Podmioty gospodarki rynkowej

1. mgr Magdalena Rybicka
*Podmioty gospodarki rynkowej – gospodarstwa domowe i rolne, przedsiębiorstwa, instytucje państwowe.

2. *Państwo – w gospodarce rynkowej nie decyduje bezpośrednio ani w sferze produkcji, ani w sferze konsumpcji. Główną funkcją państwa jest regulacja prawna i ekonomiczna mająca na celu ochronę interesów publicznych przed negatywnymi następstwami działania mechanizmu rynkowego, a w szczególności postępowaniem producentów i sprzedawców zajmujących pozycję monopolistyczną.

3. *Podmiot - określona forma organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.
*Podmiot gosp. – każdy aktywny uczestnik procesu gospodarowania. W gosp. rynkowej istnieją następujące podmioty gosp. :gosp. domowe, których reprezentantem jest konsument; przedsiębiorstwa – producent; instytucje finansowe (banki, instytuty kredytowe, giełda); instytucje państwowe; podmioty demokracji gosp.

4. *Bank
Instytucje finansowe:
*bank centralny państwa,
*banki komercyjne,
*giełda papierów wartościowych,
*towarzystwa ubezpieczeniowe.

5. *W systemie finansowym państwa największa rola przypada bankowi centralnemu, który pełni następujące funkcje:
1) jest bankiem państwa, tzn. utrzymuje fundusze państwowe, realizuje wydatki oraz udziela pożyczek państwu;
2) jest bankiem emisyjnym, ponieważ posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego oraz organizowania jego obiegu; 3) jest bankiem banków, gdyż utrzymuje rezerwy pieniężne banków komercyjnych, udziela im kredytów oraz może kreować pieniądz bezgotówkowy w rozliczeniach między bankami.
Bank centralny- działa na podstawie ustawy z dnia 29.08.1997 r. jest nim Narodowy Bank Polski.

6. *Bank emisyjny — NBP, jako jedyny bank w Polsce, ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych i określania wielkości emisji, ponadto organizuje zasady obiegu pieniężnego i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
*Bank banków jest źródłem rezerwy kredytowej (kredytodawcą ostatniej instancji) dla innych banków, które w razie problemów z płynnością mogą wystąpić do NBP z wnioskiem o kredyt lombardowy lub redyskontowy. NBP sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem banków komercyjnych, które mają obowiązek utrzymywania rezerw obowiązkowych na rachunku w banku centralnym, ponadto określa formy i organizuje rozliczenia pieniężne.

7. *Rezerwa obowiązkowa to część środków pieniężnych (której wielkość zależy od stopy rezerw) przeliczonych na złote, które są zgromadzone na rachunkach bankowych (złotowych i dewizowych), środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank podlegających zwrotowi.
*Stopa rezerw obowiązkowych to minimalna relacja, w jakiej banki mają obowiązek utrzymywać płynne rezerwy (składające się z gotówki w kasach banków i na rachunkach banków w NBP) w stosunku do ilości posiadanych środków określonych rezerwą obowiązkową

8. *Kredyt lombardowy polega na udzielaniu, przez NBP kredytu bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej. Wysokość udzielonego kredytu przez NBP zależy od wartości papierów wartościowych, które bank komercyjny posiada i może dać w zastaw.
*Kredyt redyskontowy polega na udzieleniu kredytu przez NBP przez kupienie weksli od banków, które wcześniej zostały przedstawione do dyskonta w tych bankach przez podmioty gospodarcze. Banki komercyjne, posiadając weksle, mogą czekać do terminu wykupu weksli, gdy nie są im potrzebne pieniądze, lub mogą je przedstawić do redyskonta w NBP, uzyskując dodatkowe środki na akcję kredytową.

9. *Operacje bezwarunkowe, to takie operacje, gdzie bank centralny kupuje albo sprzedaje papiery wartościowe, którymi są zazwyczaj rządowe papiery skarbowe, przy czym kupno i sprzedaż nie są obwarowane dodatkowymi warunkami.
*Operacje warunkowe dzielą się na operacje warunkowego zakupu i operacje warunkowej sprzedaży.

