Phong lan về trời

NHÀ XUẤT BẢN DÂN TRÍ
Dạ hương
gười ta gọi loài cây đó là thiết mộc lan
nhưng tôi lại thích gọi là dạ hương lan. Tôi
có cả một câu chuyện dài về mối lương
duyên giữa cây và người, với những diễn biến kỳ
ảo, đến mức không hiểu đó là thực hay huyền
thoại.
Như những ngôi nhà liền kề ở thành phố, nhà
tôi xây sát hai nhà khác. Cây thiết mộc lan được
nhà hàng xóm phía ngoài trồng vào chiếc bồn khá
lớn, nhưng lại được đặt nhờ bên nhà tôi. Người ta
bảo thiết mộc lan, khi nở hoa, sẽ đem lại tài lộc
N

cho gia chủ. Nhưng, lạ thật, nhà hàng xóm trồng
cây mà không chăm tưới gì cả, để mặc cây héo
khô. Tôi liền lấy nước tưới cho nó. Cây hồi sức,
xanh tươi trở lại. Rồi vươn lên, thêm lá thêm lộc.
Đến một ngày, tôi vui mừng nhìn thấy cây nảy
ra tới ba chồi hoa. Chẳng bao lâu, chồi hoa vươn
dài, xòe ra những cành hoa khỏe mạnh. Thứ hoa
này có phần hơi thô, với những chùm nâu nâu,
không mấy quyến rũ.
Ngày qua ngày, một buổi tối, mở cửa bước ra,
tôi sững người bởi một mùi thơm kỳ ảo. Mùi thơm
lan tỏa khắp cơ thể, khiến tôi ngây ngất. Ôi, đó là
hương thơm của cây thiết mộc lan bên nhà, mà
bây giờ, tôi gọi là dạ hương lan. Tôi đứng lặng im
tận hưởng mùi thơm ngòn ngọt, thanh thanh mà
đằm thắm của hoa.
Sáng hôm sau, tôi lại đem bã trà ra bón cho
cây dạ hương lan. Bây giời tôi mới để ý và ngạc
nhiên khi thấy cả ba cành hoa đều hướng hết về
phía cửa nhà tôi. Ba cành hoa rung rinh trong gió
như vui mừng đón người đã chăm bón nó. Lẽ nào
hoa biết tự hướng về nhà tôi? Lẽ nào hoa cũng biết
hàm ơn người vun xới nó?

Sự việc cứ tiếp diễn như thế mấy năm, tới năm
nay, tôi lại phát hiện ra một điều kỳ lạ của thứ hoa
này. Đó là sự chuyển màu của nó khi màn đêm
buông xuống. Năm nay, không biết thời tiết thế
nào, hoa trổ bông muộn hơn mọi năm. Vào dịp tết
dương lịch, cách tết nguyên đán chừng một tháng,
hoa mới nhú chồi. Lần này, vẫn là ba chồi như mọi
năm. Được khoảng hơn chục ngày thì hoa trổ
bông. Đó là những cành mọc vươn ra khỏi thân
cây, với những chùm hoa màu nâu bám theo rải
rác từ cuống đến ngọn. Vào xế chiều, khi mặt trời
đã khuất, hoa bắt đầu đổi màu. Mỗi cụm hoa
chuyển từ màu nâu mộc mạc sang màu trắng tinh
khôi. Đó là nhờ những nhụy hoa màu trắng mọc
cao lên, dần dần bao phủ cả đài hoa. Càng về tối,
hoa càng trắng. Càng trắng, hoa lại càng thơm. Để
rồi, tới sáng, những cánh trắng rụng hết, hoa trở lại
màu nâu và cũng cạn hương thơm. Cả một đêm,
hoa vắt sức ra tỏa mùi hương cho đời, tới lúc cánh
rụng hết thì trời cũng vừa hừng sáng.
Tối hôm ấy, tôi mở rộng cửa, ngồi uống trà và
thưởng thức mùi dạ hương lan. Trong lúc mùi
hương đang nồng, tôi ngồi nán lại, hít căng lồng
ngực, chống lại cơn buồn ngủ. Và rồi, tôi chợt thấy

từ ngoài cửa bước vào một cô gái tóc dài, áo dài
trắng muốt. Mặc dù chỉ để một ngọn đèn nhỏ màu
hồng hồng, tôi vẫn nhìn rõ khuôn mặt rạng ngời,
xinh đẹp của cô gái. Sau lời mời của tôi, cô gái nhẹ
nhàng ngồi xuống chiếc ghế đối diện. Cô gái đẹp
thật, nét đẹp truyền thống: Khuôn mặt trái xoan,
chiếc mũi dọc dừa, đôi mắt bồ câu và làn môi
mọng như đào chín cây. Không đợi tôi hỏi, cô gái
nói:
- Con cảm ơn ông đã chăm sóc con nhiều năm
qua!
- ?
- Ông ơi, để con kể cho ông nghe về cuộc đời
của con, ông nhé!
Thấy rất lạ, nhưng tôi vẫn trả lời:
- Cháu kể đi, ông nghe đây.
Cô gái nhìn tôi chầm chậm, rồi kể:
- Kiếp trước, con là cô gái kéo nhị hát rong. Từ
bé tý, con đã theo cha mẹ rong ruổi hết chợ này tới
bến sông khác để mua vui cho thiên hạ bằng tiếng
đàn nhị và điệu hát xẩm. Hồi ấy, cha con kéo nhị,
mẹ con hát, con cầm chiếc nón để hứng những

đồng xu bố thí của thiên hạ. Cuộc sống vất vả,
thiếu thốn, nhưng vẫn tạm ổn. Năm tháng qua đi,
cha con, rồi mẹ con lần lượt về với tổ tiên. Hai
mươi tuổi đời, con tiếp tục nghề của cha mẹ,
nhưng chỉ có một mình, vừa kéo nhị vừa hát và
nhận tiền bố thí.
Thấy cô gái mắt rưng rưng, tôi vội đẩy chén
trà lại gần cô hơn:
- Cháu uống nước đã. Có uống được trà
không? Hay là để ông lấy cho cốc nước lọc.
Cô gái nâng chén trà, nhấp môi. Thoáng lát, cô
trở lại điềm tĩnh, kể tiếp:
- Nghiệp hát rong của con không giống thời cha
mẹ. Bây giờ, thành phố rộng thêm ra, nhà cao tầng
mọc lên san sát. Mấy cái chợ mà cha mẹ con
thường đến hát rong đã biến thành trung tâm
thương mại. Mất chỗ hát nơi đô thành, con về vùng
quê kiếm sống.
Cô gái dừng lại, nhấp thêm hụm trà. Nhân đó,
tôi hỏi:
- Cháu son trẻ khỏe mạnh, sao không kiếm
việc khác làm cho hợp với thời buổi này?

- Thưa ông, hình như cái nghiệp nhà đã nhập
vào thân con rồi, không dứt ra được. Đã có lần con
xin vào làm công nhân ở khu công nghiệp, thuê
căn trọ tồi tàn sát nhà máy. Nhưng, cứ đêm đến là
con không thể nào ngủ được. Chiếc nhị con treo ở
vách cứ rung lên và phát ra những âm thanh sầu
não. Con trở nên hốc hác, yếu đuối. Vậy nên con
đành bỏ nhà máy, xách nhị trở lại nghề hát rong.
Tiếng nhị, giọng hát của con bây giờ khác tiếng
nhị, giọng ca của cha mẹ con lắm. Cứ thổn thức. Ai
oán. Thê lương.
Dừng lại, cô gái nhìn thẳng vào tôi, với đôi mắt
dịu dàng mà cương nghị, rồi hỏi:
- Ông có tin là có những người giàu sang dang
tay giúp ta, khiến ta tưởng đó là ân nhân, nhưng
thực ra lại là hổ báo, chiếm đoạt cuộc đời của ta?
Trước câu hỏi ấy, tôi ngạc nhiên, không trả lời
ngay. Một cô gái trẻ trung, xinh đẹp như thế này,
mà sao lại có cách nghĩ, cách nói của người từng
trải như vậy? Tôi chưa kịp chìm vào suy tưởng, thì
giật mình bởi tiếng nhị cất lên réo rắt. Tiếng nhị mà
như tiếng người, run rẩy, trách móc. Tôi ngơ ngác
ngó quanh. Không có ai kéo nhị cả. Chỉ có cô gái

ngồi trước mặt tôi, đang chớp chớp hàng mi để cho
mấy giọt nước mắt long lanh lăn dài trên má. Tôi lại
bị cuốn hút vào lời kể của cô gái:
- Đến một hôm, không kiếm được gì, đói lả,
con ngồi gục trước một ngôi nhà có tường gạch
màu đỏ, cổng gỗ to, giống như cửa nhà chùa. Con
giật mình choàng dậy, bởi một luồng ánh sáng
chiếu thẳng vào mắt. Thì ra đó là đèn pha của một
chiếc ô tô màu đen, vừa tới, đỗ trước cửa ngôi nhà
đỏ ấy. Trong khi người lái xe xuống mở cổng, thì
một người đàn ông bước tới bên con. Ông ta cúi
xuống, ngắm nghía con một lúc, rồi bảo: “Cháu
mệt, đói lắm à? Thôi, vào nhà, bác cho ăn...”.
Buồn ngủ lại gặp chiếu manh, con ngoan
ngoãn đứng dậy, theo bước ông ta. Ông ta đưa
con vào phòng khách. Con không ngờ lại được bà
chủ nhà đon đả mời chào. Bà bảo: “Cháu ở lại giúp
việc cho nhà bác. Trông cháu thật thà, bác mong
cháu trở thành con cháu trong nhà”.
Con chưa kịp trả lời, bà ta lại nói: “Bây giờ,
kiếm ô sin khó làm sao. Nhà bác đã phải đuổi mấy
đứa giúp việc rồi. Đứa thì lười chảy thây. Đứa lại
gian giảo, ăn cắp...”.

Thế là con trở thành người giúp việc của nhà
ông Thiên. Công việc không nhiều, vì gia đình chỉ
có hai ông bà. Họ không có con. Thi thoảng, trong
cuộc vui của ông bà Thiên với bạn bè, con vẫn
được cầm nhị, tấu lên những điệu xẩm thân thuộc.
Được nhàn nhã, ăn uống đầy đủ, con mau chóng
hồi phục, đỏ da thắm thịt. Con nghĩ rằng số mình
thật may mắn, đã gặp được người nhân hậu.
Nhưng. Một đêm. Con đang ngủ thì giật mình
tỉnh giấc. Một hơi nóng phả vào mặt con. Một thân
hình to khỏe đè lên thân con. Một bàn tay chuối
mắn mò mẫm vào cơ thể con. Con rú lên và vội với
cái công tắc ở đầu giường, bật đèn. Trời ơi, đó là
ông Thiên, chủ nhà!
Mặc cho ánh sáng đã làm lộ ra hết khuôn mắt
dâm đãng của mình, ông Thiên vẫn không buông
tha con. Con quẫy, đạp, miệng kêu cứu.
Đột nhiên, cánh cửa buồng bật tung ra. Bà
Thiên xuất hiện. Ông Thiên vội buông con ra, lủi
mất. Con cũng vùng đứng dậy. Bà Thiên gầm lên:
“A, con đĩ, mày định cướp chồng bà à?”. Mắt bà
long lên sòng sọc. Bà xông tới, xô đẩy con. Con
không kịp thanh minh, bà đã tát đôm đốp vào hai

má con, miệng nguyền rủa không ngừng: “Đồ con
đĩ!”.
Uất quá, con lao mạnh đầu vào tường, nhưng
lại trúng mép cánh cửa gỗ lim khép hờ...
Trước khi sang thế giới bên kia, con chỉ kịp cầu
xin Trời, Phật cho con kiếp sau trở thành hoa
thơm...
Nghe câu chuyện của cô gái, mà tôi gọi tên là
Dạ Hương, tôi không khỏi bùi ngùi.
- Tại sau cháu lại muốn làm loài hoa?
- Thưa ông, con không kịp hiểu vì sao mà mình
đã thầm khấn như vậy. Nay nghĩ lại, con thấy, đó là
vì cuộc sống bây giờ phồn hoa, nhiều người cần
hoa, cho nên con sẽ được sống yên lành. Mà,
trước đây đàn hát không ai nghe, thì bây giờ tỏa
mùi hương, chắc sẽ được nhiều người đón nhận.
Cô gái mỉm cười, nói tiếp:
- Vậy mà suýt nữa con phải hóa kiếp lần nữa,
vì nhà chủ không tưới tắm. Nếu ông chậm vài ba
hôm, chắc là con đã lại lìa đời. Con đội ơn ông...
Nói đến đây, hình bóng cô gái mờ dần, mờ
dần. Tôi chỉ kịp gọi “Này cháu” thì không gian đã

vắng lặng như tờ, chỉ có mùi dạ hương lan ngọt
ngào tràn ngập căn phòng...
***
Tưởng mọi việc đã kết thúc, không ngờ dạ
hương lan lại khiến tôi ngạc nhiên lần nữa. Đó là
vào dịp sau tết, đúng rằm tháng giêng. Lúc này, ở
nhà tôi, quất đã rụng quả, hoa đào đã tàn phai.
Sớm ấy, tôi nghe tiếng reo vui của nhà tôi: “Cây
thiết mộc lan lại nở hoa!”. Chạy ra cửa, nhìn cây dạ
hương lan, tôi rưng rưng cảm động. Cây đã dâng
cho chúng tôi 3 cành hoa khỏe khoắn. Sao thế nhỉ,
loài hoa này chỉ nở một lần một năm, có khi còn
không nở; vậy mà bây giờ, khi hoa đào đã tàn phai,
dạ hương lan lại trổ bông.
Tối hôm ấy, vợ chồng chúng tôi bắc ghế ra hè,
hưởng mùi hương dịu ngọt của Dạ Hương Lan.
Mãi tới khuya lắm, chúng tôi mới đi ngủ.
Nhưng, đêm đó tôi không thể nào chợp mắt.
Bụng dạ cứ chộn rộn không yên. Cả căn phòng
của tôi, mặc dù đóng kín cửa, vẫn ngào ngạt
hương thơm của đủ loài hoa. Không biết có chuyện

gì đây, chỉ biết rằng, suốt đêm, tôi sống trong tâm
trạng vui náo nức...
Sáng, tôi dạy sớm hơn thường lệ. Mở cửa, tôi
ngỡ ngàng thấy cây dạ hương lan nở đầy hoa. Lẽ
ra, cứ vào lúc bình minh dâng lên, hoa đã rụng,
phủ đầy mặt đất. Vậy mà, sớm nay, những chùm
hoa trắng muốt vẫn bám chắc cành, hòa quện với
màu xanh đằm thắm của lá, tràn đầy sinh lực. Lạ
kỳ hơn, cả con ngõ nhà tôi rực rỡ, ngào ngạt lên
bởi đủ loại hoa. Cây hoa đào nhà tôi đang rũ lá,
bỗng bừng lên, tươi rói những lộc xanh nõn nà
cùng những cánh hoa màu hồng nhạt. Những cây
hoa của hàng xóm trồng bên thềm hay trên ban
công, nào là ngâu, cúc, phong lan, nào là hồng,
cẩm tú cầu, nhài, lại cả bạch thiên hương, nguyệt
quế, lay ơn… đua nhau khoe sắc, tỏa hương. Một
bản giao hưởng kỳ ảo ngập tràn con ngõ, thứ âm
nhạc không phải được cấu thành từ sự hòa thanh,
mà từ sự hòa hương, hòa sắc...
Đầu Xuân 2020

Chiếc đĩa hát xương
rồng
và sợi dây chuyền
ôi sững người khi nhìn thấy chiếc đĩa
hát ấy ở cửa hàng băng đĩa Hà Nội. Một
cảm giác vừa vui mừng, vừa ngậm ngùi
như gặp lại người thân sau nhiều năm xa cách.
Chiếc đĩa hát ấy có cái bìa in hình mấy khóm
xương rồng cứng cỏi trên nền vàng của một sa
mạc mênh mông. Đó là đĩa hát có tên Xương rồng.
Chỉ khác ở chỗ, đó là đĩa CD, nhỏ, in trên công
nghệ hiện đại, còn chiếc đĩa hát mà tôi hằng
thương nhớ, được in trên chất liệu nhựa, cũng gọi
là đĩa than LP, sản xuất theo công nghệ khá cổ
xưa. Nhưng, cả hai đều mang hình hài của chiếc
đĩa hát Xương rồng, với những bản nhạc mà một
thời, người yêu nhạc vô cùng hâm mộ.
T

Sau mùa xuân 1975, đất nước hòa bình,
nhưng gặp phải bao nhiêu khó khăn của thời hậu
chiến. Người ta xếp hàng mua từng mớ rau muống
hoặc mớ cá đồng tiền. Lúc nào cũng lo thiếu gạo.
Thế nhưng, người ta vẫn yêu âm nhạc. Chiếc đĩa
hát Xương rồng là một tặng vật của nghệ thuật cho
những người yêu âm nhạc và ai cũng lùng mua nó.
Tôi, thật may mắn, cũng có một chiếc. Trong nhiều
buổi tối dưới ánh sáng vàng khè của ngọn đèn điện
không sáng đủ công suất vì điện thế quá thấp, tôi
ngồi bên chiếc máy hát National nghe nhạc. Những
bản nhạc trong chiếc đĩa Xương rồng đem lại cho
tôi một khoái cảm nghệ thuật đặc biệt. Nó mở ra
trước tôi một bầu trời âm thanh vô cùng sinh động
với nhiều sắc thái khác nhau. Có tiếng vó ngựa
dồn dập và tiếng súng chát chúa của những chàng
cao bồi. Có màu sắc xanh tươi, không khí nồng
cháy của những vùng quê xa xôi tận châu Mỹ La
tinh. Có sự đằm thắm, ngọt ngào của dân ca Nga
với những hòa thanh quấn quện, như tình người
quấn quýt. Cứ thế, món ăn tinh thần quý giá này
tiếp cho tôi sức mạnh vượt qua những khó khăn
đời thường, nuôi dưỡng tâm hồn và từ đó làm cho
thể chất của tôi cũng vững mạnh lên, vượt qua sự

thiếu thốn vật chất.
Sống nghèo, nhưng vợ chồng chúng tôi quản lý
tài chính một cách thoáng đãng. Tiền lương, hoặc
đôi khi tiền nhuận bút của những bài báo, chúng tôi
bỏ vào một ngăn kéo, tiêu chung. Chẳng ai kiểm
soát ai, vì cả hai, nếu chi tiêu gì, cũng là cho gia
đình. Thấy còn khá tiền thì chi tiêu mạnh dạn. Thấy
tiền ít quá thì hãm chi tiêu lại. Vậy thôi. Thu nhập
hạn hẹp của cặp vợ chồng công chức thời bao cấp
cũng giúp chúng tôi có cuộc sống bình thường, nếu
không phải chi vào những việc đột xuất.
Năm ấy, mùa mưa bão ập đến vô cùng dữ dội.
Mưa to, gió lớn khiến khu tập thể của chúng tôi
mênh mông nước. Tôi phải đưa vợ con lánh sang
nhà nội. Nước ngập lênh láng trong nhà, lên tới sát
giát giường. Qua một đêm ngủ, sáng dậy, lưng tôi
đau nhức tưởng chừng không đứng dậy được. Tệ
hại hơn nữa, là mái nhà cấp bốn của chúng tôi bị
gió giật tung, dột tứ bề. Người ta bảo “Thứ nhất vợ
dại trong nhà/Thứ hai nhà dột, thứ ba nợ đòi”, bây
giờ tôi thấy sao mà thấm thía. Gió đã hết giật rồi,
nhưng mưa còn rả rích. Căn phòng của chúng tôi
chỉ rộng 9 mét vuông, chẳng còn chỗ nào khô ráo.
Tôi phải lấy tấm ni lông căng phía trên màn cho đỡ

ướt.
Khi trời lặng gió, tạnh mưa, nước vẫn chưa rút
khỏi khu tập thể, nên tôi vẫn để vợ con ở bên nội.
Tôi tính đến chuyện phải sửa lại cái mái nhà. Mở
ngăn kéo đựng tiền, tôi buồn bã thấy còn ít quá.
Nhìn qua nhìn lại, thấy chiếc đĩa hát Xương rồng,
tôi cầm lên ngắm nghía. Có lẽ, đây là thứ dễ bán đi
nhất trong lúc này để có tiền sửa mái nhà! Ngồi
trầm ngâm một lúc, tôi đặt đĩa vào máy hát...
Xương rồng cất lên những giai điệu muôn màu của
cuộc sống. Có sự êm đềm dịu ngọt của tình yêu
con người. Có cái lãng đãng mênh mang của thiên
nhiên thuần khiết. Có cả sự bạo liệt của cuộc đấu
tranh sinh tồn... Rồi tôi tắt máy, đem chiếc đĩa
Xương rồng cùng bốn chiếc đĩa hát khác đi. Xương
rồng ơi, chia tay nhé. Nhưng, hẹn sẽ có ngày gặp
lại...
***
Khi tôi đem chiếc CD Xương rồng về, đặt vào
máy, bật lên, hai vợ chồng ngồi nghe, vợ tôi liền
nhắc lại chuyện xưa. Hồi ấy, làm báo, tôi luôn có

những chuyến đi dài ngày về địa phương này, địa
phương nọ. Trong một chuyến công tác miền
Nam, đang ở tận Cần Thơ, thì tôi được tin con gái
tôi ốm, phải cấp cứu, đang nằm viện. Giao thông,
liên lạc còn rất khó khăn, cho nên từ khi nhận tin
tới khi về nhà, phải mất cả tuần lễ, lúc ấy con gái
đã khỏi bệnh, ra viện. Nhìn con xanh xao, gầy gò,
tôi bàn với vợ phải cho con tẩm bổ. Vợ tôi lấy cho
tôi xem nào là thuốc bổ, nào là sữa bột Huygo,
đường kính... nói chung là khá dồi dào so với đời
sống thời ấy. Tôi hỏi làm sao mà có được những
thứ này, vợ tôi chỉ cười. Tôi nhớ, hồi đó đến cân
đường cũng được coi là sản vật đặc biệt. Có lần
tôi dắt con gái sang nhà anh hàng xóm, có vợ
chạy chợ, hồi đó gọi là con phe, tôi thấy cháu
nhìn dán mắt vào cái giá gỗ trên tường. Hóa ra, ở
đó có một lọ đường đầy… Tôi nhắc tới đó thì vợ
tôi cười hóm hỉnh:
- Anh nhớ thiếu!
- Thiếu gì?
- Hồi ấy anh hỏi em lấy tiền đâu mà mua
đường sữa, thuốc cho con…
- Nhớ rồi, em cười đấy thôi!

- Vì em không muốn nói cho anh biết, em bán
sợi dây chuyền rồi!
Tôi tự trách mình vô tâm, bây giờ mới biết
chuyện vợ bán đi sợi dây chuyền, một vật kỷ niệm
thời mới xuống Đà Nẵng.
Mùa xuân năm 1975, hai vợ chồng tôi đều đi
chiến dịch theo các đoàn công tác của Ban Tuyên
huấn Khu V. Về đến Đà Nẵng, chúng tôi được bố
trí ở tại một căn phòng nhỏ. Có hôm, tôi cùng vợ đi
ra phố, dân tình xúm tới ngó mặt và trầm trồ: Con
gái Giải phóng khỏe mạnh, xinh đẹp thế mà “Quốc
gia” bảo bảy người Cộng sản bu một cành đu đủ
không gãy. Sự tuyên truyền của chính quyền Thiệu
khiến người dân hiểu lầm cách mạng. Họ sợ bị tắm
máu, bị cướp tài sản. Do vậy, một số người giàu
rất lo sợ, muốn hiến tài sản cho cách mạng. Khi tôi
đến khu phố Thạch Gián tìm nhà cho cơ quan, có
một chị nhà ở ngay mặt phố, nói rằng sẽ hiến nhà
cho cá nhân tôi, làm giấy tờ đàng hoàng. Tôi giải
thích là cách mạng tôn trọng dân, không lấy gì, chị
cứ giữ nhà mà ở. Đến nhà một người quen là bác
Thạch, tôi cũng phải giải thích như vậy. Bác Thạch
vốn quen thân gia đình tôi từ thời kháng chiến
chống Pháp. Vào đây, gia đình bác làm nghề chụp

ảnh, cũng khá giả. Bác có mấy tòa nhà ở Đà Nẵng.
Bác bảo muốn hiến một tòa cho cách mạng. Với
tình thân của người quen, tôi nói với bác: “Của bác,
bác cứ giữ, đừng hiến cho ai. Bác đừng sợ. Nếu có
ai hạch sách, bác cứ gọi cháu.” Bác nghe lời tôi,
tiếp tục mở hiệu ảnh, làm ăn ổn thỏa. Trước khi tôi
trở ra miền Bắc, đến chào gia đình, bác Thạch tặng
cho vợ tôi sợi dây chuyền, có mặt đá màu tím, rất
đẹp. Đây là tặng vật của tình thân, vợ chồng chúng
tôi xin nhận và giữ làm kỷ niệm. Không ngờ, có
ngày vợ tôi phải bán bớt một phần kỷ vật đó. Chiếc
mặt đá còn lại, vợ tôi gói kỹ, đút vào túi một chiếc
áo khoác. Hồi đó làm gì có két sắt giữ vật quý!
Bẵng đi một thời gian khá dài, khi đem chiếc áo ra,
mới thấy lại chiếc mặt đá đó.
***
Nghe xong đĩa hát, tôi bảo: “Đi, bây giờ ta đi
mua lại sợi dây chuyền”.
Khi chúng tôi tới trung tâm vàng bạc đá quý, cô
nhân viên cầm chiếc mặt đá, lộ vẻ ngạc nhiên:
“Sao hai bác có mặt đá quý, hiếm thế? Bác bán lại,

chúng cháu mua giá cao cho!”. Tất nhiên, chúng tôi
không bán chiếc mặt đá, mà chọn mua một sợi dây
chuyền phù hợp với nó. Bây giờ, nhiều việc trở nên
dễ dàng. Chỉ cần chọn một lúc là chúng tôi đã có
sợi dây chuyền giống như sợi dây chuyền mà vợ
tôi đã bán thời khó khăn.
***
Buổi tối, chúng tôi ngồi bên bộ bàn ghế ở tầng
một, với đĩa kẹo lạc và ấm nước trà. Hồi còn ở
chiến trường cũng như thời bao cấp, thỉnh thoảng
có chút đường, chút lạc, tôi lại nấu kẹo lạc cho cả
nhà thưởng thức. Bây giờ, tôi cũng làm một đĩa
kẹo như vậy. Con cái lớn cả rồi, ở riêng hết, chỉ có
hai ông bà ngồi với nhau. Lúc này, chúng tôi mới
ngắm kỹ chiếc mặt đá và sợi dây chuyền. Chúng
như đôi bạn thân, quấn quýt, tôn vẻ đẹp của nhau
lên. Màu tím của mặt đá và màu vàng của sợi dây
chuyền quyện lại, đằm thắm, thủy chung. Và nữa,
chiếc đĩa Xương rồng đang được dàn âm thanh
AKAI cho tấu lên những giai điệu thân thương mà
thời bao cấp chúng tôi đã nghe không biết bao lần,

để rồi mất bẵng đi, tưởng là không gặp lại được
nữa. Qua bao thay đổi xã hội, qua những cuộc
cách mạng công nghiệp, dàn âm thanh và chiếc
đĩa hiện đại hơn xưa, âm thanh nuột nà hơn,
nhưng những bản nhạc xưa vẫn chính là chúng,
đem đến cho chúng tôi cả một không gian âm nhạc
đầy xao động. Những bản nhạc ấy lan tỏa trong
căn phòng ấm cúng, bỗng nâng tôi lên, bay bổng.
Tôi gặp lại mình cùng người vợ thời trẻ trung. Gầy
gò. Đen đúa. Nhưng rạng rỡ. Tươi tắn. Một làn
sương mù trắng xốp phủ khắp chúng tôi, rồi đột
ngột một vừng mặt trời rạng rỡ chiếu qua, khúc xạ,
cho chúng tôi nhìn lại chính mình bây giờ. Ôi, vẫn
là chúng tôi đây, trông có khác xưa, béo tốt, hồng
hào hơn, nhưng thần thái và tâm trạng thể hiện
qua gương mặt vẫn vậy, nồng ấm, vô tư. Phải mất
mấy chục năm, chúng tôi mới tìm lại được hai kỷ
vật vừa có giá trị vật chất, vừa có giá trị tinh thần,
nhưng chưa bao giờ phải đi tìm lại chính mình…
Hà Nội, mùa Đông 2019

Âm bản
Bình bỏ vợ
hông ai ngờ vợ chồng Bình bỏ nhau.
Họ đã có với nhau ba mặt con: hai gái, một
trai. Hạnh, vợ Bình, làm kế toán ở công ty
IMEX. Bình làm thợ ảnh. Gia cảnh không sung túc
gì, nhưng cũng chẳng đến nỗi túng bấn. Cuộc sống
gia đình thấy có vẻ êm ấm. Khi họ tuyên bố sẽ bỏ
nhau, mẹ Bình khóc hết nước mắt. Cả bà cụ và
anh em họ hàng đều đổ xô vào trách móc Bình.
Biết ngay mà, cái nghề ảnh là lắm chuyện lắm.
Chụp ảnh cho hết cô này đến em khác, tha hồ gần
gũi, tán tỉnh. Lại những đám cưới ở quê nữa, đi hai
ba ngày, ăn đâu ngủ đâu, chung đụng với những
người đàn bà nào, ai mà biết được. Nhất định phải
có chuyện lòng thòng gì đây, nên Bình mới bỏ vợ.
Lúc Bình đem giấy ly hôn cùng 2 đứa con gái về
nhà mẹ đẻ, bà cụ ngã ngất. Khi hồi tỉnh, bà nguyền
K

rủa Bình là người phụ bạc, làm bà mất một dâu
thảo. Nhưng chuyện đã rồi. Bình gom tiền mua một
căn nhà lá lụp xụp ở chân đê Đại Cồ Việt và vẫn
làm nghề ảnh.
Bình vào tù
Trong nhà, chỉ mỗi mình Bình là liên tục gây ra
những chuyện lộn xộn. Công an đến đọc lệnh bắt
Bình vì tội “Lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản
xã hội chủ nghĩa”. Bình im lặng đưa hai tay vào
còng số 8, lẫm lũi đi theo hai anh công an. Đi một
đoạn, Bình mới như sực tỉnh, quay lại dặn cô con
gái lớn: “Thuý, bà đang ốm nặng. Thôi, nước cùng
này thì con và em đưa nhau về ở tạm với mẹ vậy!”.
Những lời trách móc lại đổ dồn vào Bình, dù
rằng Bình không còn được tự do ở nhà mà nghe.
Cái người tự phá nát gia đình mình, rồi cuộc sống
sẽ chẳng ra gì. Cho nên, vào tù là phải. Với vợ là
người đầu gối tay ấp còn bội bạc, huống chi đối với
người dưng nước lã. Chắc định lừa quỹ tín dụng
để cuốn gói vào Nam, chứ buôn bán gì. Cái ngữ ấy
làm sao mà biết buôn. Chắc là có cô bồ nào, định
rủ nhau chuồn vào Nam làm ăn mới tính hốt một vố

đây. Nhưng lưới trời khôn thoát, mình làm mình
chịu kêu mà ai thương.
Suốt mười tháng ở tù, Bình không được ai
trong gia đình đến thăm. Mẹ đã chết ngay sau khi
Bình bị bắt giam. Hai con còn quá nhỏ. Anh em thì
không thích liên luỵ với kẻ lừa đảo. Tù đã khổ. Tù
trong nỗi cô đơn càng khổ hơn. Khổ quá bật thành
thơ. Bình ghi chép thành một tập thơ mỏng nhan
đề “Tâm sự người tù cô đơn”. Nhưng đến khi sắp
ra tù, Bình bị mất tập thơ ấy, nên đến bây giờ vẫn
chưa ai biết nội dung “Tâm sự người tù cô đơn” ra
sao.
Ra tù, Bình không làm nghề ảnh được nữa.
Bây giờ người ta chuyên chụp ảnh màu, dùng
MINILAB, ai còn chơi ảnh đen trắng. Muốn chụp
ảnh màu, phải có vốn lớn. Bình lấy đâu ra tiền mua
sắm phương tiện. Anh em trong nhà chẳng ai chịu
cho Bình - kẻ lừa đảo - vay tiền. Chú em ruột Bình,
một người khá giả, có cái xe quay nước mía bỏ
không, nhưng Bình van vỉ đến bã bọt mép cũng
không mượn được. Bình đành đi xúc cát thuê ở
bến Chương Dương, cật lực mỗi ngày được 7
nghìn đồng. Nhưng không cạnh tranh nổi với nhóm
dân Thanh Hoá, vì họ bán sức lao động quá rẻ.

Sau đó, có một người quen bán bộ đồ nghề cắt tóc
giá 100 nghìn đồng. Bình vay tiền chú Độ để mua,
nhưng chú không cho vay - chú ấy bảo không tiếc
gì, nhưng phải nghiêm khắc cho ông anh ruột rút
được kinh nghiệm mà sống cho nghiêm chỉnh.
Cũng may mà một số bạn bè đã góp tiền giúp Bình
mua. Rồi Bình ra phố Nguyễn Huệ cắt tóc.
Nhưng, kiếm sống không đơn giản chút nào.
“Đất có thổ công, sông có hà bá”, cả dãy phố ấy đã
được phân chia đâu vào đấy; mua một chỗ trong
dãy hàng cắt tóc, muốn “hợp pháp hoá” cũng phải
tiền triệu, lấy đâu ra. Bình rủ mấy bạn mở hàng ở
góc tường đối diện, kiếm khách vãng lai. Thế là
Bình trở thành kẻ tranh khách, thành cái gai trước
mắt “hội cắt tóc” Nguyễn Huệ. Họ không ra mặt
đuổi Bình, mà lại thông qua các biện pháp ngầm
nào đó. Cho nên, Bình bị hạch sách khá nhiều. Nay
bị gọi lên phường phạt vì hành nghề không có giấy
phép. Mai bị công an phạt vì lấn chiếm lòng đường.
Uất ức đã chất đầy lòng Bình.
Hôm ấy, Bình đến ngồi vào ghế cắt tóc của
Điều - một đàn anh trong nhóm thợ cắt tóc Nguyễn
Huệ - bảo cắt tóc cho mình. Suốt thời gian Điều cắt
tóc, Bình chỉ lỳ lỳ cái mặt, không nói gì. Đến khi

Điều cầm con dao cạo mặt lên, Bình mới cười khẩy
và hỏi: “Mày có dám cắt cổ tao không?”. Điều tái
mặt: “Sao bác đùa vậy, ai lại thế!”. Bình quắc mắt
quát:
- Ai đùa với mày. Nhưng tao biết là mày không
dám cắt cổ tao đâu. Nếu có gan, mày đã không
phải đi mách lẻo như tao biết. Còn tao, chẳng có
cái gì làm tao sợ cả, cho nên tao mới ngồi đây cho
mày cầm dao cạo mặt như thế này!
Quát vậy, nhưng Bình vẫn ngồi nguyên trên
ghế và ra hiệu cho Điều cạo mặt. Xong, Bình đứng
dậy, cười gằn: “Mày hèn lắm. Toàn làm các chuyện
sau lưng. Có giỏi thì dằn mặt ra mà đối chọi với
nhau, chứ mách lẻo là hèn lắm. Tao cảnh cáo mày
đấy!”. Chưa kịp nói câu nào, Điều đã lĩnh trọn một
cú đạp khủng khiếp vào bụng, lăn đùng ra.
Chẳng ai can thiệp. Vì chẳng ai muốn dây vào
thằng tù về.
Ngay lúc đấy, Bình thu dọn đồ nghề, buông
một câu: “Ở đây bẩn thỉu lắm, không thể chịu
được, anh em ta kiếm chỗ nào sạch sẽ mà làm ăn.”
Thế là Bình cùng nhóm thợ bạn xách đồ nghề, dắt
díu nhau ngược về phía Bờ Hồ.

Thư tuyệt mệnh của con gái Bình
Bố Bình của con! Bố Bình thân yêu!
Con muốn gọi mãi tên bố. Nhưng không thể
được nữa. Khi bố đọc thư này, con đã đi xa, đi mãi.
Xin bố tha thứ cho con.
Con biết bố yêu con lắm, bố đã làm mọi việc vì
con. Nhưng con không thể nào sống được nữa bố
ạ! Bố con mình toàn gặp tai ương; bây giờ con lại
tàn tật, trở thành gánh nặng quá sức đối với bố.
Vậy thì bố hãy vui lòng cho con ra đi để con được
thanh thản. Con chỉ dặn riêng bố điều này và bố
nhất định phải thực hiện: không được cho mẹ con
có mặt trong đám tang của con.
Con nhớ lắm lúc con còn bé, con bị đau khớp.
Bố bảo do nhà ẩm thấp quá nên con mang bệnh.
Những hôm trời nồm, nhà ướt sũng, các thứ mốc
meo cả. Lại tối om om nữa. Nhiều đêm, khớp sưng
lên, con đau quá. Con vừa khóc vừa ôm lấy mẹ
cho đỡ đau thì mẹ đẩy con ra và gắt: “Để yên cho
tao ngủ!”. Con phải bò xuống giường, lết xuống cái
gầm cầu thang mà bố chữa thành buồng tối làm
ảnh để cầu cứu bố. Có bao giờ bố ngủ trước nửa

đêm đâu? Ngay hồi đó, con cũng biết rằng bố thức
là để làm ảnh kiếm tiền nuôi chúng con. Trong ánh
đèn đỏ mờ mờ, bố mỉm cười và ôm con vào lòng.
Bố bóp chân cho con. Nhưng chỉ một lúc thôi, vì bố
phải làm ảnh tiếp. Từng ấy cũng đủ cho con bớt
đau đớn. Bố ôm con vào lòng và lại làm việc tiếp.
Dưới bàn phóng của bố, hiện lên những hình
người làm con sợ lắm: mắt trắng, tóc trắng, miệng
cũng trắng, mà mặt lại đen xì xì. Bố bảo đó là
những âm bản. Âm bản bao giờ cũng trái với
dương bản, tức là với ảnh. Sợ, nhưng con rất thích
xem bố làm, vì con quên được cơn đau, lại được
thấy sự biến hoá lạ kỳ của tấm giấy ảnh trong khay
thuốc. Hồi đó, bố chuyên chụp ảnh chân dung. Bố
bảo ghi lại được những chân dung đẹp cho con
người là một nghệ thuật chân chính. Cũng vì thế
mà bố khó tính với ảnh của mình lắm. Có những
tấm ảnh con thấy cũng đẹp thì bố lại xé bỏ - bố bảo
ảnh hiện chậm quá, bị xám, hoặc ảnh quá sáng
phải tráng giật, xấu cả mặt người ta, bố không
chấp nhận được. Bố bảo, một thợ ảnh giỏi có thể
biến một âm bản xấu thành một tấm ảnh đẹp, có
điều là phải biết yêu cái đẹp và chịu khó làm việc
theo lương tâm, chứ không làm bừa cho nhanh mà

kiếm tiền. Ngược lại, một người thợ tồi có thể biến
một âm bản đẹp thành một dương bản xấu xí. Có
lần, bố che chắn, phóng ra một tấm ảnh chân dung
một thiếu nữ, mà nổi bật là đôi mắt to, đen, có cái
nhìn đằm thắm. Bố so sánh tấm ảnh ấy với tấm
ảnh bố làm theo đúng âm bản và giải thích: mỗi
gương mặt đều có những nét đẹp nổi bật và nét
xấu đặc trưng, phải biết tôn cái đẹp lên, làm mờ cái
xấu đi, chẳng hạn cô gái này bố đã làm nổi đôi mắt
đẹp và cúp bớt một góc trán dô, nên trông mới dễ
chịu thế này. Dù sao, âm bản là gốc, muốn đẹp
thật sự phải tạo được cái đẹp ngay từ âm bản.
Niềm say mê của bố như liều thuốc mạnh giúp con
vượt qua những đêm bệnh tật và nuôi một ước
vọng là trở thành một phóng viên ảnh.
Nhưng, một sự thật làm con đổ vỡ hết thảy. Bố
có biết tại sao con bị xe lửa đâm không? Chính vì
cái sự thật phũ phàng ấy. Cái sự thật đã ám ảnh
con suốt những năm thơ ấu mà con không lý giải
được đó là cái gì. Nhưng nó khủng khiếp lắm. Nó
không buông tha con. Trời ơi, con viết sao đây để
bố hiểu rõ ngọn ngành nhỉ. Con nói lung tung quá.
Nhưng thôi, đây là lần cuối cùng con nói với bố
trong tâm trạng rối bời, thì bố hãy chịu khó đọc

nhé. Liều thuốc chuột đã ở sẵn trên bàn, bên ca
nước lớn (cái ca Mỹ mà bố dùng trong những năm
đi bộ đội ở chiến trường B, bố vẫn giữ làm kỷ
niệm). Chỉ chút nữa thôi, tất cả sẽ hoà vào cơ thể
con, cho con được về cõi yên hàn, khỏi buồn, khỏi
sợ, nhưng lại không có bố. Trời ơi, sao trời không
có mắt? Bây giờ con nói tiếp: không phải xe lửa
đâm vào con, mà chính con lao vào đường tàu.
Không hiểu tại sao con không bị nghiền nát dưới
bánh xe sắt, mà chỉ bị văng ra, gãy một chân. Nằm
trong bệnh viện, lúc tỉnh lại. con nghe mọi người
nói là con may mắn thoát chết; họ có ngờ đâu
chính đó là nỗi bất hạnh của con. Con lại làm khổ
bố. Con thấy rõ bố gầy võ đi. Nào tiền thuốc. Nào
tiền bồi dưỡng cho bác sĩ. Nào tiền chăm lo sức
khoẻ cho con. Cái nghề cắt tóc ở vỉa hè nào có
kiếm được bao nhiêu. Con phải cố hết sức cho
mau khoẻ. Rồi con ra viện, với cái chân tập tễnh,
còn nguyên bộ đinh đóng nơi xương đùi. Chân phải
của con ngắn mất 2 phân so với chân trái. Rồi sẽ
phải mổ lấy đinh ra. Nhưng tiền ở đâu cho đủ chi
phí vụ mổ này? Bố lầm lũi làm việc, luôn an ủi con,
nhưng con biết bố lo lắm. Thôi, con phải ra đi cho
bố bớt gánh nặng! Con nhớ bố quá. Con lục tìm

