ratio of government debt to gross брутодомашниот производ не треба
domestic product must not exceed да надмине 3%;
60%; • односот на владиниот долг со
• there must be a sustainable degree of брутодомашниот производ не треба
price stability and an average inflation да надминува 60%;
rate, observed over a period of one • треба да постои еден одржлив
year before the examination, which степен на стабилност на цените и на
does not exceed by more than one просечна стапка на инфлација што
and a half percentage points that of треба да се зачува во период од
the three best performing Member една година пред испитувањето, а
States in terms of price stability; која не треба да надмине една и пол
• there must be a long-term nominal процентна точка од онаа на трите
interest rate which does not exceed најуспешни земји-членки земајќи ја
by more than two percentage points предвид стабилноста на цените;
that of the three best performing • треба да постои долгорочна
Member States in terms of price номинална каматна стапка, која не
stability; треба да надмине две процентни
• the normal fluctuation margins точки од онаа на трите најуспешни
provided for by the exchange-rate земји-членки во однос на
mechanism must be respected стабилноста на цените;
without severe tensions for at least • да се обезбеди почитување на
the last two years before the нормалните граници на флуктуација
examination. на курсниот механизам без
The convergence criteria are meant to поголеми тензии и тоа најмалку две
ensure that economic development within години пред испитувањето.
EMU is balanced and does not give rise to Критериумите на приближување се со
any tensions between the Member States. цел да обезбедат балансиран
The criteria relating to government deficit економскиот развој во рамките на ЕМУ и
and government debt must continue to be да не доведе до појава на тензии меѓу
met after the start of the third stage of земјите-членки. Критериумите во врска
EMU (1 January 1999). To this end, a со владиниот дефицит и владиниот долг
stability pact was adopted at the треба постојано да се исполнуваат по
Amsterdam European Council in June започнување на третата фаза на ЕМУ (1
1997 and enables the members of the јануари 1999 год.). За таа цел, донесен е
Euro-zone to coordinate national пакт за стабилност на Европскиот совет
government budget policies and avoid во јуни 1997 година во Амстердам, со кој
excessive government budget deficits. им се овозможува на членките од
еврозоната да ги координираат
политиките на буџетот на националните
влади и да одбегнуваат прекумерни
дефицити на владините буџети.
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 25

28. GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)
C Cooperation procedure (fr. постапка на соработка
Procédure de cooperation)
The cooperation procedure (Article 252 of Постапката на соработка (според членот
the EC Treaty) was introduced by the 252 од Договорот за ЕЗ) е воведена со
Single European Act (1986). It gave the Единствениот европски акт (1986 год.).
European Parliament greater influence in Со него, Европскиот парламент добива
the legislative process by allowing it two поголемо влијание врз законодавниот
“readings”. Initially, the scope of this процес дозволувајќи две „читања“.
procedure was considerably extended by Првично, опсегот на оваа постапка беше
the Treaty of Maastricht; the Treaty of значително проширен со Договорот од
Amsterdam then reversed the trend by Мастрихт; потоа со Договорот од
encouraging the codecision procedure Амстердам, тој процес се променува со
(Article 251 of the EC Treaty). The поттикнување на постапката на
cooperation procedure will therefore now соодлучување (според членот 251 од
apply exclusively to the field of economic Договорот за ЕЗ). Постапката на
and monetary union. соработка, според тоа, отсега
The cooperation procedure is always единствено ќе се применува на полето
initiated by a proposal from the на економската и монетарната унија.
Commission forwarded to the Council and Со постапката на соработка секогаш се
the European Parliament. In the context of започнува на предлог на Комисијата
a first reading, Parliament issues an доставен до Советот и до Европскиот
opinion on the Commission proposal. The парламент. Во контекст на првото
Council, acting by a qualified majority, читање, Парламентот дава мислење за
then draws up a common position, which предлогот на Комисијата. Советот,
is forwarded to Parliament together with дејствувајќи со квалификувано
all the necessary information and the мнозинство, потоа донесува заеднички
reasons which led the Council to adopt став, кој се доставува до Парламентот
this common position. заедно со сите потребни информации и
Parliament examines this common причини врз основа на што Советот го
position at second reading, and within донесол заедничкиот став.
three months may adopt, amend or reject Парламентот го разгледува овој
the common position. In the latter two заеднички став на второто читање, и во
cases, it must do so by an absolute рок од три месеци може да го усвои, да
majority of its members. If it rejects the го измени или да го отфрли овој
proposal, unanimity is required. заеднички став. Во последните два
The Commission then re-examines, within случаи, тоа мора да го спроведе со
one month, the proposal upon which the апсолутно мнозинство гласови на своите
Council based its common position and членови. Ако го одбие предлогот,
forwards its proposal to the Council; at its потребна е едногласност.
discretion it can include or exclude the Потоа Комисијата повторно го
amendments proposed by Parliament. разгледува предлогот во рок од еден
Within three months, the Council may месец врз основа на заеднички став на
adopt the re-examined proposal by Советот и го доставува предлогот до
qualified majority, amend it unanimously Советот; a негово дискреционо право е
or adopt the amendments not taken into да ги вклучи или да ги исклучи измените
26 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE