:)

1. Ժայռապատկերներ

2. • Առաջին ժայռապատկերները Հայաստանում հայտնաբերվել են
1902 թ-ից մինչև 1910 թ., իսկ արդեն 1913 թ. հայտնաբերված
ժայռապատկերների մասին Գրիգոր Ղափանցյանը ընդարձակ
հոդված է գրել Արարատ ամսագրում (№1)։ Հայաստանում կա
աշխարհագրական հինգ տարածք, որոնցից
են՝ Արագած, Գեղամա լեռներ, Սյունիք՝ Ուխտասարի լանջերը։
Ընդհանուր թվով 20000 ժայռապատկեր, որից ավելի քան 6000
գտնվում է Սյունյաց Ուխտասարում։

3. • Ժայռապատկերները թվագրվում են մ.թ.ա. 7-րդ հազ և ավելի վաղ
ժամանակներով։ Սյունյաց գետնատարած ժայռապատկերները
դրոշմված են մուգ, արևահար մակերես ունեցող անդեզիտաբազալտե
լավային մակերեսներին։ Փորագրման տեխնիկական սկզբունքները
հազարավոր տարիներ ի վեր անփոփոխ են մնացել։ Սև և սրճագույն
ժայռերի վրա ու քարերի վրա բնիկների թողած առատ ու բազմազան
պատկերներով աշխատանքային, ծիսական, որսի տեսարաններով,
երկնային ուժերի վերաբերյալ պատկերացումների կոմպոզիցիաներով
հարուստ ժայռապատկերները արտահայտում են համապատասխան
դարաշրջանի մարդու նյութական և հոգևոր կյանքը։

5. • Ժայռապատկերն անվանում են նաև իծագիր կամ պետրոգլիֆ
(հունարեն է՝ կազմված «քար» և «փորագրել» կամ «քանդակել» բառերից)։
Ժայռապատկերներ հայտնաբերվել են բազմաթիվ երկրներում։ Դրանց
կատարման տեխնիկան բազմազան է՝ հանքային ներկերով արված
բազմագույն նկարներից մինչև տարբեր որակի ուրվագծային
պատկերներ ու հարթաքանդակներ։ Ֆրանսիայի, Իսպանիայի,
Իտալիայի, Աֆրիկայի, Սկանդինավյան
թերակղզու, Ուրալի, Հայաստանի, Վրաստանի, Միջին
Ասիայիժայռապատկերներին բնորոշ են տեղի կենդանիների՝ բիզոն,
արջ, մամոնտ, ձի և այլն, երբեմն՝ մարդկանց պատկերներ, որսի, ռազմի,
ձկնորսության, ծիսական և այլ տեսարաններ։

6. • Դրանք հարուստ նյութ են տալիս Հայկական
լեռնաշխարհի բնակիչների կենցաղը, պաշտամունքը,
սովորություններն ու արվեստը ուսումնասիրելու համար և
կարևոր նշանակություն ունեն որպես պատմական
սկզբնաղբյուրներ։[1]

7. • Հայկական լեռնաշխարհում (Արագած, Գեղամա լեռներ, Սյունիքի
Ուխտասարի լանջեր) հայտնաբերվել են մ.թ.ա. 7 - մ.թ.ա. 2-րդ
հազարամյակների բազմաթիվ ժայռապատկերներ։ Քարերին ու
ժայռերին բնիկների թողած հարուստ ու բազմազան պատկերներով,
զանազան տեսարաններով, երկնային ուժերի վերաբերյալ
պատկերացումների հորինվածքներով առատ ժայռապատկերները
հարուստ նյութ են պարունակում տվյալ դարաշրջանի մարդու
նյութական ու հոգևոր կյանքի, երկրի հնաբնակների կենցաղի,
պաշտամունքի, սովորույթների, արվեստի մասին և ունեն կարևոր
նշանակություն՝ որպես պատմական սկզբնաղբյուրներ։
Գիտնականների մեծ մասի կարծիքով՝ ժայռապատկերներն ունեցել են
մոգական, հմայական կամ պաշտամունքային նշանակություն։ Դրանք
հիմք են տալիս ենթադրելու, որ նախնադարի մարդը երկնային
մարմինների մասին ունեցել է յուրօրինակ պատկերացումներ։