In dit document vind je de volledig uitgeschreven opdracht van het omgevingsonderwijs.

1. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
De kerk en al haar wonderbaarlijke aspecten
1. Plaats - adres
Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Petruskerk - Kanunnik Petrus Jozef Triestlaan, 9080 Lochristi
2. Geolocatie / geolokalisatie
Geef de correcte coördinaten! Exact te bepalen via GoogleMaps (instructiefilmpje te bekijken via Canvas).
51°07'58.8"N 3°51'42.7"E
3. Korte omschrijving
De kinderen observeren de buitenkant en de binnenkant van de Onze-Lieve-Vrouw en Petruskerk
nauwkeurig aan de hand van enkele opdrachten:
- Ze vullen een plattegrond van de kerk aan met de windrichtingen en maken een legende waarin de
gevraagde attributen in aanwezig zijn.
- Ze observeren de brandglazen aandachtig en ontwerpen zelf een stukje glasraam.
- Ze schatten hoe hoog de kerk is en bedenken waarom een kerk zo hoog zou zijn.
4. Doelgroep
Deze activiteit is ontworpen voor leerlingen van de 3e graad.
Kan eventueel ook door leerlingen uit de 2e graad uitgevoerd worden, mits nodige aanpassing aan de
opdrachten.
5. Tijdsduur
Voor de volledige activiteit wordt er één lesuur (50 minuten) voorzien, inclusief de verplaatsing.
De opdrachten in en rond de kerk duren 30-40 minuten.
6. Eindtermen
Mens en maatschappij
Ruimte
4.4.De leerlingen kunnen bij een oriëntatie in de werkelijkheid de windstreken (hoofd- en tussenrichtingen)
bepalen aan de hand van de zonnestand of een kompas.
4.13.De leerlingen kunnen een atlas raadplegen en kunnen enkele soorten kaarten hanteren gebruik makend
van de legende, windrichting en schaal.
Wiskunde
Meten
2.8De leerlingen kunnen schatten met behulp van referentiepunten.
Muzische vorming
Beeld
1.4°De leerlingen kunnen plezier en voldoening vinden in het beeldend vormgeven en genieten van wat
beeldend is vormgegeven.

2. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
7. Leerinhoud
- Kompas hanteren
- Hoogte schatten
- Legende maken
- Creatieve uiting
- Oriënteren
8. Lesdoelen
De leerlingen kunnen…
- hun plattegrond oriënteren met behulp van een kompas.
- een plattegrond van de kerk aanvullen met de gevraagde gegevens.
- een legende aanleggen bij de plattegrond.
- de hoogte van de kerk schatten aan de hand van referentiepunten.
- zich creatief uiten bij het maken van een glasraam.
9. Materiaal
- Schrijfgerief
- Schrijfplankje
- Kleurstiften
- Kompas
- Opdrachtenbundel
10.Organisatie
Afspraken
Je loopt met twee naast elkaar op het voetpad.
Let op de verkeersregels.
In de kerk zijn we rustig en praten we zo zacht mogelijk.
Heb respect voor de materialen in de kerk!
Iedereen zet zich in bij de opdrachten, ieder groepslid vult zijn eigen werkbundel in.
Blijf in je afgesproken groep bij het maken van de opdrachten.
Tips voor de leerkracht
De leerlingen voeren deze opdracht voornamelijk zelfstandig uit aangezien dit geziene leerstof is die via deze
opdrachten verder ingeoefend worden.
Loop rond in de kerk om te controleren of de kinderen aan het werk zijn en zich aan de opdrachten houden.
De kinderen moeten zoveel mogelijk zelf doen, ondersteun ze waar nodig maar laat ze vooral vrij in het
uitvoeren van de opdrachten.
11.Werkbladen – instructiebladen – richtlijnen…
Brief van de pastoor
https://documentcloud.adobe.com/link/track?uri=urn%3Aaaid%3Ascds%3AUS%3A7da68d42-e820-4755-ab2f-
6f258c5c5e86
Opdrachtenbundel
https://documentcloud.adobe.com/link/track?uri=urn%3Aaaid%3Ascds%3AUS%3A462fda4f-0837-4e46-840c-
8454332ceb4b
12.Oplossingen - sleutel
https://documentcloud.adobe.com/link/track?uri=urn%3Aaaid%3Ascds%3AUS%3Ac84732c1-6696-4dba-a7e8-
ae6ab9d16b8c

3. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
13.Bronnen
https://drive.google.com/file/d/0B28yK5KPOs1RTFMtWVVsS0R4Smc/view
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/34187
https://www.schoolplaten.com/kleurplaat-kerk-i23164.html
https://nl.wikipedia.org/wiki/Glas_in_lood
https://www.youtube.com/watch?v=YCjUFR5fAmI
http://users.skynet.be/fb192071/kerk/glasramen.html
14.Achtergrondinformatie voor de leerkracht
Historiek van de kerk
Onze-Lieve-Vrouw en Petruskerk, Zaffelare
De oorspronkelijke kruiskerk, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ten Hemelopneming en aan de Heilige Petrus,
werd al in 1246 vermeld. In de noordelijke kruisbeuk (zijkoor) is van oudsher een kapel aangebouwd ter ere
van Maria. Zaffelare kende een eeuwenlange Mariale devotie (zie Mirakelenboekje op perkament van 1573).
