Wykład 1 - 21.09.2014r

1. Podstawy ekonomii
mgr Magdalena Rybicka
m.rybicka@vistula.edu.pl

2. Treści kształcenia i liczba godzin
oDefinicja ekonomii, mikro – i makroekonomia – wstęp. Historia nazwy, współczesne ujęcie przedmiotu ekonomia (1 h c.)
oGłówne problemy ekonomii. Potrzeby, zasoby i zdolności wytwórcze społeczeństwa. Dylematy dobrobytu ekonomicznego i społecznego (1h c.)
oRola ekonomiczna państwa. Interes publiczny, a interes prywatny. Państwo a kapitał ludzki. (1 h c.)
oPodmioty gospodarki rynkowej – gospodarstwa domowe i rolne, przedsiębiorstwa, instytucje państwowe (1 h c. )
oZachowania konsumenta na rynku dóbr i usług. Czynniki kształtujące popyt, zależność między popytem, a ceną. Wpływ ceny na podaż. Funkcje ceny w gospodarce rynkowej. Elastyczność dochodowa. (2 h c.)
oKonsument: krzywa obojętności konsumenta, równowaga konsumenta. Optymalizacja czasu pracy i czasu wolnego. (1h c.)
oZachowania konsumenta (1h c.)
oRynek i jego rodzaje. Podstawowe funkcje rynku. Rynek monopolu pełnego, rynek konkurencji monopolistycznej, rynek oligopolu klasycznego ( 2h c.) kolokwium
oIstota i funkcje przedsiębiorstwa. Czynniki rozwoju przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa sektora państwowego i prywatnego – omówienie zagadnień (2h c.)
oDochód narodowy. Produkt krajowy brutto. Metody liczenia krajowego produktu brutto i dochodu narodowego (1h c.)
oPieniądz – ewolucja i funkcje. Czynniki wpływające na popyt i podaż pieniądza ( 1h c.)
oHandel zagraniczny- historia i teraźniejszość. (2 h c.)
1

3. Warunki zaliczenia przedmiotu
Składowe oceny:
•Kolokwium na 5 zajęciach (50%) + praca pisemna (prezentacja) – (50%)
lub
•Test końcowy (100%)
Literatura podstawowa:
•Kaczorowski P., Krajewski P., Mackiewicz M., Piwowarski R., Podstawy ekonomii matematycznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009
•Czarny B., Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011,
•Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, Dom Wydawniczy Rebis, Warszawa 2012
2

4. Literatura uzupełniająca:
•Mierzejewska – Majcherek, Podstawy ekonomii, Difin, 2009
•Kaczorowski P., Krajewski P., Mackiewicz M., Piwowarski R., Podstawy ekonomii matematycznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009
•Nasiłowski M. System rynkowy, Key Text, Warszawa 2007
•Sztaba S., Ekonomia od A do Z, red. naukowa WAiP, Warszawa 2007
3

5. Historia
•Historyk Ksenofont napisał dzieło pod tytułem Oikonomikos, czyli Gospodarz(stąd pochodzi słowo "ekonomista"). Dzieło Ksenofonta jest przede wszystkim podręcznikiem zarządzania gospodarstwem domowym lub państwem - miastem (w tym wypadku Atenami). Zawiera, oprócz praktycznych porad dotyczących dysponowania majątkiem, garść przemyśleń ekonomicznych. Już na samym początku Ksenofont wkłada w usta swojego mistrza, Sokratesa, stwierdzenie, że zarządzanie własnością wymaga wiedzy, podobnie jak medycyna, kowalstwo czy stolarstwo. Czyli zarządzanie jest rzemiosłem.
4

6. •Arystoteles w Etyce Nikomachejskiej. Wyjaśniał fenomen handlu, jako procesu, w którym ludzie wzajemnie zaspokajają swoje potrzeby. Podobnie jak Ksenofont doradzaj, w jaki sposób prawidłowo zarządzać domem i, w dziele pod tytułem Polityka, państwem. Był zwolennikiem własności prywatnej i przeciwnikiem oprocentowanych pożyczek
Historia cd.
5

7. Historia - starożytność
7
• Św Augustyn (354 – 430) – twierdził że
istnieją dwa rodzaje społeczności,
wchodzących w skład państw o
różnym charakterze („Państwo
Boże”): państwo boże i państwo
ziemskie. Był autorem koncepcji
państwa ustanawiająca je jako
rzecz wspólną, mająca się troszczyć
o dobro wszystkich obywateli.
Praca nie jest tylko obowiązkiem, ale
także działaniem na chwałę Boga,
zbliża do Boga – nobilitacja ludzkiej
pracy (rolnictwo, rzemiosło). Handel
postrzegał jako niegodny człowieka.
6