mà không thấy tấm ảnh nào của bố cả. Bố làm cho
người ta những chân dung tuyệt đẹp, còn mình thì
không một tấm nào! Trong những người mà bố nắn
nót tạo nên những ảnh đẹp tuyệt ấy, có những
người không xứng đáng với tấm lòng của bố chút
nào. Người đó là mẹ đấy bố ạ. À, con nói thêm để
bố biết là trong khi con nằm bệnh viện chữa chân,
mẹ con có đến thăm con một lần. Mẹ bảo bố nhắn
mẹ đến với con. Bố, nhắn làm gì? Mẹ cho con một
cân cam và chục ngàn đồng, nhưng con không
nhận. Con bảo mẹ về ngay đi, đừng làm cho con
lên cơn sốc. Con làm sao quên được khi bố vào tù,
dặn chị em con về ở tạm với mẹ, nhưng mẹ có
nhận đâu! Con phải gửi em cho chú Độ, còn con
thì lên tận Na Rì bán thuốc lá kiếm sống. Cho nên,
dứt khoát mẹ không được có mặt trong đám tang
của con, bố nhé! Thật uổng công bố đã tạo cho mẹ
những bức chân dung còn đẹp hơn mẹ ở ngoài
đời. Và một người đàn ông nữa bố ạ. Lẽ ra bố
đừng bao giờ chụp ảnh cho lão ta mới phải. Đó là
lão Giám đốc Công ty mà mẹ làm kế toán. Chả
hiểu hồi ấy làm thế nào mà bố tạo được cho lão ta
bức chân dung oai thế, khác hẳn cái lão béo phệ,
bụng to, mắt bé, mặt phì nộn ngoài đời. Có lẽ,

trong cái nhìn bao dung của bố, chân dung cuộc
đời của hai con người đó đẹp lắm, nên bố cố tạo
cho họ những bức ảnh tương xứng. Dường như
những âm bản cuộc đời, đối với bố hoàn toàn là
điều bí ẩn. Cái dương bản tốt đẹp mà mọi người
phơi ra đó, trước mắt bố, chắc gì đã là hình ảnh
thực mà chỉ là cái đẹp giả tạo do xảo thuật làm nên
từ những âm bản xấu xí.
Bố có nhớ lần con đi chơi với Hùng về, con
nằm dúi vào một góc và lặng lẽ khóc, bố hỏi con
không nói? Con rất cảm ơn bố đã không gặng hỏi
gì con, không nghi ngờ gì Hùng trong buổi đi chơi
tối hôm đó. Nhưng hôm nay, con xin giải thích cho
bố rõ. Con chưa hề biết yêu đương là gì bố ạ. Bao
nhiêu tình cảm, con chỉ dồn vào cho bố. Hùng, con
rất quý, nhưng chỉ với đơn thuần tình bạn, mặc dù
Hùng sống ngay thẳng và tốt bụng. Vậy mà tối hôm
đó, Hùng đã ngỏ lời yêu con! Bố ơi, cái tình cảm
mạnh mẽ ấy của Hùng đã đốt cháy bùng ngọn lửa
quá khứ trong người con lên và con thấy thấm thía
vô cùng nỗi cay đắng của cuộc đời này mà bố phải
chịu. Chính lúc Hùng khơi dậy tình cảm nam - nữ
trong người con, thì con hiểu hết ý nghĩa của sự
việc mà con chứng kiến từ lúc bé tý. Hồi ấy, bố đi

chụp ảnh cho một đám cưới tận nơi nào đó, mất ba
ngày. Chính cái lão giám đốc béo ị ấy đến nhà ta.
Lão ấy ôm mẹ, hôn mẹ và bảo rằng yêu mẹ! Cả
đêm lão ta nằm với mẹ. Con không hiểu rõ tính
chất của những việc làm ấy, vì lúc ấy con còn quá
nhỏ, nhưng từ đó con bị một thứ gì đó ám ảnh
khiến con ghê sợ mẹ. Còn bố, bố vẫn cứ cặm cụi
với những tấm ảnh.
Cũng từ đó, con biết rằng con chỉ có mỗi mình
bố mà thôi. Thì ra mẹ đã phản bội bố từ những
ngày gia đình còn rất êm ấm. Và em Vinh không
phải là con bố, tuy nó chính là em con! Để rồi sau
này bố mẹ phải ly hôn, cũng chính vì chuyện đó.
Thế thì tình yêu là cái gì hả bố? Con không dám
tiếp nhận tình yêu của Hùng. Con chỉ thấy đau đớn
ê chề. Con bỏ mặc Hùng, chạy về nhà. Tại sao bố
lại cắn răng chịu đựng khi mọi người chê bai bố là
phụ bạc vợ trong cuộc ly hôn âm thầm hồi đó? Cay
đắng và thất vọng quá, con tìm đến cái chết...
Bố thân yêu của con! Cho đến bây giờ, con
cảm thấy mình đã thạo nghề ảnh rồi. Con đã biết
nhìn âm bản để thấy được chân dung con người.
Mà chân dung của bố, đối với con, là đẹp hơn cả.
Nhưng tại sao bố cứ không chịu làm chân dung

cho mình? Tấm ảnh cuộc đời của bố, mặc dù có
một âm bản đẹp, lại trở nên xấu xa, bị người ta
khinh bỉ. Thì bố ơi, ai là người thợ ảnh tồi đã làm
hỏng cả tấm ảnh của bố? Bố phải giành lấy cái
quyền sửa chân dung cho mình.
Thôi, bố ơi, con uống thuốc đây.
Vĩnh biệt bố!
Tâm sự của Bình với con gái
Con mong người đời nhận ra chân dung thật
của bố, điều ấy thật hạnh phúc cho bố! Chính con
đã nhìn được như vậy, con chính là người mà đời
bố cần. Tại sao con nỡ bỏ bố mà đi?
Bố không quen nói nhiều mà chỉ quen làm.
Thanh minh thì bố cũng không muốn. Mặc, cứ để
người đời hiểu mình thế nào cũng được. Miễn là
mình sống đúng với lương tâm. Nhưng với con thì
bố phải giải thích đôi điều.
Quả thật, bố thất bại quá nhiều trong cuộc đời.
Nhưng, con có biết không, cũng có lúc chính bố tự
nhận thất bại về mình chứ không nỡ đổ sang người
khác.

Thất bại lớn nhất là bố phải vào tù. Cũng vì
ham buôn bán để nhanh giàu mà nên nỗi ấy. Sau
khi mẹ con bỏ bố, bố muốn bứt khỏi cảnh nghèo
của gia đình. Bố đã bán hết đồ nghề ảnh chỉ được
8 trăm ngàn và vay quỹ tín dụng Ngọc Hồi 4 triệu
đồng để làm vốn đi buôn. Chuyến đầu, bố vào tận
nông trường Sông Hiếu Nghệ An buôn cam ra.
Chẳng may gặp mưa, xe lại không có mui, về đến
nơi thì cam bị thối quá nhiều. Bán không ai mua.
Chở lên gần cầu Chương Dương mới có một bà
cụ tốt bụng nhận bán giúp. Trời vẫn mưa, cam cứ
tiếp tục thối. Bà cụ bán đổ bán tháo, thu lại chưa
được 100 ngàn, lại phải thuê xe công nông chở
cam thối ra đổ ở bờ sông Hồng. Bố không nỡ lấy
300 ngàn như bà cụ hứa. Thế là lỗ mất hơn một
triệu đồng. Bố lại đi buôn lạc từ Vinh ra Quảng
Ninh, bán cho bên Trung Quốc. Vài chuyến đầu có
lãi, bố tính làm ăn lớn. Vay tiếp quỹ tín dụng một
triệu nữa. Đánh hẳn ô tô tải lạc lên biên giới.
Nhưng bố quá tin người nên trắng tay. Bởi vì lạc
họ đóng cho bố chỉ có lớp trên là loại một, còn lại
toàn loại kém phẩm chất. Bán đổ bán tháo cũng
không xong. Thế là cụt vốn. Xưa nay, bố có đi
buôn bao giờ đâu, vì lớn lên đi thanh niên xung

phong, chuyển vào nhà máy giấy, rồi đi bộ đội, giải
ngũ làm nghề ảnh. Khi kịp hiểu ra rằng buôn cũng
là một nghề, phải học, phải thạo mới làm được thì
đã muộn. Đúng dịp ấy thì quỹ tín dụng vỡ. Số tiền
vay làm vốn là chung với hai bác nữa, nhưng chỉ
đứng tên bố. Không trả được nợ, thế là vào tù!
Thôi thì một mình chịu tội còn hơn làm hai bác
phải cùng khổ với mình.
Bây giờ, bố ngồi ở đường Lý Thường Kiệt,
cũng tạm ổn. Bố thuê thêm chiếc xe quay nước
mía, định bán những lúc không có khách cắt tóc,
rồi khi con khoẻ, con cùng lên bán với bố. Nhưng
mới được hai ngày, đã bị thu hết đồ nghề lên đồn,
vì vi phạm trật tự lòng đường. Hôm ấy, còn nguyên
ba bó mía, bố vội mượn xe đạp đi báo với người
bán mía và bác ấy đã thuê xích lô chở hết mía về,
không tính bố một xu chi phí.
Khó thế đấy, con ạ. Con cứ hỏi tại sao bố
không tự làm một bức chân dung thực của cuộc
đời mình? Thực ra, mỗi người đều có sẵn một âm
bản của cuộc đời, nhưng không phải chỉ làm một
lần là thành được ngay tấm ảnh toàn bộ cuộc đời.
Cứ phải làm dần, làm dần theo năm tháng, đường
nét, hình khối này chồng lên, hoà vào đường nét,

hình khối kia và phải đến khi nhắm mắt xuôi tay,
bức chân dung cuộc đời mới hoàn thành. Trong
quá trình ấy, có lần tự mình làm hỏng, có lần bị
người khác phá hỏng, thì cứ đành để dấu vết lại,
chứ không thể vứt đi làm tấm ảnh khác được.
Nhưng, điều quan trọng, là phải giữ được những
nét cơ bản của chân dung cuộc đời mình. Đối với
bố, dù có thế nào, thì chân dung cuộc đời bố vẫn là
LƯƠNG THIỆN. Chốc nữa, bố sẽ lên đồn chuộc
chiếc xe quay mía về, tìm chỗ thích hợp để tiếp tục
vừa cắt tóc, vừa bán nước mía. Cô Dung hàng
nước chè chén, bác Tùng chữa xe đạp cho bố vay
tiền chuộc đấy. Bố chưa bao giờ ngừng lao động.
Dù có mắc sai lầm, thì bố cũng chỉ sai lầm trong
lao động, cho nên, con cứ tin rằng bức chân dung
cuộc đời bố không ai bôi bẩn được, nó mãi mãi là
LƯƠNG THIỆN. Và bố cũng còn có rất nhiều bạn
bè tốt. Ngay con cũng có những người bạn chí cốt
mà con cần nhớ họ suốt đời. Đó là những bạn học
cũ đã cho con tới 4 lít máu lúc con bị tai nạn xe
lửa. Ước muốn của bố bao giờ cũng hướng tới
việc thiện. Có người hỏi bố nếu bây giờ bố có tiền,
bố sẽ làm gì, bố trả lời rằng, việc đầu tiên là chữa
chân cho con, tiếp đến là mua một túp lều cho ba

bố con ở, rồi mua một bộ máy ảnh, tiếp tục với cái
nghề mà bố yêu thích.
Nhưng, nhận chân được cuộc đời khó quá con
nhỉ. Chính gói thuốc chuột mà con mua được ở
trạm vệ sinh dịch tễ, con đinh ninh là liều thuốc cực
mạnh, thực ra là thuốc rởm (người ta trộn với rất
nhiều tạp chất để ăn bớt tiền của nhà nước mà).
Thế là lần đầu tiên trong đời, chính cái giả dối đã
cứu bố con mình. Con chỉ bị đau bụng, nôn thốc
nôn tháo và bây giờ đang nằm thiêm thiếp dưới
ánh mắt bố đây!
Cảm ơn cuộc đời vẫn để cho con còn hồn
nhiên đúng là một đứa trẻ, chưa đủ lọc lõi nhìn
qua âm bản mà thấy hết được chân dung thật của
người đời. Nếu con đủ lọc lõi nhận ra của thực
của rởm, chắc gì hai bố con còn được ở bên nhau
như lúc này.
Dù ngày qua biết mấy ê chề, cay đắng, dù
ngày mai còn đầy gian truân, bố vẫn giữ được
niềm tin. Con hãy tin bố và cùng bố vững bước đi
lên.