Een Confrérie van Onze-Lieve-Vrouw werd in de 14de eeuw opgericht, een broederschap van mannelijke en
vrouwelijke leden, met een eigen kapelbestuur en kapelmeester.
De kerk werd verwoest door de Gentse Calvinisten. Na 1584 werden de herstellingen aangevat. In 1604 werd
het koor gewijzigd en een nieuwe kapel werd ingewijd. In 1626-1627 werden de muren van het hoogkoor
gerestaureerd en hoger opgetrokken en bedekt met een schaliedak. De benedenkerk werd in 1637 verbreed,
terwijl in 1655 de zijbeuken werden aangebouwd. Tussen 1655-1657 werd de Onze-Lieve-Vrouwekapel
afgebroken, met verkoop van bouwmaterialen en van inboedel, en heropgebouwd op dezelfde plaats. In
1656-1657 werd eveneens een nieuw zijbeuk aan de zuidzijde gebouwd. Het vroegere Sint-Sebastiaanskoor
werd voortaan Sint-Pieterskoor (nu Sint-Jozefskoor). In 1673 werd het koor nogmaals gewijzigd.
Het hoogkoor van Zaffelare werd rond 1812 gerenoveerd op kosten van jonkheer Pieter van de Boer-Barbara
de Baets uit Gent. In 1826-1827 kwamen de benedenkerk en de zijkoren aan de beurt, hoofdzakelijk en op
kosten van en onder voortdurend toezicht van jonkheer Charles De Bremmaecker (Gent 1801, Zaffelare
1844). Volgens een notitie in de Vliegende bladen van de Universiteitsbibliotheek Gent, zou Louis Minard uit
Gent de architect zijn geweest. Volgens de informatie van Liber memorialis van pastoor J.B. De Smet (pastoor
te Zaffelare vanaf 1829) werden bijna alle werken bekostigd door Charles De Bremmaecker. Volgens A.
Vervaet wijst alles erop dat op kosten van deze Charles De Bremmaecker de oorspronkelijke gotische kerk
werd omgevormd tot een neoclassicistisch gebouw. Kort na diens dood zouden de twee erfgenamen zijn (niet
neergeschreven) wil uitvoeren om het hoogkoor te restaureren en de benedenkerk te laten beschilderen.
Tabernakel, altaar en trappen werden toen bijgewerkt door Joseph Nimmegeers en het ganse koor en de
benedenkerk werden geschilderd door Judocus Wytinck; de zijaltaren werden gevernist.
Reeds in 1860 had de toenmalige pastoor Fr. Dhondt grootse plannen om een nieuwe kerk te bouwen naar
ontwerp van architect E. de Perre-Montigny. Daartoe werd een aanvraag ingediend bij de Koninklijke
Commissie voor Monumenten. De plannen werden goedgekeurd maar onuitvoerbaar geacht door een te lage
inschatting van de kosten. Het zal veertig jaar duren tot uiteindelijk toch de toelating en financiën werden
verkregen voor de bouw van een nieuwe kerk. In 1883 kreeg de kerkfabriek van de Koninklijke Commissie
voor Monumenten de toelating en een tussenkomst om de nodige herstellingen te laten uitvoeren aan de
buitenmuren van het kerkgebouw gezien hun staat van verval. Pastoor Karel Stocquart kreeg goedkeuring via
het provinciaal bestuur voor een voorstel tot vergroting van de kerk (bestek opgemaakt door architect Van de
Woestijne). In 1893 werd een aanvraag ingediend bij de Koninklijke Commissie voor Monumenten om te kerk
te verbouwen en te vergroten gezien de slechte toestand van het gebouw en omdat de kerk te klein wordt.

4. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Ondanks het aanhoudend verzet van de liberale burgemeester en het toenmalig gemeentebestuur kwam de
nieuwe kerk er dan toch. Het oude kerkschip werd afgebroken en vervangen door een langer en breder
kerkschip. In 1897 werd het nieuwe kerkschip gebouwd, echter nog zonder toren om financiële redenen. De
klokken werden gehangen in een voorlopige houten klokkentoren die los stond op het oude kerkhofterrein
nabij de straat. De 17de-eeuwse koren werden gelijktijdig gerestaureerd en eenvormig voorzien van gotische
raamopeningen. In 1901 werden er zeven glasramen geplaatst uit het atelier van Gustave Ladon. In 1903-
1904 werden de oude zijkoren geopend voor de aanbouw van twee nieuwe apsissen. Daarin werden in 1905-
1906 een tweede reeks van, acht glasramen geplaatst uit het atelier Ladon, die getuigen van een betere
kwaliteit, een dynamischer compositie en een rijkere kleurencomposiet. De voorstellingen van de glasramen
beelden zeer traditionele thema's uit, die vooral verband houden met de levens van de twee patroonheiligen
Onze-Lieve-Vrouw en de Heilige Petrus. In de noordelijke zijgevel werd een sacristie aangebouwd. En
tenslotte kreeg de kerk in 1906-1907 een definitieve westtoren, gebouwd door aannemer August Clemminck
in samenwerking met Leo Van Acker. Het plaatsen van de naaldspits gebeurde door de zoon van de
aannemer, Homère Clemminck.
Op 2 september 1907 werd de hernieuwde kerk luisterrijk ingehuldigd door de Gentse bisschop Stillemans in
aanwezigheid van monseigneur August De Bock, vicaris-generaal van het Gentse bisdom. Deze laatste was de
broer van de burgemeester Viktor De Bock (1868-1950), die na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober
1903 aan de macht kwam met een katholieke meerderheid.
In 1908 werden in de benedenkerk, de doopkapel en de zijingang nog eens zestien glasramen geplaatst door
het atelier Ladon, die de emblemen voorstellen van de patroonheiligen van de kerk, met name Onze-Lieve-
Vrouw en de Heilige Petrus. Ook de deuren van het portaal worden voorzien van glasramen met beide
emblemen en zijn afkomstig uit het atelier Ladon. In de bovenlichten van het schip bevinden zich witte
glasramen afgeboord met rode bies, die afkomstig zijn uit atelier Crombrugghe, welke als voorlopige
glasramen dienden bij de opbouw van de kerk.
In 1911 werd de nieuwe kerkhofmuur, naar ontwerp van Homère Clemminck, opgetrokken ter vervanging van
een vervallen witgekalkte ommuring. De afsluiting in smeedijzer, gebouwd op een lage baksteenmuur, en de
hekkens zijn het werk van kunstsmid Leander Muller (1888-1943) uit Lokeren. Aannemer Adolf Van Laere
zorgde voor het metselwerk van de muren.
Het herdenkingsmonument voor de oorlogsslachtoffers werd in 1919 opgericht.
Extra informatie over het interieur van de kerk:
Het betreft een basilicale ruimte met drieledige opstand en spitsboogarcaden op blauwe hardstenen ronde
zuilen met bladkapiteel in de benedenkerk (geplaatst door aannemer B. Janssens uit Gent in 1898).
Het zwaartepunt van het kerkgebouw ligt in de in aanleg oorspronkelijke koorpartij, bestaande uit drie even
hoge koren met de later opengewerkte driezijdige afsluiting. De oneigenlijke dwarsbeuk wordt als het ware
gevormd door de oude zijkoren. De viering wordt gedragen door vier bakstenen pijlers met bladkapiteel op
een blauwe hardstenen sikkel. Het middenkoor wordt afgesloten door twee 15de-eeuwse zuilen, die echter in
opbouw (hoogte en breedte) verschillen van en elkaar en ook een verschillend uitgewerkt kapiteel bezitten.
Het verhoogd middenschip is uitgewerkt met bovenlichten, spitsbogig en voorzien van tweeledig maaswerk
en tracering, opgevuld met witte glasramen met rode bies uit het atelier Crombrugghe van Gent. De
overwelving van koor, schip en de zijbeuken bestaat uit neogotische houten spitse tongewelven. De
wandafwerking beperkt zicht tot vlak bepleisterde beschilderde wanden en deels hoge houten lambriseringen
(in zijbeuken). Het is onduidelijk of de koren afgewerkt werden met een neogotische (sjabloon-
)muurschildering. In juni 1914 werden de decoratieve schilderingen in het interieur uitgevoerd en

5. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
goedgekeurd door de Koninklijke Commissie voor Monumenten. De open gewerkte structuur van de koren en
hun apsis en het groot aantal kleurrijke glasramen geven aan de kerk een ruime en lichtvolle open sfeer.