8. Historia - starożytność
8
• Św Benedykt z Nursji (480 – 547) –
ora et labora (módl się i pracuj)
dewiza św. Benedykta, założyciela
najstarszego katolickiego zakonu
mniszego.
7

9. Historia - średniowiecze
9
•Poglądy o charakterze wartościującym
•Duża rola tradycji (prawo zwyczajowe) i religii
•Teologia – rola nadrzędna wobec innych obszarów poznania i wiedzy
•Scholastyka (teologia + filozofia + etyka ) i kanonistyka
•Hierarchia zawodów
•Praca jako obowiązek
•Rola cechów i gildii: jakość i ograniczanie swobody aktywności ekonomicznej (partacze)
•Pieniądz: środek wymiany i brak akceptacji procentu
•Oderwanie od świata doczesnego zbliża do Boga
8

10. Historia - średniowiecze
10
• Mikołaj Kopernik (1473-1543):
• „Traktat o biciu monety”:
o Teoria pieniądza: „Jeśli w obiegu są dwie monety o jednakowym
nominale lecz o różnej zawartości kruszcu, to pieniądz lepszy odpływa z
obiegu (tezauryzowany), a pozostaje tylko ten gorszy powodując
drożyznę i wzrost cen” – prawo Kopernika Greshama
o Zdefiniował trzy funkcje pieniądza:
• Miernik wartości
• Środek obiegu (cyrkulacja)
• Tezauryzacja (akumulacja, oszczędzanie)
9

11. Historia - odrodzenie
MERKANTYLIZM
•Odkrycia geograficzne
•Rozwój państw narodowych o scentralizowanej władzy
•Zmiany w sferze religii:
oPodział na władzę religijną i świecką
„Co Bogu –boskie, co cesarzowi –cesarskie”
oProtestantyzm –pochwała pracy i bogacenia się
•Poglądy nomotetyczne - poszukiwanie ogólnych, uniwersalnych praw rządzących społecznym funkcjonowaniem jednostek
•Bogactwo = zgromadzone zasoby kruszcu
•Dobre to, co służy powiększaniu bogactwa
•Eksport i import (z wyjątkami: surowce)
oprotekcjonizm handlowy
omonopole
ointerwencja państwa
oZwiązek między podażą pieniądza a poziomem cen
•Próba odejścia od pieniądza kruszcowego na rzecz papierowego
•Przedstawiciele: Jean Bodin (1530-1596), John Law (1671-1729)
10

12. Historia - oświecenie
LIBERALIZM
•Anglia XVII/XVIII wiek; zaprzeczenie poglądów
•Merkantylistów; pochwała gospodarki liberalnej
•Bogactwo: coś więcej niż kruszec, wynika z działalności ekonomicznej
•Początek dyskusji o bilansie handlowym i bilansie płatniczym
•Państwo nie musi interweniować dla zapewnienia równowagi w bilansie płatniczym
•Przedstawiciele:
oWilliam Petty(1623-1687)
oDudleyNorth(1641-1691)
oDavid Hume (1711-1776)
11

13. •Myślą przewodnią dzieła Adama Smitha jest dochód społeczny.
•"Roczna praca każdego narodu jest funduszem, który zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu, jakie ten naród rocznie konsumuje, a które stanowią bądź bezpośredni wytwór jego pracy, bądź też to, co nabywa za ten wytwór od innych narodów" - takim zdaniem, bardzo podobnym do współczesnych definicji PKB rozpoczyna się Bogactwo narodów. Smith opisuje, w jaki sposób powstają bogactwa, jakie są i jak działają czynniki produkcji, jaki wpływ na zamożność kraju ma polityka jego władców i poglądy uczonych na gospodarkę.
Historia cd.
12

14. Historia – ekonomia klasyczna
Adam Smith
•Mechanizm gospodarczy: bogactwo–suma wszystkich konsumowanych przez dane społeczeństwo dóbr, niewidzialna ręka (rynku?), motyw zysku - podstawowy motyw działalności w gospodarce, zalety podziału pracy
•Polityka gospodarcza: liberalizm gospodarczy, państwo –funkcja stróża nocnego,
•Kształtowanie się wartości i cen:
owartość: użytkowa, wymienna (dogmat Smith’a)
oproblem płac (robotnicy a właściciele środków produkcji)
oprawo akumulacji
oprawo populacji
wzrost inwestycji => wzrost płac => wzrost liczby robotników => spadek płac (ale nie do punktu wyjścia)
•Podział pracy: produkcyjna , nieprodukcyjna
•Podział kapitału: trwały, obrotowy
•Pierwowzór prawa popytu i podaży
13

