SlideShare a Scribd company logo
Ondernemers voor
Ondernemers
P+SENIOR
EXPERTS
Bijlage | januari + februari 2010
PUM vliegt uit
Marokko
Indonesië
Eritrea
Peru
Kirgizië
Georgië
Bolivia
Zuid-Afrika
Mongolië
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
3
Gepensioneerdeexperts,opzoeknaareenzinvollebesteding
vanhunnieuwverworvenvrijetijd,zettenhunkennisinom
ondernemersinontwikkelingslandeneenstapverderte
helpen.Hunkrachtisdatzeéén-op-éénadviesgeven.Datis
ontwikkelingshulpopmaat:preciesafgestemdopdewens
vandeaanvrager.
Ruimdertigjaargeledenwarendeverenigdewerkgeversin
Nederland(eerstNCW,laterVNO-NCW)huntijdvervooruit
methetopzettenvanhetProgrammaUitzendingManagers,
eennaamdielaterwerdveranderdinPUMNetherlandssenior
experts.Defocusopkennisoverdrachtaanbedrijvenwasnieuw
indietijd.Hoeterechtdiekeuzewas,zienwevandaagdedag
nogaltijd.Landenwaardeeconomievandegrondkomt,vragen
nogmeeromkennisdanomgeld.Terecht,zelfhetgeld
verdienengeefteenveelbetergevoeldanhettekrijgen.PUM-
expertshelpenhendiebenodigdekennisteverwerven.
Versterkingvandeprivatesectorishetbestemiddelvoorde
emancipatievanzichontwikkelendelanden.Hetwerkvan
PUMtoontbijuitstekdathetbedrijfsleveneenbelangrijke
bijdragekanleverenaandebestrijdingvanarmoedeen
daarmeeaandeontwikkelingendestabiliteitvaneenland.
DePUM-formuleisijzersterk.Eneffectief.Datblijktuit
externeevaluaties.Enhetblijktookuitdevoortgaande
bereidheidbijdeministeriesvanBuitenlandseZaken(Ont-
wikkelingssamenwerking),EconomischeZakenenVROMom
dePUM-activiteitenfinancieelteondersteunen.Hetsuccesvan
dePUM-methodestimuleertookanderen.Zozijnerplannen
voorhulpaanoverheden,demedischesector,onderwijs-
instellingenensportorganisaties.Gepensioneerdeambtenaren,
doktoren,lerarenensportprofessionalswordenuitgezonden
omverbeteringstrajectenuittezetten.PUMwordtdanaltijd
gevraagdzijnexpertisetedelen,omdezeinitiatieveningoede
banenteleiden.
Naasteffectieve(enonbezoldigde!)ontwikkelingswerkerszijn
PUM-expertsookvooruitgeschovenpostenvanhetNederlands
bedrijfsleven.ZijbereidendewegvoortalvanNederlandseen
Europesebedrijven.Hunwerkleidtregelmatigtotnieuwe
handelscontacten,productie-enafzetmogelijkheden.Betere
ambassadeurskanNederlandBVzichnietwensen.
Deuitdagingvoordetoekomstistezorgendatdeuitwisseling
vankennisenervaringzoeffectiefmogelijkgebeurt,envoor
beidezijdenwinstgevendis.Nieuwverworvenkennismoet
blijvenhangenenverderwordenuitgebouwd.Omhet
midden-enkleinbedrijfinontwikkelingslandeneninOost-
Europazogoedmogelijkteondersteunen,enhen
daadwerkelijkopeenhogerniveautebrengen,zijneenmalige
missiesvaakonvoldoende.PUMwildatdebedrijvenmetwie
zewerktstructureelwordenaangeslotenopkennisbronnen.
Endatzestevigecontactenopbouwenmetanderebedrijven,
inhunsector,ookinhetbuitenland.Daaromisfollow-upvan
ingezettetrajectenzobelangrijk.Vakerdanvoorheenzullen
meerdereexpertsmetverschillendedeskundigheden
gezamenlijkwordeningezet.Hetnieuwekennismanagement-
systeemgaatervoorzorgendatalleexpertisediePUMinhuis
heeftovereenbredelinieinzetbaaris.
HetwerkvandePUM-expertsheeftdemeestekansvanslagen
indielandenwaarmeedeNederlandseoverheidenhet
bedrijfslevenbandenhebben,ofdatnastreven.Ditzetelk
projectineenbrederverband,watdekansvergrootdatde
verbeteringenbeklijven.Zokunnenweingrotedelenvande
wereldhetPUM-gevoelcreëren.Ondernemersvoor
ondernemers.Datgeeftallevertrouwenindetoekomst.
www.vno-ncw.nl
www.pum.nl
Ontwikkelingshulp op maat
Zeventig
bestemmingenP+ wordt geschreven en
gemaakt door een
onafhankelijke redactie.
Hoofdredacteur:
JanBom
Eindredacteur:
AstridvanUnen
Organisatie en redactie:
BureauMilieu&Ontwikkeling:
HansvandeVeen
HanvandeWiel
Begeleiding PUM:
FloorOostervink
Art Direction:
B5,Bolsward:
BoudewijnBoer
Studio10,Amsterdam:
TinekeKooistra
Fotografie:
KeesvanBerkesteijn
DenisetenBokum
FotostudioTacul
TonPoortvliet
Enanderen
Illustraties:
VosBroekemaenMelanieDrent
ErikKriek
Uitgever:
BobWennekendonk
Uitgave:
Atticusb.v.
Verspreide oplage:
25.000exemplaren
Druk:
SenefelderMissetDoetinchem
Redactieadres:
Rietsnijderslaan3
1394LCNederhorstdenBerg
T0031(0)294255719
M0627153000
Einfo@peopleplanetprofit.be
www.peopleplanetprofit.nl
www.peopleplanetprofit.be
www.peopleplanetprofit.info
www.p-plus.nl
VOORWOORDINHOUD
Ambassadeurs
Vrijweliedereweekvanhetjaariserweleen
PUM-expertaanhetwerkinMarokko.Wat
komenzedoen?Wieziterophentewachten?
Watbereikenze? 4
Planeet over
PUMzendtseniorexpertsuitnaarruim
zeventiglanden.Eén-op-ééngevenzedaar
adviesaanondernemers.Wekozennegen
bestemmingen,verdeeldoverdeplaneet. 10
Superman of teamplayer?
Heefthijnogtoekomst?DePUM-expert,de
doordewolgeverfdemanagerofspecialistin
rustediealseensoortSupermanwaarookter
wereldinvliegt?Ofisdetoekomstaande
teamplayer? 16
Wanted:meer vrouwen
Vrouwelijkeondernemers.InNederlandnog
steedsuitzonderlijk,indemeestelandenheel
gewoon.OmhenbetertebedienenzoektPUM
meervrouwelijkeexperts. 18
P+ Cartoon
IllustratieErikKriek 19
P+SENIOR
EXPERTS
www.pum.nl
+DoorBernardWientjes,VoorzitterVNO-NCWenPUM
“BetereambassadeurskanNederlandBVzichnietwensen”
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
5
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
4
MAROKKO VRIJWILLIG, MAAR NIET VRIJBLIJVEND
Ambassadeursvan
BVNederland
Vrijwel iedere week van het jaar is er wel een PUM-expert
aan het werk in Marokko.Wat komen ze doen,wie zit er op
hen te wachten en wat bereiken ze?
+TekstHansvandeVeen+FotografieDenisetenBokum
“Kijk,netgearriveerduitNederland.”TrotswijstAhmed
AmirainzijnbloemenshopinhartjeCasablancaop
tweegrotevazenmetenormerozen.Tweedagengeledenvia
internetinAalsmeerbesteld,nuinzijnwinkel.Klaarvoor
verwerkinginboeketten.Rozenwordenwelgekweektin
Marokko,maarnietdezesoorten.Zijnklantenzijngraagbereid
erdeportemonneevoortetrekken.“Volgendeweekbestelik
opnieuwtweeduizendstuks.”
VijfjaargeledenbegonAmirazijnbedrijfFleurscasaInternatio-
nalinCasablanca,nuishijeenregelmatigeleveranciervan
bloemstukkenaantophotelsenbijgroteevenementen.Twee
PUM-expertshadAmiraindietijdoverdevloer.Deeerste
steundehembijhetontwikkelenvanzijnbusinessconcept,de
tweedebrachtzijnpersoneeldefijnerekneepjesvanhetbloem-
schikkenbij.OokkreegzijnassistenteeentraininginNeder-
land.“Dankzijhetadviesvandeexpertshebbenwijnueen
geheeleigencollectie,enonderscheidenweonsvandeconcur-
rentie.”
AhmedAmiraisTunesiërvangeboortemaarroemthetonder-
nemersklimaatinMarokko.“Alsondernemerwordjenietveel
indeweggelegdindezeopeneconomie.Datisindezeregio
langnietoveralzo.Enbovendiengaathethiereconomisch
goed.”
DedynamiekvandeMarokkaanseeconomiekanookdebezoe-
kermoeilijkontgaan.InstedenalsCasablancaendehoofdstad
Rabatwordtdrukgebouwdaangrote,prestigieuzeprojecten.
DelaatsteinvoerbelemmeringentussenMarokkoendeEuro-
peseUnieverdwijnenvolgendjaar,eennieuweboostvooreen
economiediealjarenindeliftzit.Metinvesteringsprogram-
ma’sopterreinenalstoerismeenland-entuinbouwhoudtde
overheiderdevaartin.Daarstaangroteproblementegenover,
zoalsdeklooftussenarmenrijk,eenschromelijktekortaan
banenvoorderelatiefjongebevolkingeneenschandalighoog
percentageanalfabetisme.
“Miljoenen mensen in mijn land verdienen hunbroodin
microbedrijfjes.Zijzijnveelalnietinstaatdeontwikkelingen
opdemarkttevolgen,lopenachterquaarbeidsomstandig-
hedenenookopmilieugebiedgaatervanallesmis.Alsoverheid
slagenweeronvoldoendeinhentebereiken.Consultancyis
hiermaarbeperktaanwezigenveelteduurvoordezebedrijfjes.
Endus,mijneherenvanPUM,kuntueenbelangrijkerolver-
vullen.”
Mohammed Sairi, directeur op het ministerie van Toerisme
en Kunstnijverheid en belast met promotie en innovatie van
de sector, kijkt zijn bezoekers doordringend aan. Wat hem
betreft kan PUM, samen met zijn ministerie, direct aan de
slag, liever vandaag nog dan morgen. Koos Kruit, sinds drie
jaar PUM-landencoördinator in Marokko, houdt de boot wat
af. “Laten we beginnen met een proefproject”, stelt hij voor,
“om te bepalen waar onze bijdrage het meest zinvol is.” Sairi’s
suggestie dat PUM ook hele sectoren zou kunnen adviseren,
zoals de leerlooierijen of de keramiek, ontmoet ook al niet veel
enthousiasme. “Wij adviseren geen sectoren”, reageert Thijs
van Praag, algemeen directeur van PUM. “Onze filosofie is om
een expert direct te koppelen aan een bedrijf. Als het goed is, >
Koos Kruit,landencoördinator
Marokko,in gesprek met een van de
twee lokale PUM-vertegenwoordigers,
Abdelaziz Moutamani
Fatima en Naïma Amar willen graag een PUM-expert voor hun coöperatie
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
7
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
6
hebben zijn adviezen vervolgens uitstraling naar een groter
deel van de sector.”
“Ikvreesdebureaucratie”,zegtVanPraagalsweweerbuiten
staan.“Wijwillenzoveelmogelijksamenwerkenineenland,
maaralleenalsweerechtverdermeekomen.Daaromzijnwe
terughoudendinalliantiesmetdeoverheidofinstellingendie
teveelaandeleibandvandieoverheidlopen.”Geenonterechte
zorginMarokko,waarledenvanhetselectegezelschapvan
familiesdietraditioneeldetouwtjesinhetlandsteviginhan-
denhebben,regelmatigjobhoppentussendeoverheidsbureau-
cratieenhetbedrijfsleven.TochisPUMerdelaatstejarenin
geslaagdeensteviglokaalnetwerkoptebouwen.Samenwerken
metlokaleorganisaties,zegtKoosKruit,“vergrootonzenaams-
bekendheidenleidttotmeer,enbetere,aanvragen.”Erzijn
afsprakengemaaktmetondermeerdelandelijkewerkgevers-
organisatie,eenagentschapterbevorderingvanhetmidden-en
kleinbedrijf,deMarokkaansekoepelorganisatievoorcoöpera-
ties(metruimzesduizendleden)enCréditAgricole,degrootste
plattelandsbank.
DelaatstetweestimulerendeaanwezigheidvanPUMophet
plattelanddoordelokalekostenvanNederlandseexpertsvoor
hunrekeningtenemen.DatisnietgeheelvolgensdePUM-filo-
sofie,dieervanuitgaatdatdeklantzijnbetrokkenheidtoont
doorhuisvestingentransportvandeexperttebetalen.Onder
hetmotto:welvrijwilligmaarnietvrijblijvend.Kruit:“Omdat
heteengratisadviesis,kandeneigingzijnergemakkelijkmee
omtegaan.Maarmendienttebeseffendatheteenkwaliteits-
adviesis,vanmensendiehunsporenhebbenverdiend.De
lokalepartijmoetknokkenvooreenPUM-project,hetisgeen
cadeau.”Maarsomsisenigesoepelheidgewenst.“Prioriteit
heeftvooronshetvergrotenvantoegangtotdemarktvan
kleineproducentenophetplatteland.Demeestebedrijfjesen
coöperatieszijnechterzoarmdatzezelfsdiebeperktelokale
kostennietkunnenbetalen.Vandaardeconstructiesmetde
koepelvancoöperatiesendeplattelandsbank.”