Het huidig en eerder sobere kerkinterieur vertoont waardevolle onderdelen. Na de bouw van de kerk werd
het interieur opnieuw ingericht met speciaal voor de kerk vervaardigde interieurstukken, hoofdzakelijk in
neogotische stijl. Het merendeel van de kunstwerken werd vervaardigd door oud-leerlingen van of in de
ateliers van het Sint-Lucasinstuut te Gent. Beeldhouwer Remi Rooms (1861-1934) met zijn eerder traditioneel
neogotisch meubilairontwerpen, nam het leeuwendeel van de ontwerpen voor zijn rekening. De 19de-eeuws
parochiekerk bewaart nog enkele oudere meubels die afkomstig zijn uit de vroegere gesloopte kerk. Een
aantal 17de- en 18de-eeuwse stukken werden bewaard. Ook al werden die binnen het gebouw verplaatst,
toch blijven zij hun belangrijke cultuurhistorische en artistieke betekenis hebben.
Als opvallende bewaarde onderdelen van het interieur zijn te vermelden: de fraaie glasramen, de vloeren, de
grote meubels (retabelaltaren, preekstoel, biechtstoelen..) en de verplaatste (maar niet storende) meubelen
in de zijbeuken, zoals zitbanken, communiebanken.
Extra informatie over het exterieur van de kerk:
Het betreft een noordoost-georiënteerde basilicale kerk met driebeukig schip van zes traveeën met een iets
vooruitspringende vierkante toren en met uitgebouwde sacristie tegen de noordelijke zijbeuk. Ter vergroting
van de kerk werd in 1897 het oude driebeukige schip gesloopt evenals de westbouw met toren. De oude
koorpartij bleef behouden en werd gerestaureerd in historiserend laatgotische stijl. De apsissen van de
zijkoren werden in 1903 toegevoegd in dezelfde stijl als het hoogkoor. De neoclassicistische ramen van de
zijkoren, aangebracht rond 1827, werden opnieuw in een laatgotische vormgeving aangepast.
Het verhoogde middenschip telt zes traveeën met kleine spitsbogige bovenvensters. De zijbeuken onder laag
lessenaarsdak worden geritmeerd door steunberen en gedrukte spitsboogvensters met tweelicht maaswerk.
De gehele kerk is afgedekt met leien. De plint van de gevels is in Gobertange steen.
De massieve vierkante westtoren (51 meter hoog) telt vier geledingen en heeft een opvallend hoge overhoeks
ingesnoerde spitsnaald met dakvensters en ingewerkt torenuurwerk. De spits is opgebouwd uit naaldhout en
afgedekt met leien. De toren heeft een sobere spitsboogvormige portaaldeur, geaccentueerd door een
omlijsting met negblokken.
De deur, bestaande uit eikenhouten briefplanken, is in neogotische stijl uitgevoerd. Verder een
spitsboogvormig bovenvenster met neogotische tracering (venster uitgevoerd in 1909). Op de vierde geleding
zijn telkens dubbele spitsboogvormige vensters met galmborden voor de klokkenkamer aangebracht. De
toren wordt op de hoeken gesteund door versneden steunberen en heeft een halfrond torentje in de
zuidwestelijke oksel in de tweede en derde geleding, waarbinnen een hardstenen spiltrap loopt. De toren
wordt geflankeerd door een rechter zijportaal en een doopkapel aan de linkerkant met toegangsdeur, die in
het portaal uitkomt.
Het laatgotische koor bestaat uit drie even hoge koren van drie traveeën met driezijdige afsluiting. In het
hoogkoor (met apsis van 1627) treft men nog twee natuurstenen 15de-eeuwse zuilen aan met bladkapiteel.
De zijkoren, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en aan Sint-Jozef (eertijds de Sint-Sebastiaankapel) dateren van
1655-1657 en werden gebouwd door G. van Butsele. De zijkoren waren oorspronkelijk recht afgesloten maar
werden bij de restauratie van 1903 uitgebreid met een driezijdig gesloten apsis zoals in het hoogkoor. De
koorvensters zijn spitboogvormig uitgewerkt in vernieuwde sterk geprofileerde zandstenen omlijstingen en
vertonen drieledig maaswerk. De koorvensters zitten tussen versneden en met negblokken geaccentueerde
bak- en zandstenen steunberen.

6. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
De raamlijsten van het middenkoor zijn in Balegemse steen; de overige raamlijsten en de plint van de gevels
zijn in steen van Gobertingen.
De plannen voor restauratie van de drie koren en de bouw van het volledig nieuwe schip zijn een ontwerp van
de minder gekende architect B. De Lestré de Fabribeckers uit Geraardsbergen. Aannemer was Karel D'Havé
van Gent.
15.(optioneel) Extra mogelijkheden tot naverwerking
Voor deze activiteit moeten de leerlingen de leerinhoud al geleerd hebben, dus deze activiteit is als
verwerking.
Na deze activiteit kan er nog een kring – of klasgesprek gevoerd worden over alle indrukken die de leerlingen
kregen in de kerk.
In een kerk is ontzettend veel te zien, de leerlingen zullen tijdens het observeren verschillende zaken gezien
hebben. Tijdens het kringgesprek kan je oefenen op het verwoorden van een eigen standpunt/mening.