Vợ chồng… 6 tháng
ng Quang đang chìm trong giấc ngủ
nặng nề thì choàng tỉnh bởi tiếng reo của
bà Hoa: “Có Giấy chứng nhận kết hôn rồi
ông ơi!” Mặc dù đang mệt rũ người, ông vẫn nhỏm
dậy, đưa tay: “Bà cho tôi xem nào!”.
Bà Hoa ngồi xuống chiếc ghế gỗ, nhấc chiếc túi
xách giả da màu đen đặt lên giường, thận trọng mở
nắp ngoài, rồi mở tiếp sợi dây khóa của chiếc ngăn
nhỏ, lấy ra một tờ giấy - nó được bọc trong một
chiếc túi ni lông mới. Bà nhẹ nhàng vạch miệng túi
ni lông, lấy ra một tờ giấy, đưa cho ông Quang:
“Đây, ông xem đi!”.
Cầm tờ giấy hình chữ nhật bìa cứng, nền màu
hồng nhạt với những dòng chữ in đậm, ông Quang
sáng mắt lên, cảm thấy người khỏe ra. Ông dán
mắt vào tờ giấy, đọc như nuốt lấy từng chữ, trong
đó có ghi rõ tên người chồng là Âm Đình Quang và
tên người vợ là Hạ Cựu Hoa. Ông lầm bẩm: “Có
Ô

thế chứ, lấy nhau từ thời chiến, lẽ nào không được
chứng nhận là vợ chồng!”.
Bỗng nhiên, mắt ông đờ ra, rồi trợn lên. Ông
cầm tờ Giấy chứng nhận kết hôn đập mạnh xuống
thành giường: “Bà Hoa, sao thế này?”.
Bà Hoa hốt hoảng: “Sao hả ông? Bình tĩnh
nào!”.
Ông Quang nằm vật xuống giường, miệng lầm
bẩm: “6 tháng, hừ 6 tháng, 6 tháng…”.
Bà Hoa cầm tờ giấy mà ông Quang vừa vứt
xuống đất, chăm chú đọc. Khi lấy được tờ giấy này
từ Ủy ban, mừng quá, bà chỉ đọc lướt. Bây giờ đọc
kỹ, bà mới thấy ở gần cuối Giấy chứng nhận, có
ghi: “Quan hệ hôn nhân được công nhận từ ngày 3
tháng 3 năm 2019 đến ngày 3 tháng 9 năm 2019”.
Bà thở dài đánh sượt: “À, cô nhân viên văn phòng
Ủy ban bảo là chứng nhận tạm thời, ông ạ!”.
***
Chuyện lấy Giấy chứng nhận kết hôn, khi đang
khỏe, ông Quang đã cùng bà Hoa năm lần bảy lượt

lên phường, nhưng đều thất bại. Việc Hành chính
tưởng đơn giản, hóa ra bị hành là chính. Chả là,
khi ở chiến trường B, lấy nhau hẳn hoi, tuy không
có gia đình hai họ, nhưng có cơ quan hai bên
chứng giám, cũng cưới xin, lễ lạt, tuy đơn sơ theo
thời chiến, nhưng đàng hoàng, minh bạch. Rồi cứ
thế mà sống với nhau. Có ai cần tờ giấy hôn thú,
nếu cần thì cũng không ai làm cho. Hòa bình, trở
về Hà Nội, ông bà cũng cứ sống với nhau không
giấy hôn thú như thế. Sinh con đẻ cái. Ốm đau
bệnh tật. Thiếu thốn đủ đường. Vẫn cứ là vợ
chồng, gắn bó, keo sơn. Lại còn đùa nhau: Muốn
bỏ nhau, dễ thôi, chẳng cần ra tòa, vì có bị ràng
buộc gì về pháp lý đâu. Nói đùa vậy, chứ sự ràng
buộc về tinh thần mạnh lắm, dứt nhau ra thế nào
được. Nhưng rồi, có một sự kiện khiến ông bà phải
nhất quyết có bằng được tấm Giấy chứng nhận kết
hôn. Đó là bán một phần căn hộ - đã được tách
thành căn riêng biệt, để lấy tiền lo việc cho con.
Việc mua bán diễn ra nhanh chóng, nhưng khi làm
thủ tục sang tên đổi chủ thì mắc cứng. Bởi vì
không có giấy hôn thú, hai ông bà không thể được
coi là vợ chồng để ký giấy làm thủ tục bán nhà.
Căng thẳng nhất là hôm hai ông bà ra phường

xin giấy sau khi đã về quê lên. Cô nhân viên xem
xét hồ sơ, rồi bảo:
- Thế giấy xác nhận là ông, bà chưa từng kết
hôn với ai đâu ạ?
- Tôi đã về tận quê, nhưng Ủy ban xã bảo là
chúng tôi đã ly hương lâu rồi, họ không biết thực
hư ra sao, cho nên không thể xác nhận được.
- Thế thì chúng cháu cũng không biết ông bà
thực sự đã từng kết hôn với ai chưa.
- Chưa mà, thời trẻ, chúng tôi vào chiến
trường, rồi lấy nhau, đã ai lấy người khác đâu!
- Đấy là ông bà nói thế, chứ chúng cháu làm
sao mà biết…
“Chát”, một tiếng đập vang lên - ông Quang
điên tiết đập tay vào cái kệ tiếp nhận tài liệu, rồi nói
một thôi:
- Cô muốn biết à? Muốn biết thì đầu thai sớm,
vào chiến trường với chúng tôi! Ai hy sinh đổ máu,
ai hiến dâng cả tuổi trẻ để các cô được ngồi chễm
chệ ở đây mà hạch sách?
Bà Hoa run cầm cập, níu áo ông:

- Bình tĩnh, bình tĩnh, ông ơi!
Thấy chồng thở dốc, mặt tái mét, bà Hoa dìu
ông ra ngoài, nói nhỏ: “Thôi, về đã. Về, rồi hôm
khác tôi đi một mình, tôi lo”. Bà nghiệm ra rồi, ông
thẳng tính, không chịu luồn cúi bao giờ, lại nóng
nẩy, dễ hỏng việc. Và hơn nữa, bà hiểu rồi, thủ tục
đầu tiên là tiền đâu! Có ông, ông không cho “đút
lót”, lại hỏng việc. Thăm dò mãi, bà đã biết được
con số cho thủ tục đầu tiên là bao nhiêu và cái thủ
tục ấy đã nằm trong chiếc phong bì nhỏ, được kẹp
vào giữa tập hồ sơ xin xác nhận tình trạng hôn
nhân. Với hành trang như thế, bà mạnh dạn, một
mình ra phường. Mở tập Hồ sơ, cô nhân viên tươi
cười, tỏ vẻ chu đáo: “Bác ơi, cháu sẽ linh động giải
quyết cho bác để bác có thể bán căn hộ!” Và thế là,
tờ Giấy chứng nhận Tình trạng hôn nhân tạm thời,
có giá trị 6 tháng, đến với ông Quang, để ông ném
xuống đất, có lịch sử như thế!
***
Việc bán căn hộ, qua một số thủ tục sang tên
đổi chủ không ít nhiêu khê, cũng đã hoàn tất. Ông

bà đem tiền đi giải quyết công việc cho con.
Nhưng, không ai học được chữ ngờ. Ông Quang
bỗng lâm bệnh. Đến ông cũng không thể ngờ là
mình ốm nặng đến thế. Đặt mình nằm xuống
giường, rồi không thể nào ngồi lên được nữa! Vào
viện, kiểm tra, thì phổi đã trắng xóa hết rồi. Rất lạ,
là sức thì kiệt, nhưng đầu óc vẫn minh mẫn vô
cùng. Nằm dán mình xuống giường bệnh, nhìn
những dây dợ, máy móc kết nối với mình, ông biết
rằng tiếng chuông số phận đã điểm! Thôi, ngoài 70,
thuộc cái tuổi xưa nay hiếm, con cái cũng đã
phương trưởng, không có gì phải luyến tiếc.
Nhưng, ông bỗng giật mình đánh thót một cái. Lúc
này, quanh ông không có ai. Ông gọi toáng lên: “Bà
Hoa, bà Hoa ơi!”.
Vừa ra ngoài đi vệ sinh về, nghe tiếng ông
Quang thét gọi, bà lật đật chạy đến bên ông. Ông
bảo bà ngồi sát lại, hỏi gấp gáp:
- Còn hạn không bà ơi? Còn hạn không?
Bà Hoa ngẩn người:
- Còn hạn gì? Cái gì còn hạn?
- Cái Giấy chứng nhận kết hôn ấy!

Bà Hoa nhẩm tính một lúc, rồi trả lời:
- Còn hạn!
- Bao lâu?
- 5 ngày nữa!
Ông Quang ra hiệu cho bà Hoa ghé sát mình
hơn nữa, nói thì thào:
- Tôi biết mình không thể qua khỏi. Bà làm sao
cho tôi chết luôn đi!
- Ấy, ông đừng nói gở!
- Tôi tỉnh táo hoàn toàn, nhưng sắp hết sức rồi.
Bà rút các dây dợ này ra, cho tôi chết nhanh đi!
- Đừng nói vậy, ông ơi, còn nước còn tát…
- Càng tát càng cạn! Cạn ngày rồi, tôi mà chậm
chết, thì lúc ấy cái Giấy chứng nhận vợ chồng hết
hạn, tôi với bà hết là vợ chồng…
- Làm sao lại như thế được. Vợ chồng là vợ
chồng, sao lại hết…
- Đành rằng như thế, nhưng cái giấy nó hết
hạn, thì lúc tôi chết, nó không cho mình là vợ
chồng nữa, lúc ấy làm sao bà làm thủ tục chứng
tử, tang ma, tử tuất…! Thôi, bà ơi, nhanh nhanh

cho tôi chết, kẻo muộn, lại khổ bà….
Một cơn gió bất ngờ ào đến, xô cánh cửa
phòng bệnh đóng ập lại, vang lên tiếng kêu chát
chúa…
Hà Nội, chớm Đông 2020
Ngờ vực
ể từ khi rời bỏ ngôi nhà trong đó có
người vợ bạc tình và một người đàn ông
xa lạ, Trần Đơn sống một cuộc đời cô độc.
Anh lầm lũi trong cuộc sống thường ngày, một
cuộc sống gần như tách biệt với thế giới loài
người. Nhưng ẩn sau vẻ ngoài lạnh lùng ấy, từ
trong sâu thẳm tâm can anh lại bừng bừng ngọn
K

lửa căm hận - căm hận người vợ mà anh đã từng
thương yêu hơn bản thân mình. Anh day dứt triền
miên vì câu hỏi: cô ấy hiền lành, chất phác như thế
mà còn phản bội, thì liệu trên đời này có còn người
đàn bà nào đáng tin cậy nữa không? Không tìm
được câu trả lời, anh căm ghét luôn cả giới đàn bà.
Chính vì thế, anh ra hòn đảo này sinh sống. Một
hòn đảo ngoài khơi xa, nhỏ nhoi giữa muôn trùng
sóng vỗ. Dường như đó là cách để anh xa cõi đời
bụi bậm, về sống với thiên nhiên thuần khiết. Anh
thấy cuộc sống ngọt ngào trong sự cô đơn của con
người nhưng lại được bao bọc trong một thiên
nhiên trong lành.
Hòn đảo tưởng như bị bỏ hoang ấy bỗng sôi
động lên từ khi nó được chọn làm đảo nuôi khỉ.
Trần Đơn được nhà nước giao cho trông coi đảo
khỉ này. Công việc trôi đi êm ả như một dòng suối
đã quen nếp, cứ chảy về xuôi. Ngày ngày nấu
cơm, luộc khoai cho khỉ ăn. Thế thôi. Sự nhộn
nhạo của bầy khỉ đôi khi phá vỡ sự tĩnh lặng trong
tâm hồn con người ấy, nhưng chỉ là những xao
động nhẹ, giống như cơn gió nam lướt qua làm
những tán lá khẽ lay động. Cho đến một hôm, anh

nhìn thấy một đôi khỉ. Một đôi khỉ khác thường
trong bầy khỉ nghịch ngợm. Cả hai đều có cái đuôi
dài và đôi má bạc lông. Anh gọi chúng là đôi bạc
má. Nhưng, cái làm anh chú ý không phải là hình
thức của chúng, mà bởi những hành động của
chúng. Chúng quấn lấy nhau, âu yếm. Khi con khỉ
đực kêu lên: “Khẹc, khẹc, khẹc...” thì con khỉ cái
cũng tiếp luôn ba tiếng kêu như vậy. Khi con khỉ
đực rúc lên tiếng kêu lảnh lót, con khỉ cái liền hoạ
theo, làm núi rừng rộn rã hoan ca. Trần Đơn phát
hiện ra rằng đó là lối “hát đối” của đôi khỉ, con
xướng, con hoạ, thể hiện tình âu yếm. Điều đó
càng làm cho Trần Đơn đắng cay. Anh cố gắng xua
đuổi hình ảnh của quá khứ, nhưng không được. Nó
cứ làm sống lại trong anh kỷ niệm êm đẹp của
những ngày xa ngái. Hồi ấy, trong những cuộc hát
giao duyên vào dịp hội làng đầu xuân, anh đã quen
Thắm, cô gái duyên dáng nhất làng. Anh xướng, cô
hoạ, rồi cô xướng, anh lại hoạ, hai giọng hát quấn
quýt, vờn lượn. Hai giọng hát như sợi giây vô hình
đầy ân tình đã cột chặt hai số phận vào nhau. Tuy
nhiên, lối “hát giao duyên” của đôi khỉ chỉ làm anh
thoáng chua xót, rồi lắng lại ngấm ngáp nỗi đau
của riêng mình. Chỉ đến khi chứng kiến những

hành động âu yếm của chúng đối với nhau thì anh
mới nổi giận thực sự. Theo dõi chúng, anh thấy đôi
này tuy vẫn đi theo đàn, nhưng lại sống khá tách
biệt. “Tổ ấm” của chúng nằm chót vót trên ngọn
cây chò giữa rừng. Sau bữa ăn, chúng nhanh
chóng leo lên cây, chuyền về “tổ ấm”. Có lúc, con
khỉ cái ngồi khoanh tròn cho con khỉ đực bắt chấy.
Thỉnh thoảng, nó lại quàng tay ra sau ôm cổ con
khỉ đực. Anh trân trân cặp mắt to ẩn dưới hai hàng
lông mày rậm, nhìn và nghĩ: “Giống cái là vậy đấy.
Thích nhận sự âu yếm của giống đực và biết khêu
gợi để nhận được nhiều sự âu yếm hơn!”. Có lần,
con đực phóng ào ào trên các tán lá, bổ nhào vào
con cái. Hai con quấn lấy nhau như bện thừng. Rồi
con đực giơ ra một con cua lớn mà anh đoán nó
phải kỳ công lắm mới mò bắt được ở tận khe Hoa.
Con cái nhận lấy, ăn ngon lành. Con đực ngồi nhìn
con cái, vẻ mặt hoan hỉ. Anh lại chạnh nghĩ đến
mình. Cái giống đàn ông khổ vậy, suốt ngày đầu tắt
mặt tối kiếm chác, có miếng ngon lại nhường cho
vợ con, để rồi cô vợ no cơm ấm cật rậm rật toàn
thân, rước trai về hú hí. Nghĩ đến đấy, anh thấy ớn
lạnh. Dường như những con kiến từ khắp các tổ
kiến trên đảo đều ào đến, đốt lấy đốt để làm cho