FatimaenNaïmaAmarvertegenwoordigenzo’ncoöperatie.
Dezussenhebbenzeshonderdkilometergereisdomaanwezig
tezijnbijeendoorPUMgeorganiseerdseminarindehoofd-
stadRabat,waardeverschillendestakeholderselkaarkunnen
ontmoeten.HunvrouwencoöperatieinhetplaatsjeGoulmina
telt35leden,diebroodenkoekjesbakkenencouscous-
maaltijdenbereiden.Vanuiteeneigenwinkelverkopenzijhun
producten,meestalbijgelegenheidvanbruiloftenofbegrafe-
nissen.Gekooktengebakkenwordterophoutvuur,bijvoor-
keurmetpalmbomenhout.Hetprobleemisdatdezehoutbron
uitgeputraakt.VandaardevraagaanPUM,viadekoepelvan
coöperaties,ofeenexpertkanonderzoekenofzonne-energie
eenhaalbarekaartis.InnovemberreisteenPUM-expertafnaar
hetverreoostenvanMarokko.“Hetmagbesteenmanzijn”,
zegtNaïma,“datisgeenprobleem.”Zonne-energiewordtin
hunomgevingalmeertoegepast,dusaandehaalbaarheidtwij-
felendedamesniet.Maar,vragenzijzichaf,hoedeverfijnde
smaakengeurvanhetkokenophoutvuurtebewaren?
Jan van Eck heeft zijn klus vooreencoöperatieernetopzitten.
Weontmoetenhemtijdenszijnlaatstewerkdagopdemelk-
fabriekinKenitra,zo’nveertigkilometervanRabat.Deklant
vanVanEckisAgricoleLaitiereExtralait,eencoöperatievan
driehonderdmelkveehouders.“Vanmiddelgroottotklein”,
zegtVanEck.“Erzijnermetnietmeerdanvijfkoeien.Sommi-
genleverenmaartweelitermelkperdagaandefabriek.”
Decoöperatieoverweegtdeproductievanveevoerzelfterhand
tenemen.Nietalleenwordenzokostenbespaard,ookhopen
deveehoudersdoormeerkennisoverdejuistevoedingde >
Marokko topland voor PUM in Afrika
PUM is sinds 1995 actief in Marokko.Sindsdien werden ruim vierhonderd missies
uitgevoerd;eerst zo’n twintig per jaar,daarna een ruime verdubbeling tot veertig à
vijftig jaarlijks.Marokko behoort daarmee met Zuid-Afrika tot de top in Afrika qua
PUM-missies.Het merendeel van de projecten vond plaats in de agrarische sector;de
rest in de industrie en sectoren als hotellerie,farmacie en toerisme.Nieuw zijn de
milieuprojecten,waarvan er nu zes zijn voltooid.
Marokko is een van de vier landen waar PUM met de EconomischeVoorlichtingsdienst
EVD samenwerkt in matchmaking,het creëren van business links tussen lokale
ondernemers en het Nederlands bedrijfsleven.“PUM is vaak het eerste contact van
ondernemers hier met Nederland”,zegtVasco Rodriguez,economisch attachee bij de
ambassade in Rabat.“Wij kijken vervolgens naar de mogelijkheid van opschaling van
de relatie,door inzet van de verschillende instrumenten die we daarvoor hebben.”
De vaste personele betrokkenheid van PUM met Marokko bestaat uit twee
Marokkaanse lokale vertegenwoordigers (vergoeding per project),de fulltime project
officer (betaald) op het kantoor in Den Haag die de missies coördineert en de
landencoördinator (vrijwillig),die het land twee à drie keer per jaar bezoekt.
Bloemist Ahmed Amira
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
9
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
8
melkproductieaanzienlijkoptevoeren.Methunvraagzijnze
bijJanvanEckaanhetjuisteadres,wanthijwasgedurende
twintigjaardirecteurvaneenNederlandsveevoederbedrijf.Die
ochtendpresenteerdehijzijnvoorstelaanhetbestuurvande
coöperatie.“Ingrotelijnenhebikgeschetstwaarzeaanmoeten
denken.Hetprobleemisdathiernauwelijkservaringismetde
productievanveevoer,alleenvoordepluimveesectormaardaar
hebjemetrunderennietsaan.IkhebwatcontacteninNeder-
landgenoemd,enconsultancyenproducenten.Hetisaanhen
omdaarietsmeetedoen.Maarmenishiereerdergeneigdaan
Frankrijktedenken.”
Afgezienvaneendagexcursienaarenkeleboerenbedrijvenheeft
VanEckgedurendezijnmissiehetterreinvandemelkfabriek
nietverlaten.Tochspreekthijvaneen“leukeklus”.Watwaser
leukaan?“Datikhiermeteensoorthelikopterbliknaarhet
bedrijfkonkijkenenadviesgeven.Ikhebtweeeerderemissies
gedaaninMarokkoendaarginghetvooralomdeaanschafvan
machines,oftechnischeproblemen.Daarligtmijnkrachtniet.
Beldeleveranciermaar,hebikzeverteld.Dieisdaarvoor.”
VanEckblijftwelmeteenvraagzitten.“Ditiseengrotefabriek.
Erzitveelgeldachter,datkunjezienaandegebouwenenhet
goedeonderhoud.Ikbenerindezekorteperiodenietachter-
gekomenhoehetzitmetdeeigendomsverhoudingen.Vanwie
isdit,tochnietvandiekleineboertjes?Endandenkik:kunnen
jullienietgewoonbetalenvoorconsultancy?”
“Hetantwoordisduidelijk”,reageertKoosKruit:“Vooreen
volgendadvieszullenzeeenstandaardtariefvanzevenhonderd
euromoetenbetalen.Geenenormbedrag,maarhetmaaktde
overgangnaarcommerciëleconsultancyduidelijk.Voornu
wildenwijgraagophunvraagingaan,omzobijtedragenaan
verbeteringvandeheleketenvankleineboerentotdefabriek.”
VoordePUM-landencoördinatorheefteendergelijkeeerste
missieookeenverkennendkaraktervoormogelijkevervolg-
projecten:“Onsdoeliszoveelmogelijkeenkleineketenvan
projectenuittevoerenmethetbedrijfineenperiodevanzo’n
tweejaar,waardoorhetechtkanveranderen.”Datgeldtniet
bijdemissieswaareenspecifieke,vaaktechnischevraagaan
tengrondslagligt.“Maarinveelgevallenisheteenkwestie
vaneerstmaareensderommelopruimen;somsletterlijk,vaak
figuurlijk.Pasdaarnakunjeechtingaanopdebusiness.”