10. Działalność banków komercyjnych:
- działalność depozytowa (przyjmowanie i przechowywanie na określonych warunkach środków pieniężnych klientów banku)
- działalność kredytowa (udzielanie kredytów pożyczek i poręczeń)
- usługi operacyjne (prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie na nich operacji finansowych)

11. Pierwszymi z banków komercyjnych, które powstały w Polsce były:
1. Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie - PBKS 2. Bank Gdański w Gdańsku – BG (wykupiony przez BIG, część akcji ma kapitał zagraniczny) 3. Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu - WBK 4. Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie – PBK (wykupiony przez austriacki Auszta) 5. Bank Zachodni we Wrocławiu – BZ 6. Bank Śląski w Katowicach – BŚ 7. Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi – PBG 8. Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie – BPH 9. Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie – BDK

12. (USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. (Dz. Nr 140, poz. 939)
Art. 5. )
1. Czynnościami bankowymi są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie gwarancji bankowych,
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

13. 2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki: 1) udzielanie pożyczek pieniężnych, 2) operacje czekowe i wekslowe, 3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, 4) terminowe operacje finansowe, 5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, 6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 7) wykonywanie czynności obrotu dewizowego, 8) udzielanie poręczeń, 9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

14. *Giełda Papierów Wartościowych – instytucja publiczna mająca na celu zapewnienie możliwości obrotu giełdowego papierami wartościowymi (takimi jak akcje, obligacje, prawa poboru itp.) oraz niebędącymi papierami wartościowymi instrumentami finansowymi (takimi jak opcje, kontrakty terminowe) dopuszczonymi do obrotu giełdowego. Obrót regulowany jest przez regulamin giełdy, szczegółowe zasady obrotu giełdowego, Komisję Nadzoru Finansowego oraz ustawy:
*o obrocie instrumentami finansowymi,
*o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych,
*o nadzorze nad rynkiem kapitałowym,
*o nadzorze nad rynkiem finansowym.

15. Funkcje giełdy:
•alokacyjna
•wartościująca
•Kontrolna
Organizacja giełdy papierów wartościowych wymaga: a) regulaminu giełdy b) organów giełdowych c) wyposażenia materialnego giełdy
http://www.gpw.pl/

16. Głównymi instytucjami ubezpieczeniowymi w Polsce są: - Komisja Nadzoru Finansowego - Polska Izba Ubezpieczeń - Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych - Polska Izba Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych - Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny - Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych - Rzecznik Ubezpieczonych - Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych - Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych

17. Gospodarstwa domowe – to dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.
Ekonomicznymi funkcjami gospodarstw domowych są:
Funkcja konsumpcyjna wyraża się w tradycyjnej działalności gospodarstwa domowego tzw. czynnościach związanych bezpośrednio i organizowaniem i realizacją konsumpcji. Działalność gospodarstwa domowego nastawiona jest na zaspokojenie potrzeb rodzinnych, które je tworzy. Konsumpcja gospodarstw domowych może być finansowana z dochodów bieżących, a także z nagromadzonych poprzednio oszczędności. Może też być finansowana ze środków zewnętrznych, np. z kredytu, który trzeba spłacić. Jeśli wydatki na konsumpcję są mniejsze od bieżących dochodów, gospodarstwo domowe może dokonać oszczędności.
Wykonywanie funkcji produkcyjnej poza gospodarstwami domowymi spowodowało, że obecnie są one w zasadzie podmiotami strefy konsumpcji. Więzi ekonomiczne gospodarstw domowych z innymi podmiotami gospodarującymi są głównie więziami rynkowymi.

18. Przedsiębiorstwo – to podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści.
Podstawy prawne działalności gospodarczej decydują o formie prawno - organizacyjnej przedsiębiorstwa. Można w związku z tym wyróżnić:
Spółki akcyjne,
Spółki z o.o.
Przedsiębiorstwa państwowe,
Spółki komandytowe,
Spółki jawne,
Przedsiębiorstwa komunalne,
Spółdzielnie .