anh ngứa, buốt, xót khắp người.
Ký ức về sự phản bội của vợ khiến anh nghi
ngờ cả loài vật. Phải rồi, sự nghi ngờ của anh đâu
phải là sự suy đoán thành kiến? Trong dân gian,
chẳng đã có những câu chuyện nghiệt ngã về sự
phản bội của giống cái đối với giống đực đó sao!
Nào là con rắn cái khi lột xác, được con rắn đực
chăm nom tận tuỵ, đến khi con rắn đực lột xác thì
con rắn cái đi tình tự với con rắn đực khác, không
những vậy còn dẫn nó về hại chồng mình nữa. Nào
là chuyện con cua cái, khi bấy mai nằm một chỗ,
được con cua đực tận tình chăm nom, đến khi con
cua đực nằm bấy mai, ả liền dẫn bạn tình về ăn thịt
chồng! Nếu cuộc sống không có những sự phản
bội hèn hạ và dã man như vậy của giống cái thì
đâu có thể nảy sinh ra trong dân gian những câu
chuyện bi thương như thế? Trần Đơn luôn luôn
nhìn đôi khỉ với con mắt nghi ngờ và nhạo báng.
Có lần, thấy đôi khỉ quấn tròn lấy nhau trên “tổ ấm”,
anh nói thành lời: “Này, chú khỉ cả tin kia ơi, mi thử
đi kiếm ăn lâu ngày một chút coi, đến khi về có bắt
gặp một chú khỉ đực khác đang làm cái việc mà
chú đang làm hay không?”. Thế rồi, anh để thời
gian rình mò con khỉ cái, xem nó có chung tình hay

không? Đó là những lúc con khỉ đực đi kiếm ăn.
Thực ra, bầy khỉ ở đảo này đã đủ thức ăn, vì nhà
nước cấp cho anh đủ khoai, gạo để anh nuôi
chúng. Nhưng loài khỉ vốn siêng năng, lại thích “cải
thiện” nên chúng thường mò xuống khe bắt cua,
cá. Con khỉ đực bạc má thường mò vào khe Hoa,
nơi có những hang đá lớn, trong đó có nhiều cua
sinh sống. Có khi con khỉ đực đi cả buổi, bỏ cả bữa
ăn chính thức của đàn do Trần Đơn cung cấp.
Những lúc ấy, anh thấy con khỉ cái ăn rất nhanh,
nuốt lấy nuốt để rồi bốc thêm thức ăn bỏ vào
miệng, lùa sang hai bên làm cho mặt nó bạnh ra
trông thật dễ ghét. Xong, cô ả vơ một nắm cơm và
phóng về “tổ ấm’’. Trần Đơn kín đáo đi theo.
Nhưng anh chỉ thấy mình con khỉ cái bạc má với
tán cây đung đưa trong gió...
Thế rồi đàn khỉ cứ đông dần lên. Trần Đơn
được lệnh xẻ đôi đàn khỉ, chuyển một nửa sang
hòn đảo bên. Thật không may cho đôi khỉ kia. Vào
đúng lúc cần chia đàn ấy thì chúng lại xuất hiện
trước mắt anh, hồn nhiên vờn nhau. Một ý nghĩ độc
ác nảy ra trong đầu anh: chúng mày phải chia lìa.
Và anh lừa bắt được con khỉ cái, nhốt vào lồng
cùng một bầy khỉ khác. Anh chuyển những lồng khỉ

lên thuyền. Con khỉ cái bạc má vật vã trong cũi,
nhảy chồm lên cắn xé, rồi lại lăn lộn kêu choe
choé. Con khỉ đực bạc má chuyền ào ào trên các
tán cây, rồi nhảy bổ xuống đất, lăn lộn. Đúng lúc ấy
thì trời vần vũ. Mây đen kéo kín bầu trời. Con
thuyền lớn vượt sóng, hướng về phía đảo nhỏ.
Con khỉ đực bạc má chạy ra sát mép nước, nhảy
chồm chồm trên bãi cát. Chiếc thuyền dần dần mất
hút giữa các lớp sóng cồn. Con khỉ đực chừng như
thất vọng, hú to một tiếng rồi chạy biến vào rừng
sâu.
Chiều ấy, Trần Đơn bỗng thấy đắng miệng,
không nuốt nổi bát cơm. Hình ảnh đôi khỉ cứ nhảy
nhót trong đầu anh. Mưa đã ngớt, nhưng sấm chớp
vẫn cứ nhoang nhoáng trên bầu trời xám pha ráng
đỏ của hoàng hôn. Anh mặc áo mưa, ra khỏi nhà,
hướng về phía bờ biển. Những tia chớp rạch đôi
bầu trời, loé lên những tia sáng xanh. Mặt biển đen
ngòm nổi sóng dữ dội như bị những luồng sáng
chớp nhoá ấy xé vỡ ra. Sấm nổ. Chớp loè. Sóng
ào ạt. Một luồng sét dữ dội nổ ầm vang. Trần Đơn
giật thót mình khi nhìn ra khơi thấy một sinh vật
nhỏ bé đang vùng vẫy giữa lớp sóng cồn. Rõ ràng
đó là một sinh vật. Bởi nó không bị trôi dạt một

cách vô tình, mà nó vùng vẫy, vùng vẫy để tiến vào
bờ mặc sóng gió dập vùi. Trần Đơn rùng mình khi
loé lên ý nghĩ: đó là con khỉ cái bạc má. Mi dám
vượt biển để về đây ư? Giữa hai hòn đảo là một
vùng biển rộng với sóng bạc đầu, với đá ngầm, với
cá dữ. Chỉ một cú quăng của cơn sóng cũng đủ
đập mi vào những tảng đá nhọn hoắt của bờ đảo
bên kia. Làm cách nào mà mi vượt qua được
những hàm răng đá đó? Một lớp sóng cuồn cuộn
dồn vào bờ. Một tia chớp sáng chói bầu trời. Trần
Đơn nhìn rõ sóng đã quăng cái sinh vật nhỏ nhoi
ấy lên bờ cát. Anh lại gần và run bắn người khi
nhận ra đó chính là con khỉ cái bạc má. Nó nằm
bẹp như một đám rong biển vô hồn. Anh chợt thấy
một nỗi xót thương trào lên trong lòng. Đồng thời,
một cảm giác kính phục chiếm ngự tâm hồn anh.
Ôi loài vật, loài vật chỉ biết sống theo bản năng,
chúng mày cũng có tình yêu ư? Có phải là tình yêu
đã tạo ra sức mạnh cho mi, con vật bé bỏng kia?
Phải chăng niềm tin vào tình yêu đã tiếp cho mi
sức mạnh để mi dám quăng thân vào muôn trùng
bão tố và đã dẫn hướng cho mi vượt qua không
gian mịt mùng, về đến nơi trú ngụ tình yêu của mi?
Anh chua chát nghĩ tới bản thân. Tấm thân cao to

lừng lững của anh rũ xuống. Gắng gượng, Trần
Đơn quỳ trên bãi cát, ôm lấy con khỉ. Bãi biển nhập
nhoà trong ráng hoàng hôn, thỉnh thoảng lại loá lên
những ánh chớp, muốn nuốt gọn hình bóng anh.
Anh lảo đảo bước, chân liêu xiêu nhưng đôi tay lại
ghì chặt lấy con khỉ. Anh đốt lửa sưởi cho nó.
Trong ánh lửa bập bùng, anh ngắm nhìn con khỉ.
Người nó ướt sũng, đôi chỗ tróc lông, rớm máu. Nó
ngước đôi mắt tròn nhưng mờ đục vì mệt mỏi nhìn
anh, như cầu cứu, như biết ơn. Trần Đơn chợt ứa
nước mắt. Lần đầu tiên trong cuộc đời, người đàn
ông can trường ấy biết thế nào là những giọt nước
mắt nóng hổi của chính mình. Mấy chục năm qua,
biết bao đắng cay, tủi nhục chỉ khiến Trần Đơn
bặm môi lại, ngày một lỳ lợm. Còn bây giờ, cái sinh
linh nhỏ bé và yếu ớt này lại làm chấn động tới
phần sâu thẳm nhất trong lòng anh, dồn ép cảm
xúc từ nơi tận cùng con tim anh thành những giọt
nước mắt đặc quánh lăn nặng nề trên đôi gò má.
Trần Đơn chợt nhớ lại dĩ vãng. Cái dĩ vãng làm
anh đau buồn. Một ngôi nhà nhỏ bên sông cái.
Những ngày mưa gió dữ dội. Một buổi sớm, sau
chuyến đi làm ăn xa về, anh xăng xái đẩy cửa nhà
mình. Và anh giật nảy mình khi thấy vợ đang nâng

giấc một người đàn ông. Không thể tin được,
nhưng rõ ràng là vợ anh và một người đàn ông lạ
đang bên nhau trên chiếc giường duy nhất của vợ
chồng anh. Một thoáng sững người, rồi anh bật
ngược trở ra. Và lùi lũi đi. Mặc tiếng gào của vợ:
“Anh ơi, quay lại nào!”. Anh cứ đi. Vốn sống cảnh
phiêu bạt từ thời ấu thơ, đến khi lấy vợ, vẫn bôn ba
khắp các nẻo đường kiếm kế sinh nhai, Trần Đơn
quen sòng phẳng, dứt khoát. Nhiều khi, trong cảnh
bon chen, chụp giật, không thể dùng dằng suy xét,
anh phải tức thời quyết định hành động, phó mặc
cho may rủi. Nhờ giời, anh gặp may nhiều hơn rủi.
Nhưng những lần gặp rủi, anh chấp nhận mà
không khi nào nài nỉ, van xin. Anh không bao giờ
níu kéo những gì mà anh cho là đã tuột khỏi tầm
tay mình. Giờ đây, trước hình ảnh vợ và người đàn
ông xa lạ trên chiếc giường duy nhất của vợ chồng
anh, phản ứng duy nhất mà anh có được là thối lui!
Không ngờ rằng bước chân vội vàng ấy cứ kéo
anh xa mãi, xa mãi ngôi nhà thân yêu. Đôi khi đang
ngủ, giật mình vì từ trong tiềm thức vọng lên tiếng
gào của vợ, anh định lần đường trở lại cố hương.
Nhưng hình ảnh người đàn ông lạ mình trần trên
chiếc giường duy nhất của vợ chồng anh lại khiến

anh giữ lòng sắt đá. Rồi một lần đi tàu biển trong
chuyến làm ăn xa, tàu bị đắm, anh trôi dạt về đảo
hoang này. Tưởng rằng sẽ sống nốt quãng đời cô
độc giữa mịt mù biển khơi, ngờ đâu đảo lại được
con người để mắt đến và anh lại trở về với cuộc
sống có đồng loại. Có lần một nhóm người từ đất
liền chở khỉ ra đảo, nghỉ lại một đêm. Trong câu
chuyện vui bên bếp lửa cùng nhóm người ấy, anh
được nghe kể câu chuyện “Người phụ nữ Nam
Xương” thời nay. Người phụ nữ này và người phụ
nữ Nam Xương trong câu chuyện cổ đều bị nỗi oan
khiên đè nặng lên cuộc đời. Có điều, người phụ nữ
Nam Xương chỉ có cái bóng mình giả làm bóng
chồng. Còn người phụ nữ thời nay ấy lại có cả một
người đàn ông bằng xương bằng thịt trong nhà khi
chồng về bất chợt. Thực ra, người đàn ông ấy bị lật
thuyền, bị một thân cây trôi trên sông đập gẫy tay,
xô dạt vào bờ, đúng trước bến nước của người
phụ nữ nọ. Với tấm lòng nhân hậu, chị đã vực
người đàn ông xa lạ về căn nhà nhỏ bé của mình...
Trần Đơn thoáng rùng mình khi chợt nghĩ rằng câu
chuyện kia có liên quan đến mình. Nhưng rồi anh
lại gạt phăng ý nghĩ ấy đi... Anh không còn niềm tin
và sự tỉnh táo để suy xét chuyện quá khứ nữa.

Bây giờ, ngồi bên con khỉ chung tình, Đơn trầm
ngâm suy nghĩ. Anh chợt đứng vùng dậy, bởi một
hình ảnh lúc này mới loé lên, rõ mồn một trong ký
ức anh: dạo ấy, khi anh bước vào nhà, vợ anh
đang đỡ một người đàn ông ngồi dậy. Anh ta cởi
trần, người rớm máu, một cánh tay bị nẹp gỗ...
Con khỉ được sưởi ấm, đã hồi tỉnh. Nó dụi dụi
vào người Trần Đơn. Anh ôm nó vào lòng: Bạc
má ơi, ngày mai mày sẽ được gặp lại chồng mày!
Nhưng rồi, anh lại chết lặng bởi một ý nghĩ u ám:
Không hiểu rằng con khỉ đực kia trong cơn tuyệt
vọng lao vào rừng sâu có còn quay về nơi này
hay không? Cũng như người đàn bà khốn khổ vợ
anh, không rõ với nỗi oan khiên cao như núi,
nàng vẫn còn trên cõi đời này hay đã về nơi chín
suối?
Hoa trắng tinh khôi