Die stelling wordt geheel onderschreven doorveteraanexpert
GerardvanBolhuis,inMarokkobezigmetzijn28steenlaatste
missie(vanwegehetbereikenvandezeventigjarigeleeftijd,de
grensvoorPUM-experts).Ineenkleinfabriekjevanpalletsen
fruitkistjesadviseerthijoverdehaalbaarheidvaneendroog-
ruimtevoorhethout.Indeomgevingvindtveeltuinbouw
plaatsvoordeexport.Detomatenensperzieboontjeszouden
verpaktkunnenwordenindekistjesvandezefabriek,maar
danmoetenzewelaandeEuropeserichtlijnenvoorvoedsel-
veiligheidvoldoen.Daartoeiseendroogruimteonmisbaar.
VanBolhuis:“Ikhebhiertemakenmeteencreatieveeigenaar.
Diedroogruimteiseenvanzijnveleplannen.Maarhoegroot
moetdieruimteworden,metwelkecapaciteit?Datheefthij
nognietuitgewerkt.Omdathijgeenprognoseheeftvande
benodigdecapaciteitovertweejaar,moetjedaareerstaanwer-
ken.Nadatikm’ntechnischeadviezenhebgegeven,gaanwe
dusoverhetmanagementpraten.Overdelegerenvanverant-
woordelijkhedenenoverhetopstellenvaneenbusinessplan.
Datwasweliswaarnietzijnvraag,maardaardraaithetwatmij
betreftwelom.”
EenmanalsVanBolhuisillustreertdegoedenaamdieNeder-
landseexpertsinMarokkohebben,zegtNaguibTibari,eenvan
detweelokalePUM-vertegenwoordigers.“Dezemanisopzo
veelplaatsenindewereldgeweest.Daardoorkanhijoplossin-
genvoorproblemenaandragendiehijuitbijvoorbeeldIndia
kent.HijheeftgeenbeperkteHollandseblik.”
TibariisvanafdebeginjarenbetrokkenbijdePUM-operatiesin
Marokko,enheeftindietijdheelwatargwaanmoetenwegne-
men.“Menkonnietgelovendatdeexpertsvoornietswerkten.
Watwasdeverborgenagenda?Nukanikzeverwijzennaarde
ervaringenvanklantendiehenvoorafgingenenspeeltdatpro-
bleemnietmeerzo.”
OverhetmetenvanheteffectvandePUM-missiesheefthijeen
duidelijkemening.“Metdeevaluatieformulierendiedeklanten
naeenmissieinvullenkaniknietzoveel.Menvindthetvaak
onbeleefd,zekerbijdevrijwilligeinzetvaneenPUM-expert,om
kritischenotentekraken.Dusneemikpasaandatzetevreden
zijnalszeomeenvervolgmissievragen,eneenexpertdienetzo
goedisalsdevorige.Endatgebeurtgelukkigvaak.”
Houtexpert Gerard van Bolhuis (links) adviseert Marokkaanse ondernemer
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
11
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
10
+TekstHanvandeWiel +InfographicVosBroekemaenMelanieDrent
PUM zendt senior experts uit naar ruim zeventig landen in Afrika,Azië en het Midden-Oosten,
Latijns-Amerika en Centraal- en Oost-Europa.Acht bijzondere ervaringen in acht verre landen. >
De hele wereld over
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
13
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
12
INDONESIË
Supervakman
leert delegeren
VierkeerbezochtPaulDielissensinds2005hetmetaalbedrijfUDPande
BesiWayanDjegogopBali.“Hetiseenvandeprojectenwaarikhet
meesttrotsopben”,zegtDielissen,diealsondernemerindezelfdebran-
cheheeftgewerkt.“Ikkenhunvragenenzorgen,mijvertrouwenze.”
PandeBesimaakttraditionelemessenenmaal-ensnijmachinesvoor
deagrarischeenvoedingsindustrie.EigenaarWayanDjegogiseen
supervakman,zegtDielissen.Tochwasdiezelfdeeigenaartegelijkertijd
hetprobleem:hijbemoeidezichmetalles,waardoorhetbedrijfsteeds
achterdefeitenaanliep.
TijdenszijneerstemissiebrengtDielissendedochterendeschoon-
zoonvandeeigenaardebeginselenvankostencalculatie,prijsopgaven,
marketingenverkoopbij.Diesplitsingvanverantwoordelijkheden
betekenteenommekeer:omzetenwinstgroeienspectaculair.EnWayan
Djegogisopgeluchtdathijeindelijkvanhetfinanciële“gezeur”afisen
zichopdetechniekkanstorten.
PasdaarnakomtDielissentoeaandeeigenlijkevraag:hetverbeteren
vandemachinesdiehetbedrijfproduceert.Samenmetdedriekoppige
leidingontwerpthijnieuwemachinesdiedezelfdefunctieshebben
maarmeteenEuropeselook.Demachineszijnzogoed,dathetbedrijf
deconcurrentiemetbedrijvenopJavawelaandurft.Dielissen:“Ikga
nogéénkeerterugomzemetdiebeslissingtehelpen.”
ERITREA
Modelboerderij
zonder machines
OpdriekwartierrijdenvandeEritresehoofdstadAsmaraligthetkaas-
bedrijfvanZecariasFessehayeenzijnvrouwAbrehet.Indepropere
stallenstaaneenstukofvijftigkoeien,deelsvoordemelkproductie.
“Hetiseenmodelbedrijf,datregelmatigbezoekersheeftviademinister
vanLandbouwenerpicobellouitziet”,zegtTheoJanssen,dieereind
2008opbezoekwas.WekelijkslevertZecariasveertigkilohardekaas,
vijftigkilomozzarellaen25kiloboteraandebetererestaurantsvan
Asmara.Janssen:“Dieproductenleverenveelop,maardeveevoeder-
prijzenzijnookerghoog.”
Dekaaswordtgemaaktzonderveelkennisenmachines.Zecariasen
Abrehetzijnvolledigselfmadeenabsorberengretigalleinformatiedieze
kunnenvinden.Vindingrijkzijnzeook:tijdensJanssensbezoekwordt
eenoudevrieskistomgebouwdtoteenperfecte‘rijpingskamer’.Maar
dehygiënelaattewensenoverenJanssen(langdurigeervaringinde
voedingsmiddelenindustrie,bijondermeerNutricia,JonkerFrisen
Martinus)beseftdatiederadviesalleenzinvolisalsereenpasteurkomt,
evenalsapparatuuromzuurselaantemaken.Hetbedrijfkanditzelf
nietbekostigen,omdatdeEritresemunteenheidwaardeloosis.Terug
inNederlandweetJanssenhetbenodigdegeldbijeentekrijgenen
stuurthijeencontainermetdeapparatuurnaarEritrea.Eind2009gaat
hijmetFessehayedeapparatuurinstalleren.