15. Historia – ekonomia klasyczna
15
David Ricardo
•„Zasady ekonomii politycznej”
oekonomia polityczna – ekonomia społeczna
ospołeczeństwo –grupy o przynajmniej częściowo sprzecznych interesach: jedynym źródłem bogactwa jest praca, zysk – właściciel przejmuje część tego, co wytworzyli inni, zysk źródłem akumulacji, akumulacja źródłem inwestycji, inwestycje źródłem dalszego rozwoju
•żelazne prawo płac – płace robotników zbliżone do minimum egzystencji
•renta różniczkowa – nadzwyczajna korzyść wynikająca z różnicy w naturalnych warunkach gospodarowania
•teoria kosztów komparatywnych
•teoria handlu zagranicznego
•problem wymiany w handlu międzynarodowym i specjalizacji
•Ekwiwalencja Ricardiańska – zakłada, że nieważne czy rząd finansuje swoje wydatki za pomocą długu czy podwyżki podatków, ponieważ zagregowany popyt w gospodarce pozostanie i tak na niezmienionym poziomie
14

16. film
Historia cd.
Historia cd.
15

17. Definicje
•Ekonomia (Rekowski) - nauka badająca, w jaki sposób ludzie (pojedynczo lub w zorganizowanych zespołach) wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych.
•Ekonomia (Begg) – nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać.
•Ekonomia (Czarny) jest nauką gromadzącą i porządkującą wiedzę o gospodarowaniu.
•Ekonomia (McKenzy) – nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi.
•Ekonomia (Milewski) – nauka o procesach gospodarczych, tzn. procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokajania potrzeb ludzkich.
•Ekonomia jest nauką, która odnosi się przede wszystkim do sposobów tworzenia bogactwa, dochodu, poprawy standardu życia, produkcji i dystrybucji dóbr i usług – wszystkiego, co ma na celu poprawę naszego życiowego losu (Skousen: Economic Logic, 2000; za Kwaśnicki, 2001).
16

18. Główne działy ekonomii:
omikroekonomia
Bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie (branże) gospodarki, rynki określonych produktów i usług itd.
omakroekonomia
Zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada m. in. czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych, jak np. globalna (łączna) produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa itd.
17

19. Ekonomia pozytywna i normatywna
19
•Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Celem ekonomii pozytywnej jest wyjaśnienie, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr. Służy to dwojakim celom:
odlaczego gospodarka działa tak, jak działa,
ostworzenie podstaw do przewidywań reakcji gospodarki na zmianę warunków działania.
•Ekonomia normatywna istotnie różni się od pozytywnej, przede wszystkim dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących.
18

20. Potrzeby (wg. Maslowa)
19

21. Zasoby
oZasoby obejmują:
•zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i praktycznymi umiejętnościami );
•zasoby naturalne (np. ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej bogactwami , woda, powietrze);
•zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka (np. przetworzone półfabrykaty, narzędzia, maszyny i urządzenia, budynki i hale fabryczne żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki finansowe).
20

22. Dobrobyt ekonomiczny
•Dobrobyt ekonomiczny jest pojęciem, które wyraża relacje między ekonomią a społecznością; między aktywnością produkującą bogactwo a jego wykorzystaniem. Efektem ekonomii jest z jednej strony powiększanie bogactwa, a z drugiej − dystrybucja tego bogactwa pomiędzy pojedyncze osoby, które tworzą daną społeczność.
Dobrobyt społeczny
•Termin ten jest standardowo wykorzystywany w dobrobycie ekonomicznym i wskazuje etyczną wartość lub „dobroć” stanów interesów całej społeczności. (A.Sen – 1991)
21

23. Ekonomia pozytywna i normatywna
•Ekonomia pozytywna – zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki.
(wyjaśnia w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr. )
•Ekonomia normatywna – formułuje zlecenia dotyczące tego, co powinno się czynić w gospodarce.
(tworzy polecenia, wdrożenie których jest niezbędne dla zmiany przeszłych okoliczności w gospodarce narodowej.)
22