ách đây đúng 20 ngày, nhà ông bà
nhận được một lẵng hoa chúc mừng nhân
ngày Nhà giáo. Lẵng hoa rất đẹp, mà
trung tâm là những cành hoa trắng tinh khôi. Không
những vậy, hoa lại rất thơm. Ông bà đặt lẵng hoa ở
nơi trang trọng nhất của phòng khách, ngày ngày
chăm chút, tưới tắm.
Được khoảng 5 ngày, những bông hoa thay
nhau héo úa. Đầu tiên là những bông hoa hồng đỏ
thắm. Những cánh hoa tái dần, tái dần, thâm lại rồi
gục xuống. Rồi những bông hoa cúc, cũng rơi rụng
từng cánh vàng. Duy chỉ có những bông hoa trắng
không rõ tên là vẫn tươi nguyên.
Vốn cần kiệm, bà không vứt đi cả lẵng hoa, mà
giữ lại những bông hoa trắng không tên. Rút khỏi
bó hoa đã tàn, bà cắm chúng vào bình hoa pha lê,
chăm nom chu đáo. Ngày nào cũng thay nước, sắp
lại ngay ngắn.
Ngày thứ sáu. Ngày thứ bảy… Ngày qua ngày,
hoa vẫn tươi nguyên. Ông bà trầm trồ: “Sao có loài
C

hoa quý thế? Trường tồn. Màu trắng tinh khôi
không bị thời gian làm cho hoen ố!”.
Tới ngày thứ 20, hoa vẫn tươi nguyên, xòe
những cánh trắng ngạo nghễ. Bà thấy lạ quá, liền
xem xét thật kỹ. Đầu tiên, là tại sao nước thay ra
vẫn trong veo, không vẩn đục, không mùi hôi thối -
không có dấu vết gì của sự đào thải dinh dưỡng?
Tiếp đến, bà săm soi nhụy hoa, thấy nó cứng
quèo. Ngửi, chẳng thấy mùi thơm, mà lại hăng
hăng mùi nhựa…
Bà vội gọi ông:
- Xin báo với ông một chuyện bất ngờ!
- Chuyện gì vậy?
- Mấy bông hoa mà mình giữ lại, chăm chút
mấy hôm nay, là hoa giả!
Ông cười:
- Thế à? Bây giờ cái giả thường lẫn với cái
thật, nhiều khi nổi trội hơn cái thật và rất khó nhận
biết.
Ngắm nghía một hồi, bà bảo:
- Những bông hoa giả này vô hại, cứ để trang

trí. Lại không phải chăm sóc, thay nước!
Rồi một ngày...
Bà bạn đến chơi, trầm trồ:
- Nhà bà có bông hoa lạ quá, tươi quá!
- ...
- Bà ơi, mua ở đâu, mách cho tôi với. Thứ hoa
quý này...
- Bà mua lẵng to hay lẵng nhỏ? Bà định đặt ở
phòng khách à?
- Không. Bà mua cho tôi một lẵng lớn, tôi đem
chúc mừng Đại hội…
Chó săn, cáo và mèo

huyện kể rằng, ở vùng nọ có một trang
trại chăn nuôi gà rất lớn. Để gà có thịt
ngon, người ta không nuôi nhốt như ở các
trang trại thông thường, mà quây trang trại lại, thả
gà cho chúng sống theo kiểu hoang dã. Chủ trang
trại nuôi một đàn chó săn để bảo vệ đàn gà. Đàn
chó được tuyển chọn từ nhiều vùng miền về, rất
tinh khôn, khỏe mạnh và dữ dằn. Cuộc sống của
đàn gà êm ả trôi đi...
Là người có tầm nhìn xa, kỹ tính, khi chưa lập
trang trại, ông chủ đã giao nhiệm vụ cho cậu Trợ lý:
Phải tìm mua bằng được 17 con chó thuộc bốn loại
“quốc khuyển”, đó là Chó Lài, Chó H’Mông cộc
đuôi, Chó Bắc Hà, Chó Phú Quốc... Tuân lệnh, anh
Trợ lý đã đi khắp các vùng, từ núi cao tới biển
rộng, săn lùng được đủ 17 con “quốc khuyển” theo
ý ông chủ. Con chó đầu đàn thuộc giống H’Mông
cộc đuôi, khiến anh mất nhiều công sức nhất. Anh
đã phải lặn lội lên tận vùng cao các tỉnh Hà Giang,
Lào Cai, Hòa Bình tìm mua loại chó H’Mông cộc
đuôi. Nhưng, công anh suốt bao tháng ngày cũng
chỉ là công cốc, vì thương lái đã “vét” sạch các con
chó loại này từ khi chúng còn trong bụng mẹ. Theo
sự chỉ đạo của ông chủ, anh Trợ lý lần mò lên
C

“nằm vùng” tại một bản H’Mông tuốt trên đỉnh Pà
Háng, thuộc xã Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa
Bình. Anh “3 cùng” với gia đình anh Mùa A Lử để
rình mua một con sơ sinh, khi con chó cái nhà Mùa
A Lử sinh hạ - nó đã có cái bụng lặc lè, sắp tới
ngày khai hoa. Quý mến anh Trợ lý đã cùng ăn,
cùng ở, cùng làm với gia đình mình suốt 7 ngày, lại
còn tặng gia đình một cái tivi, Mùa A Lử bảo anh
cứ về xuôi, khi nào chó con ra đời, sẽ chọn cho
anh con tốt nhất đàn. Mùa A Lử còn tặng cho anh
Trợ lý một con dao và một cái thớt, đặc sản vùng
dân tộc thiểu số. Ai cũng biết, người H’Mông có
biệt tài về luyện thép và rèn giũa; đã từng làm
được cả nòng súng, còn dao thì sắc như gươm
của người Tàu. Thớt cũng đặc biệt, là loại gỗ
Nghiến lưu niên trên rừng, không bao giờ ra mùn.
Biết rằng người H’Mông trọng chữ tín, đã hứa thì
dù sét đánh bên tai cũng không sai lời, anh Trợ lý
ra về.
Quả nhiên, một thời gian sau, anh Trợ lý được
Mùa A Lử báo lên nhận chó. Theo lời kể, Mùa A Lử
đã thực hiện đúng “quy trình” tạo và tuyển chọn
chó chuẩn. Đó là đưa chó mẹ vào hang sinh nở
chứ không cho sinh ở nhà, phù hợp với giống nòi

lai sói của loài chó này. Khi bốn con chó con đã
biết vận động, anh còn nhốt chúng vào chuồng và
đốt lửa cháy xung quanh. Con chó mà anh chọn
cho anh Trợ lý là con phá được cửa chuồng, thoát
ngọn lửa đầu tiên.
Nhận con chó, anh Trợ lý quan sát kỹ, thấy nó
có vóc dáng chuẩn: mặt sói, mắt màu đốm lửa,
răng như lưỡi lê sáu cạnh, đuôi cụt ngủn chỉ có
mỗi chòm lông và bộ lông tuyền màu lửa.
Anh Trợ lý tập trung vào việc huấn luyện con
chó. Anh đặt tên cho nó theo nguồn gốc, địa danh
xuất xứ của nó: H’Mông Cộc đuôi Pà háng Hòa
Bình, khi nói tắt, anh gọi là Cộc Hòa Bình, còn
thông thường, gọn nữa, anh chỉ gọi nó là Cộc. Các
con khác cũng được đặt tên theo nguồn gốc, như
Lài Thanh Hóa, Mực Phú Quốc... Nắm chắc đặc
điểm của loài chó Cộc đuôi, anh nuôi dạy theo bài
bản để nó hình thành cá tính từ 3-4 tháng tuổi. Cộc
không phá phách, hoạt động độc lập, trầm tính, có
trí nhớ tốt nên tiếp thu các bài huấn luyện dễ dàng.
Với đặc tính trung thành của nòi giống, Cộc nhất
nhất tuân theo lệnh của anh Trợ lý, lớn vọt lên,
dũng mãnh, thông minh, nhưng khác với loài chó,
nó có phần xảo trá bởi nhiễm tính lươn lẹo của anh

Trợ lý. Cộc tự nhiên trở thành chó đầu đàn, không
con nào trong đàn dám soán ngôi.
Cuộc sống bình lặng của đàn gà bị xáo trộn
một cách bất ngờ. Đó là một tối trời quang mây
tạnh. Bỗng nhiên xuất hiện một con cáo. Không
hiểu con cáo này từ đâu tới, nhưng nó rất thính
nhạy tinh ranh. Chờ đúng lúc đàn chó “tuần tra” ở
phía bên kia trang trại, con cáo khoét một lỗ lớn,
chui qua hàng rào, vào khu vực chăn thả gà mái
tơ. Mùi gà thơm lừng khiến cáo liếm môi lia lịa. Nó
phát hiện ra hai con gà mái tơ đang đậu trên cành
một cây muồng thấp lè tè. Nhẹ nhàng trườn tới,
trườn tới. Nhẹ nhàng nhún mình. Rồi xoạch một
cái, nó nhảy lên vồ vào con gà mái tơ phía ngoài.
“Quác”, con gà mái tơ bị vồ trúng cổ, lôi xuống đất.
Con cáo ngoạm một miếng ngang cổ con gà cho
chết hẳn. Tham lam, nó để con gà chết lại, rượt
theo con gà thứ hai. Thiện nghệ, nó vồ trúng con
gà mái tơ hoa mơ, ngoạm vào cổ, con gà chết đứ
đừ.
Nhưng, không may cho con cáo, đàn chó săn
vừa tới...
Ngửi thấy mùi máu gà lẫn mùi cáo, Cộc dẫn cả

đàn đồng loạt lao tới. Con cáo đành bỏ mồi lại,
nhanh chóng thoát thân. Cộc Hòa Bình kịp ngoạm
vào chân con cáo, khiến nó tóe máu, lông và máu
dính vào miệng lỗ mà con cáo chui ra.
Bầy chó ngơ ngác một lúc, rồi Cộc mở cái cửa
con vốn dành cho chó nhưng thường vẫn đóng im
ỉm. Cả đàn chạy qua cửa rồi phóng vun vút theo
chân Cộc.
Đàn chó chia làm ba hướng, lặng lẽ lùng sục
quả đồi sát trang trại, rồi tiến tới khu rừng phía Tây.
Đây là một khu rừng thiêng, mọc trên một quả
đồi nhỏ, không ai dám bén mảng tới. Truyền
thuyết kể rằng, khu rừng này do Thần Rừng tạo
ra và chỉ cho các loài vật hiền lành sinh sống.
Những sinh vật ngoài khu rừng nếu bén mảng
đến, sẽ bị sét đánh cháy thành than. Để đảm bảo
cho khu rừng lúc nào cũng sạch sẽ, Thần truyền
cho đời đời kiếp kiếp loài vật ở đây chỉ được đến
cái vực nước nhỏ ở gần bìa rừng mà phóng uế.
Vực nước này tuy nhỏ mà dường như không đáy,
cho nên chất thải của các loài vật lúc nào cũng chỉ
ở lưng chừng vực. Hết sức chu đáo, Thần còn
ban cho một loại cây khử mùi mọc kín quanh bờ,

khiến cho mùi xú uế bị tiêu tán hết. Không những
thế, một loài cây thơm được Thần ban mọc cùng,
lại làm cho khu vực rừng này lúc nào cũng có một
mùi thơm ngan ngát dễ chịu.
Khi tiến đến sát khu rừng, Cộc đứng sựng lại.
Cả đàn cũng dừng lại tức khắc. Không dám xâm
phạm rừng cấm, Cộc dẫn đàn quay lại, lùng sục ở
sườn đồi.
Bỗng, một bóng đen lao vút từ mé đồi bên kia
sang phía sườn đồi bên này. Cộc lao vụt theo.
Bám sát nó là 16 con chó đằng đằng sát khí. Chả
mấy chốc, đàn chó đuổi kịp con vật kia. Cộc chợt
nhận ra đây là một con mèo nhưng to lớn chẳng
kém gì một con cáo cỡ bự. Do dự một lúc, Cộc
xông tới, vồ con mèo. Cả đàn chó lao theo, sủa,
đớp. Con mèo chỉ biết kêu meo meo yếu ớt. Hình
như nó cố thanh minh, nó chỉ là một con mèo nhút
nhát đi lạc, chẳng làm gì nên tội. Nhưng bầy chó
vẫn cứ gầm gừ, giằng xé nó tơi bời, thân thể bê bết
máu. Cộc sai con Lài tha con mèo về.
Vào tới trang trại, Cộc ra lệnh cho bọn chó săn
liếm sạch vết máu con cáo, rồi tha con mèo tới, chà
cơ thể bết máu mèo vào thay thế. Lại còn kéo con

mèo chà vào cây muồng, để lại dấu vết.
Trời vừa sáng. Bọn chó tha con mèo bết máu,
rên rỉ, đến báo công với Trợ lý của ông chủ. Anh ta
có tên là Nguyễn, nhưng vì được phân công
chuyên chăn dắt bầy chó săn, nên có biệt hiệu là
Trợ lý Chó. Lâu dần, đó trở thành tên của anh. Tinh
ranh, Cộc còn kéo anh Trợ lý Chó ra cái hốc cáo
chui có dính máu con mèo, để chứng minh đích thị
đây là thủ phạm giết hai con gà mái tơ, mà nó đã
bắt được.
Con mèo đau đớn và sợ hãi, chỉ rên rỉ yếu ớt,
nằm bẹp trên nền đất.
Anh Trợ lý Chó mừng rỡ, mời ngay ông chủ
xuống chứng kiến kẻ giết hai con gà mái tơ đã bị
tóm quả tang.
Nhìn con mèo, ông chủ bảo:
- Này, nó là mèo sao lại…
Anh trợ lý liến thoắng:
- Thưa ông chủ, “Mèo già hóa cáo”. Nhưng đây
chỉ là con cáo giống con mèo thôi ạ.
- Ờ ờ, nhưng mà sao tai nó ngắn thế? Tai cáo
dài và vểnh cơ mà?