PERU
Recyclingbedrijf
verzuipt in de flessen
InhetzuidenvanPeruleidtGladysAycayahetrecyclingbedrijfCepa
Harold,datvooraloudpapier,gerimpeldkartonenpetflesseninzamelt,
sorteertendoorverkoopt.Dezaaklooptzogoeddathetbedrijfbijna
verzuiptindeflessen.Diewordenlosaangeleverd,opsommigedagen
metvrachtwagenladingentegelijk,meteenonoverzienbarebergflessen
alsgevolg.ExpertJanBoonadviseertmevrouwAycayaindezomervan
2008omdeflesseningrotekorvenopteslaan,zodaterruimtevrijkomt
opdewerkvloer.Verderzouzemeerzichtmoetenkrijgenopdeprijs-
ontwikkelingvandeproductenenhetwerkverlichtendooreenauto-
matischetransportbandaanteschaffen
HetprojectisvoorgedragendooreenvandedrielokalePUM-vertegen-
woordigersinPeru,SaskiaTegels.DezedoctorandaLatijns-Amerika
studieswoontinhetnabijgelegenArequipa,ismede-eigenaarvaneen
reisbureauenoprichtstervandeNederlandseSchooltePeru.“Nadatik
hetprojecthebaangedragen,hebbendeeigenaresseenikelkaaront-
moetendedetailsvanhetprojectdoorgesproken.Bijdestartvanhet
projectbeniknaarTacnaafgereisdenhebikdeexpertontmoeten
gesproken.NademissiebenikincontactgeblevenmetdeNederlandse
expertendeeigenaresse.”
AycayaheeftinmiddelsalleadviezenvanJanBoontoegepast.Zesorteert
bijvoorbeeldgeordendenonderhandeltoverdeprijzen.Doordeecono-
mischecrisisgaathetwatmindermetdepapierrecycling,endatheeft
effectophaarbedrijf.“Wehopendathetvolgendjaarbetergaat”,zegt
ze.OverBooniszeergtevreden.“IkhebveelgeleerdvanJan.Eenswilik
zowijszijnalshij,zodatiknetalshijanderenkanadviseren.”
KIRGIZIË
Koeienman leert
over kippen
IndeKirgizischehoofdstadBisjkekruntdierenartsAkylbekJumaliev
eengoedlopendbedrijf:CentralAsianBreedingServices.Totvoorkort
washijvooralgespecialiseerdinkunstmatigeinseminatievankoeien:
hetbedrijfimporteertspermaenverkooptdataandetallozekleine
boerenterverbeteringvanhunkoeienrassen.Jumalievheefthiervoor
aldiversekerenPUM-expertsoverdevloergehad.“Enaltijdgavenze
eenpreciesenbelangrijkadvies”,zegthij.
DriejaargeledenisCABSzichookopdepluimveesectorgaanrichten,
omdatditeenboomingbusinessis.Jumalievverkooptvaccins,vitami-
nen,voerconcentraten,kleineproductenalsvoederbakkenengeeft
advies.Aanvankelijkvindendeboerendeprijzenvande(Nederlandse)
productentehoog.Datverandertalsblijktdatkippendiemetzijn
vaccinzijningeëntdepseudovogelpestoverleven.Ennuwreektzichhet
gebrekaanechtepraktijkkennis,zegtTonBokkers,zelfpluimveehan-
delaar.“Jumalieviseenkoeienman,eenvakman,maarheeftnauwelijks
kennisvandepluimveesector.Datbelemmerthembijdeverkoop:zon-
dervakkenniskanhijdekippenboerennietovertuigen.”Opbouwen
vandiekenniskosttijd.Bokkersassisteerthemdaarbij.“Ikgameeals
hijdeboerenbezoektenkijkhoehijhetdoet.Daarpratenwedanover.”
“Ikkenhunvragenenzorgen,mijvertrouwenze.” “Ditiseenmodelbedrijf,datregelmatigbezoekersheeftviade
ministervanLandbouw.”
“Ikgameealshijdeboerenbezoektenkijkhoehijhetdoet.Daar
pratenwedanover.”
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
15
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
14
GEORGIË
Klantvriendelijkheid
kun je leren
Georgiëiseenschitterendland,zegtHansvanderSteenhoven.Opschil-
derachtigeplekkenindebergenstaanmonumentalemoskeeënen
kerkjes.“Internationalehotelketenshebbendietoeristischepotentie
ontdekt,enzijnaanhetbouwengeslagen.”Eenknelpuntishetont-
brekenvangoedpersoneeldathetdeveeleisendegastennaardezin
kanmaken.“Demensenzijninhetalgemeennietklantvriendelijk.
EenerfenisuitdeSovjettijd.”
Omhierveranderingintebrengen,hebbenregeringenbedrijfsleven
in2006samenhetIcarusCollegeopgezet,eenschoolvoorhotel-en
toeristischepraktijkopleidingen.DedirectieheeftPUMgevraagdhet
curriculumtevergelijkenmethetNederlandseniveauendekwaliteit
teverhogen.DekeuzevoordezeschoolismedegenomendoorPUM-
sectorcoördinatorOnderwijs,RiavanEck.“Welettenvooralophet
management:zittenercapabelemensen,hebbenzegoedenetwerken
enkunnenzeaangeldkomen,wantdathebbenwijniet.”
VanderSteenhoven(voormaligdirecteurvanhetROCMondriaanin
DenHaag)isnuvijfkeerinGeorgiëgeweestenheeftgemengdegevoe-
lensoverderesultaten.“HetlandisdoorderecenteoorlogmetRusland
jareninontwikkelingteruggeworpen.”Dehotelketensstoptensubiet
methunbouwactiviteiten.Nudievoorzichtigweeropgangkomen,
constateerthijdat“deknopnognietomis.InvergelijkingmetNeder-
land,zittendestudentenvanIcarusnuopvmbo-niveau.Hopelijk
ontstaaterdrukvanuitdehotelketens,diegoedpersoneelwillen.”
BOLIVIA
Interieurbouwer
gooit het roer om
DeshowroomvaninterieurbouwerChingaDecoracionesinSantaCruz
zieterprachtiguit,metproducten–voornamelijklampenenmeubels–
vaneengoedekwaliteit.Maardemanierwaaropzewordengemaakt,is
voorverbeteringvatbaar,zegtHaikeBijlsma,diehetbedrijfindezomer
van2009bezocht.“Eenwerknemermoetbijvoorbeeldeenkastmaken
aandehandvaneenfotouitdecatalogus.Hijgaatwatrekenen,maakt
eenprovisorischehoutstaatengaataandeslag.Hetproductwordt
tamelijkgrofinelkaargezetendaarnagoedafgewerkt,doordezelfde
persoon.Alshetproducttochnietvoldoetaandewensenvandeklant,
kanhijopnieuwbeginnen.Datleidttotveelonvrede.”
Bijlsma,ex-directeurvaneenmeubelfabriekmetveertigjaarervaring
inhetvak,wilhetproductieprocesrationaliserendoortekeningenen
materiaalstatenmeteencomputerprogrammatemakenendewerk-
nemersnietlangeralleenophuneigenproductentezetten.Hetmana-
gementisenthousiastengooithetroerom.Debinnenmureninde
productiehalwordengesloopt,devloergevlaktendemachineslogisch
opgesteld.Bijlsma:“Nuishetdekunstomtebewijzendatdezewerk-
wijzetoteenbeterresultaatleidt.Daarvoorwasdezemissietekorten
daaromgaikbinnenkortweer.Jekuntdeonzekerheidoverwaterstaat
tegebeurenniettelanglatenvoortbestaan.”
ZUID-AFRIKA
Sterke vrouw
in de bouw
SophiaFritzisdirecteur-eigenaarvaneenaannemers-enschoonmaak-
bedrijfinKaapstad.Geensinecureineendoormannengedomineerde
bedrijfstak.“Maarzeisstevigentaai”,zegtMelanieStallen,zelfbouw-
kundigingenieurengepoktengemazeldalsvrouwindebouw.Stallen
wasonlangsopbezoekinKaapstad.Fritzheefttwintigtotdertigmen-
senopafroepklaarstaan,afkomstiguitdeachterstandswijkHannover
Park.Zeisgespecialiseerdinloodgieterwerk,tegelzetten,stukenen
schilderen.Demeesteopdrachtenkrijgtzeviagewonnentendersbij
degemeente.Maardecompetitieismoordend.
StallenheeftFritzondermeergeadviseerdzichtefocussenopdeaanne-
merij.“Decombinatiemetschoonmakenbegrijpenklantenniet”,zegt
ze.Ookzouzezichmeeropdeprivatemarktmoetenrichten:daarwor-
denopdrachtengegundenisdeconcurrentiekleiner.“Maardaarvoor
moetdiemarkthaarkennen.Dusmoetzeveelnetwerkenenkwistig
zijnmethaarvisitekaartje.”DaarnaastzouhetverstandigzijnalsFritz
eendeelvanhetpersoneellaatbijscholentotechtevakkrachten,metde
bijhorendediploma’sencertificaten.“Datstaatheelsterkinjeofferte.”
Bovendienkunnendiederestvanhetpersoneelonthejobtrainen.
Fritzmoetookzelfdingenaanpakken:deslaapkamerannexkantoor
verruilenvooreenechtkantoor,enverantwoordelijkhedengaandelen.
Stallen:“Nutrektzealleszelf.Alshetbedrijfgaatgroeien,kandatniet
meer.”
MONGOLIË
Betere docenten,
hogere melkproductie
HetMongolFarmerCollegeinUlanBatorenPUMgaandriejaarinten-
siefsamenwerkeninhetkadervanhetVEHICLE-programma,dathet
beroepsonderwijsinpartnerlandenondersteunt.PUMgaathetcurri-
culumverbeterenendocententrainen.Uiteindelijkmoetdatleidentot
eenhogerezuivelproductie.“Erkomtveelmeernadrukteliggenopde
praktijk”,zegtprojectleiderWimdeJong.“Debijhorendelespakketten
gaanwehelemaaluitwerken.Hethuidigemateriaaldraagtnogeen
SovjetstempelenisoverwegendinhetRussisch.Terwijldemeeste
informatieopinternetinhetEngelsis.DuswegaanhetEngelsvande
stafbijspijkeren.”
Tot1990fungeerdeMongoliëindepraktijkalseensatellietvande
Sovjet-Unie.Daardraagthetnogdesporenvan.Modernepraktijk-
kennisiszeldzaam.DeJong(26jaarervaringalsmelkveehouder):
“Daardoorvallenderesultatenvaaktegen.Dezuivelproductieis
ondanksdegroteveestapelzolaagdathetlandzuivelproductenim-
porteert.IndeSovjettijdwerktenmensenopcollectieveboerderijen,
na1990hervattenvelenhetnomadischebestaan.Daardoorisdeveeteelt
inMongoliëweerheelextensief.Techniekenalsinkuilenontbreken,
terwijldiewelnodigzijnomdatermaareenpaarmaandenperjaar
grasgroeit.Menwiltoewerkennaareenintensieveremelkveehouderij,
metmodernestallen.Datbegintbijbeterpraktijkonderwijs.”
“Georgiëisdoorderecenteoorlogmet
Ruslandjareninontwikkeling
teruggeworpen.”
“Dezemissiewastekortendaaromgaikbinnenkortweer.
Jekuntdeonzekerheidoverwaterstaattegebeurenniettelang
latenvoortbestaan.”
“Dusmoetzeveelnetwerkenenkwistigzijn
methaarvisitekaartje.”
“Techniekenalsinkuilenontbreken,terwijldiewelnodigzijn
omdatermaareenpaarmaandenperjaargrasgroeit.”
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
17
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
16
Superman of teamplayer?
EenT-shapedexpert.Datishetprofielvande
idealePUM-adviseuranno2010.Iemand
diediepgaandedeskundigheidcombineert
metbredebedrijfskundige-ofmanagement-
ervaring.“Eenexpertmoetnietalleenoog
hebbenvoorhetspecifiekeprobleemdatmoet
wordenopgelost”,zegtalgemeendirecteur
ThijsvanPraag,“maarookanalyserenwatin
eenondernemingmoetgebeurenomdaad-
werkelijkeenontwikkelingsstapnaareen
hogerniveautemaken.Daarhoudenwemet
onzeselectienurekeningmee,enwegaan
onzemensenerookintrainen.”
Eenscherpereselectieopdejaarlijkseaanmel-
dingen–gemiddeldzo’nvijfhonderd–moet
helpendebeoogdekwaliteitsslagtemaken.
Endusvolstaatvoordemanagerinrusteniet
meerdebereidheidzichintezettenvoorde
goedezaak,maarwordthijtijdenseensollici-
tatieprocedureaandetandgevoeld.Ookdient
hijtebeschikkenoverdenodigeculturele
gevoeligheid,vandoorslaggevendbelangvoor
eensuccesvoloptredeninverreoorden.
DeaanscherpingvanhetprofielvandePUM-
expertvloeitvoortuiteenrecentefasevan
bezinning.Met40procentmeermissiesinvijf
jaartijdmaaktePUMeenstormachtigegroei
door.Hetafgelopenjaarwerdpasopdeplaats
gemaakt.Professionaliseringvandeorgani-
satiemetzo’nvierduizendaangeslotenvrijwil-
ligersstondevencentraal.Enkennismanage-
ment:deuitdagingervoortezorgendatde
kennisenhetnetwerkvandieeneexperthet
jaarrondbeschikbaarzijn,ookbuitendeeen
oftweemissiesdiehijperjaaruitvoert.
Behalveindeexperts(ende250lokalever-
tegenwoordigers)wordtookgeïnvesteerdin
defollow-upvandePUM-projecten.Van
Praag:“Wewillenmeerzekerheiddatdeken-
nisdiewemetonzemensenaanbedrijven
aanbiedenechtwordtgeïmplementeerd.We
brengenonzeklantenincontactmetbronnen
vankennis,dusookmetorganisatiesenbedrij-
venhier.Datbiedtondernemersdaareen
structureelperspectief,enisookinteressant
voorNederland.”