- Dạ thưa, vì bị săn đuổi, sợ quá, tai nó bị rụt
tai lại đấy ạ! À, mà dấu vết, máu của con cáo này
còn dính ở cây muồng gà đậu và lỗ cáo chui đấy ạ.
- Ừ thôi, vẫn phải cảnh giác kẻo con cáo nào lại
vào nữa đấy nhé. Cứ chữa chạy cho con mèo, à
con cáo này và nhốt nó vào một chỗ, xét xử sau.
Tuy tuân lệnh ông chủ, sai con Lài tha con mèo
đi, nhưng Trợ lý Chó vẫn lầm bầm: “Bắt được rồi
thì giết quách cho nhẹ nợ, việc gì mà chạy chữa,
xét xử!”. Cộc dỏng tai nghe, nó hiểu chủ nó muốn
gì.
Và rồi, ngay trong đêm đó, con mèo đã bị Cộc
cùng đàn chó săn xơi tái, không để lại chút dấu vết
nào, dù là sợi lông hay mẩu xương.
***
Bầy gà được yên ổn. Không có con cáo nào
bén mảng đến. Nhưng cả trang trại lại bị chìm
trong nỗi sợ hãi mới. Đêm đêm, từ không trung dội
xuống những tiếng mèo kêu quái dị. Vào mùa giao
phối, những con mèo thường đi hoang, kêu gào
vừa giống tiếng trẻ con khóc, vừa không định rõ là

tiếng gì, nghe rờn rợn. Nhưng ở đây, tiếng mèo
kêu trên không trung dội thẳng xuống khu trại,
nghe ai oán, thê lương và rùng rợn khôn tả. Kỳ lạ
hơn, có đêm, trời đang quang quẻ, bỗng nhiên
mưa đá đổ xuống ầm ầm, làm gẫy cây cối, nát lá
hoa, thủng mái nhà. Có đêm, không cơn cớ gì, sét
đánh váng trời, tia lửa điện chẻ đôi cây sưa phía
đầu nhà ông chủ, lửa bốc cháy phừng phừng.
Cùng thời điểm này, một con mèo cái to lớn
nhưng gầy guộc, xơ xác bỗng nhiên xuất hiện
trước cổng trang trại, ngoao ngoao liên hồi, nhưng
không thể nào xua đuổi nó đi được. Nó nhanh
thoăn thoắt và ẩn hiện như ma. Thậm chí, có hôm
vừa bước xuống xe ở cổng trang trại, ông chủ còn
bị con mèo cái nhảy vọt tới, cào vào tay, khiến mu
bàn tay ông chảy máu đầm đìa. Từ đó, ông ra lệnh
cho Trợ lý Chó và con Cộc luôn theo sát ông.
***
Một đêm trời làm mưa giông, sấm sét dữ dội.
Trong tiếng rào rào của mưa, ùng oàng của sấm
chớp, văng vẳng tiếng gà quang quác. Một hồi sau

trời tạnh ráo. Anh Trợ lý Chó cùng đàn chó đi
quanh trang trại. Đến khu vực gà thường tập trung,
anh trợ lý giật mình thấy có đến vài chục con gà bị
cắn đứt cổ, nằm la liệt.
Rồi, dường như đêm nào cũng có chuyện gà bị
bắt, bị giết. Gà sợ hãi leo lên các cây cao mà ngủ,
nhưng vẫn không tránh khỏi tai họa. Tiếng quang
quác của gà cùng với tiếng ngoao ngoao của cáo
tạo thành thứ âm thanh rợn người càng làm cho
trang trại bất ổn hơn. Ông chủ lệnh cho Trợ lý Chó
và đàn chó phải mật phục chứ không tuần tra nữa,
để trị bằng được lũ cáo.
Đêm ấy trăng lu, anh Trợ lý Chó đang chui
trong đống rơm cạnh bầy gà thì thấy bóng một con
vật thoáng qua. Anh tuýt còi, lũ chó bật khỏi chỗ ẩn
nấp. Bấm đèn pin, anh nhận ra đó là một con cáo.
Nó quắc mắt nhìn anh, rồi quay ngoắt người lao ra
khỏi trang trại, qua một cái lỗ to tướng mà nó đã
khoét sẵn.
Trợ lý Chó, Cộc và bầy chó rầm rập đuổi theo.
Tới khu rừng cấm, con cáo không dừng lại mà lao
thẳng vào. Không kịp nhớ tới lời nguyền về khu
rừng, anh Trợ lý Chó xua cả bầy chó chạy theo con

đường mòn nhỏ duy nhất dẫn vào rừng. Và rồi,
“Ủm… Ủm… Ủm…”, những tiếng kêu như vậy liên
tục phát ra, cho thấy cả Trợ lý Chó và bầy chó đã
bị rơi xuống vực phân.
Sáng hôm sau, trời mưa gió dữ dội. Chưa bao
giờ vùng này chứng kiến một trận lôi đình như vậy.
Sét cứ nhằm vực phân mà phóng điện xanh lè, nổ
đanh, rợn người. Vực phân đón những dòng chảy
của nước mưa từ mấy hướng, cứ đầy dần đầy
dần. Đây là chuyện lạ, vì như trên đã nói, vực phân
này không bao giờ bị dềnh nước lên. Vậy mà hôm
nay, nó đầy lên một cách bất thường. Nước tràn
bờ ào ào chảy ra cửa rừng, tạo thành một dòng
thác nhỏ, ngầu ngầu phân. Sáng sớm, “Ùng!”, một
tiếng nổ trầm đục vang lên. Cả một cột nước đục
ngầu tung lên trời, đổ ập xuống chân đồi. Người ta
nhìn thấy xác anh Trợ lý Chó và đàn chó săn nằm
trong một vũng nước đục ngay chân đồi, người
ngợm bê bết phân thú vật, bốc lên mùi hôi thối
khủng khiếp. Con Cộc quặp vào người anh Trợ lý
chó, cả hai co quắp.
Nhưng, không thấy xác con cáo nào…

***
Sau khoảng vài năm, trong vùng xuất hiện một
đàn ma, trong đó có một con đầu người mình chó và
16 con đầu chó mình cáo, gầy nhẳng, bụng lép kẹp.
Đàn ma phiêu diêu khắp nơi, chân không đến đất,
cật không đến trời, hú tiếng sói, rồi lại ngoao tiếng
mèo khiến dân trong vùng vô cùng sợ hãi. Vào
những đêm trăng tròn, đàn ma dạt vào trong khu
trại, chờn vờn quanh những con gà mái tơ. Hình
như chúng thèm khát lắm...
Người mẹ và con chó
nhỏ
hà Li nuôi một con chó cái. Vốn thuộc
giống nhỏ, lại là con cuối đàn, cho nên nó
bé tí tẹo. Bố Li chọn con này, vì ông bảo
rằng ông thích nuôi chó nhỏ, mèo to. Mẹ Li đặt tên
N

cho nó là Mimi. Với thân hình thon dài được bao
phủ một lớp lông trắng muốt, mềm mại, Mimi trông
yểu điệu và duyên dáng làm sao. Thế nhưng nó
không yếu đuối, mà săn chắc, mạnh khoẻ, nhanh
nhẹn. Nó rất ngoan, dạy gì biết nấy, bảo sao nghe
vậy. Đêm, có động tĩnh gì, Mimi biết sủa, tiếng sủa
phát ra từ cái cổ khẳng khiu, chỉ kêu nhanh nhách,
nghe không oai vệ gì, nhưng cũng đủ báo động
cho cả nhà. Có hôm, vào nửa đêm, nghe Mimi cứ
nhí nhách sủa mãi, bố Li mở cửa thì thấy hai chú
nhóc đang ngồi bên hè tiêm chích cho nhau. Hai
chú vội đứng dậy, vật vờ dắt nhau ra ngõ. Bố Li rất
hài lòng với con chó nhỏ.
Muốn giữ cho Mimi sạch sẽ, mẹ Li cấm chỉ nó
ra khỏi nhà. Nó cũng tuân thủ tuyệt đối kỉ luật ấy.
Thậm chí có lần, Li ôm nó ra ngõ chơi, nó liền toài
xuống đất, chạy về nhà. Trên đường, nó gặp một
con chó đực đen tuyền cũng nhỏ bé nhưng săn
chắc như nó. Chàng hắc cẩu tiến tới ve vãn, dí sát
cái mũi đen sì vào cuối lưng nàng bạch cẩu hít hít.
Hình như đã quên cả mùi đồng loại, con Mimi run
rẩy, co rúm người lại, rồi cụp đuôi phóng rõ nhanh
vào nhà.

Người ta bảo chó là loài trung thành và chân
thật. Con Mimi thể hiện đúng như vậy. Nó luôn biểu
đạt tình cảm thắm thiết với chủ một cách vô tư,
mộc mạc, không phải là sự quấn quýt nịnh bợ. Có
đợt bố Li đi công tác dài ngày, Mimi hầu như bỏ ăn.
Nó nằm ghếch mõm bên hè, mặt buồn rầu, mắt
ươn ướt nhìn vào cõi vô định. Khi bố Li về, Mimi
nhảy cẫng lên, chạy vòng quanh, hết lậy lại lăn tròn
trên nền nhà, cuống cuồng, xoắn xuýt. Nhưng sự
chân thật đến vụng về ấy của Mimi đôi khi làm
phiền con người. Có hôm, mẹ Li đi làm về, vừa dắt
xe lên hè thì Mimi chạy ra mừng rỡn, quẩn quanh
chân, khiến mẹ Li vấp suýt ngã. Thế là Mimi ăn
quát. Nó tiu nghỉu chui vào gầm ghế, lấm lét nhìn
theo mẹ Li, đuôi vẫn vẫy vẫy. Khi bố Li gọi: “Mimi,
ra đây nào! Lại phạm khuyết điểm, bị mắng chứ
gì?”, Mimi rụt rè chui ra, vẫy vẫy đuôi, xán lại gần
bố Li, nhưng mắt vẫn liếc nhìn mẹ Li vẻ ân hận.
Mimi vẫn vậy, bất cứ khi nào chủ gọi, là nó ngoan
ngoãn đến bên, sẵn sàng nghe lệnh. Thực ra, nó
có làm nên công cán gì đâu, bởi vì cũng chẳng có
việc gì cho nó làm. Cùng lắm là nó được mẹ Li sai
đứng lên hai chân sau, chắp hai chân trước lạy
khách, tỏ lòng hiếu khách mà thôi. Thế nhưng, hễ

gọi là nó đến, sẵn sàng phục dịch, chứ không đòi
hỏi gì.
Cứ thế, con Mimi lớn lên trong thanh bình.
Nhưng từ bên trong cái cơ thể nhỏ nhoi ấy, có một
nỗi khát thèm đang lớn dần lên, như hũ rượu nếp
đang ủ men cứ bốc lên dần cái nồng say, thẩm
thấu vào từng tế bào, khiến nó râm ran, rậm rật. Có
lần, nó chạy lên, chạy xuống cầu thang, kêu ăng
ẳng. Có lần, nó lại ôm ghì lấy chân bố Li, nhún
nhún, cọ sát... Bố Li bảo: “Con này động đực rồi”.
Mẹ Li bảo: “Nó mà đẻ thì bẩn lắm. Không cho nó đi
tơ được đâu”. Thế là mọi người cảnh giác với
Mimi. Cửa, cổng lúc nào cũng đóng kín, phòng khi
Mimi ra ngoài tìm đực. Một thời gian sau nó dịu đi,
ăn chơi bình thường. Rồi ít lâu sau, nó lại nhảy
cẫng lên, lăn lộn. Cứ thành chu kỳ như thế, Mimi
khi thì cuồng loạn trong cơn dục vọng, lúc lại lặng
lẽ trong nếp sống êm đềm. Có điều, nó sống bình
lặng trong nhà, cuồng loạn cũng trong nhà, không
hề tìm cách bung phá. Có hôm, mẹ Li đi đổ rác, để
hé cửa, cổng. Đúng lúc ấy, có một con chó đực từ
ngoài ngõ chạy vào đứng trước cửa nhà Li rít liên
hồi. Mimi thò cổ ra, nhìn đồng loại với con mắt âu
sầu và lãnh đạm rồi lặng lẽ quay vào, leo lên gác

hai, chui vào gầm giường nằm im thin thít. Nhưng
tối ấy, thì Mimi vật vã đến cùng cực. Nó lao một
mạch từ tầng một lên tầng năm, rồi phóng xuống,
cuống cuồng chạy vòng quanh phòng khách, lăn
lộn dưới đất. Chạy, lăn không biết bao nhiêu vòng
rồi nó thở hổn hển, chồm lên bức tượng gỗ tạc
hình con chó nhỏ mà bố Li vẫn để ở góc phòng,
nhún lên nhún xuống, cọ cọ sát sát... Cái giống
động vật cái thường có biểu hiện như vậy mỗi khi
hứng tình. Bố Li nhớ lại hồi kháng chiến chống Mỹ
ở Trường Sơn, những con lợn cái không có đực,
cũng thường nhảy bừa lên lưng những con lợn cái
khác, nhún nhảy như vậy. Ngay cả con gà mái
thiếu trống, khi thấy đàn ông đi qua cũng nằm ẹp
xuống, ngỏng phao câu lên, xoè bộ lông đuôi ra
chờ đợi. Loài vật là vậy, không bị ý thức kìm nén,
chúng biểu hiện bản năng sinh tồn một cách chân
thực và lộ liễu. Cũng vì vậy, sự không được thoả
mãn và đòi hỏi được thoả mãn của chúng bộc lộ
một cách trần trụi, biến thành những hành động thô
cuồng không cần che dấu, trông thật đáng thương
hại. Bố Li bảo: “Hay là cho nó đi tơ, chịu khó bận
bịu một chút, chứ ai lại kìm hãm nó như thế!”
Nhưng mẹ Li nhất quyết không đồng ý, vì không

thể chịu nổi sự bận rộn và bẩn thỉu mà một con chó
đẻ có thể đem lại ngôi nhà này. Cuộc sống ngoài
xã hội vốn đã có quá nhiều thứ phải tẩy uế rồi,
không nên đem thêm cái dơ dáy vào trong nhà
mình.
Từ khi nhà Li đưa về một con mèo nhỏ, thì
cuộc sống của Mimi có những thay đổi. Con mèo
tam thể được đặt tên theo tiếng kêu - Meomeo. Li
lấy cho nó cái đĩa sạch, trộn cơm cá, để cạnh cái
đĩa cơm thịt của con Mimi. Mimi quen nếp, tiến lại
ăn. Con mèo tỏ ra sợ hãi, rúm người lại. Mẹ Li bảo:
“Chành choẹ như chó với mèo. Thôi, con Mimi lớn
hơn, cho ăn sau”. Thế là Mimi bị đưa ra ngoài
phòng khách, chực cơm con Meomeo.
Ngày qua ngày, con Meomeo lớn dần lên, to
béo và hùng dũng. Bây giờ, Li không phải cho nó
ăn trước nữa, mà nó tự giành phần ăn trước. Nó
hết sức đáo để, vừa ăn vừa canh chừng, không
cho con Mimi ăn. Mimi vốn khảnh ăn, nhưng thấy
chủ đã cho phép cùng ăn với con mèo mà lại bị con
mèo ngăn cản, liền xán lại, rúc mõm vào đĩa thức
ăn. Con mèo quá đáo để, giơ chân trước tát lấy tát
để vào mặt con chó. Mimi lùi mấy bước, nhìn chủ
bằng đôi mắt vừa như tố cáo vừa như dò hỏi. Thấy

Phong lan về trời

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (15)

Similar to Phong lan về trời

Similar to Phong lan về trời (20)

Phong lan về trời