Vergeleken met dertig jaar geleden, toenhet
ProgrammaUitzendingManagerswerdopge-
richt,zietdewereldernuheelandersuit.Inde
meestelandenwaardeorganisatiewerkt,isde
economieopeenhogerniveaugekomen.Het
midden-enkleinbedrijfinlandenalsIndone-
siëofRuslandzitniettewachtenopontwikke-
lingshulp,maarzoektkennis,contactenen
afzetmarkteninhetbuitenland.Endusgroeit
debehoefteaanadviseursdiehendaarbijkun-
nenhelpen.
MinisterKoendersvanOntwikkelingssamen-
werking,meteenkleinetienmiljoeneuroper
jaarhoofdfinanciervanhetPUM-programma,
dringtaanopmeer“synergie”.Goedeklanten
vanPUMmoetendoorstromennaarandere
programma’s,zoalshetCBI(bevordering
importenuitontwikkelingslanden)ofPSI
(business-to-business).Doordatsoortsamen-
werkingslajeweldegelijkeendeukineenpakje
boter,aldusdeminister.
Integratievindtookplaatsmetactiviteitenvan
hetministerievanEconomischeZaken,de
tweedehoofdsponsor.MetdeEVDwerktPUM
inMarokko,Ghana,AfghanistanenEthiopië
samenindezogenoemde‘matchmakingfacility’.
OndernemersaldaarkunnenbijdeNederland-
seambassadevragenomeenPUM-expertdie
hunbedrijfkandoorlichten.Diesteltvervol-
genseenprogrammasamenvooreenbezoek
vandeondernemeraanbedrijveninNederland.
Opvallendbijditsoortregelingenisdat
denogalverschillendedoelstellingenvan
Ontwikkelingssamenwerking(armoede-
bestrijding)enEconomischeZaken(bevorde-
renbelangenNederlandsbedrijfsleven)ineens
nietmeerzoveruitelkaarliggen.Directeur
VanPraag(“Ikbeneenbruggenbouwer”)ziet
hetmetgenoegenaan.Ookalissamenwerken
Thijs van Praag,algemeen directeur PUM
Heeft hij nog toekomst? De PUM-
expert,de door de wol geverfde
manager of specialist in ruste die
als een soort Superman waar ook
ter wereld invliegt,in een
handomdraai de grootste
problemen oplost en daarvoor
niet meer verwacht dan een
bedankje? Sponsors en Haagse
bestuurders willen dat PUM
aansluit bij het werk van anderen,
synergie is vereist.
PUM – De missies
+25 duizend in dertig jaar
+gemiddelde duur:twee tot drie weken
+circa tweeduizend per jaar
+actief in circa 70 landen en 80 sectoren
+ top-5 bestemmingen:Rusland,Indonesië,India,China,Zuid-Afrika
+ top-5 sectoren:agrarisch,toerisme/horeca,business support,metaal,
chemie
+TekstHansvandeVeen
+FotoKeesvanBerkesteijn/FotostudioTacul,Boskoop
metverwanteorganisatiesvaaklastigerdanhet
lijkt,omdatzeallemaalhuneigencriteriahan-
teren.Eenvoorbeeldvanhoehetkan,ishet
programmaBankersforBankersmetontwik-
kelingsbankFMO,waarbijPUM-expertsuit
definanciëlewereldCEO’svanbankenin
opkomendemarktencoachen.Nieuwishet
programmawaarbijPUM-expertshetberoeps-
onderwijsinontwikkelingslandenondersteu-
nen.Ookgetuigendvaneennieuweaanpak
ishetmilieuprogrammadatPUMvoorhet
ministerievanVROMuitvoert,watresulteerde
in130missiesin2009rondomthema’sals
afvalverwerkingenduurzameenergie.
Meer kwaliteit en betere inbedding moeten
uiteindelijkookdeimpactvanhetPUM-werk
vergroten.DatdePUM-expertoverhetalge-
meennuttigeadviezengeeft,daaraanwordt
nauwelijksgetwijfeld.Maardevraagofer
sprakeisvanblijvendeeffectenisveellastiger
tebeantwoorden.Wiekanzeggenofdeom-
zetverbeteringvaneenbedrijf,eenjaarnahet
bezoekvaneenPUM-expert,aanzijnadviezen
istoeteschrijven?Zijndetweeduizendprojec-
tenopjaarbasismeerdangeïsoleerdespelden-
prikken,dragenzebijaandeduurzameont-
wikkelingvanlandenbevolking?Eenexterne
evaluatieovereenperiodevanvierjaar,in2007
uitgevoerdinopdrachtvanBuZaenEZ,kwam
ernietuit.PUM-projecten‘passenbinnende
doelstellingenvanbeideministeriesenkomen>
Jonge managers
ook welkom?
Een PUM-expert is een gepensioneerde
manager.Waarom eigenlijk niet een die nog
in functie is? In het kader van maatschappe-
lijk verantwoord ondernemen bieden bedrij-
ven werknemers vaak nu al gelegenheid als
vrijwilliger hun expertise ook elders nuttig
in te zetten.Staatsecretaris Frank Heems-
kerk van Economische zaken riep in een
interview in PUM-magazine de organisatie
op breder te kijken dan alleen de doelgroep
van gepensioneerde managers.“Veel men-
sen willen best onbetaald verlof nemen voor
een PUM-missie.Na een aantal jaren hard
werken even elders bijtanken.Zoek die
mensen op!”
“We werken eraan”,zegt algemeen direc-
teurThijs van Praag,“al was het maar omdat
de vervroegd uittredende manager tot een
uitstervend ras behoort.”De PUM-directeur
wil investeren in vaste relaties met bedrijven
die verder kijken dan alleen een business-
model,en oudere werknemers in de laatste
fase van hun loopbaan een nieuwe uitda-
ging willen bieden.Jonge managers zouden
samen met een PUM-expert op missie kun-
nen gaan,om vervolgens nog enkele maan-
den bij de lokale onderneming door te
kunnen brengen.“Even elders met je poten
in de modder staan.Zeer blikverruimend.”
Vanwege de economische recessie zijn de
plannen tijdelijk geparkeerd.“Maar we gaan
er snel mee aan de slag.”
PUM – De mensen
+bestand van vierduizend experts
+circa vijfhonderd jaarlijkse aanmeldingen
+125 stafvrijwilligers (met name landen- en sectorcoördinatoren)
+42 betaalde stafleden
+250 lokale vertegenwoordigers
PUM DE MENSEN, DE MISSIES EN HET GELD
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
19
P+PUMSPECIALJANUARI+FEBRUARI2010
18
tegemoetaandebehoeftenenwensenvande
aanvragers’,luiddedeconclusie.Maarook
werdopgemerktdathardecriteriaomde
bijdragevanPUMaanbijvoorbeeldarmoede-
bestrijdingtemetenontbreken.
Meetbaarzijnweldezakelijkecontactendie
totstandkomenmetNederlandseonderne-
mingen:datgebeurdein40procentvandoor
PUM-expertsin2008geadviseerdebedrijven,
zobleekuiteenrecentonderzoekvanEcono-
mischeZaken.
“Weproberenopverschillendemanierende
impactvanhetwerkvanonzemensennog
betertemeten”,zegtVanPraag,“inclusiefde
effectenoplangeretermijn.”Losdaarvanishij
ervanovertuigddatmaarweinigprogramma’s
zogoedkoopenzoeffectiefzijnalsdatvan
PUM.DetransformatievanSupermantot
teamspelermoetervoorzorgendatditook
indetoekomstzoblijft.
“JemoeteenprojectvanPUMnietbeoordelenopdeenebijdragevandieeneadviseuraanhetbnp,jemoetookkijkennaardevoorbeeld-
werkingvanzo’nproject.Eéngeslaagdeondernemingkanhonderdandereondernemingeninspireren.”
+HermanWijffelsstonddertigjaargeledenalsalgemeensecretarisvanhetNCWaandewiegvanPUM.
Vrouwelijkeondernemers.InNederlandnogsteedsuitzonderlijk,indemeestelanden
heelgewoon.Omhenbetertebedienenzoekt PUMmeervrouwelijkeexperts.
Vrouwelijkeondernemersnemenvaakextra
gretigallemogelijkeinformatietotzich,merk-
tePUM-expertElsevanLaere.Vanhetwerken
metExceltotdefinanciëleboekhouding.“Ik
wasopmissieinPakistan,bijeenzeerambi-
tieuzezakenvrouw.Diezoogmehelemaal
leeg,wildeallesweten.Daarhadikechthet
gevoelietsbijtedragen.”
Diegretigheidheeftzondertwijfeltemaken
metdeachtergesteldepositievanvrouwelijke
ondernemers.Want,ookalzijnvrouwenin
veellandentraditioneeldespilvandeecono-
mischebedrijvigheid,opministeries,in
KamersvanKoophandelenandereondersteu-
nendeorganenheerstveelalhetoldboysnet-
work.ElsevanLaerekanervanmeepraten.Als
textieldeskundigeiszealoptalvanPUM-mis-
siesgeweest.Textieliseentypischevrouwen-
sector,maar,zomerkteze,“alsadviseurkom
jetochsnelinhetmannenwereldjeterecht.”
Eenproducentvanluxekussenslopenin
Bangladeshdeedz’nuiterstebesthaarte
introducereninzijnondernemersclub.“Alle-
maalmannen,daarhadiknietstezoeken.”
PUM-expertsenlokalevertegenwoordigers
moetenvolgensVanLaereindergelijkesitua-
tiesproactiefopzoeknaarnetwerkenvan
vrouwelijkeondernemers.“Diezijnermeestal
wel,maartredennietzoopdevoorgrond.Als
jedaarmeecontactzoekt,kunjevrouwenecht
steunen.Enmeeraanvragenuitdiehoek
genereren.”Waarnetwerkenvanvrouwelijke
ondernemersontbreken,kanPUMdeoprich-
tingervanondersteunen.
Indepraktijkisdedrempelvoorvrouwelijke
ondernemersomtoteenadviesaanvraagte
komenvaaknogtehoog,heeftookPUM-
bestuurslidJeltjevanNieuwenhoven
gemerkt.“Alsweeenvrouwterplekkehebben
alslokalevertegenwoordigerkandaterg
helpenomdiestapweltezetten.Endanmoet
jeookzorgenvoorvoldoendevrouwelijke
experts.”
Alsadviseurvaneennieuwingesteldewerk-
groepGenderbijPUMisdevoormaligevoor-
zittervandeTweedeKamergevraagdmet
concretesuggestiestekomen.Datzalnietzo’n
probleemzijn,verwachtze.“Datwehierzo
achterlopenmoetjenatuurlijknietalsnorm
nemen.”WaarbijVanNieuwenhovendoeltop
hetgebrekaanvrouwelijkemanagersinons
land,waarhetaantalvrouwendatzichmeldt
bijPUMeenafspiegelingvanis.Slechts8pro-
centvandehuidigeexpertsisvrouw.“We
moetengerichtmeergoedevrouwelijke
ondernemerswerveninNederland.Enalsje
diedanhebt,danmoetjedaarbreedrucht-
baarheidaangeven.Zodatzeookaandeslag
kunnen.”Wathaarbetreftishetnieuwe
vrouwenbeleidoverigensonderdeelvaneen
strevennaarmeerdiversiteitbijPUM.“Wat
meerkleurkanookgeenkwaad.”
Textielexpert Else van Laere
PUM – Het geld
+BuZa / Ontwikkelingssamenwerking (algemeen) 9,5 miljoen euro
+BuZa / Ontwikkelingssamenwerking (VEHICLE) 4 miljoen euro (2009-2012)
+Economische Zaken 2 miljoen euro
+VROM 400 duizend euro
+VNO-NCW 200 duizend euro
+Overig:400 duizend euro
CARTOON SENIOR EXPERTS
+IllustratieErikKriek
Wanted:meer vrouwen
+ PUM Netherlands senior experts speelt sinds 1978 een
zichtbare rol in de wereld van ontwikkelings-
samenwerking met korte intensieve projecten van
doorgaans twee tot drie weken.
+ PUM zendt senior experts uit naar circa zeventig
landen in Afrika,Azië en het Midden-Oosten,Latijns-
Amerika en Centraal- en Oost-Europa.Zij adviseren
daar op aanvraag ondernemingen en instellingen die
behoefte hebben aan kennis en ervaring die ter plaatse
onvoldoende voorhanden zijn.
De experts doen dat op basis van de ervaring die zij zelf in hun
loopbaan hebben opgebouwd,op alle denkbare terreinen van
het economisch leven.PUM-experts zijn onafhankelijk en doen
hun werk belangeloos.Ze ontvangen geen financiële
vergoeding.PUM is sinds zijn oprichting uitgegroeid tot Europa’s
grootste‘uitzendbureau’voor de inzet van professionele
vrijwilligers in ontwikkelingslanden en opkomende markten.
Neem voor meer informatie over PUM of aanmelding als expert
contact op metWessel vanWeerd,Hoofd P&O,
wessel.van.weerd@pum.nl,telefoon 070 3490587.
PUM Netherlands senior experts
Postbus 93078,2509 AB Den Haag
T 070 3490555
F 070 3490590
E info@pum.nl
www.pum.nl
Wereldwijd
ervaring delen

More Related Content

Featured

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
Marius Sescu
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
Expeed Software
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Pixeldarts
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
marketingartwork
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
Skeleton Technologies
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
SpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Lily Ray
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
Rajiv Jayarajah, MAppComm, ACC
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
Christy Abraham Joy
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
Vit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
MindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
RachelPearson36
 

Featured (20)

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 

P+ Special Ondernemers voor ondernemenrs